فصل اول:کلیات……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 12
1.طرح تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 12
1-1.بیان مسأله………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 12
1-2.علت انتخاب موضوع………………………………………………………………………………………………………………………………. 13
1-3.سابقه پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………… 13
1-4.ضرورت واهمیت موضوع…………………………………………………………………………………………………………………………. 14
1-5.فواید پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………. 14
1-6.سوال اصلی پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………. 15
1-7.سوالهای فرعی پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………….. 15
1-8. فرضیه های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………. 15
1-9. پیشفرضهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………… 15
1-10. اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………….. 15
1-11. روش گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………………………………………………………….. 16
1-12.نوآوری پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………. 16
1-13. نتایج علمی و عملی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………… 16
1-14.سازماندهی پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………… 16
- مفهوم شناسی «ولی» و«ولایت»………………………………………………………………………………………………………………………… 18
2-1. معنای لغوی ولی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 18
2-2.معنای لغوی ولایت…………………………………………………………………………………………………………………………………. 20
2-3.کاربردهای قرآنی واژه ولی……………………………………………………………………………………………………………………….. 22
2-4.ولایت در اصطلاح………………………………………………………………………………………………………………………………….. 23
2-4-1.ولایت در علم كلام………………………………………………………………………………………………………………………….. 23
2-4-2.ولایت در علم فقه…………………………………………………………………………………………………………………………… 23
2-4-3. ولایت درعلم عرفان……………………………………………………………………………………………………………………….. 24
2-4-4. ولایت در علم تفسیر قرآن…………………………………………………………………………………………………………………. 24
2-5.اقسام ولایت………………………………………………………………………………………………………………………………………… 25
3.مفهوم شناسی امام:……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 26
3-1.معنای لغوی………………………………………………………………………………………………………………………………………… 26
3-2.كاربرد لفظ امام در قرآن…………………………………………………………………………………………………………………………… 27
بررسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27
3-3.معنای اصطلاحی امام……………………………………………………………………………………………………………………………… 28
3-3-1.امامت از نظر امامیه………………………………………………………………………………………………………………………. 28
2-3-3.امامت از دیدگاه اهل سنت………………………………………………………………………………………………………………….. 29
3-3-3.تفاوت علماء امامیه با اهل سنت در مفهوم امامت………………………………………………………………………………………. 30
3-3-4 .ریشه تناقض شیعه وسنی در ابعاد بحث
امامت…………………………………………………………………………………………. 31
- ضرورت امامت……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 31
4-1.دلیل عقلی…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 31
4-1-1.برهان لطف…………………………………………………………………………………………………………………………………. 31
4-1-1-1.دلایل وجوب لطف بر خداوند……………………………………………………………………………………………………….. 34
4-1-1-2.تبیین لطف بودن امام……………………………………………………………………………………………………………….. 35
4-2.ادله نقلی……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 35
4-2-1.آیات…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 35
4-2-2. روایات……………………………………………………………………………………………………………………………………… 37
5.امامت موضوع علم كلام است یا فقه………………………………………………………………………………………………………………………. 39
5-1. اهل تسنن………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 39
5-2. امامیه……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 40
5-3.نظر مطلوب(نهایی)………………………………………………………………………………………………………………………………… 41
6.امامت از اصول دین یا اصول مذهب………………………………………………………………………………………………………………………. 41
- وظایف امام………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 43
7-1. وظایف امام از دیدگاه اهل سنت………………………………………………………………………………………………………………….. 43
بررسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 44
7-2.وظایف امام از دیدگاه امامیه………………………………………………………………………………………………………………………. 45
8 .ویژگیهای امام……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 46
8-1. ویژگیهای امام از دیدگاه اهل سنت……………………………………………………………………………………………………………… 46
بررسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 47
8-2. ویژگیهای امام از دیدگاه امامیه…………………………………………………………………………………………………………………. 50
8-2-1.عصمت……………………………………………………………………………………………………………………………………… 50
8-2-2.افضل بودن………………………………………………………………………………………………………………………………….. 58
8-2-3.علم………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 60
8-2-4. نصب الهی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 66
9.نتیجه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 70
فصل دوم:فخر رازی؛زندگی و تطوّر علمی……………………………………………………………………………………………………………………… 72
1.زندگی فخر رازی…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 72
1-1. ولادت و نسب……………………………………………………………………………………………………………………………………… 72
1-2.ویژگیهای شخصیتی………………………………………………………………………………………………………………………………. 72
1-3. مذهب فقهی و مكتب كلامی فخر رازی………………………………………………………………………………………………………….. 73
1-3-1. اهل بیت : در مفاتیح الغیب و شیعهبودن فخر رازی…………………………………………………………………………………………. 73
بررسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 74
1-4 .وفات فخر رازی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 75
- 2. تطور علمی فخر رازی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 75
2-1. اساتید فخر…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 75
2-2.شاگردان فخر رازی………………………………………………………………………………………………………………………………… 76
2–3.جایگاه علمی فخر رازی…………………………………………………………………………………………………………………………… 76
2–4.سفرهای علمی فخر رازی………………………………………………………………………………………………………………………… 77
2–5. تألیفات فخر رازی………………………………………………………………………………………………………………………………… 77
2-6.اوضاع اجتماعی عصر فخر رازی………………………………………………………………………………………………………………… 78
3.نگاهی به تفسیر مفاتیحالغیب(تفسیر کبیر)فخر رازی…………………………………………………………………………………………………….. 78
3-1.نقص و تكمیل مفاتیح الغیب……………………………………………………………………………………………………………………….. 78
3-2.انگیزه نگارش مفاتیح الغیب……………………………………………………………………………………………………………………… 80
3-3.ویژگیهای مفاتیح الغیب………………………………………………………………………………………………………………………….. 81
3-4. شیوه تنظیم و نگارش مفاتیح الغیب……………………………………………………………………………………………………………… 82
3-5.مفاتیح الغیب در گفتار عالمان…………………………………………………………………………………………………………………….. 83
3-6. روش و گرایش فخر رازی در تفسیر مفاتیحالغیب……………………………………………………………………………………………… 85
3-7.مصادر و منابع مفاتیحالغیب………………………………………………………………………………………………………………………. 86
3-8.تاثیر مفاتیحالغیب بر تفاسیر دیگر………………………………………………………………………………………………………………… 87
1-4.نتیجه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 88
فصل سوم: فخر رازی و آیات بیانگر ولایت حضرت علی7……………………………………………………………………………………………………. 89
- آیه تبلیغ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 90
1-1.تبیین آیه با توجه به كلمات،عبارات و سیاق آن………………………………………………………………………………………………….. 91
1-2. تبیین آیه با توجه به شأن نزول و حقایق تاریخی………………………………………………………………………………………………… 99
1-3.تحلیل آیه با توجه به سایر آیات مرتبط با مقصود آیه………………………………………………………………………………………….. 100
1-4.موضع فخر رازی نسبت به دلالت آیه تبلیغ بر ولایت حضرت علی 7……………………………………………………………………….. 103
1-4-1.حفظ جان؛علت تأخیر و ترس پیامبر9 در ابلاغ پیام مهم الهی…………………………………………………………………………. 103
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 103
دلایل عدم بیم پیامبر 9 در ابلاغ پیام الهی به خاطر حفظ جان………………………………………………………………………………. 103
1-4-2. منظور از «ما اُنزِلَ»، تمام رسالت……………………………………………………………………………………………………… 106
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 107
دلایل عدم دلالت «مااُنزِلَ» بر تمام رسالت…………………………………………………………………………………………………… 107
1-4-3.حفظ پیامبر از شرّ یهود و نصاری………………………………………………………………………………………………………. 109
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 110
دلایل عدم دلالت آیه بر وجود خطر یهود و نصاری………………………………………………………………………………………….. 110
1)ناسازگاری با سیاق آیه………………………………………………………………………………………………………………… 110
2)عدم ترس پیامبر9 در ابلاغ امر الهی به خاطر حفظ جان……………………………………………………………………………. 114
1-5.نتیجه……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 117
- آیه اكمال…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 119
2-1. بررسی و تبیین كلمات و عبارات آیه…………………………………………………………………………………………………………… 121
2-2.تبیین آیه با شأن نزول آن………………………………………………………………………………………………………………………… 126
2-3.تبیین آیه با مسائل موجود جامعه مسلمین………………………………………………………………………………………………………. 127
2-4. موضع فخر رازی در دلالت آیه اكمال بر ولایت حضرت علی7……………………………………………………………………………… 130
2-4-1. اكمال دین یعنی كامل كردن احكام و تسلّط اسلام……………………………………………………………………………………….. 131
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 131
دلایل عدم تسلّط مطلق و دائمی مسلمین بر تمام كفار……………………………………………………………………………………. 131
2-4-2.مقصود از واژه«الیوم»؛واژهای مجازی یا روز عرفه…………………………………………………………………………………. 132
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 133
1)عدم وجود قرینه بر مجازی بودن واژه«الیوم»…………………………………………………………………………………………… 133
2)عدم نزول آیه در روز عرفه……………………………………………………………………………………………………………….. 133
2-4-3.یأس كافران به دلیل ناامیدی كفار از حلالكردن پلیدیها و نیز غلبه اسلام…………………………………………………………… 137
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 137
1)عدم توانایی كفار در حلالكردن گوشتهای حرام؛تكوینی است یا تشریعی……………………………………………………………… 137
2)عدم غلبه مطلق و دائمی مسلمین بر كفّار………………………………………………………………………………………………… 138
2-4-4.اكمال دین؛یعنی صدور احكام كامل و ابدی در آخر بعثت……………………………………………………………………………….. 139
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 139
كامل بودن دین ؛یعنی جایگزینی ركنی با فقدان یكی از اركان دین………………………………………………………………………….. 139
2-5.نتیجه……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 141
3.آیه اولوالأمر…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 144
3-1.تبیین كلمات و عبارات آیه……………………………………………………………………………………………………………………….. 145
3-1-1.دیدگاهها در مورد مصادیق اولواالأمر…………………………………………………………………………………………………… 147
3-1-2.مصادیق حقیقی اولواالأمر………………………………………………………………………………………………………………. 148
3-2. تبیین آیه با شأن نزول آیه………………………………………………………………………………………………………………………. 149
3-3.تبیین و تفسیر آیه با آیات تطهیر و ولایت………………………………………………………………………………………………………. 149
3-4.موضع فخر رازی درباره دلالت آیه اولواالأمر بر امامت حضرت علی7…………………………………………………………………….. 151
3-4-1.مصداق اولواالأمر،اهل حل و عقد امت و حجیت اجماع……………………………………………………………………………….. 151
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 152
1)اشتباه فخر رازی………………………………………………………………………………………………………………………. 152
2)نكتهای دقیق و اعتراف فخر رازی……………………………………………………………………………………………………. 153
3)دلایل عدم دلالت آیه بر اهلحلوعقد…………………………………………………………………………………………………… 153
4)عدم عصمت اهلحلوعقد………………………………………………………………………………………………………………. 155
5)عدم صدق اولواالأمر معصوم بر اهل حلّوعقد……………………………………………………………………………………….. 155
6)عدم حجیت اجماع امت………………………………………………………………………………………………………………… 157
3-4-2.دلایل فخر رازی بر عدم دلالت آیه بر مدعای روافض ؛یعنی شیعیان…………………………………………………………………. 157
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 158
1)شناخت،لازمه ضروری انجام و اطاعت هر عمل مطلق و مقید…………………………………………………………………. 158
2)اعترافی از فخر رازی در مخالفت با ادعای وی……………………………………………………………………………….. 163
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 165
1)انواع كاربرد لفظ جمع در معنای مفرد……………………………………………………………………………………………….. 165
2)عدم دلالت اجتماع افراد بر عصمت آنها……………………………………………………………………………………………… 168
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 169
1)جواب نقضی……………………………………………………………………………………………………………………………. 169
2)آیه در مقام بیان مرجعیت قرآن و سنت و نه بیان مصداق اجرایی حلّ اختلاف…………………………………………………….. 169
3)اشكالات اساسی نظر فخر رازی………………………………………………………………………………………………………. 171
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 173
1)عدم دلالت اولواالأمر بر خلفاء راشدین و علماء…………………………………………………………………………………….. 173
2)عدم دلالت آیه بر فرماندهان و سلاطین……………………………………………………………………………………………….. 174
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 175
3-5.نتیجه……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 177
4.آیه ولایت…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 178
4-1. تبیین آیه از طریق كلمات و عبارات آن………………………………………………………………………………………………………… 178
4-2.تبیین آیه از طریق شأن نزول آیه………………………………………………………………………………………………………………… 182
4-3. تبیین آیه از طریق دیگر آیات…………………………………………………………………………………………………………………… 184
4-4.موضع فخر رازی نسبت به دلالت آیه ولایت بر امامت حضرت علی7………………………………………………………………………. 190
4-4-1.دلالت آیه بر عموم مؤمنین………………………………………………………………………………………………………………. 190
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 191
1)نقص استدلال فخر رازی بر عمومیت آیه ولایت و دلایل آن…………………………………………………………………………….. 191
1-1)بیارتباطی بین آیه مورد استناد فخر و آیه ولایت………………………………………………………………………………… 191
1-2) عدم دلالت آیه بر تمایز مؤمنان از منافقان با عبارت) یُقیمُونَ الصَّلاة و …(………………………………………………….. 192
4-4-2.منظور از مؤمنان؛ ابوبكر،علی7………………………………………………………………………………………………………… 193
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 193
دلالت آیه بر حضرت علی7…………………………………………………………………………………………………………………… 193
4-4-3.منظور از ) وَ هُمْ راكِعُونَ(؛خضوع،شرافت ركوع،حالت مؤمنین……………………………………………………………………… 194
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 194
ادله دلالت) وَ هُمْ راكِعُونَ(بر حالت ركوع نماز……………………………………………………………………………………………… 194
4-4-4.تقریر استدلال شیعه در بیان فخر رازی…………………………………………………………………………………………………. 195
4-4-5.نقد فخر رازی بر استدلال شیعه…………………………………………………………………………………………………………. 197
4-4-5-1.اشكال اول:عدم جواز حمل لفظ مشترك بر دو معنا در یک زمان………………………………………………………………………………….. 197
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 197
تقریر ناقص و منحرف استدلال شیعه از سوی فخر رازی………………………………………………………………………………….. 197
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 199
1)وحدت سیاق؛عامل اشتباه فخر رازی…………………………………………………………………………………………….. 199
2) ادله عدم ارتباط آیه ولایت با آیات قبل و بعد……………………………………………………………………………………. 200
4-4-5-2-2.دلیل دوم:عدم تصرّف علی7 در زمان پیامبر9…………………………………………………………………………… 201
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 202
ولایت بالفعل حضرت علی7 در زمان حیات پیامبر9……………………………………………………………………………….. 202
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 204
1)انواع حمل لفظ جمع بر فرد……………………………………………………………………………………………………….. 204
2)فخر رازی و حمل جمع بر مفرد………………………………………………………………………………………………….. 205
4-4-5-2-4.دلیل چهارم:تناقض در آیات………………………………………………………………………………………………. 207
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 207
1)عدم دلالت آیه54 بر ابوبكر………………………………………………………………………………………………………. 207
2)تناقض مدعا با عقیده فخر رازی…………………………………………………………………………………………………. 211
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 212
1)تمسك و احتجاج علی7به آیه بر امامت خود…………………………………………………………………………………….. 213
2)سوگند روز شورا………………………………………………………………………………………………………………….. 215
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 217
ولایت بلافصل حضرت علی 7بعد از پیامبر9……………………………………………………………………………………….. 217
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 218
دلالت آیه بر التزام مؤمنین به رهبری و ولایت مطلقه……………………………………………………………………………… 218
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 219
تناسب و تأكید منطقی آیات دلیل بر معنای تصرّف در امور………………………………………………………………………… 219
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 221
1)اتفاق دانشمندان بر حصر«انّما»…………………………………………………………………………………………………. 221
2)دلالت آیات مورد استناد فخر رازی بر حصر مطلق……………………………………………………………………………… 221
3)دلایل حصر مطلق در آیه ولایت…………………………………………………………………………………………………… 223
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 224
1)مغالطه فخر رازی و تحریف ظاهر آیه…………………………………………………………………………………………… 225
2)توجیه نامربوط و مشكل……………………………………………………………………………………………………………. 226
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 228
دلالت كامل آیه بر حضرت علی7………………………………………………………………………………………………………… 228
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 230
1)زكات اسمی عام برای واجب و مستحب…………………………………………………………………………………………. 230
2)عدم تعلّق زكات واجب بر انگشتر………………………………………………………………………………………………… 232
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 233
سائل فرستاده خدا و توجه به درخواست او توجه به خدا…………………………………………………………………………… 233
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 234
عدم صدق فعل كثیر بر اشاره…………………………………………………………………………………………………………. 234
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 235
زكات مستحبّی………………………………………………………………………………………………………………………… 235
بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 235
بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 236
4-5.نتیجه……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 238
نتایج پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 239
پیشنهاد……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 245
کتابنامه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 24
1-1.بیان مسأله
بحث از ابعاد امامت ازقبیل چیستی،چرایی،چگونگی و کیستی و به معنای جانشینی پیامبراکرم9 بعد از وفات ایشان اولین و اختلافانگیزترین بحث در میان متکلمان و محققان اسلامی بوده است. امت اسلام بعد از پیامبر9 به دو مذهب اصلی و هر کدام از این مذاهب به تدریج به فرقههای مختلفی منشعب شد؛علت اصلی این افتراق در بین مسلمانان بحث جانشینی بعد از رحلت پیامبر9 میباشد.هریک از مذاهب و فرَق مسلمان برای اثبات ابعاد بحث امامت ادلهای اقامه کرده و برآن پافشاری نموده اند.مذهب تشیع با اقامه ادله عقلی و نقلی(آیات و روایات و تاریخ)چگونگی و کیستی خلیفه بعد از پیامبر9 را مخصوص عده خاصی(اهلبیت معصوم پیامبر: )دانسته است.اما اهل تسنن خلافت بعد از پیامبر9 را مخصوص کسی ندانسته و به نظرآنان هرکسی که مورد اجماع و انتخاب مردم یا از طریق شورا،توافق اهل حل وعقد، غلبه و زور بر حاكمیت مردم مسلّط شده باشد ،به عنوان امام مسلمین و جانشین پیامبر9 است.
علماء امامیه به استناد آیاتی ازقرآن؛که به آیات امامت و ولایت مشهورند؛امام را ازطرف خدا منصوب دانسته و قائلند که مردم در تعیین امام هیچ نقشی را ندارند و این مقام برای تداوم هدایت مردم همانند مقام نبوت باید ازسوی خداوند ، مشخص و به وسیله پیامبر به مردم شناسانده شود.امّا در مقابل ؛ علمای اهل تسنن دلالت این دسته از آیات را بر امامت حضرت علی و اولاد معصومش: قابل قبول ندانسته و با ذکر شأن نزولها و دلایلی برادله علمای امامیه خدشه و شبهاتی را وارد نموده اند و از قبول امامت و خلافت بلافصل حضرت علی و نیز اولاد معصومش : سرباز زدهاند.
یکی از علماء مشهور اهل سنت،فخررازی است.ایشان ضمن اعتراف به فضائل اهلبیت: نسبت به دلالت آیات ولایت بر ولایت و امامت حضرت علی7 موضع دیگری گرفته است. سوال قابل طرح در این جستار این است که موضع فخر رازی درخصوص دلالت آیات ولایت بر ولایت امیرالمؤمنین علی7 چیست.
ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه