1- 1- بیان مسئله ………………………………………………………………………………….. 4

1- 2- اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………….. 8

1- 3- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………….. 11

1- 4- سؤالات تحقیق……………………………………………………………………………… 12

1- 5- تعاریف نظری ……………………………………………………………………………… 13

1- 6- تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………. 14

فصل دوم: ادبیات تحقیق

مقدمه …………………………………………………………………………………………………. 17

2- 1- جایگاه آموزش مهارت های زندگی……………………………………………………. 18

2-2- پیشینه توجه به آموزش مهارت های زندگی…………………………………………… 21

2- 3- تبیین مفهوم مهارت های زندگی………………………………………………………… 22

2- 4- انواع مهارت های زندگی ……………………………………………………………….. 26

2- 5- مولفه های مهارت های زندگی………………………………………………………….. 29

2- 5-1- مهارت حل مساله ……………………………………………………………………… 30

2- 5-2- مهارت تصمیم گیری ………………………………………………………………… 32

2- 5-3 مهارت شهروند جهانی…………………………………………………………………. 33

2- 5-4- مهارت برقراری ارتباط……………………………………………………………….. 35

2- 5-4-1 اهمیت یادگیری روش های موثر برقراری ارتباط…………………………….. 36

2- 5- 5- مهارت فناوری اطلاعات …………………………………………………………… 38

2- 5- 6- مهارت مشارکت و همکاری……………………………………………………….. 40

2- 6- آموزش مهارت های زندگی در چهارچوب نظریه های برنامه درسی………….. 41

2- 6-1-دیدگاه اجتماعی………………………………………………………………………….. 41

2- 6-2- دیدگاه انسانگرایانه ……………………………………………………………………. 42

2- 6-2-1-اصول برنامه های آموزش و پرورش انسانگرایانه……………………………… 43

2- 6-3-دیدگاه رشدگرا…………………………………………………………………………… 44

2- 7- نظریه های یادگیری مرتبط با آموزش مهارت های زندگی……………………….. 45

2- 7-1-نظریه یادگیری اجتماعی……………………………………………………………….. 45

2- 7-2-نظریه سازنده گرایی…………………………………………………………………….. 47

2- 7- 3- نظریه هوش چندگانه ………………………………………………………………… 50

2- 8- جمع بندی نظریه های یادگیری…………………………………………………………. 51

2- 9- روش های تدریس مهارت های زندگی ……………………………………………… 51

2-10- دوره متوسطه……………………………………………………………………………….. 55

2- 11- سوابق پژوهشی تحقیق………………………………………………………………….. 60

2- 11- 1– تحقیقات خارجی……………………………………………………………………. 60

2- 11-2 تحقیقات داخلی ……………………………………………………………………….. 63

2- 12- خلاصه و جمع بندی……………………………………………………………………. 67

فصل سوم: روش تحقیق

مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 72

3- 1- روش تحقیق………………………………………………………………………………… 73

3- 2- جامعه آماری ……………………………………………………………………………….. 73

3- 3- تعیین حجم نمونه………………………………………………………………………….. 74

3- 4- روش نمونه گیری………………………………………………………………………….. 75

3- 5- ابزار اندازه گیری ………………………………………………………………………….. 76

3- 6- روایی پرسشنامه……………………………………………………………………………. 79

3- 7- پایایی پرسشنامه……………………………………………………………………………. 80

3- 8- روش جمع آوری اطلاعات …………………………………………………………….. 81

3- 9- شیوه تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………… 82

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 85

4- 1- بخش اول: توصیف مشخصات فردی نمونه آماری…………………………………. 86

4- 1- 1- جنسیت ………………………………………………………………………………… 86

4- 1- 2- پایه تحصیلی…………………………………………………………………………… 87

4- 1- 3- رشته تحصیلی………………………………………………………………………….. 88

4-1– 4- ناحیه آموزشی…………………………………………………………………………… 89

4-2- بخش دوم: تحلیل توصیفی پرسشنامه…………………………………………………… 90

4- 3- بخش سوم: تجزیه و تحلیل سؤالات پژوهش……………………………………….. 96

4- 4- بخش چهارم: تحلیل یافته های مصاحبه ……………………………………………… 110

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مقدمه …………………………………………………………………………………………………. 115

5- 1- خلاصه موضوع ها و روش ها …………………………………………………………. 115

5- 2- بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………. 116

5- 3- یافته های تحقیق…………………………………………………………………………… 117

5- 3-1 یافته های کمّی……………………………………………………………………………. 117

5- 2- 2-یافته های کیفی…………………………………………………………………………. 129

5- 4- پیشنهادات ………………………………………………………………………………….. 136

5- 4- 1- پیشنهادات کاربردی…………………………………………………………………… 136

5- 4-2- پیشنهادات برای تحقیقات آینده ……………………………………………………. 139

5- 5- محدودیت ها …………………………………………………………………………….. 139

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………. 142

پیوست ……………………………………………………………………………………………….. 154

فهرست جدول‌ها

جدول 2- 1- ویژگی های دوره نوجوانی و آموزش مهارت های زندگی………………. 59

جدول 2- 2- خلاصه و جمع بندی فصل دوم……………………………………………….. 69

جدول 3- 1- توزیع فراوانی جامعه آماری بر حسب ناحیه ………………………………. 73

جدول 3- 2- توزیع حجم نمونه مدارس شهر اصفهان بر حسب ناحیه…………………. 75

جدول 3- 3- درجه بندی و نحوه ارزش گذاری گویه های پرسشنامه…………………… 77

جدول 3- 4- انطباق سؤالات پرسشنامه با مؤلفه ها…………………………………………. 77

جدول 3- 5- ضریب پایایی مؤلفه ها …………………………………………………………. 81

جدول 4- 1- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب جنسیت………………………………. 86

جدول 4- 2- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب پایه تحصیلی ……………………….. 87

جدول 4- 3- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب رشته تحصیلی………………………. 88

جدول 4- 4- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب ناحیه آموزشی………………………. 89

جدول 4- 5- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه حل مساله)………………………………. 90

جدول 4- 6- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه تصمیم گیری) …………………………. 91

جدول 4- 7- تحلیل توصیفی پرسشنامه (مؤلفه شهروند جهانی)…………………………. 92

جدول 4- 8- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه ارتباط) ………………………………….. 93

جدول 4- 9- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه مشارکت و همکاری) ………………… 94

جدول 4- 10- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه فناوری اطلاعات)……………………. 95

جدول 4- 11-تحلیل توصیفی میزان مهارت های زندگی در دانش آموزان…………….. 96

جدول 4- 12- آزمون t جهت مقایسه مهارت های زندگی دانش آموزان………………. 96

جدول 4- 13- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه حل مساله…………………………………. 97

جدول 4- 14- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه حل مساله …………………………………… 97

جدول 4-15- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه تصمیم گیری………………………………. 97

جدول 4- 16- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه تصمیم گیری………………………………… 98

جدول 4- 17- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه ارتباط………………………………………. 98

جدول 4- 18- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه ارتباط…………………………………………. 98

جدول 4- 19- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه مشارکت و همکاری…………………….. 99

جدول 4- 20- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه مشارکت و همکاری……………………….. 99

جدول 4- 21- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه شهروند جهانی…………………………… 100

جدول 4- 22- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه شهروند جهانی……………………………… 100

جدول 4- 23- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه فناوری اطلاعات…………………………. 100

جدول 4- 24- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه فناوری اطلاعات……………………………. 101

جدول 4- 25- ماتریس همبستگی بین مؤلفه های مهارت های زندگی…………………. 101

جدول 4- 26- تحلیل توصیفی مهارت های زندگی بر حسب جنسیت………………… 102

جدول 4- 27- آزمون t جهت مقایسه مهارت های زندگی بر حسب جنسیت ………. 103

جدول 4- 28- تحلیل توصیفی مهارت های زندگی بر حسب رشته تحصیلی ……….. 104

جدول 4- 29- مقایسه دیدگاه دانش آموزان در مورد مهارت های زندگی بر حسب رشته تحصیلی  105

جدول 4- 30- تحلیل توصیفی میزان مهارت های زندگی بر حسب پایه تحصیلی …. 106

جدول 4- 31- مقایسه دیدگاه دانش آموزان در مورد مهارت های زندگی بر حسب پایه تحصیلی     107

جدول 4- 32- تحلیل توصیفی میزان مهارت های زندگی بر حسب ناحیه…………….. 108

جدول 4- 33- مقایسه دیدگاه دانش آموزان در مورد مهارت های زندگی بر حسب ناحیه              109

جدول 4- 34- آزمون تعقیبی جهت مقایسه مهارت های زندگی دانش آموزان بر حسب ناحیه        110

فهرست نمودارها

نمودار 4- 1- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب جنسیت ……………………………… 86

نمودار 4- 2- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب پایه تحصیلی………………………… 87

نمودار 4- 3- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب رشته تحصیلی………………………. 88

نمودار 4- 4- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب ناحیه آموزشی………………………. 89

چکیده

یکی از وظایف اساسی آموزش و پرورش هر کشور پرورش استعدادهای دانش آموزان و آماده سازی آنان برای شرکت فعال در امور جامعه است، حمایت از دانش آموزان و هدایت آنان برای دست یابی به هدف های مطلوب در زندگی، برخورد موثر با مشکلات، توجه به محدودیت ها، لزوم آموزش مهارت های زندگی را برای رسیدن به این هدف ها آشکار می سازد. هدف این تحقیق ارزیابی ضرورت و خلاء های موجود در مهارت های زندگی دانش آموزان مقطع متوسطه بود. سوالات تحقیق با در نظر گرفتن ارزیابی میزان مهارت های زندگی دانش آموزان متوسطه شهر اصفهان بر حسب ویژگی های دموگرافیک (جنسیت، رشته تحصیلی،پایه تحصیلی، ناحیه آموزشی) طراحی شد. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش،   توصیفی ـ پیمایشی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پایه سوم و چهارم متوسطه به تعداد 27878 نفر بود که با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای ـ طبقه ای متناسب با حجم 209 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید. در این پژوهش از یک پرسشنامه محقق ساخته مهارت های زندگی دارای 41 سؤال بسته پاسخ با مقیاس پنج درجه ای لیکرت و مصاحبه در قالب چهار سؤال باز پاسخ استفاده شد. روایی پرسشنامه ها بصورت محتوایی مورد تأیید قرار گرفت. ضریب پایایی پرسشنامه مهارت های زندگی با بهره گرفتن از ضریب آلفای کرانباخ 90/0 درصد برآورد گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گرفتن از نرم افزار آماری در دو سطح توصیفی(فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) و در سطح استنباطی (آزمون t تک نمونه ای، آزمونt مستقل، آزمون تحلیل واریانس، آزمون های تعقیبی و ضریب همبستگی پیرسون) صورت گرفت. یافته ها نشان داد میانگین مهارت های زندگی در مؤلفه های حل مساله، تصمیم گیری، ارتباط، شهروند جهانی، مشارکت و همکاری و فناوری اطلاعات پایین تر از حد متوسط بوده است. تفاوت معناداری بین مهارت های زندگی دانش آموزان بر حسب جنسیت، رشته تحصیلی، پایه تحصیلی و ناحیه آموزشی وجود ندارد.

مقدمه

یکی از وظایف اساسی آموزش و پرورش هر کشور پرورش استعدادهای دانش آموزان و آماده سازی آنان برای شرکت فعال در امور جامعه است، ضرورت حمایت از دانش آموزان و هدایت آنان برای دست یابی به هدفهای مطلوب در زندگی، اتخاذ شیوه های درست برای حل مسائل خود، برخورد موثر با مشکلات، آشنایی با امکانات خود و جامعه و همچنین توجه به محدودیت ها، لزوم آموزش مهارت های زندگی را برای رسیدن به این هدفها آشکار می سازد. ضرورت رفتار بهینه ی افراد در جامعه مهم تر از اخذ مدارک عالی دانشگاهی به نظر می آید و نهاد آموزش و پرورش باید تلاش خود را متمرکز سازد تا انسان هایی آگاه، توانا، انسان هایی واجد اخلاق حسنه تحویل جامعه دهد به طوری که نه تنها خود در زندگی در یاس، ناامیدی و بی ارزشی غوطه ور نشود بلکه توانایی کمک به حل معضلات دیگران را نیز داشته باشد.

آموزش مهارت های زندگی مورد توجه بسیاری از مربیان و صاحب نظران تعلیم و تربیت بوده است برای مثال از نظر جان دیویی، هدف تعلیم و تربیت آماده کردن شهروندان برای اداره خود است و این یادگیری مثل هر یادگیری دیگر باید از راه عمل صورت گیرد، به نظر دیویی بزرگترین نقص آموزشگاه های سنتی که مایه بسی تاسف است آن است که در آن سعی      می شود در محیطی که فاقد هرگونه روح اجتماعی است برای اجتماع، اعضای شایسته و مفید تربیت کند (شکوهی،1379،ص 203). در عین حال، اهداف یا کانون توجه برخی نظریه های برنامه درسی از قبیل نظریه های انسان گرایانه، اجتماعی و رشدگرا آموزش مصادیق     مهارت های زندگ