بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………..4

اهمیت و ضرورت پژوهش………………………………………………………………………………………8

اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………… 10

سؤا­لهای پژوهش………………………………………………………………………………………. 10

متغیرهای پژوهش……………………………………………………………………………………… 11

تعریف مفاهیم و اصطلاحات……………………………………………………………………….. 11

فصل دوم : بررسی پیشینه پژوهش…………………………………………………………………………………13

شناخت اجتماعی………………………………………………………………………………………. 14

تئوری ذهن……………………………………………………………………………………………… 17

تعریف تئوری ذهن…………………………………………………………………………………… 19

مبانی نظری تئوری ذهن……………………………………………………………………………… 21

رویکرد تحولی پیرامون تبیین تحول و رشد تئوری ذهن……………………………………… 24

رویکردنظریه نظریه……………………………………………………………………………….. 24

نظریه پودمانی(مدولار)…………………………………………………………………………… 27

رویکرد شبیه سازی……………………………………………………………………………….. 29

رویکرد پیمانه­ای…………………………………………………………………………………… 31

حالت­های ذهنی……………………………………………………………………………………….. 34

بازنمایی و فرابازنمایی……………………………………………………………………………….. 38

تکالیف تئوری ذهن…………………………………………………………………………………… 39

عوامل مؤثر در تئوری ذهن کودکان……………………………………………………………….. 4

ارتباط تئوری ذهن با سایر توانایی­ها……………………………………………………………….. 41

هوش هیجانی………………………………………………………………………………………….. 43

تعریف هوش هیجانی…………………………………………………………………………………. 46

ابعاد هوش هیجانی…………………………………………………………………………………….. 48

مهارتهای هوش هیجانی………………………………………………………………………………. 50

هوش هیجانی و بهرۀ هوشی ……………………………………………………………………….. 51

نظریه­ های هوش هیجانی………………………………………………………………………………. 51

نظریه­ های توانایی……………………………………………………………………………………. 52

نظریه­ های ترکیبی……………………………………………………………………………………. 52

مدل­های هوش هیجانی…………………………………………………………………………………. 53

مدل توانایی مایر و سالووی………………………………………………………………………. 53

مدل ترکیبی گلدمن…………………………………………………………………………………. 54

مدل ترکیبی بار آن………………………………………………………………………………….. 56

مدل هوش هیجانی دولویکس و هیگس…………………………………………………………. 59

تقویت هوش هیجانی……………………………………………………………………………………… 60

رابطه تئوری ذهن و هوش هیجانی……………………………………………………………………. 61

فصل سوم : روش پژوهش…………………………………………………………………………………. 66

   روش پژوهش………………………………………………………………………………………………………..67

جامعه آماری و گروه نمونه مورد مطالعه و روش نمونه گیری……………………………….. 67

ابزار پژوهش……………………………………………………………………………………………. 67

       آزمون تئوری ذهن…………………………………………………………………………………. 67

اعتبار و روایی آزمون تئوری ذهن…………………………………………………………………….68

       پرسشنامه هوش هیجانی شوت…………………………………………………………………. .69

اعتبار و روایی پرسشنامه هوش هیجانی شوت…………………………………………………….70

روش اجرا ……………………………………………………………………………………………… 71

روش تجزیه وتحلیل داده ­ها…………………………………………………………………………. 71

فصل چهارم: یافته های پژوهش……………………………………………………………………………72

توصیف داده ­ها………………………………………………………………………………………….. 73

همبستگی­…………………………………………………………………………………………………. 79

پیش بینی هوش هیجانی بر اساس سطوح تئوری ذهن………………………………………… 80

فصل پنجم: بحث و تفسیر………………………………………………………………………………..83 نتیجه‌گیری        84

محدودیت­های پژوهش………………………………………………………………………………. 91

پیشنهادهای پژوهش…………………………………………………………………………………… 91

پیشنهادهای کاربردی………………………………………………………………………………………92

منابع………………………………………………………………………………………………………….. 94

پیوست­ها………………………………………………………………………………………………………….104

آزمون تئوری ذهن…………………………………………………………………………………………..105

پرسشنامه هوش هیجانی شوت…………………………………………………………………………..109

        فهرست جدولها

جدول1-2: مدل ترکیبی هوش هیجانی بار-آن……………………………………………………. 59

جدول1-4: توزیع فراوانی آزمودنی­ها به تفکیک جنسیت ……………………………………… 73

جدول2-4: مشخصه­های آمار توصیفی نمره­های سطوح تئوری ذهن و نمره کلی هوش هیجانی…74

جدول3-4: همبستگیهای متقابل بین هوش هیجانی و سه سطح تئوری ذهن……………….. 79

جدول4-4: خلاصه تحلیل رگرسیون برای پیش بینی هوش هیجانی بر اساس سطوح تئوری ذهن…………………… 81

جدول5-4: خلاصه تحلیل واریانس مرتبط با رگرسیون بر باقی مانده­ها برای پیش ­بینی هوش هیجانی…………………….. 82

جدول6-4: ضرایب رگرسیون همزمان برای پیش ­بینی هوش هیجانی بر اساس سطوح تئوری ذهن………………………. 82

فهرست شکلها

شکل 1-4: نمایش توزیع فراوانی آزمودنی­ها به تفکیک جنسیت………………………………. 74

شکل 2-4: نمایش هیستوگرام توزیع فراوانی نمره­های سطح1(تئوری ذهن مقدماتی) شركت- كنندگان در پژوهش…………….. 77

شکل 3-4: نمایش هیستوگرام توزیع فراوانی نمره­های سطح2(اظهار اولیه یک تئوری ذهن واقعی) شركت كنندگان در پژوهش…………77

شکل 4-4: نمایش هیستوگرام توزیع فراوانی نمره­های سطح3(جنبه­ های پیشرفته­تر تئوری ذهن) شركت كنندگان در پژوهش…………. 78

شکل 5-4: نمایش هیستوگرام توزیع فراوانی نمره­های کلی هوش هیجانی شركت كنندگان در پژوهش……………………………… 78

چكیده

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه تئوری ذهن با هوش هیجانی دانش ­آموزان است. گروه نمونه شامل 88 دانش ­آموز(47 دختر و41 پسر) بود که در دروه ششم ابتدایی سال تحصیلی 92-1391 مشغول به تحصیل بودند، به شیوه نمونه­برداری تصادفی انتخاب و دو پرسشنامه تئوری ذهن و هوش هیجانی شوت بر روی آنها اجرا شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ­ها از همبستگی و رگرسیون استفاده شد. نتایج نشان داد بین تئوری مقدماتی ذهن(سطح یکم) وجنبه­ های پیشرفته تئوری ذهن(سطح سوم) با هوش هیجانی رابطه معناداری وجود ندارد. اما بین اظهار اولیه یک تئوری ذهن واقعی(سطح دوم) با هوش هیجانی رابطه معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره به روش همزمان نشان داد از بین سطوح تئوری ذهن تنها اظهار اولیه یک تئوری ذهن واقعی(سطح دوم) می ­تواند هوش هیجانی را پیش بینی نماید. دو سطح دیگر تئوری ذهن به دلیل همبستگی کم قادر به پیش بینی هوش هیجانی نیستند. بنابراین می­توان گفت تئوری ذهن در بین دانش ­آموزان در حال سیر تکاملی است و درک باور غلط در هوش هیجانی دانش ­آموزان تأثیر دارد.

مقدمه

امروزه، تاریخ روانشناسی تحولی همواره شاهد پدید آمدن و تکامل مدلها و نظریه­ های علمی درباره چگونگی تغییرات رفتاری، شناختی، هیجانی و اجتماعی انسان بوده است. تا کنون نظریه­ های مختلفی در حیطه روان­شناسی تحولی ارائه شده که هر کدام باعث پیشرفت علمی گردیده و تغییرات مهمی در حیطه نظری، عملی و تعلیم و تربیت را در بر داشته است (دامون و لنر، 2006). شناخت اجتماعی[2] یکی از موضوعات مهم در روابط بین فردی و درون فردی است که دارای جایگاه مهمی در روان­شناسی تحولی نگر است. در دهه­های اخیر شناخت اجتماعی بیش از پیش مورد توجه پژوهشگران مختلف از جمله روان­شناسان تحولی­نگر، بین فرهنگی، تجربی و اجتماعی قرار گرفته است (لزلی، فریدمن و جرمن،2004).

از لحاظ تاریخی سه رویکرد مهم پژوهشی دربارۀ تحول شناختی– اجتماعی به خصوص در مورد کودکان وجود دارد که عبارتند از:رویکردی که به طور مستقیم و غیر مستقیم از نظریۀ پیاژه نشأت گرفته، رویکرد«فراشناخت»، و رویکرد «تئوری ذهن» (اصلانی، طالع پسند و مشهدی، 1391).

اصطلاح تئوری ذهن به عنوان توانایی منحصر به فرد انسان، برای توضیح و پیش بینی رفتار خود و دیگران با استناد به حالتهای ذهنی تعریف شده، و برای اول بار توسط پریماك و وودورف در سال 1978 مطرح شد و پس از آن به عنوان یکی از جالب­ترین و مهمترین موضوعات، مورد توجه روان­شناسان رشد، دانشمندان شناختی و متخصصان آموزش و پرورش قرار گرفت (رضویه، لطیفیان و عارفی، 1384).

ریشه ­های این ظرفیت شناختی را می­توان در سالهای اولیه زندگی جستجو کرد (هال و تاگر- فلاسبرگ، 2003). نظریه­ های متعددی در ارتباط با ماهیت و رشد تئوری ذهن مطرح گردیده است که از سه رویکرد نظری عمده می­توان به رویکرد نظریه- نظریه، پیمانه­ای و شبیه ­سازی اشاره کرد. گر چه این رویکردها در مؤلفه­ های اصلی تئوری ذهن توافق نظر دارند اما درباره زمان و چگونگی کسب این مؤلفه­ ها توسط کودکان اختلاف نظر دارند. طبق رویکرد نظریه- نظریه، رشد توانایی تئوری ذهن مستلزم رشد توانایی ذهنی در کودکان است به این صورت که حالتهای ذهنی ساده نظیر تمایل و ادراك به حالات ذهنی پیچیده نظیر باور مجهز می­گردد. رویکرد پیمانه­ای در چارچوب رویکرد پردازش اطلاعات، با در نظر گرفتن تئوری ذهن به عنوان یک پیمانه معتقد به وجود یک پردازشگر اختصاصی جهت بازنمایی حالات ذهنی است. در طی فرایند تکامل، انسان به پیمانه تئوری ذهن تجهیز گردیده است. این پیمانه محركهای مربوط را از دنیا انتخاب و بر اساس قوانین خود، به گونه­ ای سریع و ناخودآگاه پردازش می­ کند که نتیجه آن درك رفتارهای انسانی است. رویکرد شبیه سازی، فرایند زیرین درك حالت­های ذهنی دیگران را مکانیسمی شناختی به نام توانایی شبیه سازی می­داند که طی آن فرد پس از ادراك ذهنی حالت خود، با درگیر شدن در فرایند شبیه سازی خود را در موقعیت شخص دیگر قرار می­دهد و از این طریق با پی بردن به حالت ذهنی وی، رفتارش را پیش بینی می­نماید (فلاول[8]،1999). این رویکردها و نظریه­ها به منظور تطابق هر چه بیشتر با تجارب آنان در معرض دگرگونی قرار می­گیرند و به تدریج تئوریهای مناسب جایگزین تئوریهای نامناسب می­شوند.

در سالهای اخیر با توجه به اهمیت تئوری ذهن و نحوه تأثیرگذاری آن بر سایر توانایی های شناختی، مطالعات فراوانی در زمینه ­های گوناگون صورت گرفته است. یکی از ابعاد یا توانایی­های شناخته شده انسان، هوش هیجانی است كه اغلب برای عملکرد روزانه شخص مهمتر از جنبه­ های شناختی هوش است. این توانایی كه جنبه­ های شناختی كمتری نسبت به درک خود و دیگران، ارتباط با افراد، تطبیق و مقابله با موقعیت­های ناگهانی دارد. این عوامل توانایی افراد را در جهت موفقیت بیشتر در پرداختن به خود، دیگران و اقتضاهای محیطی افزایش می­دهد (رنجدوست و عیوضی، 1392).