2-3- شناسایی و بررسی قراردادهای ساخت و ساز به روش EPC 9
2-4- ویژگی های بارز قراردادهای EPC 11
2-5- اجرای پروژه های متناسب با روش EPC 12
2-6- مزایا و معایب انجام پروژه به روش EPC 14
2-6-1- مزایای انجام پروژه به روش EPC از دید کارفرما 14
2-6-2- مزایای انجام پروژه به روش EPC از دید پیمانکار 15
2-6-3- معایب انجام پروژه به روش EPC از دید کارفرما 16
2-6-4- معایب انجام پروژه به روش EPC از دید پیمانکار 16
2-7- شیوه های مختلف سازمان پروژه های EPC 16
2-8- چالش ها و موانع موجود در پروژه های EPC 17
2-9- تحلیل بر چالش ها و موانع قراردادها در EPC 21
2-10- مفاهیم تاخیر و علل ایجاد آن در پروژه های مهندسی به روش EPC 24
2-10-1- مفاهیم تاخیر پروژه 24
2-10-2- تقسیم بندی تاخیرات 24
2-10-3- تاخیرات و جایگاه آن در مدیریت پروژه 24
2-10-4 -علل پرداختن به موضوع شناسایی وآنالیز تاخیرات 27
2-10-5- هزینه های ناشی از تاخیر پروژه 29
2-10-6- مزیت های آنالیز تاخیرات پروژه ها 29
2-11- تحقیقات صورت گرفته بر روی علل ایجاد تاخیر در پروژه های EPC 30
2-12- خلاصه فصل 54
فصل سوم :   روش انجام تحقیق
3-1- مقدمه 59
3-2- روش انجام تحقیق 59
3-3- ویژگی های تحقیق پیمایشی 60
3-4- روش مورد استفاده در انجام تحقیق حاضر 61
3-5- ابزار اندازه گیری در تحقیق پیمایشی و نحوه طراحی پرسشنامه در تحقیق حاضر 61
3-6- اجزای اصلی پرسش نامه 63
3-7- جامعه آماری و فرایند پیمایش میدانی 64
گردآوری داده ها 65
3-9- تحلیل پرسشنامه اولیه، ارائه نتایج و تدوین پرسشنامه ثانویه 65
3-10- خلاصه فصل 73
فصل چهارم : نتایج و بحث
4-1- مقدمه 75
4-2- ویژگیهای جمعیت شناختی نمونه آماری 75
4-2- 1- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر سنوات خدمت 75
4-2-2- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر جنسیت 76
4-2-3- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر سطح تحصیلات 76
4-3- آمار توصیفی عوامل های پژوهش 77
4-4- آزمون پایایی داده ها 78
4-5- میزان احتمال وقوع و اثر وقوع هر یک از عوامل (One Sample T test) 79
4-6- نمودار احتمال وقوع هر یک از عوامل 82
4-7- بررسی اثر انواع عوامل براهداف پروژه 84
4-8- اولویت بندی عوامل ایجاد تاخیر بر اساس احتمال وقوع 85
4-9- نتایج عددی تحلیل عوامل ایجاد تاخیر در پروژه های EPC 87
4-10- اولویت بندی عوامل بر اساس سطوح اهمیت 89
4-11- تحلیل نموداری میانگین عوامل 91
4-11- رتبه بندی سطوح اهمیت انواع عوامل با بهره گرفتن از روش AHP-Topsis 92
فصل پنجم : جمع بندی، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات
5-1- مقدمه 97
5-2- جمع بندی و نتیجه گیری 97
5-3- پیشنهادات ارائه شده بر اساس تحقیق حاضر 100
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
فهرست جداول ها
عنوان                                                                                                                                                       صفحه
جدول 2-1- موثرترین عوامل در به تاخیر افتادن پروژه ای EPC صنایع نفت وگاز[5] 31
جدول 2-2- موثرترین عوامل هر فاز از نظر کارفرما و پیمانکار 33
جدول 2-3- نحوه برآورده شدن هر کدام از سه اصل ذکر شده در هر یک از تکنیک های تحلیل تأخیر 50
جدول 2-4- دسته بندی تاخیرات توسط • نیکجو ، کیانی و نورنگ (1388) 51
جدول 2-6- علل تاخیر در فاز تدارکات 52
جدول 2-7- برخی علل تاخیر در فاز ساخت و اجرا 53
جدول 3-1- اوزان عددی پاسخ ها برای احتمال و اثر وقوع هر عامل 63
جدول 3-2- اثرات عوامل تاخیر بر فاکتورهای پروژه 64
جدول 3-3- پرسشنامه جهت شناسایی عوامل تایثرگذار بر ایجاد تاخیر در پروژه های عمرانی به روش EPC 66
جدول 3-4- نتایج تحلیل پرسشنامه اولیه 69
جدول 3-5- عوامل ذکر شده توسط پاسخ دهندگان به سوالات باز پرسشنامه 71
جدول 3-6- عوامل مورد بررسی در پرسشنامه نهایی جهت شناسایی بررسی ایجاد تاخیر تاخیر در پروژه های عمرانی به روش EPC بر 3 فاکتور هزینه، زمان و کیفیت 71
جدول 4-1- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سنوات خدمت 76
جدول 4-2- توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب جنسیت 76

جدول4-3- توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب سطح تحصیلات 77
جدول4-4- آمارتوصیفی پرسشنامه های جمع آوری شده بر اساس نوع فاز 77
جدول4-5 – آزمون پایایی داده ها برای فاز طراحی و مهندسی 78
جدول4-6 – آزمون پایایی داده ها برای فاز طراحی و مهندسی 78
جدول4-7 – آزمون پایایی داده ها برای فاز طراحی و مهندسی 79
جدول 4-8- طبقه بندی و اختصاص نماد Y جهت شناسایی بهتر عوامل ایجاد تاخیر در فازهای مختلف 80
جدول 4-9- عواملی که بیشترین اثر را بر زمان پروژه دارند: 10 عامل با اهمیت تر 85
جدول 4-10- عواملی که بیشترین اثر را بر هزینه پروژه دارند: 10 عامل با اهمیت تر 86
جدول 4-11- عواملی که بیشترین اثر را بر کیفیت پروژه دارند : 10 عامل با اهمیت تر 86
جدول 4-12- تحلیل عددی عوامل مربوط به فاز طراحی و مهندسی 87
جدول 4-12- تحلیل عددی عوامل مربوط به فاز تدارکات 88
جدول 4-13- تحلیل عددی مربوط به فاز ساخت و اجرا: 88
جدول 4-14- اولویت بندی عوامل مربوط به فاز طراحی و مهندسی بر اساس سطوح اهمیت 89
جدول 4-14- اولویت بندی عوامل مربوط به فاز تدارکات بر اساس سطوح اهمیت 90
جدول 4-14- اولویت بندی عوامل مربوط به فاز ساخت و اجرا بر اساس سطوح اهمیت 90
جدول 4-15- ضریب تناسب هر یک از فاکتورهای رتبه بندی 93
جدول 4-16- رتبه بندی انواع عوامل به ترتیب اولویت به روش Topsis 93
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
فهرست شکل ها
عنوان                                                                                                                                                     صفحه
شکل 2-1- وزن های به دست آمده فاز طراحی و مهندسی (ترکیب تمامی نظرات) 32
شکل 2-2- وزن های به دست آمده فاز تهیه و تدارکات کالا (ترکیب تمامی نظرات) 32
شکل 2-3- وزن های به دست آمده فاز ساخت و اجرا (ترکیب تمامی نظرات) 32
شکل 4-1- احتمال وقوع عوامل مربوط به فاز طراحی و مهندسی 82
شکل 4-2- احتمال وقوع عوامل مربوط به فاز تدارکات 83
شکل 4-3-احتمال وقوع عوامل مربوط به فاز ساخت و اجرا 83
شکل 4-3- اثر عوامل مربوط به فاز طراحی و مهندسی 84
شکل 4-4- اثر عوامل مربوط به فاز تدارکات 84
شکل 4-5- اثر عوامل مربوط به فراز ساخت و اجرا: 85
شکل 4-6- احتمال وقوع هر یک از اثرات عوامل مربوط به فاز طراحی و مهندسی 91
شکل 4-7-احتمال وقوع هر یک از اثرات عوامل مربوط به فاز تدارکات: 92
شکل 4-8- احتمال وقوع هر یک از اثرات عوامل مربوط به فاز ساخت و اجرا 92
 
 
 
 
 
 
 
 
 
فصل اول :
کلیات تحقیق
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                                     فصل اول : کلیات تحقیق

1-1-          مقدمه

در سالهای اخیر، حكومت ها در سطوح مختلف تلاش می كنند كه هزینه ها را محدود كنند بدون اینكه خدمات را كاهش دهند. در سطح كشورها، ابتكارات مختلفی برای تغییر در نقش حكومت در مدیریت دارایی ها و املاكشان مورد ارزیابی قرار گرفته است. با توجه به نیازهای مالی، وزارتخانه های كشورها به طور فزاینده ای به مدیریت تاسیسات زیربنایی در یک روش شبه تجاری سوق پیدا كرده اند و به دنبال كشف راه های جدید از مشاركتهای بین حكومت و بخش خصوصی هستند. در نتیجه این ابتكارات، حالت های مشاركت بسیار مختلفی به وجود آمده كه بسیاری از آنها دارای همپوشانی با یكدیگرهستند ولی در معنا و روش دارای اختلاف ظریفی می باشند ..با توجه به برگزاری مناقصه های رقابتی در بخشهای نفتی ، صنعت برق و احداث بنادر كه توسط ارگانهای دولتی جهت سرمایه گزاری ها انجام شده است، لازم است كه تلاش فزاینده ای جهت هر چه بهتر شدن این روش ها، به خصوص فرایند مناقصه و انتخاب پیشنهاد دهندگان كه هم از نظر مالی وهم از نظر فنی، مشكلتر و پرهزینه تر از استاندارد معمول می باشد صورت پذیرد. دو مشخصه تعیین كننده برای هر یک از روش های اجرای پروژه، چگونگی پیوستگی مراحل انجام پروژه و همچنین تامین منابع مالی مورد نیاز توسط بخش های دولتی یا خصوصی می باشد. هر یک از این شیوه های گوناگون اجرا دارای نقاط قوت و ضعف متفاوت می باشند كه با انتخاب استراتژی مورد نیاز انجام پروژه، پروژه بطور موفقیت آمیزی اجرا خواهد شد.

1-2- بیان مسئله

در قراردادهای طرح و ساخت زمان اصل اساسی و بنیادین است که به جهت یک سری اقدامات پیمانکار یا کارفرما، یا هردو، سبب عدم تکمیل پروژه در مدت زمان توافق شده در قرارداد می­گردد، تأخیر به وقوع می­پیوندد. در رویکرد زمان ، وقوع هر تأخیر به عنوان یک مشکل و خطر جدی در راه حصول نتیجه­ پروژه به حساب می­آید. از دیدگاه پیمانکار تأخیر، سبب طولانی شدن اجرای قرارداد، افزایش قیمت مواد و مصالح ناشی از نرخ تورّم و افزایش هزینه های نیروی انسانی، تجهیزات و ماشین آلات و به طور کلی افزایش هزینه های بالا سری می­گردد.
هزینه های بالا سری دفتری شامل هزینه های مدیریت و سازماندهی پروژه بسته به موضوع قرارداد و گستردگی شرکت به دلیل ارائه خدمات اداری و پشتیبانی از عملیات اجرایی و کارگاهی به پیمانکار تحمیل می­گردد. هزینه های کارگاهی، هزینه دیگری است تحت عنوان هزینه های نظارت و هزینه های برپایی کارگاه، تسهیلات، ابزارآلات، تجهیزات، ماشین آلات و حمل ونقل و … که از سوی دیگر پیمانکار متحمل می­گردد. لذا اتمام به موقع پروژه بیانگر بازدهی توان فنی و تخصصی بالای پیمانکار می­باشد. [6]
بر اساس تجربیات و بررسی های به عمل آمده عواملی از قبیل ضعف در مطالعات اولیه و پایه، عدم قطعیت های حاکم بر مسائل مهندسی و اجرایی، تغییر در مفروضات اولیه پروژه، تغییر در محدوده و گستره کاری پروژه، عوامل محیطی و تأثیرات آن، بی تجربگی عوامل کارفرمایی و پیمانکاری، نداشتن توان علمی و فنی کارفرما و پیمانکار، در اختیار نداشتن امکانات، تسهیلات، تجهیزات و ماشین آلات و نیروی فنی و اجرایی لازم و کافی توسط پیمانکار و …، ضعف در طراحی تفصیلی و تغییرات احتمالی در طراحی ها، برگزاری مناقصه بر مبنای قیمت پایین تر، تأثیر پیشنهاد مالی بر پیشنهاد فنی، بکار گماری ارکان ضعیف مهندسی و فنی و اجرایی در پروژه، ضعف نظارت عالیه و کارگاهی بر پروژه ها، اثر کم رنگ کنترل پروژه در فرایند کنترل پروژه در فرایند کنترل و برنامه ریزی، مشکلات در فرایند پرداخت های مالی و بوروکراسی چرخشی صورت وضعیت های پیمانکار و مشاور، عدم نظارت و بازرسی علمی کارفرما بر عوامل اجرایی و عملیات اجرایی، مدیریت سنتی عوامل کارفرما، مشکلات و معضلات خریدهای داخلی، بالاخص خریدهای خارجی و ترخیص و تشریفات گمرکی و … سبب طولانی شدن پروژه ها در بخش طرح و ساخت گردیده است که این موضوع کارفرما را به سوی علت یابی تأخیرات جهت تسویه حساب خسارت های پیمانکاران و جبران هزینه های اضافی تحمیل شده توسط پیمانکار سوق داده و پیمانکاران نیز به دنبال یافتن تحلیل ها و دلایل کافی برای انجام ادعای خسارت، تأخیر و دیرکرد خود برآیند. [6]

1-3-          ضرورت انجام تحقیق

معمولاً بسیاری از پروژه هایی که در حوزه های مختلف به اجرا درمی­آیند با تأخیر روبرو می­شوند. بروز تأخیر اثرات متعددی را به همراه دارد. افزایش زمان تکمیل پروژه، افزایش هزینه های مستقیم و غیر مستقیم، عدم دستیابی پروژه به اهداف از پیش تعیین شده و ایجاد هزینه­ فرصت از دست رفته از جمله عواقب بروز تأخیر است. این مشکلات می ­تواند موجب ایجاد اختلاف نظر بین ذی نفعان پروژه و بروز دعاوی شده و در پاره ای موارد نیز ممکن است کار به محاکم حقوقی کشیده شود که همگی مستلزم صرف زمان، هزینه و انرژی می­باشند. بنابراین ضروری است برای شناسایی و تحلیل تأخیر، علل و عوامل بروز تأخیر و چگونگی مدیریت آن، تحقیقات لازم بر اینگونه فرایندها انجام و رویه های مناسبی ارائه گردد.

1-4-          فرضیات تحقیق

فرضیات تحقیق حاضر به صورت کلی با عوامل زیر مرتبط می باشند و عبارتند از :

• ایجاد تاخیر یک اصل اجتناب ناپذیر در اکثر پروژه های عمرانی می باشد.
• بكارگیری اركان اجرایی ضعیف در پروژه ها بدلیل برگزاری مناقصات بر مبنای قیمت پایین تر و تحت تأثیر قرار گرفتن پیشنهاد فنی از پیشنهاد مالی سبب ایجاد تاخیر می گردد.
• کاهش علل و عوامل تاثیرگذار بر ایجاد تاخیر در انجام پروژه های مهندسی به روش تدارکات – ساخت  (EPC)  می تواند باعث کاهش هزینه های پروژه شود.
• کاهش تاخیرات در 3 فاز طراحی، تدارکات و اجرا موجب بهبود اجرای اینگونه پروژه ها به روش (EPC) می باشد .
• ضرورت پذیرش خصوصی سازی، مشارکت و سرمایه گذاری بخش خصوصی در پروژه های EPC که مورد پژوهش قرار می گیرد.
• شناسایی عوامل موثر در ایجاد تاخیرات و ارائه راهکار مناسب جهت مدیریت مشکلات ناشی از تاخیرات ایجاد شده در پروژه های مهندسی به روش EPC می تواند به مدیریت صحیح پروژه ها کمک کند.

1-5-          اهداف تحقیق

هدف اصلی تحقیق حاضر شناسایی و بررسی علل و عوامل تاثیرگذار بر ایجاد تاخیر در انجام پروژه های مهندسی به روش تدارکات – ساخت (ای پی سی) و ارائه راهکارهایی جهت کاهش این تاخیرات ایجاد شده می باشد. لذا در خلال این تحقیق به اهداف دیگری شامل شناسایی علل و عوامل ایجاد تاخیرات در اینگونه پروژه ها با بهره گرفتن از تهیه پرسشنامه خواهیم رسید. همچنین در نهایت به بررسی میزان تاثیر این عوامل بر 3 هدف اصلی پروژه یعنی زمان، هزینه و کیفیت انجام پروژه نیز با بهره گرفتن از روش پیمایشی پرداخته خواهد شد.

1-6-          روش تحقیق

در این تحقیق با توجه به ادبیات موجود در گرایش های مدیریت پروژه و ساخت به شناخت و بررسی تاخیر ، انواع آن و روش های تحلیل آن ها در پروژه های EPC با بهره گرفتن از ابزار تحقیق پیمایشی پرداخته خواهد شد و پس از جمع آوری پرسشنامه ها به تحلیل آن ها توسط نرم افزار آماری قدرتمند Spss پرداخته می گردد تا با بهره گرفتن از نتایج ارائه شده، بتوان با کاهش عوامل فوق در اینگونه پروژه ها، اختلاف نظرها و دعاوی ذی نفعان پروژه های EPC کاهش یابد .

1-7- خلاصه فصل

در این فصل ضمن بیان مقدمه ای بر قراردادهای EPC ، به بیان کلیات مربوط به ایجاد تاخیرات در اینگونه پروژه ها و ضرورت انجام تحقیقات بیشتر در مورد علل و عوامل ایجاد تاخیرات در پروژه های EPC ، به بیان نحوه انجام تحقیق حاضر پرداخته شده است.
 
 
 
 
 
 
 
 
فصل دوم :

   بر ادبیات موضوع و

             مطالعات گذشته

                                                             فصل دوم

                                       بر ادبیات موضوع و مطالعات گذشته

2-1- مقدمه

از عمده مشكلات بارز در اجرای پروژ ه ها، تأخیرات پروژه می باشد، به طور كلی تأخیر ، هرگونه عدول از توافقات زمانبندی شده متأثر از عوامل درونی و بیرونی سیستم می باشد كه بعضاً باعث ایجاد مشكلاتی برای صاحب قرارداد (كارفرما) و مجری (پیمانكار) می گردد. در این تحقیق با توجه به اصل اجتناب ناپذیر تاخیرات و تأثیرات آن بر پروژه، با تمركز بر تأخیرات رخ داده در پروژه های انجام شده به روش EPC ، به تجزیه و تحلیل علل ایجاد تأخیرات و منشأ بروزآنها پرداخته خواهد شد، این موارد شامل عواملی چون عدم قطعیت های حاكم بر مسایل مهندسی و اجرایی، تغییر در مفروضات اولیه پروژه، تغییر در محدوده و دامنه كاری پروژه، ضعف در مطالعات اولیه، عوامل محیطی و تأثیرات آن، بی تجربگی مجریان پروژه ها، نبود امكانات لازم و كافی و غیره می باشد. [6]
در این زمینه در سطح بین المللی تلاش های بسیار زیادی صورت گرفته است که بیشتر آنها بر صنعت ساخت و ساز متمرکز بوده اند. ویلیامز[1] به بررسی روش های موجود اثر تأخیرات در افزایش زمان پروژه های بزرگ پرداخته و نکاتی را در مورد نارسایی های روش های موجود تحلیل تأخیر در پروژه های بزرگ خاطر نشان کرده است [25] . در تحقیق دیگری به ریشه یابی علل بروز تأخیر در صنعت ساخت و ساز کشور مالزی پرداخته شده است و اهمیت میزان و تأثیر هر یک از علل نیز مورد بررسی قرار گرفته است و در نهایت رابطه علت و معلولی بین آنها شناسایی شده است [23]. کاسترو[2] و همکارانش روشی را برای تقسیم مشکلات مالی تأخیرات پروژه در شبکه های ارزیابی برنامه و بازبینی روش ها[3] توسعه داده اند [19].