خداجویی و خداشناسی یکی از خواسته ها و نیاز های اصلی بشر است. فردوسی شاعری یکتاپرست است و سراسر شاهنامه سرشار از نام و یاد خداست در واقع تمام تار و پود شاهنامه متأثر از بینشی توحیدی است و این نتیجه تاثیر مستقیم عقاید فکری و مذهبی  فردوسی در شاهنامه است. فردوسی اشعار خود را  با حمد خدا آغاز نموده  و این روش پسندیده را در همه ی    باب ها  و فصول دیگر نیز تکرار کرده است  خدا شناسی در توحید  یکی از محورهای اساسی شاهنامه است . کسی که شاهنامه را  با دید تحقیقی می خواند ناخود اگاه در ذهنش  یک محور  فکری که دارای  وحدت کلی و یکپارچگی  است تداعی  می شود این محور فکری همان  قوای اهریمنی  و نیروهای یزدانی و خیر است . درگیری این دو مبدأ  خیر و شر  که متاثر  از آیین باستانی  ایران قدیم است  در شاهنامه به صورت  یک جریان فکری  دنباله دار  ادامه دارد  و در هر بخش  سنبل ها و نمودهای خاصی  به خود می گیرد.

مقدمه:

تاریخ و فرهنگ هر قوم شناسنامه ملی آن قوم را تشکیل می دهد.تکنولوژی بدون فرهنگ انسان را به ماشین تبدیل می کند. بی شک علت سرگردانی بسیاری ، همین دور بودن از فرهنگ و ناآگاهی از ویژگی های  ملی است. فرهنگ سرچشمه عشق به زیبایی، دوستی، راستی و نیکی است و آنجا که هنر و فرهنگ نباشد، بشر در خطر تباهی و زوال است.

فرهنگ و ادب سرزمین کهنسال ایران یکی از غنی ترین و گسترده ترین فرهنگ هادر جهان است، سابقه این فرهنگ بارور و نامدار، چنان که از لا به لای “یشت ها” به چشم می خورد ، به دوران زندگی مشترک هند و ایران می پیوندد. از جهت برخورداری از دین و عرفان و فلسفه ، ایران کشوری است که نخستین دین یکتاپرستی (توحیدی)را با  همه ارزش های عالی و اصول اخلاقی و مبانی عقلی آن به جهانیان پیشکش کرد.

ایران سرزمین آیین ها و دین های بزرگی از جمله آیین های زرتشت ، میترا، مانی، مزدک ، و شیعه نیز هست. پیدایش اشو زرتشت و پذیرش پیام او در ایران ، رویدادی بزرگ بود.

کشور ما از جهت شعر و ادبیات نیز غنی است و  شهرت جهانگیر دارد.اشعار خداوندگاران سخن پارسی چون فردوسی ، سعدی، حافظ، و صدها شاعر نامدار دیگر، همه جا دل ها را به هیجان  می آورد و اندیشه ها را به اعلی مرتبه کمال می رسانند و به  ما را در انجام وظیفه انسانی خود الهام می بخشد.

ایرانیان گروهی از آریایی ها هستند که پس از مهاجرت به بخش های بلند سرزمین های واقع در جنوب دریای مازندران، این سرزمین ها را ایران نام نهادند، که طبق نوشته های باستانی چون اوستا به معنی سرزمین آریایی ها است.

قبل از مهاجرت ، اجتماع اقوام آریایی هند و ایرانی به سه طبقه تقسیم شده بودند:

1- روحانیون

2- جنگ جویان

3- کشاورزان

   این طبقه بندی اجتماعی در پرستش مذهبی نیز رعایت می شده؛ یعنی هر یک از آن طبقات اجتماعی، خدایان ویژه خود را داشته اند. یکی از این خدایان “مهر ” نام دارد. مهر را در  قدیم ترین دست نوشته ها ی ایران باستان یعنی اوستا، و در هندوستان در “ودا” می یابیم.

آیین مهر یکی از کهن ترین دین های جهان است و از جمله دین های راز آمیز به شمار می رود.

آیین مهر بر ادبیات هزار ساله فارسی چه نظم و چه نثر تأثیر فراوان نهاده است. تأثیر این آیین باستان تنها در شاهنامه فردوسی، گرشاسب نامه ، قابوس نامه و سیاست نامه خلاصه  نمی شود، بلکه می توان گفت ادبیات فارسی همیشه با نشان و علامت ایران باستان آراسته شده است.

فصل اول: کلیات

1-1- بیان مسأله

ایرانیان همواره مردمی خداشناس بوده‌اند. ایران فرهنگ بسیاری از کشورها را در بر می‌گیرد که شاهنامه در آنها بخشی از میراث فرهنگی شان است. از سوی دیگر ریشه هر جنگی در اختلاف نهفته است. یافتن ریشه‌های مشترک به کاهش اختلاف و در پی آن گسترش آرامش و دوستی خواهد انجامید. از

 آنجا که سراینده شاهنامه، حکیم توس، در کودکی فرهنگ را از موبدان زرتشتی آموخته، به نظر می‌رسد که دین زرتشتی بر دیدگاه شاهنامه در باره خداوند اثر گذاشته باشد. بنا بر شاهنامه، فردوسی مسلمانی شیعه بوده، از این رو به نظر می‌رسد که سراینده شاهنامه تفاوت چندانی در خداشناسی این دو دین ندیده باشد. نگارنده بر آن است که با بررسی خداشناسی شاهنامه، تاثیر دین زرتشتی بر دیدگاه شاهنامه در این باره را بررسی نماید.

2-1- اهمیت تحقیق

بحث خداشناسی در شاهنامه و دین زرتشت از جمله مباحث مهم در میان تمامی جوامع ادبی واساطیر گذشته بشر بوده که بیانگر اهمیت این موضوع درسرنوشت نهایی انسان است. در این پژوهش سعی برآن شده تا با یک شیوه مطالعاتی تطبیقی- تحلیلی، خداشناسی را در شاهنامه و دین زرتشت با تأکید برمسائلی چون: یکتاپرستی، عرفان، مرگ و رستاخیز و … مورد بررسی قرار گیرد .

3-1- اهداف تحقیق

1- دانایی رمز جلوگیری از جنگ و گسترش آشتی و دوستی میان مردم است.

2- یافتن ریشه‌های مشترک به همگرایی مردم و کشورها خواهد انجامید.

3- شاهنامه میراث فرهنگی مشترک کشورهای ایرانی است.

4- شناخت بن‌مایه، اندازه و نوع خداشناسی شاهنامه.

4-1- پرسش های تحقیق

1- دیدگاه شاهنامه در مورد خداشناسی چیست؟

2- دیدگاه شاهنامه در مورد خیر و شر چیست؟

3- دیدگاه گاتها در مورد خیر و شر چیست؟

5-1- فرضیه تحقیق

خداشناسی زرتشتی بر خداشناسی شاهنامه اثر گذاشته است.

6-1- روش کار تحقیق