برای تحلیل نتایج، شاخص های آمار توصیفی از جمله جدول ها و نمودارها و شاخص های آمار استنباطی شامل آزمون آماری کروسکال والیس و تحلیل واریانس یکطرفه مورد استفاده قرار گرفتند. به منظور بررسی فرضیه های پژوهش از آزمون کروسکال والیس استفاده شد که یافته های حاصل از این آزمون نشان داد راهبرد مقابله ای مساله مدار و هیجان مدار بر اختلال اضطراب فراگیر در دختران دانشجو تاثیر دارند در حالی که تاثیر راهبرد مقابله اجتنابی بر اختلال اضطراب فراگیر از نظر آماری معنادار نبود. به منظور پاسخ به این پرسش که آیا میزان ابتلا به اختلال اضطراب فراگیر در دانشجویان دانشکده های ادبیات، فنی، ریاضی و دامپزشکی تفاوت داشته است یا خیر، از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه استفاده شد و نتایج به دست آمده از این آزمون نشان داد که شیوع اختلال اضطراب فراگیر در چهار دانشکده مذکور تفاوت معناداری نداشته است.

کلید واژه ها: اختلال اضطراب فراگیر، راهبردهای مقابله با استرس

فهرست مطالب                                                                                              شماره صفحه 

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1. مقدمه                                                                                                              1

1-2. موضوع                                                                                                           2         

1-3. بیان مساله                                                                                                        2         

1-4. اهمیت و ضرورت                                                                                            5         

1-5. هدف های پژوهش                                                                                           7

1-5-1. هدف کلی                                                                                            7         

1-5-2. اهداف جزئی                                                                                         7

1-6. فرضیه های پژوهش                                                                                          7

1-6-1. فرضیه اصلی                                                                                          7

1-6-2. فرضیه های فرعی                                                                                               7

1-7. سوال های پژوهش                                                                                           7

1-8. تعریف اصطلاحات و مفاهیم                                                                             8

1-8-1. تعریف مفهومی واژه ها                                                                           8

1-8-2. تعریف عملیاتی واژه ها                                                                           11

 فهرست مطالب                                                                                       شماره صفحه

فصل دوم: پیشینه پژوهش

2-1. مقدمه                                                                                                              12

2-2. مبانی نظری                                                                                                     13       

2-2-1. پیشینه نظری در حوزه راهبردهای مقابله با استرس                                       13

2-2-1-1. نظریه های  ارزیابی و انتساب                                                         14       

2-2-1-1-1. نظریه آرنولد درباره ارزیابی                                                 14       

2-2-1-1-2. نظریه لازاروس درباره ارزیابی                                             15       

2-2-1-1-3. نظریه انگیزشی محافظت از خود                                           16       

2-2-1-1-4. نظریه وینر درباره انتساب                                                     16       

2-2-1-2. نظریه های مقابله                                                                          17       

2-2-1-2-1. نظریه لازاروس درباره راهبردهای مقابله                                17       

2-2-1-2-2. سایر دیدگاه ها درباره راهبردهای مقابله                                19       

2-2-1-3. نظریه میشن بام در زمینه آموزش ایمن سازی مقابل استرس                 21       

2-2-2. پیشینه نظری در حوزه اضطراب و اختلالات اضطرابی                     22

 2-2-2-1. نظریه فروید درباره اضطراب                                                         22       

2-2-2-2. سایر دیدگاه ها درباره اضطراب و اختلال اضطراب فراگیر                23       

 فهرست مطالب                                                                                         شماره صفحه

 2-3. مبانی پژوهشی                                                                                                 26

2-3-1. پژوهش های داخلی                                                                                26       

      2-3-2. پژوهش های خارجی                                                                              33       

2-4. مدل تحلیلی پژوهش                                                                                         44       

 فصل سوم: روش پژوهش

3-1. مقدمه                                                                                                              45

3-2. متغیرهای پژوهش                                                                                             46       

3-2-1. متغیر مستقل                                                                                           46

3-2-2. متغیر وابسته                                                                                            46       

3-2-3. متغیرهای کنترل                                                                                     46

3-3. جامعه، نمونه و روش نمونه گیری                                                               46

3-3-1.جامعه                                                                                                    46

3-3-2. نمونه                                                                                                    46

3-3-3. روش پژوهش                                                                                        46

3-3-4. روش نمونه گیری                                                                                   46       

3-4. ابزار اندازه گیری                                                                                              47       

3-4-1. پرسشنامه راهبردهای مقابله ای اندلر و پارکر(CISS)                                               47

3-4-2. پرسشنامه اضطراب بک (BAI)                                                                 47

فهرست مطالب                                                                                         شماره صفحه

3-5. شیوه نمره گذاری                                                                                             48       

3-5-1.شیوه نمره گذاری پرسشنامه راهبردهای مقابله ای اندلر و پارکر(CISS)                      48

 

 

3-5-2. شیوه نمره گذاری پرسشنامه اضطراب بک (BAI)                                       48

3-6. شیوه اجرای پژوهش                                                                                         49

3-7. شیوه تحلیل داده ها                                                                                           49

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1. مقدمه                                                                                                              51

4-2. ارائه یافته ها                                                                                                     52

فصل پنجم: نتیجه گیری، بحث و پیشنهاد

5-1. مقدمه                                                                                                              70

5-2. نتیجه گیری                                                                                                      71

5-3. بحث                                                                                                               72

5-4. پیشنهادهای پژوهش                                                                                          75

5-5. محدودیت های پژوهش                                                                                     77

فهرست منابع                                                                                                              

  منابع فارسی                                                                                                                 78

  منابع لاتین                                                                                                                   80

مقدمه

یکی از جدی ترین مسائل بشر از گذشته تا کنون استرس یا فشار روانی بوده است. پیچیدگی زندگی در دنیای امروز به حدی است که مواجهه با انواع استرس و تنیدگی را اجتناب ناپذیر می سازد و مادامی که انسانها ناگزیر به رویارویی با تنیدگی های مختلف هستند، آسیب پذیر بوده و سازگاری آنها با محیط در معرض خطر است. بنابراین کسب مهارت هایی جهت مقابله موثر با استرس ها برای حفظ سلامت جسمی و روانی و بهزیستی انسان از اهمیت خاصی برخوردار است.

رویدادهای پیش بینی ناپذیر و غیر قابل کنترل بیشتر از رویدادهایی که فرد کنترل بیشتری بر آن دارد، سبب استرس می شوند. واکنش انسان ها به استرس متفاوت است به طوری که میزان تحمل فشار در عده ای بسیار بالا و در بعضی پایین است. این تحمل از عوامل متعددی تاثیر پذیر است از جمله عوامل ژنتیکی، تجربیات گذشته فرد، ویژگی های شخصیتی، شرطی شدن های قبلی فرد و تجربیات فرد در محیط خانواده. افراد پرورش یافته در محیط های خانوادگی که تنش در آنها سال ها ادامه یافته معمولا در برابر فشارها واکنش های قوی تری نشان می دهند (رایس، ترجمه فروغان،1387).

یکی ازآثارمواجهه مداوم با استرس، اضطراب است؛ چراکه اضطراب پاسخی ضروری به استرس است و فرد را به هنگام مواجهه با خطر برای کنش و واکنش آماده می سازد. در حقیقت اضطراب بخش جدایی ناپذیر زندگی انسان ها است و میزان طبیعی آن حتی لازم به نظرمی رسد، زیرا می تواند پاسخی بهنجار و انطباقی تلقی شود که موجب حفظ حیات می گردد. اضطراب موجب می شود برای پیشگیری از خطرات و تهدیدها و یا برای کاهش عواقب آنها دست به کاری بزنیم (فلدمن ،2002، به نقل از کاپلان و سادوک، ترجمه رضاعی، 1387).

در عین حال تداوم اضطراب می تواند اختلالات اضطرابی را موجب گردد. اختلالات اضطرابی پدیده ای رایج، شناخته شده و فراگیر در کل جمعیت و یکی از شایع ترین اختلالات روانپزشکی هستند که اغلب مزمن شده و نسبت به درمان مقاومت می کنند (کاپلان و سادوک، ترجمه رضاعی، 1387). لذا اختلالات اضطرابی از حیث آثار و تبعاتی که به دنبال دارند، می توانند از زمینه های مطالعاتی حوزه بهداشت روان باشند.

 همه ما در مواقعی احساس اضطراب كرده ایم، شاید نگران بودیم كه اتفاق ناخوشایندی بیافتد اما علایم افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر چنان است كه زندگی عادی شان را مختل می كند. این مشكلات ممكن است شامل بی قراری، كسالت و خستگی ، مشكل تمركز، تحریک پذیری، تنش عضلانی و یا بی خوابی باشد. به علاوه، این افراد نگران مسائل مختلفی هستند، مثل سلامتی، مشكلات مالی، طرد شدن و عملكرد ضعیف در هركاری و برایشان سخت است كه نگرانی شان را كنترل كنند. بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال احساس    می کنند که نگرانی شان ”خارج از كنترل“ است (لیهی و هولاند،2000، ترجمه شهرزاد طالبی).

1-2. موضوع

تاثیر راهبردهای مقابله با موقعیت های استرس زا (CSSS) بر اختلال اضطراب فراگیر (GAD) در دانشجویان دختر دانشگاه شهید باهنر کرمان.

1-3. بیان مساله

پیچیدگی زندگی در قرن اخیر و رشد و پیشرفت در عرصه های مختلف زندگی باعث شده انسان به طور مداوم در معرض استرس های متعدد و اختلالات ناشی از آن قرار گیرد. بر اساس تئوری های روانشناختی، راهبردهای مقابله با استرس نقش اساسی در سلامت روان افراد داشته و مفهوم استرس به تنهایی در توضیح و پیش بینی وضعیت افراد، بدون در نظرگرفتن مهارت های مقابله ای آنها ارزش محدودی دارد و به بیان دیگر، هر چه منابع افراد برای مقابله بهتر باشد؛ کمتر احتمال دارد گرفتار موقعیت هایی شوند که در آنها آسیب پذیرند (جفن و همکاران،2006؛ ولرات و ترگسن ،2000؛ بهروزیان و نعمت پور،1386).

در هر موقعیت فشار زا، راه های مختلفی برای کنار آمدن وجود دارد. روش های مورد استفاده افراد برای مواجهه با این موقعیت ها هم می تواند از ثبات برخوردار باشد وهم می تواند تغییر پذیر باشد. اگرچه استفاده از بعضی روش های کنار آمدن ظاهرا تحت تاثیر عوامل شخصیتی قرار دارند، استفاده از بسیاری از روش های کنار آمدن تحت تاثیر زمینه و بافت آن موقعیت قرار دارد. هر چه فشار روانی و تلاش برای کنارآمدن با آن بیشتر باشد، احتمال بروز نشانگان جسمی و روانشناختی بیشتر است و هر چه احساس تسلط فرد بر موقعیت بیشتر باشد، بهداشت جسمی و روانی وی بالاتر است. گرچه ارزش هر یک از اشکال کنار آمدن، بستگی به بافتی دارد که در آن مورد استفاده قرار می گیرند، معمولا روش حل مساله شکل مناسب تری برای کنار آمدن است تا روش فرار-اجتناب ( پروین و جان، ترجمه جوادی و کدیور، 1382).

انتخاب راه های مقابله مناسب در برابر فشارهای روانی، از تاثیر تنیدگی بر سلامت روان کاسته و به سازگاری روانی منجر می شود (پااول هان،1994،به نقل از قریشی راد،1389). به طور کلی طبیعت چند بعدی و نقش دائما در حال تغییر مقابله، برداشت های متفاوت از آن را ایجاب می کند به نحوی که گاه به عنوان منبع شخصیتی و گاه به عنوان پاسخ در نظر گرفته می شود. به نظر برخی تنیدگی در تعامل فرد و محیط قراردارد و نه در رویداد یا در درون فرد و راه های مقابله ای در مواردی به کار برده می شود که پاسخ های عادی ناکافی باشند (وایت، 1992؛ جکسن و بسما،1990؛ لازاروس، 1988؛ فلکمن و لازاروس، 1988؛ به نقل از       قریشی راد،1389).

پژوهش ها نشان داده است که تفسیر و برآورد هر فرد از رویدادهای زندگی اش اهمیتی بیش از خود آن رویدادها دارد (کاپلان و سادوک، 2000، به نقل از شاهمیری و قریشی زاده، 1385). کار شناختی به منظور تغییر پاسخ درونی فرد یکی از راهبردهای مقابله ای با رویدادهای تنیدگی زا است چراکه رویدادها به تنهایی میزان استرس را تعیین نمی کنند بلکه آنچه افراد در تکاپوی انجام آن هستند، آنچه به خود می گویند،گرایش ذهنی،  انتظارات و نحوه ارزیابی آنها از موقعیت در میزان فشاری که تجربه می کنند تاثیرگذارند ( رایس، ترجمه فروغان،1387).

همانطور که قبلا اشاره شد یکی از آثار مواجهه مداوم با فشارها و تنیدگی ها، اضطراب و اختلالات اضطرابی هستند. اضطراب به عنوان بخشی از زندگی هر انسان، در همه افراد وجود دارد و در حد اعتدال آمیز، به عنوان پاسخی سازش یافته تلقی می شود. حتی می توان گفت اضطراب به منزله بخشی از زندگی، یکی از مولفه های ساختار شخصیت هر فرد را تشکیل می دهد. به این دلیل است که بعضی از اضطراب های دوران کودکی و نوجوانی را می توان بهنجار دانست و تاثیر مثبت آن را در فرایند تحول پذیرفت، چراکه فرصت را برای افراد فراهم می آورد تا مکانیزم های سازشی خود را در جهت مواجهه با منابع تنیدگی زا و اضطراب انگیز گسترش دهند (دادستان، 1384).

 گر چه در برخی موارد اضطراب پاسخی منطقی و حیاتی است اما حالت نابهنجار آن می تواند بر گستره وسیعی از عملکردهای آدمی اثر بگذارد. اضطراب اگر جنبه مزمن و مداوم بیابد، نه تنها نمی توان آن را پاسخی سازش یافته تلقی کرد بلکه باید آن را به منزله منبع شکست، سازش نایافتگی و استیصال گسترده ای دانست که فرد را از بخش عمده ای از امکاناتش محروم می کند (دادستان،1384). اختلالات اضطرابی یکی از تبعات استرس ها و از شایع ترین اختلالاتی هستند که انسان ها در زندگی تجربه می کنند. این اختلالات علاوه بر اینکه به تنهایی یک اختلال محسوب می شوند؛ همچنین می توانند زمینه ساز و هسته مرکزی بروز سایر بیماری های روانی و جسمی نیز باشند. یکی از انواع اختلالات اضطرابی، اختلال اضطراب فراگیر (GAD) است. این اختلال بیماری مزمنی است که از شیوع بالایی برخوردار است. تخمین های معقولی که در مورد شیوع یکساله آن زده می شود، در طیف سه تا هشت درصد قرار دارد و شیوع آن در طول عمر، هشت درصد گزارش شده که نسبت زن به مرد در این اختلال حدود دو به یک است. همچنین اختلال اضطراب فراگیر احتمالا شایع ترین اختلالی است که همزمان با اختلالات روانی دیگر به ویژه اختلالات خلقی یافت می شود (کاپلان و سادوک، ترجمه رضاعی، 1387).

به نظر می رسد اشاره کوتاه به تعدادی از پژوهش ها که در زمینه متغیرهای این پژوهش انجام گرفته است، ابعاد مساله را روشن تر سازد و در فصل دوم پژوهش به تفصیل به بررسی پژوهش های مختلف در این حوزه خواهیم پرداخت. به عنوان نمونه کاپیتانیو(2008) عقیده دارد که “کنار آمدن” و یا “مقابله” منعکس کننده نوعی تعامل میان فرد و موقعیت است و لذا آسیب پذیری افراد در مقابل استرس ها بر حسب نحوه تعامل آنها متفاوت است. لازاروس و فلکمن (1984، به نقل از اسکرو اور، کریج و گارنفسکی، 2007، و گیلبار، ارهان و پلیوازکی، 2005)  معتقدند ارزیابی فرد از رویداد استرس زا از این جهت اهمیت دارد که نحوه ارزیابی هر فرد از رویدادهای استرس زا، روش های مقابله ای فرد را که شامل کوشش های رفتاری و شناختی برای مدیریت رویداد می باشد تحت تاثیر قرار خواهد داد.