در این پژوهش که به روش «مصاحبه»، «سندکاوی»، و «کتابخانه­ای» انجام گرفته، سعی شده که  زبان و ادبیّات شیعی و عربی مورد بررسی قرار گیرد، و از این چشم­انداز، به نقش و جایگاه این دانشمند متعهّد، در حوزة زبان و ادبیّات شیعی و عربی پرداخته شود.

    نتایج این پژوهش نشان می­دهد که اوّلاً: تحقیق و تعمّق کردن در متون و ادبیّات شیعی و همچنین؛ فراگرفتن زبان و ادبیّات عربی به عنوان زبان دینی ما، کاری است ضروری و بایسته. ثانیاً: آشنا شدن با وجوه شخصیّت، زندگی و بویژه کارهای پژوهشی این استاد فرهیخته، از جمله: نوشتن تعلیقات، مقدّمه­ها و تصحیحات پربار او بر متون اصیل شیعی، از جمله کارهای باارزش و ذی قیمتی است که در راه رسیدن به هدف متعالی کمال، نقش بزرگی دارند.

 واژگان کلیدی: میرجلال­الدّین محدّث ارموی، ادبیّات شیعی، ادبیّات عربی، نقد و تصحیح متون، تعلیقات، حواشی.

 فهرست مطالب:

 عنوان                                                                                                             صفحه

 فصل اوّل: کلّیّات و تعاریف………………………………………………………………….13-1

1-1-­­ مقدّمه………………………………………………………………………………………………………………2

1-2-­ بیان مسأله………………………………………………………………………………………………………….3

1-3-­ اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………3

1-4-­ ضرورت انجام تحقیق………………………………………………………………………………………….4

1-5-­ استفاده کنندگان از نتایج تحقیق……………………………………………………………………………4

1-6-­ سؤالها و فرضیّه­های تحقیق…………………………………………………………………………………..4

1-7-­ تعریف مفاهیم مطرح شده در سؤالها و فرضیّه­های تحقیق…………………………………………..5    

1-8-­ کلید واژگان طرح تحقیق و معادل لاتین آنها…………………………………………………………..7

1-9-­ پیشینة نظری و تجربی………………………………………………………………………………………….7

1-10-­ روش اجرای تحقیق………………………………………………………………………………………….8

1-11-­ سالشمار………………………………………………………………………………………………….13-10

فصل دوم: زندگینامه، ویژگیهای اخلاقی، ­و  علائق استاد میرجلال­الدّین محدّث اُرمَوی…………… 45-16

گفتار اوّل………………………………………………………………………………………………………………..16

2-1-­­ زندگی و شرح احوال میرجلال­الدّین محدّث ارموی  …………………………………………16

گفتار دوم………………………………………………………………………………………………………………..46

2-2-­ اخلاق و علائق استاد محدّث ارموی……………………………………………………………….46

        2-2-1-­­ صفات اخلاقی استاد محدّث……………………………………………………………..46              

      2-2-1-1-­ تقیّد به شریعت و دلبستگی شدید به اهل بیت ………………………….46

                  2-2-1-2-­ صداقت و درستکاری………………………………………………………………49

                  2-2-1-3-­ قدرشناسی………………………………………………………………………………50

                  2-2-1-4-­ مناعت طبع و ساده­زیستی…………………………………………………………..51

                  2-2-1-5-­ وقت­شناسی…………………………………………………………………………….53

                  2-2-1-6-­ تقوا و اخلاص در عمل…………………………………………………………….53

       2-2-2-­ علائق استاد محدّث ارموی …………………………………………………………………54

فصل سوم: آثار و خدمات استاد محدّث ارموی……………………………………………….119-59

آثار و خدمات استاد محدّث محدّث ارموی……………………………………………………………..60

گفتار اوّل………………………………………………………………………………………………………………..62

3-1-­­ شیوة مقدّمه­نویسی، تصحیح و تعلیقه­نویسی استاد محدّث ارموی  بر متون……………….62

       3-1-1-­ شیوة مقدّمه­نویسی…………………………………………………………………………………..62

       3-1-1-1-­ مقدّمه­های کتب…………………………………………………………………………………62

        3-1-1-1-1-­ شیوة مقدّمه­نویسی استاد محدّث………………………………………………….63            

               3-1-1-1-1-1-­ معرّفی مؤلِّف از منابع اصیل………………………………………..64

                           3-1-1-1-1-2-­ معرّفی مؤلَّف از منابع اصیل………………………………………..65

                           3 -1-1-1-1-3-­ سبب طبع کتاب……………………………………………………..66

                            3-1-1-1-1-4-­ بیان اهمّیّت کتاب…………………………………………………..67                  

           3-1-1-1-1-5-­­ معرّفی نسخه­های خطّی کتاب……………………………………67          

                   3-1-1-1-1-6-­­­ بیان خصوصیّات نسخه­های منحصر به فرد……………………68               

            3-1-1-1-1-7-­­­­ کلمة اعتذار…………………………………………………………….69

                          3-1-1-1-1-8-­­­­­ اهدای کتاب……………………………………………………………70

                          3-1-1-1-1-9-­ کلمة تقدیر و تشکّر…………………………………………­­­­­……….71

                          3-1-1-1-1-10-­­ تاریخ اتمام مقدّمه…………………………………………………..73

        3 -1-2-­ تصحیح متون……………………………………………………………………………………….74

        3-1-2-­1-­ شیوة استاد محدّث در تصحیح متون……………………………………………………..77                

      3-1-2-­1-­1-­ توضیحات لغوی……………………………………………………………….80

                     3-1-2-­1-­2-­ توضیحات اصطلاحی و کنایی……………………………………………..81

                     3-1-2-­1-­3-­­ درج نسخه بدلها………………………………………………………………..83

                     3-1-2-­1-­4-­­­ ارجاع دادن به منابع و مآخذ دیگر برای تکمیل متن………………….84

                     3-1-2-­1-­5-­­­­ نقد متن……………………………………………………………………………85

                      3-1-2-­1-­6-­­­­­ تکمیل و تقویت مطالب متن……………………………………………….85       

              3-1-2-­1-­7-­­­­­­ برشمردن اشتباه مؤلّف یا شارح…………………………………………….86

        3-1-3-­ تعلیقه­نویسی…………………………………………………………………………………………89

       3-1-3-­1-­ شیوة تعلیقه­نویسی استاد محدّث……………………………………………………….90

 

 

                   3-1-3-­1-­1-­ ویژگیهای سبکی………………………………………………………………93

                   3-1-3-­1-­2-­­ توضیحات لغوی……………………………………………………………….93

                   3-1-3-­1-3-­­­ ذکر قصّه­ها و حکایتها………………………………………………………..94

                   3-1-3-­1-4-­­­­ اطّلاعات جغرافیایی…………………………………………………………..94

                   3-1-3-­1-5-­­­­­­ وقایع تاریخی…………………………………………………………………..95

گفتار دوم……………………………………………………………………………………………………………….95

3-2-­ معرّفی اجمالی آثار استاد محدّث ارموی………………………………………………………….95

گفتار سوم……………………………………………………………………………………………………………..105

3-3-­ شخصیّت علمی استاد محدّث ارموی و جایگاه علمی ایشان……………………………….105

       3-3-1-­ شخصیّت علمی استاد محدّث ارموی………………………………………………….105

                 3-3-1-­1-­ دقّت و وسواس عالمانه در تحقیق……………………………………………….106

                 3-3-1-­2-­­ علم دوستی…………………………………………………………………………….108

                 3-3-1-­3-­­­ روحیّة انتقادی………………………………………………………………………..110

                 3-3-1-­4-­ رعایت انصاف علمی……………………………………………………………….112

­­­                  3-3-1-­5-­­ فروتنی و تواضع علمی……………………………………………………………..113

                 3-3-1-­6-­­­ آزادمنشی و اهل مباحثه بودن…………………………………………………….115

                 3-3-1-­7-­­­­ سخاوت علمی و نیک محضری…………………………………………………116

       3-3-2-­ جایگاه علمی استاد محدّث ارموی……………………………………………………..117

فصل­ چهارم: جایگاه استاد محدّث ارموی در ادبیّات شیعی و عربی و تأثیر او در هر دو حوزة شیعی و عربی…………  264-120

جایگاه استاد محدّث در ادبیّات شیعی و عربی و تأثیر او در هر دو حوزة شیعی و عربی…………………121

گفتار اوّل ……………………………………………………………………………………………………………..123

4-1-1-­ استاد محدّث ارموی و ادبیّات شیعی……………………………………………………………….123

           4-1-1-1-­ زبان و ادبیّات شیعی………………………………………………………………………123

                          4-1-1-­1-­1-­ جایگاه استاد محدّث در ادبیّات شیعی……………………………. 140

                          4-1-1-­1-­1-­1-­­ارجاع­دادن­به­منابع­حدیثی­برای­تکمیل و تقویت متن…………..145

                          4-1-1-1-­1-­2-­­ ذکر کردن منبع و مرجع آیات و احادیث……………………..146

                          4-1-1-1-­1-­3-­­­ بیان شأن نزول آیات قرآن…………………………………………147

                          4-1-1-1-­1-4-­ اثبات جعلی­­بودن احادیث موضوعه…………………………… 148

                         4-1-1-1-­1-5-­ اثبات متواتر بودن احادیث…………………………………………150

                          4-1-1-1-­1-6-­ پاسخ­دادن به تهمتها………………………………………………….151

­­­                          4-1-1-1-­1-7-­­ معرّفی فرقه­های مخالف شیعه……………………………………..154

                          4-1-1-1-­1-8-­ بیان وقایع تاریخی……………………………………………………155

                          4-1-1-1-­1-9-­ ترجمة احوال خاندان شیعه…………………………………………156

­­                          4-1-1-1-­1-10-­ معرّفی راویان و ثقات أئمّه……………………………………….158

گفتار دوم……………………………………………………………………………………………………………..159

4-2-­ 1-­­ استاد محدّث ارموی و ادبیّات عربی………………………………………………………………159

             4-2-­1-­1- زبان و ادبیّات عربی……………………………………………………………………..159

              4-2-­1-­1-1-­­ جایگاه استاد محدّث ارموی در ادبیّات عربی……………………………….162

                                  4-2-­1-­1-­1-­1- به کار بردن آیات قرآنی در متن………………………….167

                                  4-2-­1-­1-1-­2-­ به کار بردن احادیث در متن……………………………….168

­                                  4-2-­1-1-­1-3-­ به کار بردن اصطلاحات عربی…………………………….169

­                                  4-2-­1-­1-1-4-­­ به کار بردن ضرب­المثلهای عربی…………………………169

                                  4-2-­1-­1-1-5-­ به کار بردن اشعار عربی…………………………………….170

                                  4-2-­1-1-­1-6-­ ذکر نکات صرفی…………………………………………….171

­                                  4-2-­1-1-­1-7-­ به کار بردن عبارات عربی………………………………….172

­                                  4-2-­1-1-­1-8-­­ توضیح حواشی و تعلیقات و مقدّمه­ها به عربی………..172

                                  4-2-­1-1-­1-9-­­­­ تمایل به اطناب­گویی در توضیح مطالب……………….173

گفتار سوم……………………………………………………………………………………………………………..173

4-3-­ بررسی و تحلیل آثار استاد محدّث ارموی………………………………………………………173

       4-3-­1-­ تفسیر……………………………………………………………………………………………….. 174

                  4-3-­1-­1-­ تصحیح و انتشار «تفسیر گازر»…………………………………………………..174

                  4-3-­1-­2-­­ تصحیح و انتشار «تفسیر شریف لاهیجی»……………………………………..180

        4-3-2-­ حدیث………………………………………………………………………………………………182

                    4-3-2-­1-­ تصحیح و انتشار «المحاسن»…………………………………………………….182

                    4-3-2-2-­­ تصحیح و انتشار «شرح فارسی غررالحکم و دررالکلم»…………………184

                    4-3-2-3-­­­ تصحیح و انتشار «شرح احادیث طینت»……………………………………..186

                    4-3-2-4-­­­­ تصحیح و انتشار «شرح فارسی شهاب­الاخبار»……………………………..187

                    4-3-2-5- تصحیح و انتشار ­ «الرّساله­العلّیّه»………………………………………………..190

                    4-3-2-6-­­ تصحیح و انتشار «شرح­ مأةِ الکلمةِ»…………………………………………..192

                    4-3-2-7-­­­ تصحیح و انتشار شرح عبدالوهّاب بر «مأة الکلمةِ»……………………….195

                    4-3-2-8-­­­­ تصحیح و انتشار «مطلوب کلّ طالب…………………………………………195

        4-3-3-­ تاریخ و سیره………………………………………………………………………………………197

                    4-3-3-1-­ تصحیح و انتشار «التّفضیل»……………………………………………………..197

                    4-3-3-2-­ تصحیح و انتشار «التّعریف بوجوب حقّ­الوالدین»…………………………198

­                    4-3-3-3-­ تصحیح و انتشار «آثار­الوزراء»………………………………………………….198

                    4-3-3-4-­­ تصحیح و انتشار «نسائم­الاسحار من لطائم­الاخبار…………………………200

                    4-3-3-5-­­­ تصحیح و انتشار «فردوس»………………………………………………………203

                    4-3-3-6-­­­­ تصحیح و انتشار «الغارات»………………………………………………………206

                    4-3-3-7-­­­­­ تصحیح و انتشار «الدّلائل­البرهانیّه»…………………………………………….210

        4-3-4-­ اخلاق و عرفان……………………………………………………………………………………211

                    4-3-4-1-­ تصحیح و انتشار أسرار­الصّلوة………………………………………………….211

                    4-3-4-2-­­ تصحیح و شرح «رسالة زاد­السّالک»………………………………………….212

                    4-3-4-3-­­­ تصحیح و انتشار «نجاتیه»………………………………………………………..215

                    4-3-4-4-­­­­ تصحیح و انتشار «شش رسالة فارسی»………………………………………..216

                    4-3-4-5- تصحیح و انتشار ­ «شرح فارسی مصباح­الشّریعه و مفتاح­الحقیقه»………217

­­­­                    4-3-4-6-­­ تصحیح و انتشار «رسالة نیّت»…………………………………………………..218

                     4-3-4-7-­ تصحیح و انتشار «حکمت اسلام»……………………………………………..218

        4-3-5-­ رجال و تراجم و انساب………………………………………………………………………..221

                    4-3-5-1-­ تألیف ­و انتشار «فیض­الإله فی ترجمه قاضی نورالله»………………………221

                    4-3-5-2-­ استخراج و طبع فهرست کتاب «التّدوین فی ذکر اخبار قزوین»………221

                    4-3-5-3-­ اهتمام و طبع «رجال ابن داوود»………………………………………………..222

                    4-3-5-4-­­ اهتمام و طبع «رجال ابن برقی»…………………………………………………224

                    4-3-5-5-­­­ اهتمام و طبع «سه رساله در علم رجال»………………………………………225

                    4-3-5-6-­ اهتمام و طبع «الفصول­الفخریّه»…………………………………………………226

        4-3-6-­­ عقائد و کلام………………………………………………………………………………………228

                    4-3-6-1-­ تصحیح و انتشار «میزان­الملل»………………………………………………….228

                    4-3-6-2-­ تصحیح و انتشار «الصَّوارِمُ­المُهرَقَه فی نَقدِ الصَّواعِقِ­المُحرَقَه»…………..229

­­                    4-3-6-3-­ تصحیح و انتشار «النّقض»……………………………………………………….231

                    4 -3-6-4-­­ تصحیح و انتشار «مفتاح­التّحقیق»……………………………………………..252

                    4-3-6-5-­­­ تصحیح و انتشار «نِقَاوَةُ­الاصَابَه فیمَن أجمَعَت عَلَیهِ­العِصَابَة»……………..253

                    4-3-6-6-­­­­ تصحیح و انتشار «الاصول­الاصلیّه»…………………………………………….253

                    4-3-6-7-­­­­­ تصحیح و انتشار «الحقّ­المبین»………………………………………………….254

                    4-3-6-8-­ تصحیح و انتشار «الایضاح»……………………………………………………..254

        4-3-7-­ ادبیّات و شعر………………………………………………………………………………………257

                    4-3-7-­1-­ تصحیح و انتشار «دیوان الحاج میرزا أبوالفضل­الطّهرانی»……………….257

                    4-3-7-­2-­­ تصحیح و انتشار «دیوان قوامی رازی»……………………………………….259

                    4-3-7-­3-­­­ تصحیح و انتشار «دیوان اشعار راوندی»……………………………………..262

فصل پنجم: نتیجه ­گیری…………………………………………………………………………………267-265

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………287-268

کتابها……………………………………………………………………………………………………………………268

مقالات………………………………………………………………………………………………………………….279

پایگاه های اینترنتی…………………………………………………………………………………………………..287

پیوستها………………………………………………………………………………………………………………288

-1-­ مقدّمه:

     متون و نصوص اسلامی، از جمله ذخایر گرانبها و باارزشی هستند که در معتبرترین گنجینه­های دنیای شرق و جهان غرب خفته­اند، و در لابه­لای اوراق آنها، حاصل تجارب ظاهری و باطنی هزاران رهرو طریق علم و ایمان، بازتاب یافته است. لذا، حفظ و نشر این آثار که با کتاب خدا و سنّت حضرت رسول9و آداب اهل بیت عصمت و طهارت رابطه­ای تنگاتنگ دارند و چشم­اندازهایی تازه در جهان اندیشه و ذوق می­گشایند، کاری است ضروری و شایسته. به جرأت      می­توان گفت که آثار مکتوب فارسی و عربی به­ طور عمده و در اساس، مبلّغ و مروّج اندیشه­ های اسلامی هستند. از این­رو، برای بیرون ­کشیدن این آثار پرارزش از زیر گرد غلیظ نسیان، هر چه کوشش شود، اندک است. تصحیح این متون و نصوص و نوشتن تحشیه و تعلیقه بر این متون، به منزلة ارائة برنامه­ای عملی است، برای سیر و سلوک در راه حقّ.

     استاد میرجلال­الدّین محدّث ارموی، از مصحّحان و محقّقان و عالمان بزرگ ایرانی است که خدمات ارزنده و شایسته­ای را، در راستای علم و ادب و فرهنگ و معارف دین، ارائه داده است. او نقش بسیار مهمّی در احیای میراث مکتوب اسلامی و بویژه شیعی داشته، آن­ هم در زمانی­که، کمترین توجّهی به این متون مبذول نمی­شد؛ بزرگ­مردانی چون او، بی­تفاوت از اظهار­ نظرهای این و آن، گنجینه­های فکری مسلمانان را احیا کردند.

    در میان کارهای پژوهشی او که همه شاخص­اند، تصحیح و تحشیه و نگارش تعلیقات گرانبار بر کتاب ارزشمند «النّقض»، درخشش و جلوة ویژه­ای دارد و در ذهن پژوهشگران و کتاب­شناسان و متتبّعان، نام محدّث ارموی و «النّقض»، هر یک یادآور دیگری است. دیگر شاهکارهای او نظیر: شرح فارسی «غُررالحکم­ و دُررالکلم»، «شرح فارسی شهاب­­الاخبار»، «الرّساله­­العلّیّه»، «آثارالوزراء»، «نسائم­الاسحار من­ لطائم­­الاخبار»، «تفسیر شریف­ لاهیجی»، «تفسیر گازر»، «صوارم­المُهرَقَه»، «التَّفضیل»، و «المحاسن»، گذشته از موضوعات مهمّ تاریخی، حدیثی، و رجالی؛ آثاری چون تفسیر گازر، از جهت قدمتِ نثرنویسی، مورد توجّه پژوهشگران فارسی زبان هستند.

    بر آثار و متون تصحیحی او و تأثیر این متون در ادبیّات شیعی و عربی، نقش و جایگاه استاد را مشخّص می­ کند. امّا با وجود این، برای شناساندن چهرة علمی و آثار و خدمات این استاد بزرگوار، کاری درخور و شایسته انجام نگرفته است. با توجّه به تأثیر فراوانی که این آثار در حوزة ادب شیعی و عربی دارند، می­توان به نقش و جایگاه او پی­ برد. و شناساندن جایگاه این شخصیّت والا، بر هر پژوهشگر حوزوی و دانشگاهی لازم است.

1-2-­ بیان مسأله

       دین همواره نقش اساسی در پیدایش، تحوّل، و بالندگی تمدّن و علوم و فنون، و به­ طورکلّی، فرهنگ عامّ بشری داشته است. و در تمدّن اسلامی، اسلام نقش یگانه و آغازین، در ظهور و شکوفایی آن دارد. همة علوم و فنون، به ­نوعی منشأ آنها انگیزة دینی و نصوص اسلامی است؛ در رأس علوم، ادبیّات است که ارتباطی تنگاتنگ با متون و نصوص دینی دارد؛ متونی که بیشتر به زبان عربی نوشته شده ­اند و رابطه­ای تنگاتنگ با زبان و ادب عربی دارند. علمای شیعه در پیدایش علوم و فنون شیعی، همیشه پیشگام بوده ­اند و کتب علمی فراوانی در این زمینه، تدوین و تألیف کرده ­اند؛ استاد محدّث، یکی از نمونة این عالمان وارسته بود که دارای درد دین بوده، و از سر اعتقاد، کارهای تحقیقی برجسته­ای، به جامعه فرهنگی و ادبی ارائه کرده است. 

    او به عنوان یک عالم متعهّد فرهنگ شیعی، کوشید تا با زدودن گرد ­و غبار از چهرة متون اسلامی و بویژه شیعی، بسیاری از این متون را تصحیح، و به زیور طبع آراست. و مقدّمه­ها و تعلیقات موشکافانة او بر این متون، او را مرجع و منبع بسیاری از علما و فضلا کرده است.      کوشیده­­ایم تا در این پژوهش که مشتی از خروار است و عشری از اعشار، در حدّ توان خود، نقش و جایگاه این عالم وارسته و فاضل برجسته را، در ادبیّات شیعی و عربی بررسی کنیم.

1-3-­ اهداف تحقیق

     آشنا شدن با زندگینامه و آثار و خدمات علما و فضلا، شور و شوقی دیگر به انسان می­دهد و او را در ادامة مسیر ناهموار زندگانی، بیشتر دلگرم می­ کند؛ بالأخصّ عالمان وارسته­ای که در حوزة دین و معارف اهل بیت، عمری را تلاش و کوشش کردند. استاد میرجلال­الدّین محدّث ارموی، از این عالمان وارسته بود که علم و ایمان به بهترین نحو، در وجودش عجین شده بود. تمام وجودش را وقف احیای آثار مکتوب شیعی کرد که عناکب نسیان، تارهای خود را بر روی آنها تنیده بود.

    با توجّه به تلاش و کوششهای بی­وقفة او در حوزة ادب شیعی و عربی، معرّفی­کردن و شناساندن چهرة علمی و درجة معرفت او در زمینة کارهای پژوهشی­اش، کاری است دلپذیر و وظیفة شرعی هر انسانی، برای الگو قرار دادن او برای طالب علمان.

1-4-­ ضرورت انجام تحقیق

     امروزه تحقیق و پژوهش در متون دینی، و آشنا شدن با زندگانی و آثار و خدمات عالمان دینی، از ارزش والایی برخوردار است؛ چرا که سعادت دنیوی و اُخروی در پی دارد. صرف­نظر از تلاشها و خدمات بی­وقفة آنها، در احیای این متون، و تلاش برای اعتلای فرهنگ این مرز و بوم.   

    بنابراین، معرّفی پژوهشگرانی چون استاد محدّث ارموی، و شناساندن آثار و خدمات و کارهای پژوهشی این پیر میدان تحقیق و پژوهش، در حوزة متون شیعی و عربی، و احیای این متون از زیر گرد غلیظ نسیان، کاری است لازم و ضروری. و با توجّه به نقش مهمّی که استاد محدّث در احیای آثار مکتوب شیعی داشته، در این راه تاکنون، کاری مستقلّ و درخور صورت نگرفته است.  

    بنابراین، لازم و ضروری به نظر می­رسد که این اسطورة علم و ایمان، شناخته شود و به همگان معرّفی گردد تا حقّ مطلب ادا شود.

 1-5- استفاده­کنندگان از نتایج تحقیق

     استفاده­کنندگان از تحقیق در مرحلة اوّل، دانشجویان زبان و ادبیّات فارسی و عربی و استادان دانشگاه­ها و سپس طلّاب حوزه های علمیّه و همة علاقه­مندان به زبان و ادب فارسی و عربی است.

تأثیر و نقش استاد محدّث ارموی در احیا و شناخت منابع شیعه­شناسی تا چه حدّ بوده است؟

• ­ ­شیوة استاد محدّث ارموی در «مقدّمه­نویسی»، «تصحیح»، و «تعلیق» بر متون، چگونه بوده است؟
• علّامه محدّث ارموی در تحقیقات ادبیّات عربی، چه جایگاهی دارد؟
• ­ نقش استاد محدّث ارموی در دفاع از حقّانیّت مذهب تشیّع چیست؟

فرضیّه­ها:

• ­ استاد محدّث ارموی، تلاشهای گسترده­ای را در جهت گردآوری، و تصحیح و انتشار منابع شیعی به­ عمل آورده­اند و کارهای تحقیقی برجسته­ای به جامعه فرهنگی و ادبی ارائه کرده ­اند.
• ­­ استاد محدّث، در «مقدّمه­نویسی»، «تصحیح»، و «تعلیق» بر متون، تا اندازه­ای پیرو شیوة قدما بود و براساس گرایشهای حوزوی خود، مقدّمه­ها و تعلیقات مطوّلی را بر متون تصحیحی خود نگاشته­اند.
• تسلّط و احاطة کامل استاد محدّث، بر تمام زیر شاخه­های ادبیّات عرب، و تحقیق و پژوهش در متون و نصوص اسلامی که بیشتر به زبان عربی نوشته شده ­اند، او را بر آن داشته که بیشتر به تصحیح متون عربی روی آورد.
• ­ استاد محدّث بی­گمان، از پرچمداران معارف شیعی و مذهب اهل بیت بوده ­اند و به ­جرأت می­توان گفت که در حوزة متون شیعه، مصحّحی به اندازة وی، از حریم تشیّع و معارف خاندان وحی دفاع نکرده است.

1-7- تعریف مفاهیم مطرح شده در سؤالها و فرضیّه­های تحقیق

 ­­ میرجلال­الدّین محدّث ارموی:

      میرجلال­الدّین محدّث ارموی از مصحّحان و پژوهشگران دینی معاصر است که نقش بسیار مهمّی در احیای میراث مکتوب اسلامی داشته، و مصحّحی برجسته در حوزة متون اصیل تاریخ تشیّع بوده است. او با بهره­گرفتن از محضر فضلا و علمای دینی و حوزوی، و بالأخص تلاش و کوشش شبانه­روزی خود، به استیلای علمی بر فقه، اصول، حدیث، کلام، صرف و نحو، و لغت و زبان و ادبیّات عربی، و درک عمیق از نصوص اسلامی دست یافت. و از این علوم و فنون، در تصحیح متون اصیل شیعی، در هر دو حوزة زبان و ادبیّات فارسی و عربی استفاده نمود. آنچه که کار این استاد فرهیخته را از دیگر پژوهشگران متمایز ساخته؛ نوشتن تعلیقات، تصحیحات، و مقدّمه­های بسیار دقیق و پربار بر متون اصیل شیعی است.

­­ ادبیّات شیعی:

      در برگیرندة آثار ادبی و متون و نصوص اسلامی است که در آن، از ارزشهای خاصّ شیعه دفاع می­ شود، و یا در مناقب و مراثی بزرگان دین، یا دربارة حادثه­های مهمّ تاریخ تشیّع، مطالبی را با بیان هنری ارائه می­دهد.

 ­­ ادبیّات عربی:

    در برگیرندة آثار ادبی است که به زبان فصیح عربی؛ یعنی زبانِ قرآن نوشته شده ­اند و گسترة زمانی از 150 سال قبل از اسلام تا عصر حاضر را در بر می­گیرند که در دورة اوّل، شامل قصاید مشهور اعراب جاهلی و خطبه­های معروف آنان است. و در دورة خلفای راشدین، در برگیرندة شعر اسلامی است که اغلب در رثای شهدا و مدح پیغمبر9و اسلام است و پس از آن، در دورة اموی، بازتاب آن به ادبیّات جاهلی و اندکی ادبیّات اسلامی، و در عصر عبّاسیان، با آشنایی اعراب با فرهنگ ملل متمدّن، به اوج شکوفایی و اعتلا، چه در بُعد لفظ، و چه در بُعد معنا می­رسد و پس از سقوط بغداد تا شروع نهضت ادبی جدید، تحت تأثیر ادبیّات اروپا، سیر نزولی و انحطاط می­پیماید. آثاری ارزشمند از فضلا و دانشمندان در این زمینه، به یادگار مانده است.

­­ نقد و تصحیح متون:

    «نقد» در لغت، به کار افرادی گفته می­ شود که زرِ خالص را از ناخالص با سنگِ محک، متمایز می­نمودند و در اصطلاح ادبیّات، به بررسیِ فنّیِ آثار ادبی، و مشخّص­کردن محاسن و معایب آن، براساس معیارهای خاصّ ادبی و علمی، اطلاق می­گردد. در مورد متون خطّی قدیمی، براساسِ مقایسة نسخه­های معتبر و نزدیک به زمان تألیف، در پی یافتن متن و ضبط صحیح کلمات و عبارات و نزدیک ­کردن متنِ نسخه با متنِ مؤلّف، همراه با دلایل علمی و فنّی است.

­ ­ تعلیقات:

چکیده:

بیماری پارکینسون یک اختلال تخریب کننده نورونی شدید و پیش رونده سیستم عصبی مرکزی است که یکی از شایع ترین اختلالات حرکتی می­باشد. برای اکثر بیماری‌های تخریب کننده عصبی اقدامات موجود حکم مسکن را دارند. به علت اینکه شواهد متعددی پیشنهاد می­ کنندکه دربسیاری از بیماری‌های تخریب کننده نورونی مرگ سلولی غیر عادی رخ می­دهد، داروهایی که بتوانند مرگ سلولی را متوقف کنند ممکن است از تخریب نورونی بیشتر جلوگیری کرده و پیشرفت بیماری را آهسته کنند. ترکیبات عمده عصاره برگ زیتون فنول هایی مانند اولئوروپئین می­باشند، که آثار ضد آپوپتوزی از خود نشان می­ دهند بنابراین، مطالعه حاضر جهت بررسی اثر عصاره برگ زیتون و اولئوروپئین بر سمیت سلولی ناشی از 6-هیدروکسی دوپامین بر روی سلول‌های PC12  به عنوان مدل in vitro بیماری پارکینسون طراحی شد. جهت القاء سمیت سلولی، سلول‌های PC12 با 150 میکرومول 6-هیدروکسی دوپامین تیمار شدند. در گروه­های درمانی دوزهای متفاوت برگ زیتون(g/mlμ600-100) واولئوروپئین(g/mlμ25-5) جهت بررسی اثر احتمالی محافظت کننده آنهااستفاده شد. سمیت سلولی توسط تست MTT تعیین شد. میزان ROS داخل سلولی توسط پروب فلورسنس دی­کلرو فلورسین دی استات از طریق روش فلوریمتری ارزیابی شد. قطعات DNA وپارامترهای بیوشیمیایی آپوپتوز (Bax, Bcl2  و caspase3) به ترتیب توسط الکتروفورز در ژل آگارز و ایمونوبلاتینگ ارزیابی شدند. نتایج ما نشان دادند که افزایش 6-هیدروکسی دوپامین منجر به افزایش میزان آسیب سلولی، تولید  ROS داخل سلولی، فعال شدن کاسپاز3، قطعه­قطعه شدن DNA و همچنین افزایش نسبت Bax/Bcl2  می­گردد. تیمار با عصاره برگ زیتون(μg/ml 400و600) و اولئوروپئین ( μg/ml20و25)  اختلالات ذکر شده را کاهش می­دهد. روی هم رفته نتایج پیشنهاد می­ کنند که عصاره برگ زیتون و اولئوروپئین در برابر آپوپتوز القاء شده در اثر 6-هیدروکسی دوپامین اثر محافظت کننده نورونی دارند. حداقل بخشی از این اثر محافظت کننده به واسطه کاهش آپوپتوز نورونی اعمال می­گردد و پیشنهاد کننده پتانسیل دارویی عصاره برگ زیتون و اولئوروپئین برای کاهش تخریب عصبی سلول­های دوپامینرژیک می‌باشد.

کلمات کلیدی:عصاره برگ زیتون، 6-هیدروکسی دوپامین، آپوپتوز، سلول­هایPC12، اولئوروپئین.

فهرست مطالب:

 فصل اول… 1

1-1    معرفی بیماری  پارکینسون. 2

1-2    فاکتورهای دخیل در بیماری پارکینسون. 4

1-2-1  افزایش سن.. 4

1-2-2  فاکتور های محیطی.. 4

1-3    سیستم یوبی کوئیتین پروتئوزوم 16

1-3-1  فاکتورهای ژنتیکی دخیل دربیماری پارکینسون. 17

1-4    التهاب عصبی و بیماری پارکینسون. 21

1-4-1  نقش فعال شدن گلیال ها در بیماری پارکینسون. 22

1-4-2  تغییرات ریز محیط ها در بیماری پارکینسون. 23

1-5    معرفی گیاه زیتون. 23

1-5-1  خصوصیات شیمیایی عصاره برگ زیتون. 24

1-6    اولئوروپئین  به عنوان ترکیب اصلی برگ زیتون. 28

فصل دوم.. 30

2-1    مواد و روشها 31

2-1-1  وسایل مورد استفاده. 31

2-1-2  مواد و داروهای مورد استفاده. 31

2-1-3  بافرها و محلولهای مورد استفاده. 32

2-2    جمع آوری برگ زیتون. 34

2-3    تهیه عصاره برگ زیتون. 34

2-4    کشت سلول. 35

2-5    سنجش بقای سلولی. 35

2-5-1  MTT assay  35

2-6    سنجش ROS داخل سلولی. 37

2-6-1  گروه‌های مورد استفاده در تست ROS. 38

2-7    استخراج DNA از سلول‌های PC12 39

2-7-1  گروه‌های مورد آزمایش جهت استخراج DNA 40

2-8    الكتروفورز قطعات DNA.. 41

2-8-1  گروه‌های مورد آزمایش در وسترن بلات… 41

2-8-2  استخراج پروتئین از سلول‌های PC12 42

2-8-3  اندازه گیری کل پروتئین.. 43

2-8-4  بررسی میزان پروتئینهای درگیر در آپوپتوز (Bax, Bcl-2, Caspase 3) با بهره گرفتن از روش وسترن بلات    44

2-8-5  الکتروفورز پروتئینها روی ژل  SDS-PAGE.. 44

2-8-6  انتقال از ژل به کاغذ  PVDF. 45

2-8-7  بلاکینگ     46

2-8-8  مرحله شستشو. 46

2-8-9  اضافه کردن آنتی بادی اولیه. 47

2-8-10            اضافه کردن آنتی بادی ثانویه. 47

2-8-11            افزودن سوبسترا و ثبت باندهای نورانی روی فیلم رادیولوژی.. 47

2-8-12            ظهور فیلم.. 48

2-8-13            زدودن آنتی بادیهای متصل به آنتی ژن از روی کاغذ و کنترل لودینگ نمونه ها 48

2-8-14            آنالیز تصاویر گرفته شده از باندهای پروتئینی.. 49

2-9    آنالیز آماری. 49

فصل سوم.. 50

3-1    نتایج. 51

3-1-1  بررسی تأثیرات غلظتهای متفاوت 6-هیدروکسی دوپامین بر بقای سلول‌های PC12. 51

3-1-2  بررسی اثرات دوزهای متفاوت عصاره بر سلول‌های PC12 52

 

 

3-1-3  بررسی اثرات دوزهای متفاوت اولئوروپئین بر سلول‌های PC12 53

3-1-4  بررسی اثرات دوزهای متفاوت عصاره برگ زیتون(OLE) بر بقای سلول‌های  PC12کشت شده در حضور 6-هیدروکسی دوپامین.. 54

3-1-5  بررسی اثرات دوزهای متفاوت اولئوروپئین بر بقای سلول‌های  PC12کشت شده در حضور 6-هیدروکسی دوپامین   55

3-1-6  بررسی اثرات دوزهای موثر عصاره برگ زیتون بر میزان تولید ROS داخل سلولی ناشی از 6-هیدروکسی دوپامین   56

3-1-7  بررسی اثرات دوزهای موثر اولئوروپئین بر میزان تولید ROS داخل سلولی ناشی از 6-هیدروکسی دوپامین   57

3-1-8  آنالیز نتایج به دست آمده از وسترن بلات برای پروتئینهای درگیر در آپوپتوز سلولی.. 58

3-1-9  بررسی اثرات عصاره برگ زیتون واولئوروپئین بر قطعه قطعه شدن DNA ناشی از 6-هیدروکسی دوپامین   63

فصل چهارم.. 64

4-1    بحث و نتیجه گیری. 65

4-2    بروز استرس اکسیدایتو وآپوپتوز در بیماری پارکینسون. 65

4-3    عملکرد کانال های کلسیم و بیماری پارکینسون. 72

4-4    بروز التهاب نورونی در بیماری پارکینسون. 73

4-5    نتیجه گیری کلی. 76

4-6    پیشنهادها 77

1-1      معرفی بیماری  پارکینسون:

بیمار ی پارکینسون یک اختلال تخریب کننده عصبی است که به عنوان دومین بیماری تخریب کننده عصبی رایج در بین افراد پس از بیماری آلزایمر می‌باشد . میزان شیوع این بیماری درافراد بالای 50 سال حدوداً 2 درصد است(1).

پارکینسونیسم یا پارکینسون ثانویه در اثر مسمومیت با منگنز، مسمومیت با مونوکسیدکربن، ضربه مزمن و مداوم به سر  و برخی مواد مخدر تزریقی ممکن است ایجاد گردد که علائمی مشابه با پارکینسون دارد. اولین گزارشات مربوط به پارکینسونیسم به 5000 سال قبل از میلاد در هندوستان بر می‌گردد تا اینکه در سال 1817 دکتر جیمز پارکینسون اولین گزارشات مربوط به بیماری پارکینسون را ارائه داد(2).

بیماری پارکینسون همراه با اختلالات حرکتی می‌باشد که می توان به سفتی عضلانی ، لرزش در حال استراحت، آکینزی یا مشکل در شروع حرکات، کاهش حرکات خود بخودی و برادی کینزی یا آهسته بودن حرکات، ضعف در حفظ تعادل، کاهش حرکات وابسته یعنی حرکات ناخود آگاه طبیعی بدن مانند تغییر حالات چهره به هنگام صحبت کردن اشاره کرد(3).

بیماری پارکینسون توسط از دست دادن 50 تا 70 درصد نورون های دوپامینرژیک بخش متراکم جسم سیاه مشخص می‌گردد. علاوه بر نورون های دو پامینرژیک سایر جمعیت های نورونی نیزکه شامل بخشهایی از لوکوس سرلئوس[1] (نورآدرنرژیک)، هسته های رافه[2] (سروتونرژیک)،هسته های ماینرت[3] و هسته حرکتی پشتی واگ[4] (کولینرژیک)، قشر سینگولیت[5]، قشر اینتورینال[6]، پیاز بویایی[7] و گانگلیون های سمپاتیک و پاراسمپاتیک در روده نیز متاثر می‌گردند. تخریب برخی از این نواحی غیر دوپامینرژیک با علائم ثانویه بیماری پارکینسون از قبیل اختلالات شناختی، غیر حرکتی، خواب واتونومیک مرتبط می‌باشند(4).

یکی از نظریه هایی که در مورد علت بیماری پارکینسون مطرح است این است که این بیماری ناشی از یک عدم تعادل بین تحریک و مهار در عقده های قاعده ای در اثر مهار دوپامینی پوتامن می‌باشد. در نتیجه، خروجی مهاری از پوتامن به قطعه خارجی گلوبوس پالیدوس افزایش یافته و منجر به کاهش خروجی مهاری از گلوبوس پالیدوس خارجی به هسته زیر تالاموسی می‌گردد که این امر به نوبه خود موجب افزایش خروجی تحریکی به قطعه داخلی گلوبوس پالیدوس از هسته زیر تالاموسی می‌گردد. افزایش تحریک گلوبوس پالیدوس داخلی باعث افزایش مهار تالاموس شده، در نتیجه خروجی تحریکی از تالاموس کاهش یافته  و در اثر کاهش تحریک قشر اختلالات کم حرکتی بروز می‌یابند(3).

علاوه  بر تخریب نورون های دو پامینرژیک بخش متراکم جسم سیاه از دیگر علامت های بیماری پارکینسون وجود یکسری تجمعات سیتوپلاسمی داخل نورونی که به اجسام لوی معروف اند می‌باشد. اجسام لوی اولین بار توسط فردریش لوی در سال 1912 معرفی شدند که به صورت یکسری تجمعات کروی ائوزینوفیلی سیتوپلاسمی متشکل از تعدادی پروتئین مانند آلفا سینوکلئین[8]،  پارکین[9] ، یوبی کوئیتین[10] ، سین فیلین[11] و نوروفیلامنت[12] می‌باشند. ضخامت اجسام لوی حدوداً 15 میکرومتر است و در نواحی مغزی متاثر می‌گردند(5).

اجسام لوی علاوه بر بیماری پارکینسون در سایر بیماری ها مانند آلزایمر و در افراد سالم نیز با افزایش سن دیده می‌شوند. علی رغم وجود اجسام لوی در حالات بیماری ، نقش اجسام لوی در مرگ سلول‌های عصبی نامشخص است و جای بحث دارد. اگر چه این تجمعات پروتئینی به علت  اختلال در فرایند های سلولی طبیعی یا مصادره کردن پروتئین هایی که برای بقای سلولی مهم اند ممکن است  برای نورون ها سمی باشند، احتمال دیگر این است که اجسام لوی ممکن است با به­دام انداختن پروتئین‌های مضرر در تجمعات پروتئینی محافظت کننده باشند(4).

1-2      فاکتورهای دخیل در بیماری پارکینسون:

فاکتور های دخیل در بیماری پارکینسون منجر به اختلال در عملکرد میتوکندریایی، استرس اکسیداتیو و فعال شدن مسیرهای آپوپتوزی می‌گردند که در نهایت باعث تخریب نورون های دوپامینرژیک می‌گردند(6).

این فاکتورها عبارتند از :

1-افزایش سن

2-فاکتورهای محیطی

3-فاکتورهای ژنتیکی

1-2-1     افزایش سن:

در افراد طبیعی با افزایش سن میزان دوپامین و تعداد رسپتور های آن در داخل عقده های قاعده ای به طور دائم کاهش یافته و ظاهراً این تسریع درکاهش موجب بروز بیماری پارکینسون می‌گردد(7).

1-2-2    فاکتور های محیطی:

اگر چه اکثر موارد بیماری پارکینسون غیر ارثی اند اما منشاء آن‌ ها به میزان زیادی نامشخص باقی مانده است. مطالعات اپیدمیولوژیک مشخص کرده است که فاکتور های محیطی در آسیب تخریب کننده عصبی نقش مهمی ایفا می‌کنند.  برای مثال مطالعات اپیدمیولوژیک حاکی از این است که قرار گرفتن در معرض آفت کش ها، فلزات، بی فنیل پرکلرات، برخی حلال ها و برخی مواد ویژه دیگر خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش می‌دهند(8). فاکتورهای محیطی آسیب رسان توسط سه مکانیسم استرس اکسیداتیو ایجاد می‌کنند:

1-القاء تولید ROS[13] 

2- تغییر متابولیسم میتوکندریایی

3- تغییر سیکل اکسیداسیون احیاء(9)

استرس اکسیداتیو  توسط عدم تعادل بین تولید گونه­ های واکنش پذیر اکسیژن و توانایی غیرسمی کردن متابولیت های فعال تولید شده و ترمیم آسیب­های ایجاد شده مشخص می‌گردد. گونه­ های واکنش پذیر اکسیژن یاROS شامل رادیکال‌های آزاد مشتق از اکسیژن (مولکول‌های دارای یک یا تعداد بیشتری الکترون جفت نشده در خارجی ترین لایه والانسی) مانند آنیون سوپراکسید، رادیکال هیدروکسیل و همچنین مشتقات غیر رادیکالی اکسیژن مانند هیدروژن پراکسید می‌باشند(10).

منابع تولید ROS  متعددی داخل سلول وجود دارند. یکی از  تولید کننده‌های  اصلی ROS خانواده ای از آنزیم‌های متصل به غشاء که جهت فعالیت­شان متکی به NADPH[14] می‌باشند. منبع دیگر تولید اکسید کننده‌های داخل سلولی میتوکندری می‌باشد، شواهد زیادی وجود دارند که پیشنهاد می‌کنند اکسید کننده‌های میتوکندریایی غالباً در کمپلکس I وIII زنجیره تنفسی میتوکندری شکل می­گیرند. علاوه بر میتوکندری و NADPH اکسیداز منابع دیگر تولید ROS داخل سلولی نیز، موجودند مانند گروهی از آنزیم‌های داخل سلولی شامل گزانتین­اکسیداز[15]، سیکلواکسیژناز[16]، آنزیم سیتوکروم 450P و لیپواکسیژناز[17]که به عنوان بخشی از فعالیت آنزیمی طبیعی­شان اکسیدکننده­ها را نیز تولید می‌کنند(11).

آنیون سوپر اکسید تولید شده توسط این اکسیدکننده­ها با نیتریک اکسید حاصل از فعالیت نیتریک اکسید سنتاز منجر به شکل گیری طیف وسیعی از اکسیدکننده­ها و نیترات­کننده­ها مانند پراکسی نیتریت می‌گردند. آنیون سوپر اکسید همچنین به کمک سوپر اکسید دسموتاز توسط فعالیت آنزیمی یا غیر آنزیمی تبدیل به هیدروژن پراکسید می‌گردد. هیدروژن پراکسید همچنین می‌تواند توسط میلو پراکسیداز (MPO[18]) هیپوکلروس­اسید و سایر اکسیدکننده‌های مضر مشتق از کلر را تولید کند. بعلاوه از طریق واکنش فنتون[19] تبدیل به یون هیدروکسیل گردد.

بنابراین شکل گیری یک گونه واکنش پذیر می‌تواند نهایتاً منجر به تقویت یک زنجیره تولید کننده از سایر گونه های واکنش پذیر سمی گردد(10).

سلول ها دارای مکانیسم‌های آنتی اکسیدانی ذاتی اند که ROS تولید شده تحت هر دو شرایط فیزیولوژیکی و پاتولوژیکی را سمیت زدایی می‌کنند.گلوتاتیون احیاء شده[20](GSH) مهمترین مولکول آنتی اکسیدان سلول است و به علت غلظت سیتوزولی بالایش می‌تواند مستقیماً ROS هایی مانند آنیون سوپراکسید، هیدروکسیل و نیتریک اکسید را از سلول بزداید. هیدروژن پراکسید توسط کاتالاز و گلوتاتیون پراکسیداز (GPX) به آب احیاء می‌گردد. سیستم گلوتاتیون ردوکتاز[21](GR) و تیوردوکسین ردوکتاز[22](TRX)، گلوتاتیون و تیورودوکسین اکسید شده را با مصرف NADPH دوباره احیاء می‌کنند. سایر مولکول‌های آنتی اکسیدان مانند آسکوربات  یا ویتامین E و آنزیم هایی مانند پراکسی ردوکسین در برابر استرس اکسیداتیو حمایت های مهمی محسوب می‌گردند(12).

پراکسیداسیون لیپید ها اشاره به تخریب اکسید کننده لیپید ها دارد که طی آن به واسطه گرفتن اتم هیدروژن از اسیدهای چرب غیر اشباع آب و یک رادیکال اسید چرب تولید می‌گردد، رادیکال‌های اسید چرب آزاد نیز با آب واکنش داده و رادیکال‌های لیپید پراکسیل تولید می‌گردد که نهایتاً با سایر رادیکال‌های اسید چرب آزاد واکنش داده و باعث افزایش آسیب می‌گردد.

تغییرات اکسیداتیو پروتئین‌ها طیف وسیعی از فعالیت های کینازی، فسفاتازی، پروتئازی، چاپرون ها و فاکتورهای رونویسی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اسید های آمینه مانند سیستئین، متیونین، تریپتوفان و تیروزین در برابر تغییرات اکسید کننده بسیار حساس اند(13).

1-2-2-1   آفت­کش ها و بیماری پارکینسون:

آفت­کش ها تنها روی گونه هدفشان موثر نیستند بلکه اثراتی روی سایر گونه های غیر هدف مانند انسان نیز دارند. سمیت آفت کش ها به وضوح مشخص شده است که طیف وسیعی از فعالیت های فیزیولوژیکی را تغییر می‌دهند، بعلاوه شواهد موجود بیان می‌کنند که قرار گرفتن در معرض آفت کش ها همچنین خطر ابتلا به سرطان و بیماری‌های تخریب کننده عصبی را افزایش می‌دهند(14).

عنوان                                                                                                                                صفحه
فصل اول-  مقدمه   …………………………………………………………………………………….. 1
1-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 2
1-2- معرفی موضوع………………………………………………………………………………………… 3
1-3- اهداف………………………………………………………………………………………………….. 4
1-4-  غشاها و فرایندهای غشایی………………………………………………………………………… 5
فصل دوم –  تئوری تحقیق و بر تحقیقات گذشته………………………………….. 7
2-1-  اسمز، فشار اسمزی، اسمز معكوس و دیدگاه ها……………………………………………….. 8
2-2- اصول انتقال جرم غشایی……………………………………………………………………………. 9
2-2-1- عملكرد غشا……………………………………………………………………………………….. 9
2-2-2- پلاریزاسیون غلظتی………………………………………………………………………………. 10
2-2-3- نیروهای محركه برای اسمز معكوس………………………………………………………….. 12
2-3- مكانیزمهای انتقال…………………………………………………………………………………….. 13
2-3-1- مكانیزم فیلتراسیون غربالی………………………………………………………………………. 13
2-3-2- مكانیزم سطح خیس……………………………………………………………………………… 13
2-3-3- مكانیزم انحلال- نفوذ……………………………………………………………………………. 14
2-3-4- مكانیزم جذب ترجیحی- جریان حفره‌ای……………………………………………………. 14
2-4- مدلهای انتقال………………………………………………………………………………………….. 15
2-4-1- مدلهای مستقل از مكانیزم یا مدلهای پدیده شناسانه انتقال…………………………………. 16
2-4-1-1- ترمودینامیک غیر برگشتی- روابط پدیده شناسانه انتقال……………………………….. 16
2-4-1-1- الف-  مدل کدم – کاتچالسکی……………………………………………………………. 17
2-4-1-1- ب-  مدل کدم- اسپیگلر…………………………………………………………………….. 18
2-4-2- مدلهای وابسته به مكانیزم………………………………………………………………………… 19
2-4-2-1- مدلهای انتقال غیر متخلخل………………………………………………………………….. 19
2-4-2-1- الف-  مدل انحلال- نفوذ……………………………………………………………………. 19
2-4-2-1- ب-  مدل انحلال- نفوذ- حفره…………………………………………………………….. 20
عنوان                                                                                                                                  صفحه
2-4-2-1- ج-  مدل توسعه یافته انحلال- نفوذ………………………………………………………… 21
2-4-2-2- مدلهای انتقال بر اساس تخلخل…………………………………………………………….. 22
2-4-2-2- الف-  مدل کیمورا- سوریراجان…………………………………………………………… 22
2-4-2-2- ب-  مدل حفره های ریز…………………………………………………………………….. 24
2-4-2-2-ج-  مدل اصلاح شده- حفره های ریز…………………………………………………….. 25
2-4-2-2- د-  مدل نیروی سطحی- جریان حفره‌ای…………………………………………………. 27
2-5- مدل اصلاح شده نیروی سطحی- جریان حفره ای…………………………………………….. 30
2-5-1- تعیین توزیع غلظت……………………………………………………………………………….. 31
2-5-2- تعیین توزیع سرعت………………………………………………………………………………. 32
2-5-3- جداسازی و شارهای عبوری حلال و ماده حل شده از درون غشا……………………….. 33
2-5-4- تابع پتانسیل………………………………………………………………………………………… 34
2-5-5- تابع اصطکاک…………………………………………………………………………………….. 35
2-6- مدل تعمیم یافته اصلاح شده نیروی سطحی- جریان حفره ای ……………………………… 35
2-6-1- مولفه شعاعی شار ماده حل شده……………………………………………………………….. 35
2-6-2- مولفه محوری شار ماده حل شده………………………………………………………………. 37
2-6-3- تعیین توزیع سرعت………………………………………………………………………………. 39
2-6-4- جداسازی و شار ماده حل شده و حلال عبوری از غشا…………………………………….. 39
2-6-5- تابع پتانسیل………………………………………………………………………………………… 40
2-6-6- تابع اصطكاك…………………………………………………………………………………….. 40
فصل سوم-  روش های عددی حل معادلات دیفرانسیل و غیرخطی…………………… 41
3-1- تئوری گسسته سازی…………………………………………………………………………………. 42
3-2- روش اختلاف محدود……………………………………………………………………………….. 43
3-3- روش المان محدود…………………………………………………………………………………… 44
3-4- روش حجم محدود………………………………………………………………………………….. 45
3-4-1- طرح اختلاف مركزی……………………………………………………………………………. 47
3-4-2- طرح اختلاف بالا دست…………………………………………………………………………. 48
عنوان                                                                                                                                  صفحه
3-4-3- طرح اختلاف پیوندی……………………………………………………………………………. 49
فصل چهارم-  مدلسازی ریاضی و بهینه سازی…………………………………………………. 50
4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 51
4-2- روش كلی حل معادلات مدل MD-SF-PF و Ex-MD-SF-PF…………………………….. 51
4-3- گسسته سازی معادلات………………………………………………………………………………. 52
4-3-1- گسسته سازی معادله سرعت…………………………………………………………………….. 52
4-3-2- گسسته سازی معادله غلظت……………………………………………………………………… 54
4-4- حل معادلات جبری………………………………………………………………………………….. 59
4-5- بهینه سازی…………………………………………………………………………………………….. 59
فصل پنجم-  نتایج ……………………………………………………………………………………….. 64
   5-1- نتایج حاصل از حل عددی و بهینه سازی مدل MD-SF-PF…………………………………. 65
5-2- نتایج حاصل از بهینه سازی مدل  Ex-MD-SF-PFوسایر مدل های پیشنهادی……………. 68
5-3- بررسی نتایج مدلEx-MD-SF-PF وNew-Ex-MD-SF-PF………………………………… 74
5-3-1- مقایسه نتایج حاصل از حل عددی مدلEx-MD-SF-PF ومدل New-Ex-MD-SF-PF با داده های آزمایشگاهی    74
5-3-2- بررسی توزیع غلظت مدلEx-MD-SF-PF  ومدلNew-Ex-MD-SF-PF…………….. 81
5-3-3- مقا یسه توزیع سرعت مدلEx-MD-SF-PF  ومدل New-Ex-MD-SF-PF…………… 83
5-3-4- بررسی ومقایسه روندتغییرات تابع پتانسیل مدلEx-MD-SF-PF ومدل
New-Ex-MD-SF-PF …………………………………………………………………………………….. 84
5-4- بررسی اثر تابع پتانسیل بر مدلEx-MD-SF-PF……………………………………………….. 88
5-4-1- بررسی توزیع سرعت مدل پیشنهادی با توابع (Ex-P4-F1)……………………. 93
5-4-2- بررسی روند تغییرات تابع پتانسیل مدل پیشنهادی با توابع (Ex-P4-F1)……. 94
فصل ششم-  نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………………………………….. 96
6-1- نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………. 97
6-2- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………… 98

 

مراجع…………………………………………………………………………………………………………… 100
– مقدمه
در اواخر دهه 1950 میلادی، رید وبریتون [1] در دانشگاه فلورید كشف كردند كه غشا ساخته شده از استات  سلولز قدرت دفع نمك را دارا می باشد. جریان آب عبوری از این غشای متراكم [2] به قدری كم بود كه امكان استفاده عملی از آن را غیر ممكن می نمود]1 و2[.
نقطه عطف پدیده‌های غشایی را می توان مربوط به حدود سال 1958 دانست، هنگامیكه اولین غشای نامتقارن استات سلولز، در دانشگاه لس آنجلس كالیفرنیا (UCLA) ساخته شد.
لئوب و سوریراجان[3] با ساختن یک لایه نازك به ضخامت)  (0.1-1.0µmبر روی یک ساختار متخلخل در پشت آن، توانستند غشای نامتقارنی از استات سلولز تولید كنند]1[.
غشاهای استات سلولز دو محدودیت بزرگ دارند. اولاً مستعد حمله مواد بیولوژیكی هستند كه در این صورت باید آب ورودی را كلریناسیون كرد. ثانیاًتحت شرایط مختلف اسیدی و بازی، استات سلولز به استات هیدرولیز می شود، بنابراین PH سیستم باید بین 5.4 تا 5.7 كنترل شود [3].
یكی از راه های توسعه غشاهای نامتقارن این بود كه لایه پوسته و لایه محافظ متخلخل را به صورت جداگانه تولید كرده و سپس به نحوی بر روی یكدیگر قرار دهند. در نوع جدیدی از غشاها، بنام كامپوزیت فیلم نازك[4]  (TFC)این عمل را طی دو مرحله به انجام می رسانند. ابتدا لایه ضخیم با یک لایه متشكل از حفره‌های بسیار ریز[5] پوشش داده می شود و بعد لایه‌ای نازك روی آن پوشانیده می‌شود. یكی از محاسن این روش این است كه می توان عملكرد (جداسازی و شارعبوری) هر كدام از لایه‌هارا جداگانه بهینه كرد. امروزه این نوع غشاها (TFC) از لحاظ اقتصادی بسیار مقرون به صرفه بوده و عملكرد بالایی دارند [4].
در سال 1977 غشاهای پلی‌آمیدی ساخته شدند. هدف از ساخت این نوع غشاها كه به روش
TFC ساخته می شوند، این بود كه مقاومت شیمیایی، ‌بیولوژیكی و مكانیكی سطح، توسعه یافته و عمر مفید غشا افزایش یابد. یكی از محدودیت های این نوع غشا نسبت به غشاهای استات سلولز را می توان مشكل بودن طرز تهیه آن ها دانست كه متحمل هزینه زیادتری است]3 و 5[.
 
1-2-  معرفی موضوع
دیدگاه های مختلفی در تحقیقات غشایی وجود دارند. علم مدلسازی می كوشد تا عملكرد غشاها را توصیف و در مرحله بالاتر پیشگویی نماید، و از این طریق، هم دانش مربوط به مكانیزم انتقال را گسترش دهد و هم اینكه از این دانش در طراحی غشاها و دستگاه های اسمز معكوس استفاده كند. علم مواد با بهره گرفتن از معیارهای فیزیكی و شیمیایی می كوشد تا با تهیه و سنتز غشاهای جدیدتر به فناوری فرایندهای غشایی سرعت بخشد. طراحی فرایند، در زمینه طراحی كلی و بهینه سازی سیستمهای اسمز معكوس در مقیاس صنعتی تحقیق می كند .
در این میان مدلسازی و پیشگویی عملكرد غشاهای اسمز معكوس[6] اهمیت خاصی دارد. به منظور اینكه عملكرد غشاهای اسمز معكوس را به شایستگی توصیف نماییم، مدل های ریاضی بسیار دقیق و مناسبی مورد نیازاست. این نیاز منجربه توسعه چند مدل انتقال شده است.
هدف عمومی مدل های انتقال این است كه عملكرد غشارا كه معمولاً بر حسب جداسازی (كسری از ماده حل شده كه از خوراك جدا می شود) و شار عبور بیان می‌شود، به شرایط عملكرد (مانند فشار و غلظت خوراك) یا نیروی محركه (كه معمولاً گرادیان غلظت و فشار می باشند)، توسط ضرایبی (كه به عنوان ضرایب انتقال شناخته می شوند و شامل پارامترهای مدل می باشند) ربط دهد. ضرایب یا پارامترها باید از داده های آزمایشگاهی تعیین شوند. موفقیت كامل یک مدل یعنی قدرت آن مدل در توصیف ریاضی داده ها با ضرایبی (یا پارامترهایی) كه در محدوده شرایط عملی ثابت باقی می مانند (پارامترهای مستقل از نیروهای محركه). در نهایت مدل با ضرایب انتقال (یا پارامترهای) مشخص می تواند عملكرد یک غشا را در طیف وسیعی از شرایط عمل پیشگویی كند. این قدرت پیشگویی عملكرد، قدرت واقعی مدل انتقال است. مدل انتقال می تواند بعضاً هزینه های زیاد آزمایشی را حذف كند و یا با برنامه تحقیقاتی در ساخت غشا جفت شده تا منجر به معیارهای طراحی بهتری شود و یا به همراه یک برنامه طراحی فرایند بکار گرفته شده و منجر به مقیاس صنعتی منطقی برای سیستم اسمز معكوس گردد [1].
 تا كنون مدل های زیادی برای بیان عملكرد و همچنین پیشگویی عملكرد غشاهای اسمز معكوس ارائه شده است و بعضی از آن ها موفقیت های نسبتاً خوبی داشته‌اند. این مدل ها به مرور زمان با روشن شدن واقعیتهای تازه درباره مكانیزم جداسازی و روابط حاكم بر مدل تكمیل تر شده و نتایج بهتری را ارائه نموده‌اند [8].
 ازجمله مدل هایی كه نتایج خوبی جهت توصیف فرایندهای اسمز معكوس با دقت بسیار بالا ارائه كرده است، مدلی است تحت عنوان مدل اصلاح شده نیروی سطحی- جریان حفره‌ای[7] یا مدل MD-SF-PF ونیزمدل كامل‌تر آن یعنی مدل[8]Ex-MD-SF-PF،كه هردومدل توسط مهدیزاده و همكارانش ارائه شده اند] 10-9[.
حسن این دو مدل این است كه توانسته‌اند بر اساس یک مكانیزم فیزیكی، علاوه بر تعیین روابط حاكم بر فرایندهای اسمز معكوس، عملكرد غشاها را در شرایط مختلف عملیاتی با دقت بالایی پیشگویی نمایند.
عمده‌ترین مشكل در استفاده از این مدل ها حل معادلات دیفرانسیل غیر خطی آنهامی باشد. برای حل معادلات این دو مدل از روش عددی بر هم گذاری متعامد[9] استفاده شده است [11].
در این تحقیق ابتدا چندین تابع اصطكاك و پتانسیل از میان توابع مختلف ارزیابی شده، انتخاب گشته و پس از جایگزینی در مدلEx-MD-SF-PF به كمك برنامه نویسی در نرم افزار Matlab و بهینه سازی، میزان توانایی و قدرت مدل های جدید در پیشگویی عملكرد غشاهای اسمز معكوس مورد بررسی قرار گرفته است كه بعداً در قسمت نتایج مشاهده گردید كه نه تنها مدل های جدید قادر به پیش‌بینی عملكرد غشاهای اسمز معكوس هستند بلكه بعضاً برخی از مدل های ارائه شده، نتایج بهتری نسبت به مدل MD-SF-PF و Ex-MD-SF-PF دارند.
از طرفی معادلات غیر خطی حاكم بر مدل با بهره گرفتن از روش های عددی اختلاف محدود[10] و حجم محدود[11] حل شده و آن گاه نتایج بدست آمده برای عملكرد غشا با نتایج آزمایشگاهی مقایسه شده‌اند.
1-3-  اهداف
همان طور كه گفته شد، در این تحقیق به دنبال یافتن توابع پتانسیل و اصطكاك جدید برای جایگزینی در مدل Ex-MD-SF-PF و ارائه مدل جدیدتر هستیم. بدین منظور با بهره گرفتن از
بهینه سازی، توابع اصطكاك و پتانسیل را كه قادر به پیش‌بینی نتایج آزمایشگاهی باشند، از میان توابع مختلف و متنوع انتخاب نموده و پارامترهای مورد نیاز مدل را تعیین می كنیم.
از طرفی چون معادلات حاكم بر مدل MD-SF-PF وEx-MD-SF-PF پیچیده و غیر خطی هستند و حل آنها توسط روش عددی بر هم گذاری متعامد صورت گرفته است، مستلزم انجام محاسبات پیچیده ریاضی و صرف زمانی طولانی می باشد. با بهره گرفتن از روش های عددی مانند اختلاف محدود و حجم محدود معادلات انتگرالی و دیفرانسیلی حاكم بر مدل به معادلات ساده جبری تبدیل می شوند تا از انجام محاسبات تكراری جلوگیری كرده و همگرایی داده ها با سرعت بیشتری صورت گیرد.
1-4-  غشاها و فرایندهای غشایی
اصولاً غشا مانعی است بین دو محلول كه دارای غلظت های متفاوتی می باشند. این مانع علاوه بر اینكه از مخلوط شدن محلول ها جلوگیری می كند، برای رسیدن به حالت تعادل (یكسان شدن پتاسیل شیمیایی دو طرف) بر اساس نیروی محركه و مكانیزمی خاص، به بعضی از مواد (معمولاً حلال) اجازه عبور داده و از عبور بعضی از مواد (معمولاً ماده حل شده) ممانعت به عمل می آورد. غشاها بر دو نوعند: غشاهای طبیعی كه در بدن موجودات زنده محتویات سلول را احاطه می كنند و غشاهای مصنوعی پلیمری كه انواع مختلفی دارند و بسته به نوع آن، نیروی محركه و شرایط آزمایشی، مصارف صنعتی گوناگونی دارند و بر اساس آن فرایندهای غشایی متنوعی پدید می آیند كه در همگی آنها غشا نقش اساسی را ایفا می كند. به عنوان مثال: اسمز معكوس، نانوفیلتراسیون،[12] اولترافیلتراسیون،[13] میكروفیلتراسیون،[14]  الكترودیالیز،[15]  تبخیر تراوشی[16]  و غیره [12].
تفاوت این فرایند ها در مكانیزم عبور از غشا و نیروی محركه اصلی فرایند است كه باعث كاربردهای متنوع آن ها نیز شده است. به عنوان مثال، در اسمز معكوس كه برای جداسازی مواد

عواملی که به طور معمول با آلدهیدها و کتونها به عنوان مشتق آمونیاکی وارد واکنش می شوند عبارتند از :هیدروکسیل آمین(NH2OH)    ،هیدرازین ، فنیل هیدرازین، وسمی کاربازید ها هستند. نکته ای که قابل ذکر است پایداری این محصولات ایمینی در این واکنش ها می باشد. یکی از این واکنش ها برای مثال در زیر آمده است.
درشیمی آلی سمی کاربازید ها وتیو سمی کاربازیدها به عنوان مشتقاتی از اوره وتیواوره هستند که به جای گروه  NH2گروه هیدرازیدNH-NH2) ( قرار گرفته است.
سمی  کاربازید وتیو سمی کاربازید به عنوان معرف هایی مناسب برای شناسایی گروه کربنیل در ترکیبات مختلف به کار می روندبه طوریکه این معرف ها در حضور اسیدها با گروه های کربونیل آلدهیدی وکتونی متراکم شده وتولید رسوبات کریستالی به نام سمی کاربازون و تیوسمی کاربازون را میکنند . نقطه ذوب مشخص و معین این رسوبات کریستالی یکی از ساده ترین  راه ها برای شناسایی مشتقات آلدهید ها و کتون ها میباشد.
2-1-واکنش های چند جزئی:
واکنش های چند جزئی اهمیت زیادی در شیمی آلی و شیمی دارویی دارند ، در چنین واکنش هایی سه یا بیشتر جزء واکنش دهنده با هم در یک ظرف واکنش داده و محصول جدیدی که حاصل  تراکم تمام مواد اولیه است ، به دست میآید . واکنش های چند جزئی به عنوان ابزاری قوی و کارامد برای سنتز مولکولهای پیچیده آلی هستند]3-1.[
یکی از واکنش های چند جزئی مهم سنتز آمیدو آلکیل نفتولها است . مشتقاتی از سمی کاربازیدهای دارای گروه نفتول مانند آمیدوالکیل نفتول ها ، از نظر بیولوزیکی بسیار فعال بوده وارائه روش های سنتزی جدید برای تولید کارآمد آنها هم چنان ادامه دارد]7-4.[
 3-1-سنتز آمیدو آلکیل نفتولها:
از واکنش تراکمی 2مول بتا نفتول ،1مول آلدهید و یک مول از اوره یا استامید در حضور کاتالیزورهای مختلفی مانند هتروپلی اسیدها آمیدو آلکیل نفتولها تولید می شوند]8.[  
یکی دیگر از روش های سنتز آمیدو آلکیل نفتولها استفاده از سولفامیک اسید به عنوان کاتالیزور و در شرایط بدون حلال است]9.[
1-3-1-کاربردها :
همچنین سمی کاربازیدها به عنوان معرف هایی برای رد یابی وشناسایی بعضی ترکیبات در کروماتوگرافی لایه نازک( TLC) استفاده می شوند0به طور مثال سمی کاربازیدها به الفا کتو اسیدها متصل شده و تشکیل ترکیبات ایمینی ویژه ای را میدهند که زیر نور UVروی کاغذ ( TLC) به راحتی قابل رویت اند.
اخیرا  یک سری از مشتقات تیو سمی کاربازون مانند  N –پرO– استیل گلوکوزیل آریل تیوسمی کاربازیدها[1] سنتز شده اندکه از لحاظ بیولوژیکی بسیار فعال بوده و خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد چربی دارند]10[.این ترکیبات  در کنترل فرمانهای متابولیکی مثل چربی زدایی و حذف رادیکال های آزاد نقش مفیدی دارند]11[.
مشتقاتی از تیو سمی کاربازید مثل 4- فنیل تیوسمی کاربازید به عنوان کود شیمیایی در کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرند.
علاوه براینکه در  شیمی آلی تیوسمی کاربازید وسمی کاربازید ها کاربرد وسیعی دارند این ترکیبات  به دلیل توانایی تشکیل کمپلکس های رنگی وبسیار پایدار با یون های فلزی در محیط های مختلف ،که گامی مهم برای غلظت سنجی یون های فلزی به روش اسپکتروفتومتریک وتوانایی بالقوه آنها  به به عنوان عوامل ضد سرطان و ضد باکتری ،در شیمی تجزیه وشیمی معدنی مورد توجه زیادی قرار گرفته اند]14-12 .[
در حقیقت تیوسمی کاربازید ها وتیو سمی کاربازون ها به عنوان عوامل کمپلکس دهنده چند دندانه و همچنین به دلیل ساختار آلیفاتیک وانعطاف پذیر که در نتیجه ازدحام فضایی کمی را ایجاد می کند قادر است با یون های فلزی در حالت محلول یا حتی جامد تشکیل کی لیت های مناسبی را بدهد]18-15 .

[

سمی کاربازید ها و تیو سمی کاربازید ها به عنوان لیگاند هایی مناسب برای طیف  وسیعی از فلزات در نظر گرفته می شوند که می توان به فلزات مس، نیکل، جیوه و کادمیم میتوان اشاره کرد]20-19 .[
در این بین فلزات سنگین به دلیل تمایلشان در تجمع در بافت های مختلف بدن موجودات زنده اهمیت ویژه ای دارند و آلودگی محیطی به خصوص آلودگی آبهای طبیعی با فلزات سمی وسنگین که عمدتا در نتیجه فعالیت های صنعتی و ورود پساب ها به آبها می شود، بیشتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است که به طور مثال میتوان به یونهای جیوه وترکیبات آلی ومعدنی آن که دارای سمیت بسیار بالا هستند اشاره کرد ،بنابراین می توان با بهره گرفتن از لیگاند هایی چند دندانه ای  که  با یونهای جیوه کمپلکس های یایداری را تشکیل می دهند ، امکان حذف این یون ها را از آب فراهم کرد و از ترکیبات تیوسمی کاربازید می توان  به به عنوان لیگاند چند دندانه استفاده کرد. همچنین این لیگاند چنددندانه می تواند از یک طرف با سطح آلومینا پیوند هیدروژنی واز طرف دیگر با یون های فلزی پیوند تشکیل دهد ، بنابراین از آلومینایی که بر روی سطح آن تیوسمی کاربازید قرار گرفته می توان به عنوان فاز ساکن مناسبی برای استخراج جیوه از آبهای طبیعی استفاده کرد]21 .[
در سالهای اخیر کمپلکس هایی از فلز کادمیم با  تیو سمی کاربازید برای مطالعه اثر سیستم لیگاند بر روی تشکیل مواد نانو مورد توجه قرار گرفته اند]22 .[
مقدمه ای بر هتروسیکل ها :
4-1هتروسیکل­ها اساس مولکول های زیستی:
ترکیبات آلی شناخته شده ، ساختمان های گوناگونی دارند وبسیاری از این ساختمان ها واجد سیستم حلقوی هستند. اگر سیستم حلقوی،شامل اتم های کربن وحداقل یک عنصر دیگر باشد، این ترکیب به عنوان هتروسیکل طبقه بندی می شود.عناصری که معمولا به همراه کربن در سیستم حلقوی وجود دارند ، نیتروژن ،اکسیژن وگوگرد می باشند.
5-1کاربردها:

• معرفی دامپهای سرباره سرچشمه……………………………………………………….. 6

  • دامپ شمالی……………………………………………………………………… 8
  • دامپ جنوبی……………………………………………………………………. 11

فصل دوم: مبانی نظری و مروری بر كارهای گذشته

• کانی­های اکسیدی مس…………………………………………………………… 14
• کانی­های سولفیدی مس…………………………………………………………. 15
• فروشویی میکروبی کانی­های سولفیدی……………………………………….. 15
• میکروارگانیسم­های مورداستفاده در بیولیچینگ……………………………… 16

• تقسیم بندی بر اساس دما…………………………………………………………. 17

  • باکتری­ های مزوفیل………………………………………………………. 17
  • ترموفیل معتدل (moderate thermophile)………………………….. 23
  • ترموفیل مطلق (extreme thermophile)…………………………….. 24
• تقسیم بندی باکتری­ های براساس خودکفایی غذایی……………………….. 26
• سازگار كردن باكتری با محیط بیولیچینگ (آداپتاسیون) …………………. 28

• عوامل موثر در فروشویی میكروبی……………………………………………… 29

  • عوامل فیزیولوژیكی محیط فروشویی………………………………… 29
  • پتانسیل اكسیداسیون احیا ………………………………………………. 32
  • اسیدیته محیط……………………………………………………………. 32
  • تركیبات ممانعت كننده………………………………………………… 33
  • دما…………………………………………………………………………. 34
  • نوع کانه…………………………………………………………………… 35
  • اندازه ذرات………………………………………………………………. 36
  
  

• مدل­های انحلال باكتریایی کانه­های سولفیدی……………………………….. 37

  • مکانیسم مستقیم………………………………………………………….. 37
  • مکانیزم غیر مستقیم……………………………………………………… 38
  
  

• انحلال بیولوژیکی کانی­های سولفیدی مس……………………………….. 39

  • انحلال بیولوژیکی کالکوپیریت…………………………………….. 39
  • انحلال بیولوژیکی کالکوسیت……………………………………….. 40
  • انحلال بیولوژیکی کوولیت………………………………………….. 40
  • انحلال بیولوژیکی پیریت …………………………………………….. 41
  
  

• روش­های مختلف فروشویی میکروبی در مقیاس صنعتی………………… 41

  • فروشویی توده ای (Dump Leaching)…………………………… 41
  • فروشویی كپه ای (Heap Leaching) …………………………….. 42
  • فروشویی در محل (In Situ Leaching) …………………………. 42
  • فروشویی در تانك همزن دار (Tank Leaching)……………… 43
  • فروشویی حوضچه ای (Vat Leaching)…………………………. 43
  
  
• طراحی آماری آزمایش­ها (DOE)…………………………………………… 45
• روش سطح پاسخ (RSM)…………………………………………………………………………… 47

فصل سوم: مواد و روش تحقیق

 

 

• دستورالعمل تهیه نمونه معرف از دامپ‌های موجود………………………………. 49
• شناسایی و تعیین خواص خردایشی و مطالعات فرآوری مقدماتی……………… 56

• آزمایشات فروشویی میكروبی در مقیاس آزمایشگاهی …………………………. 58

  • آزمایش بطری غلتان…………………………………………………………. 58
  • ظروف لرزان (Shaking Flask)…………………………………………… 59
  • آزمایش­های ستون…………………………………………………………….. 61

فصل چهارم: ارائه نتایج و تحلیل یافته ها

• نتایج حاصل از آنالیز ابعادی…………………………………………………………. 66

• نتایج حاصل از آنالیزهای شیمیایی و کانی شناسی………………………………. 67

  • آنالیز مینرالوژی و مطالعات میکروسکپی نمونه سرباره………………… 67
  • آنالیز شیمیایی……………………………………………………………………… 67

• آزمایش­های ظروف لرزان…………………………………………………………….. 68

  • طرح و نتایج آزمایش ظروف لرزان باکتری­ های مزوفیل……………….. 68
  • بررسی تغییرات pH ، Eh و درصد بازیابی نسبت به زمان……………… 72
  • طرح و نتایج آزمایش ظروف لرزان باکتری­ های ترموفیل معتدل……… 75
  • بررسی تغییرات pH ، Eh و درصد بازیابی نسبت به زمان……………… 78
  
  
• نتایج آنالیز بطری غلتان………………………………………………………………… 81
• نتایج آزمایش ستون…………………………………………………………………….. 81

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهاد

• نتیجه گیری……………………………………………………………………… 86

  • بررسی حاصل از مطالعات کانی شناسی سرباره…………………… 86
  • بررسی نتایج حاصل از آزمایش­های ظرف لرزان…………………. 86
  • بررسی نتایج حاصل از آزمایش بطری غلتان……………………….. 87
  • بررسی نتایج حاصل از آزمایش ستون………………………………… 87
• پیشنهادات……………………………………………………………………….. 88

منابع و ماخذ………………………………………………………………………………………..89