در نخستین صده های هزاره ششم قبل از میلاد آبادانی جلگه های خوزستان آغاز گردید که خاک آن هم برای کشاورزی بارور و هم برای ساختن سفال مرغوبیت داشت که سرزمین شوش نیز در این نقطه واقع شده است . شهرستان شوش زمانی پایتخت ایلامبان بوده و تاریخی بس طولانی دارد.

گرایش به زیبایی و زیبا پسندی از جمله خصوصیاتی است که خالق بزرگ در روح اشرف مخلوقات دمیده است و همراه الهام بخش روح زیبا ی آدمی بوده و تا جائیکه ظروف مورد استفاده روزمره بشر از این امر مثتثنی نبوده و همان مردمی که در ابتدایی ترین وضع زندگی می کردند با الهام از روح زیبای خود ، نقوش زیبایی را در روی ظروف سفالی طرح می کردند . بطوری که برای مدت طولانی از حدود هزاره ششم تا هزاره سوم قبل از میلاد ، شکل سازی و نقاشی روی سفال یکی از فعالیت های اصلی هنری مردم دهکده های ایران بوده است.

هدف از این مقوله بررسی نقوش است که بر روی این سفالینه ها شکل گرفته تا از حیث معنی و مفهوم بررسی و علل و انگیزه بوجود آمدن نقوش سفالینه ها و ارتباط بین این نقوش و فرم ظروف شناخته شود.

برای رسیدن به این هدف فوق ابتدا : 1- تاریخچه سفالگری در ایران که در آن به جغرافیای تاریخی ایران و پیدایش اولین سفالینه ها در آن و اطلاعاتی راجه به (مذهب و مهمترین خدایان شوش و باورهای آئینی و آداب تدفین و معیشت مردم) در دوران کهن شوش و (موقعیت جغرافیایی و زبان و نحوه پوشش مردان و زنان و معرفی آثار و بناهای تاریخی) که در شوش حاضر باقی مانده پرداخته شد .

2- فرم سفالینه های شوش شامل برش تشکیل دهنده فرم های ساده و ترکیبی ظروف و بناهای مربوط به آن دوران که در تزینات بیرونی و درونی آن از سفال استفاده شده نام برده و مورد بررسی قرار گرفته شد .

3- نقوش سفالینه های شوش از نظر تنوع به انواع خطوط وو نقوش تقسیم شد که شامل : خطوط ساده ، شکسته و متقاطع و نقوش هندسی ، گیاهس و جانوری که خود نیز شامل نقوش حیوانات ، پرندگان ، خزندگان ، نقوش انسانی و نقش ماه و خورشید می باشند .

4- ارتباط فرم نقوش با فرم سفالین ها

با توجه به موارد بالا چنین نتیجه گیری می شود که این نقوش بیان بیم ها و امید ها و علائمی برای استعانت از قوای طبیعی در مبارزه و حشتناک حیات است و از این رو در این آثار به بیان عناصر و عوامل موجود در ذهن و عوامل خارجی محیط پرداخته شده و سعی در این بوده که زمان . مکان . تاریخ . فضای پیرامون . احساسات و عواطف . رنج ها . عداوت و مهر و عشق و آنچه در اطراف می گذرد با بهره گرفتن از رنگ و فرم های مناسب بیان شود و با ارتباط بین این نقوش و فرم ظروف بر آن بوده تا به خواسته های خود در جهت تحقق آن قوت ببخشد.

فصل اول: کلیات طرح

1-1- بیان مسئله

سفالگری یکی از قدیمی ترین صنایعی است که زادگاه آن میهن کهنسال ما ایران است قرائن موجود از آثار کشف شده گویای این حقیقت است که تاریخ سفالگری در ایران از هزاره 8 پیش از میلاد آغاز شده است. هنر سفالگری هم در صورت و فرم ظاهر و هم در نقوش نمادینش بستری مناسب برای بیان اندیشه های ماورایی هنرمند بوده و آنچه که هنر و فرهنگ یک ملت را از آغاز نشان می دهد تنها اعتقادات و نگرش او به جهان پیرامونش است.

آثار بزرگ هنری در طول قرون متمادی براساس این نگرش استوار بوده و عدم آگاهی در این زمینه تنها باعث می شود که از زیبایی های این هنر لذت ببریم، در حالی که هر خط، فرم و شکل برای خود مفهومی دارد و چه زیباست هنگامی که به اندیشه سازندگان این آثار پی ببریم و از آنجایی که اصالت و عظمت یک قوم و فرهنگ آن مستقیما در هنر آن جلوه می کند باید بگوییم هنرهای دستی نمایشگر فرهنگ و تمدن هر قوم بوده و با تاریخ هنر ملت ها پیوند ناگسستنی دارد. در این پژوهش سعی بر آن است که نقش ها و نگاره های روی ظروف مورد استفاده مردمان کهن شرح داده شود چه همی نقش ها است که زائیده معرفت، دانش و اعتقادات آنهاست و در عین حال سعی می شود موارد استفاده نقوش تا حد امکان با اشاره به مدارک و شواهد موجود بحث و توصیف شود.

2-1- هدف های تحقیق

هدف اصلی تحقیق: بررسی نقش و فرم در سفالینه های شوش.

اهداف فرعی تحقیق: بررسی نقوش سفالینه ها از حیث معنی و مفهوم.

اهداف فرعی تحقیق: علل و انگیزه بوجود آمدن این نقوش.

3-1- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آب

سفالگری به عنوان یکی از برجسته ترین مظاهر هنر اسلامی دارای نقوش متنوعی بوده که همواره با معتقدات دینی و تصورات هنرمند از هستی اجین بوده است. هنرمند سفالگر همواره از نقوشی بهره می گیرد که برگرفته از احساس و ادراک و تجربه باطنی وی بوده است. از اکتشافات تپه سیلک (کاشان)، تپه حصار (دامغان)، تپه گیان (نهاوند) و شوش (خوزستان) چنین بر می آید که از حدود 6 هزار سال تا 4 هزار سال قبل ساکنین این نواحی به ساختن ظروف سفالین می پرداختند و این ظروف را با نقوش و تصاویر می آراستند که گاه برای بیان اعتقادات مذهبی و گاه برای توصیف محیط زندگی و یا روایت کردن موضوع خاصی بکار می رفتند.

هنرمند سفالگر شوش با نقاشی روی سفالینه ها گویی شعر می آفریند. وجود این نقاشی های متعدد نشان از تعدد افکار دارد و کاربرد هر یک از نقش ها در ارتباط با عقیده و باور خاصی بوده و آنچه که در نگاه اول نظر بیننده را جلب می کند آمیزه ای از طرح ها و نقوش چشم نواز و دلنشینی است که در این سفالینه ها تجلی کرده و گوشه هایی از هنر ایران را به نمایش گذاشته اند و چه بسا بتوان با تحلیل و بررسی نقوش و فرم های بکار رفته در این ظروف پرده از اعتقادات و باورهای مردمان آن سرزمین برداشت.

4-1- سوالات و فرضیه های تحقیق

1– علل پیدایش هر یک از نقوش سفالینه های شوش چیست؟

2 – وجه مشخص سفالینه های شوش چیست؟

3 – معنی و مفهوم نقوش بکار رفته در ظروف از نظر نمادین چه مفهومی می تواند در برداشته باشد؟

5-1- تعاریف عملیاتی متغیرها و واژگان کلیدی:

سفال، شوش، نقش و فرم

6-1- روش تحقیق

تحلیلی – منابع مکتوب و تصویری – توصیفی

 

 

7-1- قلمرو تحقیق

اگر بخواهیم آثار هنری اقوام گذشته را بررسی کنیم تنها تعدادی نقش مایه که در گذر زمان به پیچیدگی می گراید کافی بنظر نمی رسد و هر قدر هم این بررسی کامل و جامع باشد.اما اگر ذکری از اعتقادات آنان به میان نیاید ناقص می نماید و طبیعی است برای درک احساس و نیز آنان باید سطح تفکر و اندیشه آن اقوام را نیز شناخت.در اینجاست که کتب قدیمی و سنگ نبشته ها ارزش و اعتبار خاصی پیدا می کنند.

8-1- محدودیت ها و مشکلات تحقیق:

از جمله محدودیت ها و مشکلات این تحقیق کمبود منابع مناسب جهت تحقیق در خصوص آثار سفالین با نقوش انسانی و عدم سهولت دسترسی به گزارشات چاپی کامل و جامع از کاوش های انجام شده در مناطق باستانی پیش از تاریخ ایران و همچنین محدودیت کاوشهای انجام شده در مناطق مختلف از جمله مشکلات و محدودیت های موجود می باشد.

فصل دوم: مطالعات نظری

1-2- مقدمه

انسان پیش از تاریخ در حدود هزاره ششم قبل میلاد و اوایل هزاره پنجم از پناهگاه های سنگی و غارها دست کشید و سکونت در دشت را آغاز کرد.با پیدایش این مرحله تاریخی سکنی گزیدگان در نقاط مختلف فلات ایران شروع به ساخت آثار کنده کاری و سپس سفالینه ها و مهرها نمودند.سفال این بدوی ترین،ساده ترین و کهن ترین دست ساخته بشر بعد از حصیربافی به سبب نزدیکی خاصی که با انسان داشت بستر با ارزشی برای به تصویر درآوردن افکار او بود،زیرا که سفال نیز همانند انسان که از گل پخته خلق شده است از ترکیب چهار عنصر اصلی خاک آب باد و آتش تشکیل یافته است.علامت و نشانه هایی که بر روی سفال دیده می شوند با مذهب و خدایان آن عصر مربوط بوده اند و یا نمایشگر نوعی طلسم و جادو در آن دوران به شمار می رفتند.(اپهام پوپ،آرثر،از شاهکارهای هنر ایران،ص9)

انسان جانور عجیبی است که مدام از خود می پرسد که جهانی که در آن زندگی می کند چگونه جهانی است.پاسخ به این سوال آسان است،جهان نامیده می شود.جهان واقعیات ،علم این واقعیات را تدریجا دوره می کند و بهره برداری از کشفیات گوناگونش در عالم کائنات از خرده ترین ذره تا بزرگترین پاره آن اندازه نمی شناسد.انسان موجود عاقلی است ویژگی دارد که هیچیک از همسایگان زمینی اش ندارند و آن تخیل است یعنی قابلیت آفرینندگی جهان و آفرینش زندگانیش در جهان.تخیل را نمی توان قوه ای وهم آلود شمرد،چون تازه کردن رمزها و نو کردن اساطیر و آفرینش تصاویر جدید و بازی و شوخی با نظم جهان بر عهده خیال بافی است.در مجموع باید گفت که سه چیز به این جهان شکل و رنگ می بخشد.آزادانه اندیشیدن و آزادانه خیال بافی و آزادانه عمل کردن است و رمز از آن کسی است که به دستش می آورد و جهان مال کسی است که به تمام و کمال و با همه قدرت و نیروی تخیل خویش تجربه اش می کند.(اقتداری،احمد،آثار و بناهای تاریخی خوزستان(یار شهر یاران)،ص18)

رمز و زبان و حرکات،روح و جان می دهدو در رویاها و جشن هایشان پایدار می گردد و به معتقداتشان جسم می بخشد و آرزوهایشان را بیان می کند و آنها به کار و تلاش برمی انگیزد.اسطوره ها آیینه هایی هستند که تصویرهایی را از لایه هزاره ها منعکس و آنجا که تاریخ و باستان شناسی خاموش می مانند اسطوره ها به سخن در می آیند و فرهنگ آدمیان را از دوردستها به زمان ما می آورند و افکار بلند و منطق مردمانی ناشناخته ولی اندیشمند را در دسترس ما می گذارند.رمز که عمل و مبنای عینی دارد،واقعیتی ذهنی را منعکس می کند و از نیرو فقط به طریق شهود قابل درک و دریافت است،به گفته پیرامائول(pierre Emmamal(شاعر) بررسی و تحلیل رمز به طریق عقل به مثابه آناست که پره های پیاز را از هم جدا کنیمتا ببینیم پیاز کجاست.(پوپ،ابهام آرثر،شاهکارهای هنر ایران،پرویز نائل خانلری،ص22) یکی از قدیمی ترین بلد تاریخی شهر شوش در دشت خوزستان با قدمت شش هزار ساله است.امروزه از شوش چهار تپه عظیم باقی مانده است.این مکان در جنوب غربی ایران تقریبا در دو کیلو متری غرب راه آهن بین ایستگاه سبز آباد و هفت تپه قرار دارد.رود خانه تاریخی شائور از غرب شوش می گذرد.

چهار تپه شوش عبارتند از :

1-تپه آکروپل یا آرک سلطنتی

2-تپه آپادانا

3-تپه مرکزی یا شهر شاهی

4-شهر صنعتگران

بخش بسیار بزرگی از جنوب شرقی فلات ایران یعنی منطقه ای که امروزه استان های کرمان،هرمزگان،سیستان و بلوچستان،بخشدغربی کشور پاکستان و جنوب افغانستان را در بر می گیرد،از نظر باستان شناسی نسبت به سایر بخش های ایران ناشناخته مانده است.

این بخش از فلات که در نوشته های باستان شناسان و خاور شناسان غربی منطقه مرزهای ایران و هند خوانده شده منطقه ای است که به سبب وضعیت جغرافیایی ویژه امروز جمعیت کمی دارد.در گذشته تصور می شد که در دورانهای کهن و پیش از ناریخ نیز چنین بوده است و اثری از تمدن های بزرگ و اجتماعات انسانی،دهکده ها و شهرها در آن وجود نداشته است.به این سبب تا حدود سه ماه پیش باستان شناسان این منطقه را تنها یک راهرو بزرگ ارتباطی بین تمدن های هندی و تمدن های باختر فلات ایران و بین النهرین می دانستند و یکی از علل ناشناخته ماندن این منطقه و عدم توجه باستان شناسان نیز همین تصور اشتباه بوده است.

م.پزارد و ل.لوگرن که کنده کاری شوش را مورد بررسی قرار داده اند بکرات وجود شباهتی را بین موضوعات تزیینی ظرف شوش از یک طرف و نقش ها و مهرهای استوانه ای ایلام مقدم از طرف دیگر را تائید کرده اند.به دنبال آنها ژ.شیلد تصور می کند که صف پرندگان یا حیوانات در صحنه های شکار یا انسان ها در خال ساختن ظروف،مثل تمان موضوعات مختلف کنده کاری ایلام مقدم،با وجود طبیعت گرایی شان از اعقاب موضوعات سبک اول شوش است.اگر چنین باشد با آخرین نتایج حفاریها ،از فلات ایران حالت مشترکی از تاثیرات ارتباط های کامل بین این منطقه و دشت بین النهرین وجود دارد.

دکتر کنتو در کتاب صنایع ایران تحت عنوان صنعت سفال اولیه عقیده دارد که کلیه اشکال هندسی که در روی سفالینه ها دیده می شود معنی ویژه ای دارند،مثلا خطوط موازی که در دایره یا مستطیل محاط باشد و یا در چیزی محاط نبوده و ساده است وجود آب را ثابت می کند.مثلثی که در میان آن شکل شطرنجی رسم شده باشد نماینده کره است،سطحی که خطوط مایل روی آن قرار دارد نشانه زمین زراعتی است و به طور کلی می توان گف این اشکال نوعی خط تصویری است که برای مردم آن زمان گویا بوده و پیش از خطوط باستانی ایران در این سرزمین معمول و مرسوم بوده است.

1-1- بیان مسئله

یکی از مهمترین هنرهای اوایل اسلام در ایران، تصویرسازی متون ادبی و تاریخی است. از همان سال های اولیه، با الحاق ایران به سرزمین های اسلامی و گرویدن مردم به دین اسلام، تمام تجربیات هنری و سنّت های باستانی ایران در خدمت اسلام در آمد. با این وجود ایرانیان هیچ گاه تصویرسازی را وسیله شرح کامل عقاید دین مثل دنیای مسیحیت قرار نداده اند، چرا که بسیاری از موضوعات در زمینه هنر تصویرسازی در ایران در زمینه مسائل غیر دینی مانند علم و دانش، تاریخ و ادبیات نیز بوده است. اولین آثار تصویرسازی ایران در عصر اسلامی، به صورت نقوش در آثار معماری و اشیای مصرفی و سپس مصوّر سازی کتاب ظهور نمود که بعدها مسیر کمال خود را پیموده است. «در قرن دوم هجری هنر نقاشی بیش تر به تذهیب و تزیین قرآن اختصاص داشت اما با ترجمه کتب پهلوی و سانسکریت و یونانی به عربی از همین زمان مورد علاقه خلفا و بزرگان قرار گرفت و با استنساخ این ترجمه ها و زیبا ساختن کتاب ها که با تجمّل و تفنّن اشراف آن عهد همراه بود رغبت اهل علم و دانش را بر می انگیخته است» (قاضی احمد، گلستان هنر:24). بنابراین کتاب هایی که در اوایل اسلام مورد توجه برای تصویرگری بوده اند بیشتر موضوعات علمی و فنی را در بر می گرفته اند که مکتب نگارگری بغداد، به عنوان یکی از قدیمی ترین مکاتب نگارگری اسلامی در ابتدای حکومت خلفای عباسی، از این موضوعات غنی بوده است. دلیل قاطع برای این امر نیز این بوده که در ابتدای ورود اسلام به جهت منع مذهبی تصویرنگاری در این دوره، هنرمندان از ترسیم تصاویر انسانی خودداری می کردند اما پس از گذشت سه سده حضور اسلام، این ممنوعیت حساسیت کمتری یافت و حضور انسان و حیوان در کتاب های غیر مذهبی کاربرد یافت و به مرور، هنرمندان دوران اسلامی که در ابتدا اصول و روش همسایگان خود یا اقوامی که مذهب آن ها را پذیرفته بودند اقتباس کرده بودند این روش ها را جذب و به خدمت فرهنگ جدید خود در آورده اما خود نیز کم کم شیوه های جدیدی را پدید آوردند و از این زمان به بعد است که شاهد بروز و ظهور استعدادهای هنری هنرمندان مسلمان در جای جای سرزمین های اسلامی در عرصه های مختلف خصوصاً هنر کتاب آرایی هستیم. هنرمندان اسلامی ایران نیز که با پیشینه غنی هنری خود از دوران باستان به این عرصه پا نهادند در بسیاری موارد شیوه های کهن را سرلوحه کار خود قرار دادند و با تلفیق سنّت های دیرینه خود با اصول و موازین شرع اسلام، آثار در خور تأملی را به نمایش گذاشتند. از جمله کتب مصورشده در این دوران که فارغ از شیوه های هنری مکتب بغداد و در منطقه ای دورتر از این حوزه هنری با الهام از سنت های کهن به نگارش و مصورسازی در آمده است، نسخه دستنویس «قابوسنامه» بوده که حاوی تصاویری منحصر به فرد از حکایات روایت شده می باشد. «قابوسنامه» که به «اندرزنامه» نیز معروف است کتابی است که «امیر عنصرالمعالی» برای تعلیم و تربیت فرزندش «گیلانشاه» به رشته تحریر در آورده است و چون موضوع اصلی این حکایات پند و اندرز برای نسل بشر بوده است تصاویرش به طور کامل به موضوع های انسانی مربوط می باشد. وی نگارش این کتاب را طی سال های457 تا 462 ه ق به اتمام رسانیده که نسخه دست نویس آن در مدت کوتاهی پس از نگارش (یعنی در سال 483 ه ق) با 109 تصویر تدوین شده است. امروزه تصاویر این کتاب به عنوان قدیمی ترین نگاره های ایران اسلامی شناخته می شود و آن چنان خاص و ویژه می باشد که کمتر همانندی می توان برای آن ذکر نمود. بنابراین به دلیل اهمیت موضوع و با توجه با این که بررسی جلوه های تصویرسازی در کتاب قابوسنامه و تحلیل نقوش آن می تواند جایگاه واقعی این کتاب مصور را در هنر دوران اسلامی ایران مشخص کند روش آیکونولوژی پانوفسکی که با مطالعات تاریخی آغاز می کند و به تحلیل و تفسیر همه جانبه اثر می پردازد، در نظر گرفته شده است تا بدین ترتیب ارزش تصویری کتاب را در تداوم سنّت های باستانی و تکامل نگارگری ایران مشخص کند. این روش امروزه بهترین روش برای خوانش هر اثر تصویری می باشد که به خوبی در ردیف روش های کیفی قرار می گیرد و با توجه به موجود بودن نمونه های محدودی از این تصاویر، به واسطه تحقیقات پایه ای در هنر تصویرگری کتاب در ایران و جستجو در بخش های مختلف تصاویر به تبیین چگونگی شکل گیری این تصاویر و دلایل کاربرد نقش مایه های موجود در آن می پردازد.

2-1- مقدمه

     نسخه تصویری قابوسنامه که یکی از نسخ با ارزش دوره اسلامی ایران می باشد تا سال 1953م (1332ه.ش) در ایران موجود بود اما از آن تاریخ، توسط خریداران و مجموعه داران نسخه های خطی از ایران به آمریکا برده شد که هم اکنون قسمتی از آن در موزه سین سیناتی[1] آمریکا محافظت می شود و قسمتی دیگر نیز به مجموعه خصوصی کورکیان تعلق دارد و احتمالاً قسمت سومی نیز داشته که به درستی مشخص نیست کجاست. پژوهش حاضر بر اساس نمونه تصاویر موجود در موزه سین سیناتی انجام گرفته است. نکته ای که در مورد این تصاویر باید بدان توجه داشت این است که با وجود این که نسخه مورد نظر از دید کارشناسان معروف تاریخی، از جنبه های فرهنگی و سیاسی و اجتماعی بسیار مورد توجه قرار گرفته است و کارشناسان هنری ایرانی و خارجی نیز اشارات مبسوطی در مورد آن داشته اند و همواره تلاش کردند تا از جهت تاریخی و هنری، جایگاه آن را در سیر تاریخ هنر ایران جستجو نمایند اما بنا به دلایلی عدیده نظر قطعی ارائه ننمودند و نسبت به اصالت آن تردیدهایی را طرح می کنند. به طوری که «مجتبی مینوی» در طی یادداشتی، این نسخه را به همراه چند نسخه تصویری دیگر محصول کارگاهی که طی بیست سال گذشته در تهران دایر شده است می داند (مینوی،1381: 192) و نیز «اکبر تجویدی» به دلیل شیوه خاص نقاشی های این کتاب و برخی ملاحظات فنی دیگر، اظهار نظر قطعی در مورد اصالت نقاشی های این کتاب را منوط به پژوهش های آزمایشگاهی بیشتر و بررسی های دقیق تر در آینده می داند. وی کیفیت طراحی ها و به ویژه حالت چهره ها که بیشتر به فن کاریکاتورسازی شباهت دارد تا نگارگری، را دلیل بارزی بر این تردیدها ذکر می کند (تجویدی،1352 :85). به هر حال این نسخه در درجه اول بدین خاطر که کتابت آن در زمان خود مؤلف انجام گرفته است، می توان اطمینان داد که در آن تصرف کاتبان یا هیچ نیست و یا بسیار کم است بنابراین نمونه اصیل و دقیقی از شیوه انشای مؤلف و زبان آن عصر به دست می دهد و نیز اگر اظهارات جعلی بودن تصاویر را نادیده بگیریم، تصاویر رنگین کتاب که شامل 109 تصویر می شود احتمالاً قدیمی ترین سندی باشد از نقاشی دوره اسلامی و بسیاری از نکته های تاریک را در تاریخ نقاشی اسلامی و خصوصاً نقاشی ایرانی برای ما روشن می کند و از آن جایی که انسان ها به یاری اشارات اندام های بدن، نظام پوشاک، نظام خوراک، نظام های نشانه ای فرهنگی (از اقوام ابتدایی تا نقاشی های معاصر) یعنی ابزاری جدا از نوشتار و گفتار نیز با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند از این جهت این اثر می تواند به عنوان نماینده آداب و رسوم و فرهنگ دوره ای خاص در ایران باشد و به خاطر تصاویر آن که دارای ترکیب بندی ها و شیوه ای متفاوت از دیگر آثار تصویرگری کتاب دوره اسلامی ایران است، اهمیت بیش تری می یابد. بدین ترتیب ارزش این کتاب هم به خاطر متن آن است که شامل مجموعه دستورهایی است که در زندگی هر کسی در هر منصب و شغلی به کار می آید و از این جهت آئینه آداب و رسوم و تمدن ایران در قرن پنجم به شمار می آید و هم به خاطر تصاویر ویژه اش اهمیت دارد که خود فواید فراوانی را برای هر اهل هنری به دنبال دارد به طوری که با نمایش افرادی که ملبّس به پوشاک با طرح و نقوش بسیار هستند می تواند اطلاعات فراوانی نیز از جهت نمایش جایگاه هر شخص و در هر مرتبه ای در اجتماع و علاوه بر این طرح پارچه های متداول آن زمان، به دست دهد. ضمن این که شکل ساختمان و قسمت هایی از فضای دکّه و بازار

 و منزل مسکونی و اثاثه منزل از جمله تخت و صندلی و فرش و … و از همه مهم تر آداب اجتماعی مانند طرز نشستن و تعارف و قرار گرفتن قاضی بر مسند و دادخواهان در مقابل او از جمله مواردی هستند که اهمیت این اثر را دو چندان می کند. بدین منظور این پژوهش با هدف بررسی های همه جانبه تصاویر از نظر ساختاری و مضمونی و تحلیل عوامل اثر گذار بر شکل گیری آن با روش آیکونولوژی[2] اروین پانوفسکی انجام گرفته است. این رویکرد امروزه بهترین روش برای خوانش هر اثر تصویری است و یکی از امتیازات آن توجه به فرهنگ و تاریخ آن اثر می باشد به طوری که محقق و منتقد آیکونولوژی می تواند به کمک تاریخ به رمزگشایی اثر هنری بپردازد. در حقیقت آیکونولوژی شاخه ای از تاریخ هنر است که به مضامین یا معناهای آثار هنری در مقابل فرم می پردازد و در زمره روش های تحقیق کیفی قرار می گیرد. در این رویکرد، محقق آیکونولوژی پس از بیان سوابق تاریخی موضوع، طی سه مرحله توصیف، تحلیل و تفسیر به تبیین ویژگی های کلی اثر می پردازد و در پایان به نتیجه منطقی در زمینه کلیّت و عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری آن نایل می شود. نتیجه حاصل از این روش در رابطه با تصویرگری کتاب قابوسنامه نشان داده است؛ تصاویرش بیش از آن که با دیگر نمونه های تصویرگری کتاب در دوره اسلامی ایران شباهت داشته باشد با شیوه تصویرنگاری باستانی ایران و به ویژه دوره ساسانی از جهت ترکیب بندی ها، فضاسازی، نوع پوشش و کلاه افراد، نمایش طرح و نقش لباس ها و نیز چهره پردازی و شکل موها مرتبط است و علاوه بر این تأثیراتی بر هنرها و صنایع دوره های بعد گذاشته و بدین جهت رابط بین شیوه های تصویرنگاری دوره باستان ایران و دوره اسلامی بوده است ضمن این که تأثیراتی نیز از فرهنگ های دیگر تمدن ها در آن قابل مشاهده می باشد.

3-1- سوال های پژوهش

1- جایگاه نقوش و ارزش های تصویری کتاب قابوسنامه در روند تکامل نگارگری ایران در دوران اولیه اسلامی چگونه تحلیل و ارزیابی می شود؟

2- جلوه های بصری در تصویرسازی کتاب قابوسنامه با بهره گرفتن از روش آیکونولوژی پانوفسکی چگونه قابل تبیین است؟

4-1- فرضیه های پژوهش

تصاویر ارائه شده در کتاب قابوسنامه به لحاظ کیفی در دوران اوایل اسلامی، متأثراز نقوش دوره قبل به ویژه ساسانی است واز سویی در زایش و تکامل نگاره های ایرانی به ویژه نگاره های عصر سلجوقی و مغول مؤثر بوده است و از این حیث جایگاه ویژه ای دارند.

2- با بهره گرفتن از روش آیکونولوژی پانوفسکی که با مطالعات تاریخی آغاز می کند و به تحلیل همه جانبه اثر می پردازد، می توان جلوه های تصویری این کتاب را به خوبی بررسی کرد و نیز با تفسیر همه جانبه اثر به تعامل هنرتمدن اسلامی ایران با هنر دیگر تمدن ها دست یافت.

5-1- اهداف پژوهش

1- معرفی تصاویر کتاب قابوسنامه به لحاظ کمّی و کیفی.

2- تجزیه و تحلیل محتوایی عناصر تصویری کتاب قابوسنامه و بررسی عوامل تأثیرگذار در کاربرد نقوش تزیینی فراوان در بطن تصاویر آن با بهره گرفتن از روش آیکونولوژی پانوفسکی.

6-1- پیشینه پژوهش

تا کنون تحقیقات زیادی در زمینه کتاب قابوسنامه از منظر ادبی انجام گرفته است اما تحقیقات در مورد تصاویرش بسیار محدود می باشد تا حدی که بسیاری از منابع معتبر تنها به ذکر نام این کتاب اکتفا کردند و یا اشاره ای گذرا به تصاویر آن داشته اند. دلایل این موضوع نیز عدیده می باشد چرا که برخی از محققین به جعلی بودن این اثر اشاره کردند و هنوز قطعیت تصاویر آن به اثبات نرسیده است. با این وجود برخی از محققین نظراتی در مورد تصاویر آن ارائه نمودند که از آن جمله:

1-6-1- پژوهش های خارجی

الف: فرای، ریچارد (2013)[1]

نویسنده در مقاله ای تحت عنوان: “دستنویس اندرزنامه در ایران جدید (اسلامی)”(Journal of theAmerican Oriental Society, Vol. 75, No. 1(Jan.-Mar., 1955), pp. 24-26) با رویکرد تاریخی به بررسی کلّی اثر اعم از موقعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی زمان تدوین آن پرداخته است و در ادامه با تحلیل کلیّت تصاویر از جهت ترکیب بندی، رنگ آمیزی و جزئیاتی مانند چهره پردازی و طراحی لباس آن را به عنوان یک اثر تصویری ویژه معرفی می کند ضمن این که در رابطه با برخی ویژگی های تصاویر به ارتباطاتی با هنر دیگر سرزمین های مرتبط با ایران در دوره زمانی خاص اشاره می کند؛ مانند هنر ارمنستان، افغانستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی و همچنین مکتب بغداد. در زمینه نقش مایه های پارچه های تصویر شده، آن ها را نمونه خوبی از پارچه های مورد استفاده در آن دوره دانسته است. همچنین، از تصاویر این کتاب به عنوان پایه و الگویی برای هنر دوره های بعد یعنی مغول (ایلخانیان) یاد کرده، چرا که تأثیرات آن بر کتاب جامع التواریخ رشیدالدین فضل الله کاملاً مشهود است.

ب: پوپ، آرتور آپهام (1338)

1-2- بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………………………………………………3

1-2- سؤالات اصلی پژوهش:…………………………………………………………………………………………………………………………..5

1-3- هدف (اهداف) پژوهش:…………………………………………………………………………………………………………………………………..6

1-4- ضرورت و اهمّیت پژوهش:……………………………………………………………………………………………………………………………7

1-5- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها…………………………………………………………………………………………………………………8

فصل دوم: مبانی نظری پژوهش

2-1- اختلالات یادگیری…………………………………………………………………………………………………………………………………….11

2-2- الف- دوران بنیادی تاریخچه اختلالات یادگیری (1800-1940)…………………………………………………………………….12

2-3- ب- دوره انتقالی تاریخچه اختلالات یادگیری (1940-1963)…………………………………………………………………………14

2-4- ج- دوره سوم (از سال 1963 به بعد) دوران هماهنگی:…………………………………………………………………………………15

2-5- میزان شیوع ناتوانی یادگیری…………………………………………………………………………………………………………………………17

2-6- دیدگاه ­های روان شناختی ناتوانی­ های یادگیری……………………………………………………………………………………………….22

2-7- انواع ناتوانی­ های یادگیری……………………………………………………………………………………………………………………………25

2-8- سبک­های یادگیری………………………………………………………………………………………………………………………………………60

2-9- ویژگی­های شخصیتی……………………………………………………………………………………………………………………………………7

فصل سوم: مواد و روش پژوهش

3-1- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….85

3-2- روش­شناسی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……….85

3-2- برای جمع­آوری دادها از ابزار زیر استفاده شده است: ………………………………………………………………………………………8

فصل چهارم: نتایج و یافته‌های پژوهش

1-4- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….90

2-4- یافته­ های جمعیت شناختی…………………………………………………………………………………………………………………………..90

3-4- یافته­ های توصیفی……………………………………………………………………………………………………………………………..90

منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………103

فهرست جدول­ها

جدول 2-1- ملاک­های تشخیص اختلال ریاضی بر اساس DSM- IV- TR………………………………………………….43

 

جدول 2- 2 ملاک تشخیصی ناتوانی ریاضی در ICD-10……………………………………………………………………………….43

جدول2-3- آزمون­های پیشرفت تحصیلی همراه با با بخش­های حساب………………………………………………………………..55

جدول 4 – 1- وضعیت اقتصادی خانواده دانش ­آموزان…………………………………………………………………………………………91

جدول 4 – 2- سابقه بیماری دانش ­آموزان………………………………………………………………………………………………………….91

­جد­­­­ول4-3- نتایج میانگین، انحراف استاندارد و تعداد آزمودنی­ها در متغیرهای تحقیق……………………………………………..92

4-4- نتایج میانگین، انحراف استاندارد و تعداد آزمودنی­ها در متغیرهای تحقیق……………………………………………………..93

جدول 4-4- نتایج تحلیل واریانس چند متغیری (مانوا) بر سبک­های یادگیری، ویژگی های شخصیتی و سبک های

یادگیری دانش ­آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری…………………………………………………………………………………………………94

جد­­­­ول 4-5- نتایج حاصل از اثرات مقایسه متغیرهای تحقیق بین دو گروه از دانش ­آموزان……………………………………..95

چکیده

هدف این پژوهش مقایسه­ سبک­های یادگیری، ویژگی­های شخصیتی و عملکرد تحصیلی دانش ­آموزان با و بدون ناتوان یادگیری بود. روش تحقیق از نوع علی- مقایسه­ای بوده جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل کلیه دانش ­آموزان دختر و پسر عادی و ناتوان یادگیری دوره راهنمایی شهر اردبیل در سال تحصیلی 91-1390 بودند. نمونه پژوهش 80 نفر (شامل 40 دانش ­آموزان عادی و 40 دانش ­آموزان ناتوان یادگیری) بودند که به صورت نمونه گیری تصادفی چند ­مرحله­ ای انتخاب شدند، برای جمع­آوری­ داده ­ها از آزمون هوش ریون، پرسشنامه سبک­های یادگیری کلب و پرسشنامه ابعاد شخصیتی NEO-FFI)) استفاده شده است و برای تجزیه و تحلیل­داده از تحلیل واریانس چند ­متغیری (مانوا) استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان­ داد که بین دانش ­آموزان عادی و ناتوان یادگیری در سه مولفه از مؤلفه­­های ابعاد شخصیت یعنی درون گرایی- برون گرایی، تجربه پذیری و وظیفه­ شناسی و همچنین از لحاظ سبک­های یادگیری در تمامی زیر مقیاس­ها بین دو گروه تفاوت معنی­دار وجود دارد. یافته­ های این تحقیق نشان داد كه دانش ­آموزان ناتوان یادگیری از لحاظ ویژگی­های شخصیتی و همچنین نحوه­ یادگیری با دانش ­آموزان عادی متفاوتند. توجه به این تفاوت­ها و نحوه­ تدریسی که با سبک یادگیری دانش­اموزان و همچنین شخصیتی آنان هماهنگ باشد باعث می­ شود كه این گروه از دانش ­آموزان مطالب درسی را بهتر بیاموزند و از خود و یادگیریشان احساس رضایت كنند که این خود موجب تشكیل یک خودپنداره مثبت در دانش ­آموزان ناتوان یادگیری و به تبع آن عملکرد مثبت آنان خواهد شد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان	صفحه
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1  مقدمه  ……………………………………………………….	1
1-2 بیان مسئله  ……………………………	2
1-3  اهمیت و ضرورت تحقیق  ………………………………………….	4
1-4  اهداف تحقیق  ……………………………………………………..	6
1-4-1 هدف کلی  ………………………………………..	6
1-4-2 اهدف فرعی  ………………………………………………….	6
1-5 سوالات تحقیق  …………………………………..	7
1-5-1 سوال اصلی تحقیق  ………………………………………………	7
1-6   متغیر های تحقیق  …………………………………………………….	7
1-6-1  متغیر های مستقل  …………………………….	7
1-6-2 متغیر وابسته  ………………………………………………..	9
1-7 روش تحقیق  ……………………………………………….	11
1-8  روش های جمع آوری اطلاعات  …………………………..	11
1-9 جامعه آماری  ……………………………………	12
1-10 حجم نمونه و روش محاسبه آن  ……………………..	12
1-11 ابزار گردآوری داده ها  ………………………………	12
1-11-1 سنجش روایی  …………………………………………	13
1-11-2 سنجش پایایی  ………………………………………	13
1-12 قلمرو تحقیق  ……………………………………………….	14
1-12-1 قلمرو موضوعی تحقیق  …………………………………….	14
1-12-2 قلمرو مكانی تحقیق  ……………………………………….	14
1-12-3 قلمرو زمانی تحقیق  ………………………………………	14
1-13 روش تجزیه و تحلیل داده ها  …………………………….	14
الف. آمار توصیفی  ……………………………….	14
ب. آمار استنباطی  ………………………………………………………..	14
1-14 تعریف مفهومی و عملیاتی  واژه ها و اصطلاحات  ………………….	15
فصل دوم : ادبیات و پیشینه پژوهش
مقدمه  ………………………………………………………	18
2-1 بخش اول : یادگیری سازمانی ……………………….	19
2-1-1 مقدمه  …………………………………………………	19
2-1-2 تعریف یادگیری و عناصر آن  ……………………..	21
2-1-3 تعاریف یادگیری سازمانی  …………………………………	22
2-1-4 نظریه پردازان یادگیری سازمانی  ……………..	24
2-1-5 ویژگی های یادگیری سازمانی  ……………………………………………………………………….	25
2-1- 6 فرایند یادگیری سازمانی ……………………………………………	26
2-1-6-1کسب دانش  …………………………………………………	26
2-1-6-2 توزیع اطلاعات  ……………………………………………….	26
2-1-6-3 تفسیر اطلاعات  ……………………………	28
2-1-6- 4 حافظه سازمانی ………………………….	29
2-1-7 یادگیری سازمانی و سازمان یاد گیرنده  …………………………………………………………	31
2-1-8 ایجاد یک سازمان یادگیرنده  …………………………………………………………………………	33
2-1-9 ابعاد یادگیری سازمانی  ………………………….	35
2-1-10 مهارت های پنج گانه لازم برای ایجاد یادگیری سازمانی  ………………………………	35
2-1-11 مولفه های یادگیری سازمانی  ……………………….	36
2-1-12 سه مدل یادگیری سازمانی در تشخیص فرصت كارآفرینانه  …………………………	38
2-1-12-1 یادگیری ادراكی در فاز اكتشاف  ………………………………..	40
2-1-12-2 یادگیری رفتاری در فاز شكل گیری  ……………………………………………………….	42
2-1-12-3 یادگیری اجرایی در طول هر دو فاز تشخیص فرصت  ……………………………….	44
2-1-13 تشخیص فرصت از طریق یادگیری  ………………………………………………………………	46
2-1-13-1 تشخیص فرصت از طریق یادگیری ادراكی  ………	46
2-1-13-2 تشخیص فرصت از طریق یادگیری رفتاری  ……………………………………………..	47
2-1-13-3 تشخیص فرصت از طریق یادگیری اجرایی  ………………………………………………	48
2-1-14 تاریخچه سازمان یادگیرنده  ………………………………….	49
2-1-15 تعاریف سازمان یادگیرنده  …………………………………………	51
2-1- 16ویژگی های سازمان یادگیرنده  …………………………………….	51
2-1-17 ایجاد یک سازمان یادگیرنده ………………………………	52
2-1- 18 اهمیت سازمان یادگیرنده ………………………………….	54
2-1-19 تفاوت بین یادگیری سازمانی و سازمان یادگیرنده  ……………………………………….	54
2-1-20 تفاوت سازمان های سنتی با سازمان های یادگیرنده	56
2-1-21 راهبردهای گسترش سازمان یادگیرنده  …………	59
2-1-22 موانع بکار گیری یادگیری سازمانی  ………………………	61
2-1-23 مهارت های پنج گانه لازم برای ایجاد یادگیری سازمانی  ……………….	61
2-1-24 مولفه های یادگیری سازمانی …………………….	62
2-2 بخش دوم : بهره وری منابع انسانی  ……………………………………….	65
مقدمه  …………………………………………………………..	65
2-2-1بهره وری  ………………………………………………	66
2-2-2تاریخچه بهره وری  ……………………………..	67
2-2-3 عوامل پنج گانه مؤثر بر بهره وری  …………………………………………………………………	68
2-2-4 عوامل مؤثر بر بهره وری نیروی كار  ………………………………………………………………	70
2-2-5عوامل مؤثر بر بهره وری نیروی انسانی …………………………………………………………….	71
2-2-6مدل ACHIEVE  ……………………………………………	72
2-2-7 تأثیر حقوق و دستمزد بر بهره وری …………………………….	74
2-2-8 شرایط لازم برای بهبود بهره وری نیروی انسانی در سازمان­ها …………………………..	75
2-2-9 اندازه­گیری بهره­وری ……………………………………..	77
2-3  چندی درباره سازمان مورد پژوهش  ………………………..	78
2-3-1 تعریف شهرداری  ………………………………………   2-3-2 شهرداری محلات ………………………………………..	78   79
2-4  پیشینه پژوهش …………………………………………	80
2-4-1  تحقیقات انجام گرفته در خارج از کشور  ……………………………………………………….	80
2-5 جمع بندی  ……………………………………………………	84
فصل سوم : روش تحقیق
3-1  مقدمه …………………………………………………	88
3-2  روش تحقیق  ………………………………………………………	89
3-3  جامعه آماری  …………………………………………………….	90
3-4  تعیین حجم نمونه ……………………………………..	91
3-5  روش نمونه گیری  ……………………………….	93
3-6  روش گردآوری اطلاعات  ……………………………….	94
3-7  تعیین روایی پرسشنامه  ……………………………………….	95
3-8  تعیین پایایی پرسشنامه ………………………………	96
3-9  روش تجزیه و تحلیل داده‌ها  ………………………………..	98
3-9-1  روش شباهت به گزینه ایده‌آل فازی یا تاپسیس فازی …………………………………….	99
3-9-2  مراحل روش شباهت به گزینه ایده‌‎آل فازی یا تاپسیس فازی  ………………………..	99
مرحله 1 : تشکیل ماتریس تصمیم فازی ……………..	99
مرحله 2 : تعیین بردار وزن معیارها  …………………………………………………………………………….	101
مرحله 3 : تشکیل ماتریس تصمیم فازی بی‌مقیاس شده  ……………	102
مرحله 4 : تشکیل ماتریس تصمیم فازی بی‌مقیاس شده وزندار	103
مرحله 5 : یافتن جواب ایده‌آل فازی و جواب ضد ایده‌آل فازی  ……………………………………	104
مرحله 6 : محاسبه فاصله از جواب ایده‌آل و ضد ایده‌آل فازی ……	105
مرحله 7 : محاسبه شاخص شباهت  …………………………………………	105
مرحله 8 : رتبه‌بندی گزینه‌ها ………………………………………	105
فصل چهارم:  تجزیه و تحلیل داده‌ها
4-1  مقدمه  ………………………………………………..	107
4-2  بررسی مشخصات جمعیت شناختی پاسخ دهندگان  ……………………………………………	107
4-3  رتبه‌بندی ابعاد یادگیری سازمانی در بهره­وری منابع انسانی با نظر مدیران اصلی  …	113
مرحله 1 : تشکیل ماتریس تصمیم فازی …………..	113
مرحله 2 : تعیین بردار وزن معیارها ………………………………	119
مرحله 3 : تشکیل ماتریس تصمیم فازی بی‌مقیاس شدهمرحله 4 : تشکیل ماتریس تصمیم فازی بی‌مقیاس شده وزندار	120   122
مرحله 5 : یافتن جواب ایده‌آل فازی و جواب ضد ایده‌آل فازی  ………………..	122
مرحله 6 : محاسبه فاصله از جواب ایده‌آل و ضد ایده‌آل فازی  ……………….	124
مرحله 7 : محاسبه شاخص شباهت  …………………………………..	130
مرحله 8 : رتبه‌بندی گزینه‌ها ……………………………………….	130
4-4  رتبه‌بندی ابعاد یادگیری سازمانی در بهره­وری منابع انسانی با نظر مدیران میانی…..	131
مرحله 1 : تشکیل ماتریس تصمیم فازی  ………………..	131
مرحله 2 : تعیین بردار وزن معیارها  ……………………………………	141
مرحله 3 : تشکیل ماتریس تصمیم فازی بی‌مقیاس شده ……………………	142
مرحله 4 : تشکیل ماتریس تصمیم فازی بی‌مقیاس شده وزندار ……….	146
مرحله 5 : یافتن جواب ایده‌آل فازی و جواب ضد ایده‌آل فازی  ……………………………………	146
مرحله 6 : محاسبه فاصله از جواب ایده‌آل و ضد ایده‌آل فازی  …………………………………….	150
مرحله 7 : محاسبه شاخص شباهت  …………………………..	158
مرحله 8 : رتبه‌بندی گزینه‌ها …………………………………	159
4-5  رتبه‌بندی ابعاد یادگیری سازمانی در بهره­وری منابع انسانی با نظر مدیران اجرایی…	160
مرحله 1 : تشکیل ماتریس تصمیم فازی  …………………………	160
مرحله 2 : تعیین بردار وزن معیارها  ………………………….	168
مرحله 3 : تشکیل ماتریس تصمیم فازی بی‌مقیاس شده  ……………..	169
مرحله 4 : تشکیل ماتریس تصمیم فازی بی‌مقیاس شده وزندار  ……….	172
مرحله 5 : یافتن جواب ایده‌آل فازی و جواب ضد ایده‌آل فازی …………………………………….	172
مرحله 6 : محاسبه فاصله از جواب ایده‌آل و ضد ایده‌آل فازی …	174
مرحله 7 : محاسبه شاخص شباهت …………	180
مرحله 8 : رتبه‌بندی گزینه‌ها  …………………………………	181
فصل پنجم: نتیجه‌گیری وپیشنهادها
5-1  مقدمه …………………………………………………………….	183
5-2  نتایج حاصل از بررسی مشخصات جمعیت شناختی پاسخ دهندگان ……………………..	183
5-3  نتایج حاصل از رتبه‌بندی ابعاد یادگیری سازمانی با نظر مدیران اصلی …………………	185
5-4  نتایج حاصل از رتبه‌بندی ابعاد یادگیری سازمانی با نظر مدیران میانی …………………	185
5-5  نتایج حاصل از رتبه‌بندی ابعاد یادگیری سازمانی با نظر مدیران اجرایی ………………	186
5-6  تطبیق نتایج بدست آمده با پیشینه تحقیق  ………………..	186
5-7  تطبیق نتایج بدست آمده با کلیات تحقیق  ………………………….	187
5-8  محدودیت‌های تحقیق  …………………………………………	190
5-9  پیشنهادهای تحقیق های آتی  ………………………………………….	191
فهرست منابع و ماخذ:
منابع فارسی  ……………………………………………………………….	192
منابع لاتین ……………………………………………………	194

چکیده :

در این تحقیق رابطه بین مولفه های یادگیری سازمانی با بهره وری منابع انسانی مورد بررسی قرار گرفت. جامعه آماری این تحقیق، کلیه مدیران ارشد ، میانی و اجرایی شهرداری شهرستان محلات می‌باشد. تعداد مدیران اصلی برابر 15 نفر، تعداد مدیران میانی برابر 28 نفر و تعداد مدیران اجرایی برابر 19 نفر می‌باشند.جهت جمع آوری داده های تحقیق از پرسشنامه استفاده گردید.پرسشنامه این تحقیق، شامل 24 سوال هفت گزینه‌ای می باشد. برای تعیین میزان تاثیر هر یک از ابعاد یادگیری سازمانی و همچنین برای رتبه‌بندی ابعاد یادگیری سازمانی در بهره­وری منابع انسانی از روش شباهت به گزینه ایده‌‎آل فازی یا تاپسیس فازی (FTOPSIS) استفاده می‌شود.

در این تحقیق 5 عامل مهم که شامل مهارت‌های فردی ، مدل‌های ذهنی ، چشم انداز مشترک، یادگیری تیمی و تفکر سیستمی است بررسی شد و معلوم شد با بهره گرفتن از نظر مدیران اصلی مهارت‌های فردی بیشترین تاثیر و چشم انداز مشترک کمترین تاثیر را در بهره‌وری منابع انسانی در سازمان دارد.

با بهره گرفتن از نظر مدیران میانی مهارت‌های فردی بیشترین تاثیرو یادگیری تیمی کمترین تاثیر را در بهره‌وری منابع انسانی در سازمان دارد. با بهره گرفتن از نظر مدیران اجرایی مدل‌های ذهنی بیشترین تاثیر و چشم انداز مشترک کمترین تاثیر را در بهره‌وری منابع انسانی در سازمان دارد.

کلید واژه ها : یادگیری سازمانی ، بهره وری منابع انسانی ، مهارت‌های فردی ، مدل‌های ذهنی ، یادگیری تیمی ، تفکر سیستمی ، چشم انداز مشترک.

  1-1  مقدمه:

درمحیط کسب وکارامروزتغییرات با گام های سریع به وقوع می پیوندند.سازمان ها درعرصه رقابت درمحیط کسب وکارجهانی ملزم هستند تا نسبت به تغیرات مستمر واکنش مطلوب داشته ویا از بین بروند. یک سازمان به منظور برتری یافتن ازسایرسازمان ها باید منابع انسانی را توسعه داده ومیزان اطلاعات و دانش در دسترس را افزایش دهد.کارکنان و دانشی که درسرآنهاست,منابع بسیارارزشمندی برای سازمان هاهستند.دانش و چگونه دانستن، منابع استراتژیک سازمان هاهستند که باید مدیریت شده وتوسعه داده شوند. ازاین رو یادگیری سازمانی و تولید دانش درطول چند سال اخیرمورد توجه قرارگرفته است . (Hornstein,2006;Otala,2000; Paajane& Kantola,2008)

یکی از راه های کسب مزیت رقابتی پایدار،  تاکید و توجه بر یادگیری مستمر کارکنان سازمان به منظور نیل به اهداف سازمانی با حداکثر اثربخشی است. مسلما، محیط متغیر امروز، به سازمانها اجازه نخواهد داد که در مقابل فشارهای ناشی از مهارت، توانایی هاو تکنولوژی‌های رقبا، به صورت سنتی و همیشگی اداره شوند. (شهابی,1384)

یادگیری سازمانی فرایندی پویاست که سازمان را قادر می سازد به سرعت  با تغیر سازگاری یابد.این فرایند شامل تولید دانش جدید,مهارت هاورفتارها می شود.یادگیری سازمانی راه اصلی ایجاد کاردانشی وبهبود کارایی سازمان است.پس یک سازمان موفق باید دریادگیری پویا باشد(. (Zhang et al. 2009

همچنین دیگر سازمان های بزرگ و پیچیده ای كه دهه های قبل به وجود آمده بودند،  كارساز نیستند و حكم دایناسورهایی را دارند كه توان تطبیق خود با محیط را نداشتند و محكوم به فنا شدند. سازمان های بزرگ با ساختارهای سنتی توان و انعطاف لازم جهت همسویی با تغییرات محیط پیرامونی بویژه با توجه به مسایل جهانی شدن را ندارند و برای بقای خود ناچارند یا تغییر ساختار دهند یا خود را به ابزارهایی مجهز كنند تا توان مقابله با تغییرات جهانی را به دست آورند. یكی از مهمترین این ابزارها،  ایجاد سازمان یادگیرنده ، نهادینه كردن یادگیری سازمانی است. بنابراین،  سازمان هایی موفق‎تر هستند كه زودتر،  سریع‎تر و بهتر از رقبا یادبگیرند. سازمانها به جای رفتارها و حركتهای سنتی خود كه در بهترین شكل آن در برگیرنده آموزش نیز می‎بود، تبدیل به سازمانی شوند كه همواره یاد می‎گیرند، یعنی كوشش خود را در جهت یادگیری به عنوان یک امتیاز رقابتی به كار می‎برند.(میرکمالی,1389)

 1-2 بیان مسئله:

 اهمیت بهره ­وری و لزوم بررسی آن با توجه به سطوح رقابتی ،  پیچیدگی فن آوری، تنوع سلیقه ها، کمبود منابع و سرعت تبادل اطلاعات بر کسی پوشیده نیست. بهره وری منابع انسانی یکی از مهمترین عواملی است که در پیشرفت هر سازمان نقش ایفا می کند  . امروزه به بهره­ وری منابع انسانی و تعیین جایگاه انسان و سهم وی در تولید کالا و ارائه خدمات بیش از پیش توجه می شود و یکی از استراتژی های بهره وری توجه به نقش منابع انسانی است (الوانی و احمدی، 1380) .

بهره وری منابع انسانی یعنی به حداکثر رساندن استفاده از منابع انسانی به طریق علمی به منظور کاهش هزینه ها و رضایت کارکنان، مدیران و مصرف کنندگان به منظورحرکت در جهت اهـداف سازمان با کمترین زمان و حداقل هزینه (مینایی فرد، 1387 ). به زعم سوما نت بهره وری منابع انسانی از دیدگاه مدیران یعنی دستیابی به همه چیز با هم تواُم با عملکرد موثر .

از طرفی یادگیری سازمانی نوعی توانایی است كه همه سازمانها باید آنرا دریابند وتوسعه دهند.دلیل این نكته این است كه هر قدر سازمانها در امر یادگیری سازمانی پیشرو باشند.بهتر می تواننداشكالات خود را تشخیص دهند و اشتباهات را تصحیح كنند (نجف بیگی، 1379 ، 190 ). بنابراین با وجود یادگیری درسطح سازمان فوق می توان ضمن شناسایی اشکالات واشتباهات موجود وموثر بر بهره وری منابع انسانی، در مجموعه مورد نظر  بر مشکل اشاره شده فوق نیز فا ئق آمد.

یادگیری سازمانی فرایند به روز رسانی و تغییر الگـوهای ذهنی  مشترک سازمان است که از طـریق اکتساب و بکارگیری اطلاعات، خلق دانش ونهادینه کردن آن در سازمان منجر به کسب مزیت رقابتی ،  افزایش سودآوری ودر نهایت بهبود عملکرد می شود .

یادگیری قلب فعالیت های بهره وری است ،  به عبارت ساده تر یادگیری شکل جدید کار است . (مارکورات ، ترجمه زالی، 1385 ). بنابراین رابطه بین یادگیری سازمانی وبهره وری را می توان با توجه به دیدگاه «ری استاتا» به اینصورت بیان کرد  كه یادگیری افراد و سازمانها یک منبع همیشگی و پایدار برای سود آوری رقابتی است كه باعث افزایش كارایی سازمان می شود. یادگیری به افراد كمك می كند تا آنها آینده را ببینند و بفهمند و آن را در اختیار بگیرند و در نیل به اهداف سازمان استفاده كنند. با توجه به تعریف اثر بخشی «میزان نیل به اهداف تعیین شده » اثر بخشی سازمان افزایش می یابد. همانطور كه می دانیم دو بعد اصلی بهره وری،  كارایی و اثر بخشی است. لذا با بكارگیری یادگیری در سطح سازمان موجبات ارتقاء بهره وری بوجود می آید . منظور از  این تحقیق آن است که با تـاکید بر نقش آموزش در تحقق اهداف بتواند مسئله افزایش بهره وری منابع انسانی را در شهرداری محلات که به عنوان یکی از دغدغه های اصلی مدیران ارشد سازمان می باشد مورد بررسی قرار دهد . این درحالی است که بحث آموزش و بهسازی منابع انسانی یکی از ارکان مهم مدیریت منابع انسانی است ( جزنی، 1378 ؛ سید جوادیان ، 1387).

با توجه به تدوین برنامه استراتژیک پنج ساله شهرداری محلات (1389) یکی از اهداف مهم تقویت نظام مدیریت شهری با تکیه بر بیشترین مشارکت است، که این مشارکت تنها در سایه یادگیری سازمانی ایجاد می شود. بنابراین شهرداری با اشاعه یادگیری­درسطح سازمان می تواند ضمن پیشبرد اهداف استراتژیک مشکل پایین بودن  بهره­وری نیروی انسانی خود را نیز حل کند. از طرفی به دلیل عدم توجه کافی به یادگیری در سطح سازمان مورد نظر ،  محقق ضمن به اثبات رساندن این مسئله که بهره وری سازمانی متاثر از یادگیر ی سازمانی است به دنبال ارائه راهکارهایی به جهت حل مشکل یادگیری به عنوان عاملی مهم بر بهره وری منابع انسانی شهرداری محلات می باشد . مسئله این است که شهرداری محلات از پایین بودن  بهره­وری نیروی انسانی در مجموعه خود رنج می برد. واین افت به دلیل  پایین بودن یادگیری سازمانی می باشد.

1-3  اهمیت و ضرورت تحقیق:

برای سازمان همواره این خطر وجود دارد که با گذشت زمان به تدریج شیفته الگوهای سنتی و انعطاف ناپذیر خود شده و در تغییر و تکامل آن قدمی برندارند و آخرالامر با الگو های نامناسب به نابودی کشیده شوند.به عقیده پیتر سنگه اگر سازمان ها می خواهند موفق شوند باید سطوح دانش خود را افزایش دهند و این امر فقط با آموختن عملی می شود(سنگه,1385).

بهره وری همواره معلول یک دسته متغیرها ی مداخله گر است كه روشنایی آن را كدر می كنند. عواملی چون پایین بودن سطح كیفی انجام امور، ناكارآمد بودن ساختار، ضعف نظام های مدیریتی، فقدان شایسته سالاری در مدیریت، فقدان بسترهای فرهنگی مناسب برای اجرای طرحهای مرتبط با بهره وری، نارضایتی شغلی كاركنان، فقدان ثبات شغلی مدیران و كاركنان، فقدان اعتماد میان مدیران و كاركنان، كمبود آموزش های مناسب و به روز در زمینه نظام بهره وری، نداشتن چشم انداز دوربرد در مدیریت، روشن نبودن مأموریت های سازمان، كمبود اخلاقیات كاری در كاركنان، كمرنگ شدن نظام مشاركت كاركنان در درون سازمان، كیفی نبودن نظام مدیریت و دلایل دیگر، بهره وری را به صورت متغیری پیچیده درآورده است.

کیفیت زندگی کاری دو جنبه دارد : جنبه فردی به معنای آنکه فرد کاری سودمند دارد و چگونگی انجام آنرا می داند ، آنرا در شرایط فیزیکی پسندیده ای انجام می دهد  و دستمزد مناسبی دریافت می کند.

(دکتر صائبی ، 1381)جنبه سازمانی به معنای آنکه سازمان کیفیت زندگی کاری کارکنان را به منظور افزایش دارایی های خود محدود نکند و با همکاری موثر کارکنان،  با بهره وری و افزایش سودآوری ، دستاوردها را برای طرفین به حداکثر برساند.

 بنا بر اهمیت موضوع ، در حال حاضر تقریبا تمامی کشورهای توسعه یافته و برخی از کشورهای در حال توسعه ، سرمایه گذاری های زیادی را در جهت بهبود و ارتقا بهره وری در سطح ملی ، منطقه ای و سازمانی نموده اند و رشد و توسعه روزافزون خود را مرهون توجه و نگرش صحیح به این موضوع هستند. بنابراین بهره وری مفهومی است جامع و کلی که افزایش آن بعنوان یک ضرورت ، جهت ارتقا سطح زندگی ، رفاه بیشتر ، آرامش و آسایش که هدف اساسی برای همه کشورهای جهان محسوب می شود ، همواره مدنظر دست اندرکاران سیاست و اقتصاد بوده است.( اسمیت ، 2001)

با توجه به اینکه شهرداری ها از سازمان های خود تامین از لحاظ مالی می باشند به منظورغلبه بر شرایط نامطمئن پیچیده و پویا تنها راهی که پیش روی مدیران سازمان قرار دارد داشتن نیروی انسانی توانمند و کارامد که بنیاد ثروت و دارایی های حیاتی سازمان به حساب می آیند, توجه بسیاری را به ارمغان خواهد آورد.جهت تحقق این مهم بهترین راهبرد,استفاده از مولفه های یادگیری سازمانی, در فرایند­های اموزشی و سازمانی است.با توجه به اهمیت فعالیت­های تحقیقاتی در این زمینه , پژوهش­هایی از این دست لازم است تا با عنایت به این دستاوردهای آن,گامی موثر در جهت ارتقای سطح کیفی شهرداری و دستیابی به سازمانی موثر و تحول پذیر برداشته شود.

 1-4  اهداف تحقیق

1-4-1 هدف کلی:

رتبه بندی ابعاد یادگیری سازمانی در بهره وری منابع انسانی در شهرستان محلات.

 1-4-2 اهدف فرعی:

1- نهادینه کردن یادگیری سازمانی در شهرداری محلات جهت افزایش بهره وری منابع انسانی .

2- آموزش و کسب دانش حرفه ای با تاکید بر یادگیری سازمانی.

3- ایجاد خلاقیت و نوآوری متاثر از یاد گیری سازمانی در میان کارکنان.

 با توجه به موضوع پایان نامه واینکه ما به دنبال رتبه بندی ابعاد یادگیری هستیم یعنی موضوع مبتنی بر

رتبه بندی است ، بنابراین فرضیه نداریم. لذا سوالات تحقیق مبنای کار می باشد.  

1-5 سوالات تحقیق

1-5-1 سوال اصلی تحقیق :

 میزان اهمیت رتبه بندی هر یک از ابعادیادگیری سازمانی در بهره وری منابع انسانی سازمان چگونه است؟

 1-5-2  سوالهای  فرعی تحقیق:

1- رتبه مهارت‌های فردی در بهره وری منابع انسانی سازمان چگونه است ؟

2- رتبه مـدل‌های ذهنی در بهـره وری منابع انسانی سازمان چگونه است ؟

3- رتبه چشم انداز مشترک در بهره وری منابع انسانی سازمان چگونه است ؟

4- رتبه یادگیری تیمی در بهره وری منابع انسانی سازمان چگونه است ؟

5- رتبه تفکر سیستمی در بهره وری منابع انسانی سازمان چگونه است ؟

1-6   متغیر های تحقیق:

1-6-1  متغیر های مستقل:

چشم انداز مشترک:اهمیت چشم انداز مشترک برای تبدیل شدن به سازمان یادگیرنده:اول, چشم انداز مشترک تمرکز و انرژی برای یادگیری را فراهم می سازد. دوم, چشم انداز افراد را به عمل سوق می دهد.چشم انداز بیانگر آمال و رویا های آن ها است وبه آن ها معنی می بخشد. سوم, کشش به سمت هدف مطلوب بالاتر ، با نیرو های حاکم بر وضع موجود مقابله می کند.چشم انداز مشترک ,هدف نهایی را ایجاد کرده خطر پذیری و نوآوری را تشویق می کند.چهارم, ارزش ها و معانی مشترک, درتعیین نوع دانشی که سازمان ذخیره و منتقل می کند مهم است (Marquard, 2002).

فرهنگ سازمانی:فرهنگ سازمانی مفهوم و مقوله ای است در حوزه مطالعات سازمان و مدیریت که نگرش ها روحیه­ها و تجربه ها و باور ها وارزش های یک سازمان را تشریح می کنند. فرهنگ سازمانی را مجموعه ای از ارزش های مشترک و باور های مشترک دانسته ­اند که در تعامل با افراد سازمان، ساختار سازمان و سیستم­های کنترل هنجار های رفتاری را پدید می آورند(بینش، 1389). به طور کلی، تاثیرات فرهنگی، مفاهیم واضحی هستند که رفتارهای کلی افراد را در بافت سازمانی تحت تاثیر قرار می­دهند.بخصوص، از بعدی که رفتار سازمانی چکیده­ای از عادات افراد می باشد ,این عوامل فرهنگی می توانند با برداشت های روانشناختی افراد تحت تاثیرقرار گیرند(2009، song & Etal )

کار و یادگیری گروهی:در کار و یادگیری گروهی تاکید بر اهمیت هم راستایی نیروها و کارکنان سازمان است تا از به هدر رفتن انرژی جلوگیری شود.یادگیری جمعی عبارت است ازفرایندی که طی آن ظرفیت اعضا ی گروه توسعه داده شده و به گونه ای همسو شود که نتایج حاصل از آن چیزی باشد که همگان واقعا طالب آن بوده اند( .(Senge, 1990

اشتراک دانش : به اشتراک گذاشتن دانش,انتقال و توزیع دانش,انتقال سازمانی و فن آورانه ی داده ها ,اطلاعات و دانش را در بر می گیرد.ظرفیت سازمان برای جابه جایی دانش, بیانگر قابلیت انتقال و به اشتراک گذاشتن قدرت است که لازمه موفقیت شرکت نیز هست. دانش باید به دقت و به سرعت در سراسر سازمان ویا حوزه های شرکت توزیع شود (Marquard, 2002).

تفکرسیستمی: تفکر سیستمی یعنی استفاده از روش سیستمی در تحلیل واداره امور سازمان وتوجه برتاثیرعوامل سازمانی بر یکدیگر.با تفکری کلی نگرانه,فعالیت های تجاری و به طور کلی سایر تلاش های انسانی همگی سیستم هستند.آن ها توسط ساخته های فعالیت های مرتبط با یکدیگرمحدود شده اند,فعالیت هایی که معمولا نیاز به سال ها زمان دارند تا به طور کامل بر یکدیگر اثر بگذارند. ازآن جا که ما خود نیز جزئی از این مجموعه هستیم, برای پی بردن به الگوی تغییر با دشواری مضاعفی مواجه هستیم (Senge 1990).

رهبری مشا رکتی: پیامد رهبری مشارکتی,داشتن احساس شراکت کارکنان است.نتیجه چنین کوششی آن است که کارکنان احساس می کنند به آنان نیاز است و وجودشان سودمند است. تحقیقات ثابت کرده است که مشارکت ، مقاومت در برابر تغییر را کاهش,تعهد به سازمان را افزایش داده وسطح فشار روانی را پایین می آورد.

توسعه شایستگی کارکنان: شایستگی در ادبیات منابع انسانی,مجموعه ای از دانش,مهارت ها و رفتار های قابل سنجش و قابل مشاهده که در موفقیت یک شغل سهیم هستند.برای مدیریت منابع انسانی باید سطح دانش ,اطلاعات,مهارت ها و قابلیت های کارکنان را ارتقا داد ودر انها شایستگی ایجاد کرد.توسعه منایع انسانی با آموزش های زیاد حاصل نمی شود بلکه باید به صورت برنامه ریزی شده و نظام مند

مقدمه 2

1-1. بیان مسئله. 3

1-2.اهمیت و ضرورت تحقیق.. 6

1-3. اهداف تحقیق.. 7

1-4. سوالات تحقیق.. 7

1-5. فرضیه‌های تحقیق.. 7

1-6. تعاریف مفهومی متغیرها 8

1-6. تعاریف عملیاتی متغیرها 9

فصل دوم: بر تحقیقات انجام شده

2-1 .موضع‌گیری های نظری در خصوص کیفیت زندگی زناشویی.. 11

2-1-1. تاریخچه کیفیت زندگی زناشویی.. 11

2-1-2. تاریخچه کیفیت زندگی زناشویی.. 12

2-1-3. اجزای تشکیل دهنده کیفیت زندگی زناشویی.. 17

2-1-3-1. عشق  18

2-1-3-2. همدلی.. 18

2-1-3-3. محبت… 19

2-1-3-4. صمیمیت  19

2-1-3-5. تعهد. 20

2-1-3-6. احساس مسئولیت… 21

2-1-3-7. وفاداری و جانب‌داری  21

2-1-3-8. اعتقاد و اعتماد. 21

2-1-4. عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی زناشویی.. 22

2-1-4-1. عوامل فردی  22

2-1-4-2. عوامل ارتباطی.. 26

2-1-4-3. عوامل خارجی.. 29

2-1-5. کیفیت زندگی زناشویی مطلوب… 30

2-1-6. کیفیت زندگی زناشویی نا مطلوب… 31

2-1-7. نظریه‌های کیفیت زندگی زناشویی.. 32

2-1-7-1. دیدگاه برادبوری  32

2-1-7-2. دیدگاه بیورز. 34

2-1-7-3. دیدگاه السون. 35

2-1-7-4. دیدگاه سه محوری تسنگ و مک‌درموت  35

2-1-7-5. دیدگاه مک مستر. 36

2-1-7-6. دیدگاه فرایند کارکرد رابطه زناشویی.. 39

2-2. موضع‌گیری‌های نظری درخصوص مهارت‌های هیجانی.. 40

2- 2-1. تعریف مهارت‌های هیجانی.. 40

2-2-2. تعریف هیجان. 40

2-2-3. ابعاد هیجان. 40

2- 2-4. تاثیر مهارت‌های هیجانی بر وضعیت روانشناختی.. 42

2-2-5. تقویت مهارت‌های هیجانی.. 43

2-2-6. نظریه‌های مهارت‌های هیجانی.. 44

2-2-6-1. نظریه مایر و سالووی  44

2-2-6-2. رویكرد مختلط.. 45

2-2-6-3. مدل مهارت‌های هیجانی گلمن.. 45

2-2-6-4. مدل مهارت‌های هیجانی بار-آن. 47

2-3. موضع‌گیری‌های نظری در خصوص امنیت عاطفی.. 49

2-3-1. مفهوم امنیت… 50

2-3-2. مفهوم امنیت عاطفی.. 52

2-3-3. عوامل تاثیرگذار بر امنیت عاطفی.. 53

2-3-3-1. ویژگی‌های شخصیتی 54

2-3-3-2. ارتباط.. 54

2-3-3-3. حل تعارض…. 55

 

2-3-3-4. مسائل مالی.. 55

2-3-3-5. فعالیت اوقات فراغت… 56

2-3-3-6. رابطه جنسی.. 56

2-3-3-7. نقش‌های مربوط به برابری زن و مرد. 56

2-3-4. دیدگاه‌های مطرح شده پیرامون امنیت عاطفی.. 57

2-3-4-1. دیدگاه رشدی فارمن.. 57

2-3-4-2. دیدگاه تركیبی وارینگ… 59

2-3-4-3. دیدگاه دلبستگی جانسون و ویفن.. 60

2-3-4-4. دیدگاه تركیبی جسلسن.. 62

2-3-4-5. دیدگاه تعاملی باگاروزی.. 65

2-4. یافته‌های پژوهشی در قلمرو موضوع مورد بررسی.. 66

فصل سوم: روش  تحقیق

3-1. مقدمه. 71

3-2. روش تحقیق 71

3-3. جامعه تحقیق.. 73

3-4. نمونه تحقیق  و روش نمونه‌گیری.. 73

3-5. روش گرداوری اطلاعات… 73

3-6. داده های مورد نیاز و ابزار تحقیق.. 73

3-7. پایایی ابزار تحقیق.. 75

3-8. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 75

فصل چهارم: نتایج

4-1. یافته‌های توصیفی.. 77

4-2. تحلیل رگرسیون چند متغیری.. 78

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری.. 80

5-1. بحث و نتیجه‌گیری… 81

5-2. محدودیت های تحقیق.. 86

5-3. پیشنهادات کاربردی.. 87

5-4. پیشنهادات تحقیق 88

منابع

منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………………………

منابع غیر فارسی …………………………………………………………………………………………………………………..

پیوست ها .

چکیده انگلیسی.. 96

چکیده
تحقیق حاضر جهت بررسی رابطه بین مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی با کیفیت زندگی زناشویی زوجین ساكن شهر رودان انجام گرفت. این پژوهش به روش توصیفی- همبستگی طراحی و انجام شد. ابزارهای مورد استفاده در این تحقیق عبارت بود از آزمون رضایتمندی زناشویی انریچ، مقیاس آگاهی از هیجانات تورنتو (TAS-20) و آزمون امنیت عاطفی تجدید نظر شده (ISQ-R) که توسط اعضای نمونه تکمیل شدند. نمونه تحقیق شامل 475 نفر از زوجین ساكن شهر رودان بودند که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. همچنین جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری همبستگی و تحلیل رگرسیون استفاده شد. نتایج نشان داد که مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی با کیفیت زندگی زناشویی زوجین ساكن شهر رودان ارتباط مستقیم معنادار دارند. نتایج حاصل از آزمون رگرسیون حاکی از این بود كه مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی 18 درصد از واریانس  کیفیت زندگی زناشویی را تبیین می کنند. یافته‌های پژوهش مؤید این مهم است که بین مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی با کیفیت زندگی زناشویی زوجین ساكن شهر رودان رابطه معناداری وجود دارد و می توان از طریق مهارت‌های هیجانی و امنیت عاطفی می‌توانیم کیفیت زندگی زناشویی زوج ها را پیش‌بینی کرد.

 

مقدمه

خانواده را موسسه یا نهاد اجتماعی معرفی کرده‌اند که ناشی از پیوند زناشوئی زن و مرد است و در آن اعضای خانواده که شامل زوجین و فرزندان و گاهی هم اجداد و نوه‌هاست براساس همزیستی مسالمت آمیز، صفا، صمیمیت، انس و تفاهم و مشارکت و تعاون زندگی می‌کنند. خانواده‌ها معمولا واحدی کوچک متشکل از حداقل دو یا سه نفر است، ولی از نظر اهمیت آن را از مهم‌ترین نهادهای اجتماعی و نخستین منبع سازندگی و پرورش نسل و عالی‌ترین سرچشمه خوشبختی و غنی‌ترین منبع عاطفه دانسته‌اند (احمدی و همكاران، 1384).