مقدمه……………………. 9

1-1- بیان مسئله…………………….10

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق……………………..12

1-3- اهداف تحقیق…………………….. 14

1-4- سوال اصلی و سوالات فرعی تحقیق…………………….. 15

1-5- فرضیه های تحقیق…………………….. 16

1- 6- تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی تحقیق…………………….. 16

فصل دوم : ادبیات تحقیق…………………….. 19

مقدمه……………………. 19

2- 1- مبانی نظری تحقیق……………………..19

2-1-1- رهبری اخلاقی…………………….. 20

2-1-1-1- تعریف و مفهوم رهبری…………………….. 20

2-1-1-2- سیر تحول تئوری های رهبری…………………….. 22

2-1-1-3- تعریف رهبری اخلاقی…………………….. 26

2-1-1-4- ویژگی های رهبری اخلاقی…………………….. 28

2-1-1-5- ابعاد رهبری اخلاقی…………………….. 31

2-1-1-6- ضرورت رهبری اخلاقی…………………….. 34

2-1-1-7- سبک های رهبری اخلاقی…………………….. 35

2-1-1-8- دیدگاه های رهبری اخلاقی…………………….. 38

2-1-1-9- نتایج و پیامد های رهبری اخلاقی در سازمان…………………….. 41

2-1-1- 10- تئوری یادگیری اجتماعی رهبری اخلاقی…………………….. 42

2-1-2- تعهد سازمانی…………………….. 43

2-1-2-1- تعریف و مفهوم تعهد……………………. 43

2-1-2-2- انواع تعهد……………………. 44

2-1-2-3- مفهوم و تعریف تعهد سازمانی…………………….. 47

2-1-2-4- تعهد سازمانی و ضرورت توجه به آن…………………….. 51

2-1-2-5- دیدگاه های مختلف در خصوص تعهد سازمانی…………………….. 53

2-1-2-6- تعهد سازمانی مفهوم یک بعدی یا چند بعدی…………………….. 54

2-1-2-7- دیدگاه هایی در مورد کانون های تعهد سازمانی…………………….. 62

2-1-2-8- عوامل مؤثر بر تعهد سازمانی…………………….. 63

2-1-2-9- نتایج و پیامدهای تعهد سازمانی……………………. 66

2-1-2-10- دو نظر کلی درباره تعهد سازمانی…………………….. 73

2-2- پیشینه تحقیق…………………….. 75

2-2-1- تحقیقات داخلی…………………….. 75

2-2-2- تحقیقات خارجی…………………….. 78

2-3- مدل مفهومی تحقیق…………………….. 80

فصل سوم : روش شناسی تحقیق……………………… 83

مقدمه……………………. 83

3-1- روش تحقیق…………………….. 83

3-2- متغیرهای تحقیق…………………….. 85

3-3- روش های جمع‌ آوری اطلاعات……………………… 85

3-4- روایی و پایایی پرسشنامه……………………. 87

3-5- جامعه و نمونه آماری…………………….. 89

3-5-1- جامعه آماری…………………….. 89

3-5-2- نمونه آماری و روش محاسبه حجم نمونه……………………. 90

3-5-3- روش نمونه گیری…………………….. 90

3-5-4- تعیین حجم نمونه……………………. 91

3-5-5- جامعه نمونه…………………… 92

3-6- روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………… 92

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها…………………… 95

مقدمه……………………. 95

4-1- توصیف داده ها…………………… 95

4-1-1- توصیف متغیرهای جمعیت شناختی…………………….. 95

4-1-2- توصیف متغیر رهبری اخلاقی……………………. 102

4-1-3- توصیف متغیر تعهد سازمانی…………………….. 105

4-2 – آماراستنباطی…………………….. 111

4-2-1- آزمون نرمال بودن جامعه آماری…………………….. 111

4-2-2- آزمون فرضیه های تحقیق …………………… 112

4-2-3- بررسی ارتباط بین عوامل جمعیت شناختی با متغیرهای مورد بررسی تحقیق………….. 119

4-2-4- بررسی وجود سبك رهبری اخلاقی در واحد های ستادی بانك ملی در شهر تهران………. 134

 

 

4-2-5- بررسی سطح تعهد سازمانی کارکنان ستادی در بانك ملی در شهر تهران……………… 135

4-2-6- اولویت بندی ابعاد تعهدسازمانی کارکنان واحد های ستادی بانك ملی در شهر تهران……136

4-2-7- اولویت بندی ابعاد رهبری اخلاقی مدیران واحد های ستادی بانك ملی در شهر تهران‌….. 137

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات……………………… 139

مقدمه……………………. 139

5-1- بحث و نتیجه گیری…………………….. 140

5-2- ارائه پیشنهادات……………………… 145

5 – 2- 2 – پیشنهاداتی برای پژوهش های آیندها…………………… 149

5-3- محدودیت های تحقیق…………………….. 150

الف ) منابع فارسی…………………….. 151

ب ) منابع انگلیسی…………………….. 159

پیوست ها…………………… 166

چكیده انگلیسی…………………….. 203

چکیده:

پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین رهبری اخلاقی مدیران و تعهد سازمانی کارکنان واحدهای ستادی بانک ملی در شهر تهران پرداخته است . رهبری اخلاقی دارای ابعاد فرد اخلاقی و مدیر اخلاقی می باشد و تعهد سازمانی دارای سه بعد تعهد عاطفی ، مستمر و هنجاری است .

نمونه آماری مورد بررسی شامل 330 نفر بودند و توسط پرسشنامه ای متشکل از دو بخش مورد سنجش قرار گرفتند . جهت سنجش موضوع تحقیق ، پرسشنامه بومی سازی شده 10 سوالی رهبری اخلاقی براون و همكارانش و پرسشنامه استاندارد 18 سوالی می یر و آلن در طیف لیکرت ، به منظور جمع آوری اطلاعات بین پرسش شوندگان ارائه شد . سپس داده های جمع آوری شده پس از ورود در برنامه نرم افزاری SPSS توسط آزمون همبستگی، آزمون های مقایسه ای، t مستقل، تحلیل واریانس، فریدمن و كالموگروف ـ اسمیرنوف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن نشان می دهد كه بین دو متغیر رهبری اخلاقی و تعهد سازمانی رابطه معنادار و مستقیمی وجود دارد و همچنین نتایج آزمون دو جمله ای حاکی از آن است که سبک رهبری در بانک ملی منطبق بر سبک رهبری اخلاقی بوده و براساس نتیجه آزمون t تک نمونه ای ، تعهد سازمانی کارکنان آن بیشتر از حد متوسط است و درک شاخص های رهبری اخلاقی مدیران بین دو گروه كاركنان متاهل و مجرد بانك تفاوت معناداری را نشان می دهد.

تحلیل یافته های حاصل از آزمون های مقایسه ای نیز بیانگر وجود تفاوت معنادار تعهد سازمانی در گروه های جنسیتی، وضعیت تاهل، سطح تحصیلات و سوابق خدمتی می باشد.

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه:

دنیای امروز دنیای سازمان هاست و نیروی انسانی به عنوان با ارزش ترین منابع سازمانی محور رویکردها و فعالیت های سازمانی بوده و در اعتلای اهداف و آرمان سازمان نقش اساسی ایفا می کنند. منابع انسانی به سازمان معنا و مفهوم بخشیده و زمینه های تحقق اهداف سازمانی را فراهم می کنند .

از شاخص هایی که باعث برتری یک سازمان نسبت به سازمان دیگر می شود ، داشتن نیروی انسانی توانمند و متعهد عنوان شده است . نیروی انسانی متعهد فراتر از وظایف و مسئولیت های شغلی خود فعالیت می کند و می تواند عامل مهمی در موفقیت سازمان باشد (راهداری شمالی، 1390: 1) .

یکی از ضعف های سازمانی که امروزه توجه پژوهشگران و صاحب نظران رفتار سازمانی را به خود جلب کرده است، کاهش تعهد سازمانی است . تعهد سازمانی تنها به معنای وفاداری فرد به سازمان نیست بلکه فرایندی مستمر است که از طریق آن کارکنان سازمان علاقه خود را به سازمان ، اهداف و ارزش های آن ابراز می کنند (صفرنیا ، 1388 : 2 ). نیروی انسانی متعهد ، خود را متعلق به سازمان می بیند ، اهداف سازمان را در جهت اهداف خود دانسته و در تحقق آنها می کوشد ، نسبت به سازمان وابسته شده و خود را با آن هویت می بخشد که علاوه بر بالندگی خود و در جهت ترقی و عظمت سازمان گام بر می دارد و از این طریق سازمان به ماموریت و فلسفه وجودی خود نزدیکتر می شود . در همین راستا هر عاملی که تعهد و تعلق کارکنان را به سازمان افزایش دهد مهم و شایان توجه است (طبرسا و ایمانی دلشاد ،1385: 2). یکی از این عوامل رهبری است و سبك مدیر عامل بسیار مهمی در میزان تعهد زیردستان به شمار می رود.

کلید خلق و بقای سازمان های موفق در قرن بیست و یکم رهبری است و با قوت بخشیدن به این مفهوم است که سازمان ها می توانند از عهده محیط رقابتی و پیوسته در حال تغییر بر آیند (کاتر[1] ، 1386 : 243).

رهبری یکی از وظایف مدیریت را تشکیل می دهد . شیوه فعالیت یا رهبری می تواند تعهد عملکرد شغلی ، رضایت و رفتار های اخلاقی زیر دستان را افزایش یا کاهش دهد(راهداری شمالی، 1390: 1) .

رهبری اخلاقی طی سالهای آغازین هزاره سوم میلادی در حوزه ایجاد یک فضای کاری سالم و به واسطه پیامد های سازمانی ، گروهی و فردی که به همراه دارد ، به شدت مورد توجه قرار گرفته است ( گل پرور و همکاران ، 1389 : 4 ).

هر چند كه شیوة مدیریت در كاركنان صفی و ستادی متفاوت است. با عنایت به تاثیری که رهبری اخلاقی می تواند بر تعهد سازمانی داشته باشد در این پژوهش تاثیر سبك رهبری اخلاقی در مدیریت روی كاركنان ستادی مورد بررسی قرار می گیرد. این سبک از مدیریت و رهبری امروزه مورد توجه بسیاری از صاحبنظران علم مدیریت قرار گرفته است كه این تحقیق سعی دارد به بررسی آن در بین مدیران ستادی و رابطة آن با تعهد سازمانی کارکنان ستادی بانک ملی ایران در شهر تهران بپردازد .

همچنین در این فصل از تحقیق، محقق به طور خلاصه و با توجه به موضوع تحقیق، به بیان مساله اصلی پژوهش و تشریح و بیان موضوع، ضرورت انجام تحقیق، فرضیه های تحقیق و اهداف اساسی از انجام تحقیق پرداخت و در پایان اصطلاحات و واژه های تخصصی مطرح می گردند.

1-1- بیان مسئله

رهبری اخلاقی[2] طی سالهای آغازین هزاره سوم میلادی در حوزه ایجاد یک فضای کاری سالم و به واسطه پیامدهای سازمانی ، گروهی و فردی که به همراه دارد ، به شدت مورد توجه قرارگرفته است (گل پرور و همکاران ، 1389 : 4). در این نوع رهبری ، ارزشهای اخلاقی پذیرفته شده برای همه ، نظیر عدالت[3] ، انصاف[4]، صداقت[5] ، درستی و راست کرداری[6] محور تمرکز و توجه هستند.

یک مدیر یا سرپرست از طریق به نمایش گذاشتن اصولی که بر شمرده شد ، در کنار برقراری روابط انسانی و صمیمانه با کارکنان ، شیوه های رفیع نیازهای انسانی و صمیمانه با کارکنان ، شیوه های رفع نیاز های انسانی و مشروع کارکنان و سازمان را در اجتماعی هدفمند برای رسیدن به افق های رشد و تعالی فردی و جمعی گرد هم می آورد. این نحوه عملکرد بدون تردید سلامت و امنیت بیشتری را در فضای سازمان حکمفرما خواهد نمود . دلیل نظری اینکه چرا رهبران و مدیران اخلاق مدار قادرند تا چنین تاثیر شگرفی بر جای گذارند ، در درجه اول به حضور فرایند های یادگیری اجتماعی[7] در محیط های کار مربوط می شود.

از آنجائیکه هر مدیر یا سرپرستی در دنیای کاری خود به شدت از طرف کارکنان تحت نظر است ، طبیعی است که در صورت پای بندی به ارزش ها و اصول اخلاقی نظیر بی طرفی و عدالت و انصاف ، به عنوان الگو از طرف کارکنان برای الگوبرداری انتخاب خواهد شد .

از طرف دیگر مدیران اخلاق گرا با رفتار خود ، جو و فضای کاری مبتنی بر آرامش ، امنیت و اطمینان خاطر را فراهم می کنند . این امر از طریق مطالعاتی که در آنها نشان داده شده رهبری اخلاقی باعث تاثیر برهویت اخلاقی کارکنان می شود ، بخوبی قابل ردیابی است . بنابراین رهبری اخلاقی قادر است تا از طریق فرایندهای معطوف به فضاسازی اخلاقی و الگوبرداری[8] بر کارکنان در تمامی سطوح اثرات خود را بر جای گذارد ( گل پرور و همکاران ،   1389 : 5).

از زمره متغیرهایی که تحت تاثیر رهبری اخلاقی قرار می گیرد ، می توان به تعهد سازمانی[9] اشاره کرد .

رفتار و نگرش های رهبر بر زیر دستان و سرنوشت سازمان آنها تاثیر می گذارد. لذا یکی از مهمترین وظایف رهبر داشتن یک دیدگاه اخلاقی در مدیریت است . رهبری که به طور اخلاقی عمل می کند بی نهایت موفق خواهد بود و رهبری که یک اساس اخلاقی در رفتار و فعالیت های خود نداشته باشد شکست می خورد (آوی[10] ، پلانسكی[11] و والومبوا[12] ،2010 : 2) .

پیروان وقتی که دارای رهبرانی اخلاقی هستند از رهبران خود راضی تر و متعهد تر به سازمان می شوند (اوگونفوورا [13] ، 2009 : 23). در سازمان ها رهبران در سطوح مختلف نقش مهمی در توسعه و تقویت فرهنگ اخلاقی و رفتارهای اخلاقی دارند. بنابراین تعجب آور نیست که تحقیق پژوهشگران درباره ی رهبری اخلاقی در حال افزایش باشد . طبق نظر براون و همکارانش رهبری اخلاقی دارای دو بعد فرد اخلاقی و مدیر اخلاقی می باشد .

تعهد سازمانی كاركنان نیز به ویژه از نظر مدیران سازمان، در جهت دست یابی به موفقیت و تعالی سازمانی یک مسأله بسیار مهم می باشد. امروزه با سرعت فزاینده ای تغییر در سازمانها، مدیران به دنبال راه هایی برای افزایش تعهد سازمانی كاركنان می گردند تا از این طریق به مزیت رقابتی دست یابند. تعهد سازمانی یک نگرش است، یک حالت روانی است كه نشان دهنده نوعی تمایل، نیاز و الزام جهت ادامه اشتغال در یک سازمان می باشد. تمایل، یعنی علاقه و خواست قلبی برای ادامه فعالیت در سازمان می باشد. نیاز، یعنی اینكه بخاطر سرمایه گذاری هایی كه در سازمان كرده ناچار به ادامه خدمت در آن است و الزام عبارت است از دین، مسئولیت و تكلیفی است كه فرد در برابر سازمان دارد و خود را ملزم به ماندن در آن می بینند ( آلن و می یر[14] , 1990 : 3 ). بهترین برنامه های سازمانی بدون تعهد سازمانی به نتیجه ای نمی رسد در حالی که با تعهد سازمانی برنامه های خیلی ساده نیز ، بسیار موفق خواهند بود. برای باقی ماندن نیروی انسانی و جلوگیری از هزینه های مجدد در سازمان و اتلاف منابع سازمانی باید به تعهد سازمانی کارکنان اهمیت داد و آن را بر انگیخت تا از نتایج سودمند و معجزه آسای تعهد سازمانی در سازمان بهره مند شویم. آلن و می یر برای تعهد سازمانی سه بعد قائل هستند ؛ تعهد عاطفی[15] ، تعهد هنجاری[16] ، تعهد مستمر[17] .

بنابراین با توجه به این که امروزه سازمانها، هزینه های هنگفتی را به علت عدم تعهد کارکنانشان نسبت به سازمان ( مانند : هزینه های مربوط به ترک خدمت کارکنان، غیبت آنها و همچنین هزینه های ناشی از کارمندیابی، جذب و آموزش مجدد نیروهای جدید و … ) ، به طور ناخواسته متقبل می شوند، به نظر می رسد که رهبری اخلاقی مدیران و تقویت میزان آن در سازمانها، با توجه به فرآهم نمودن زمینه های مناسب، منجر به مزایایی هم برای افراد و هم برای سازمان می شود، و می تواند باتعهد سازمانی کارکنان رابطه داشته باشد. حال با عنایت به اهمیت تعهد و نقشی که رهبری اخلاقی مدیران ممکن است در ارتقای آن ایفا کند و نیز تاثیری كه تعهد سازمانی كاركنان در دستیابی به اهداف یک سازمان مانند بانك ملی ایران ایجاد می نماید ، مساله این تحقیق بررسی رابطه ی تعهد سازمانی كاركنان با رهبری اخلاقی مدیران در بانك ملی ایران است .

لذا این پژوهش در پی آن است تا رابطه ی رهبری اخلاقی را با بهبود تعهد سازمانی کارکنان مورد بررسی قرار دهد که آیا رهبری اخلاقی با تعهد سازمانی کارکنان رابطه ی معنی داری دارد یا خیر؟

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق

یکی از عواملی که در بقای سازمان ها بسیار موثر است ، نیروی انسانی می باشد . نیروی انسانی نقش مهمی در موفقیت و رسیدن به اهداف در سازمان ها دارد . از شاخص هایی که باعث برتری یک سازمان نسبت به سازمان دیگر می شود ، داشتن نیروی انسانی توانمند و متعهد عنوان شده است . نیروی انسانی متعهد فراتر از وظایف و مسئولیت های شغلی خود فعالیت می کند و می تواند عامل مهمی در موفقیت سازمانی باشد. رهبری یکی از وظایف مدیریت را تشکیل می دهد . شیوه فعالیت یا رهبری رهبران می تواند تعهد ، عملکرد شغلی ، رضایت و رفتار های اخلاقی زیر دستان را افزایش یا کاهش دهد ( خونتیا و سوار [18]، 2004 : 13).

رهبری اخلاقی طی سال های آغازین هزاره سوم میلادی در حوزه ایجاد یک فضای کاری سالم و به واسطه پیامدهای سازمانی ، گروهی و فردی که به همراه دارد به شدت مورد توجه قرار گرفته است (گل پرور و همکاران ، 1389 : 4).

امروزه افراد انتظار دارند در سازمانی كاركنند كه مورد توجه قرار گیرند ، به خوبی درك شوند و مورد احترام قرار گیرند و دوست دارند احساس صداقت ، درستكاری ، قابلیت اعتماد ، اعتماد به نفس و اینكه قسمتی از سازمان هستند داشته باشند. فردی كه این قبیل محیطی با این خصوصیات را ایجاد می كند ، مسلما رهبر است كه باید تمام رفتارهایش قابلیت های اخلاقی را منعكس كند و اصول صداقت و شرافت تعیین كننده ی تمام زندگیش باشد. یک رهبر باید به ارزش های اخلاقی وفادار باشد و از قوانین اخلاقی كه بیان كننده راستی ، تلاش برای انجام بهترین ها و صادق بودن در همه اوقات به منظور ایجاد یک سازمان شفاف ، پیروی كند(ییلماز[19] ‏، 2010 : 3949).

شواهدی مبنی بر بحران در زمینه ی رهبری اخلاقی و تصمیم گیری اخلاقی در تقریبا همه بخش های زندگی حرفه ای هم سازمانی و هم اجتماعی وجود دارد مانند فسادهای اخلاقی شركت های بزرگ ، بد به كار بردن منابع شركت ، عملكرد بد مالی و فعالیت ها ی بازاریابی غیرقانونی و سلطه جو(وینستون ‏، 2007 ،به نقل از راهداری شمالی، 1389 : 1).

رهبری اخلاقی شكلی از رهبری است كه نیازمند توسعه ی استانداردهای اخلاقی برای اداره رفتارهای كاركنان و اجرای استانداردهای اخلاقی به طور موثر در رفتارهایشان می باشد . رهبری اخلاقی می تواند به عنوان تلاش برای گسترش عدالت ، نشان دادن احترام به ویژگی های فردی دیگران و تركیبی از ویژگی های صداقت ، قابلیت اعتماد ، امین بودن ، خلوص ، تصمیم گیری دموكراتیک و مشاركت حمایتی ،دلسوز بودن و مهربان بودن توصیف شود ( ییلماز ‏، 2010 : 3950 ) .

همچنین ترک اختیاری سازمان توسط کارکنانش به طورکلی هم برای سازمان و هم در نتیجه برای مشتریان یا کسانیکه از خدمات سازمان به نحوی استفاده می کنند، نامطلوب، مخرب و هزینه بر است، از طرفی کارکنانی هم که در سازمان بالاجبار باقی می مانند و دارای تعهد سازمانی( به ویژه تعهد عاطفی) پایین می باشند، بهره وری لازم را برای سازمان نخواهند داشت. بنابراین سازمان ها باید در صدد یافتن راهی برای افزایش تعهد سازمانی و در نتیجه کاهش ترک اختیاری سازمان توسط افرادش و نیز افزایش میزان بهره وری و بهبود عملکرد افراد باشند. تحقیقات نشان داده است که ترک سازمان توسط افراد در روحیه و بهره وری سایر افراد که در شرکت باقی می مانند، تاثیر منفی دارد. و همچنین این امر باعث کاهش رضایت مشتریان نیز می شود. طبق نظر دیوید موریس، میانگین هزینه جایگزین کردن یک کارمند ساده که 6 دلار در ساعت برای شرکت درآمد ایجاد می کند،2076 دلار می باشد و میانگین هزینه جایگزین کردن یک کارمند حرفه ای که هر ساعت 15 دلار برای شرکت درآمد ایجاد می کند، 5190 دلار می باشد. بر این اساس هزینه هایی که یک موسسه با کارکنانی که حداقل حقوق را دریافت می کنند، هر ساله برای جابجایی کارکنانش می پردازد، بالغ بر 100000 دلار می شود ( باک و واتسن[20] ، 2002: 177 ) .

از طرفی یکی از منابع مهم رشد اقتصادی، بهره‌وری می‌باشد. در اقتصاد ایران آمارها حاكی از پایین بودن میزان بهره‌وری عوامل تولید می باشند و همچنین در برخی موارد روند آن نیز در سال های اخیر نزولی بوده است.

از این‏رو متوجه می‏شویم که تعهد سازمانی تا چه حد در کاهش هزینه‏ های جابجایی‏ کارکنان و سایر هزینه‏ های جانبی که از این مقوله ناشی می‏شوند و همچنین بهبود میزان بهره‏وری و عملکرد کارکنان،مفید و موثر می‏باشد و در نتیجه شناسایی عوامل موثر بر تعهد سازمانی،به‏ویژه عواملی که تغییر آنها به‏طور مستقیم در دست خود سازمان می‏باشد،در سازمان‏های کشورمان بسیار ارزشمند و ضروری است ( اعرابی و باقری كلجاهی ‏، 1387 : 19 – 18 ) .

با توجه به اختلاص ها و امكان انجام اقدامات غیر قانونی كه گاها در موسسات مالی و اقتصادی دولتی و یا خصوصی شاهد آن هستیم و عواقب بسیار منفی و زیان باری كه از لحاظ اقتصادی و بخصوص اعتباری به بار می آورند ،اهمیت تعهد سازمانی كاركنان در اینگونه سازمانها را دو چندان نموده است . جامعه آماری تحقیق نیز ، بانك ملی ایران در نظر گرفته شده كه بزرگترین بانك جهان اسلام بوده و از مهمترین ، موثرترین و معتبرترین بانك ها در عرصه افتصادی كشور و حتی سایر كشورهای منطقه خاورمیانه می باشد ، تعهدسازمانی كاركنان یكی از عناصر مهم در دستیابی به اهداف اقتصادی تعریف شده بوده و نیز رهبری اخلاقی مدیران با عنایت به تاثیری كه بر تعهد سازمانی كاركنان داشته و نتایج فرهنگی كه به بار می آورد ‏، بسیار حائز اهمیت می باشند شاید به جرات بتوان گفت این دو متغیر عواملی اساسی در موفقیت یا شكست بانك ها و به تبع آن بانك ملی ایران به حساب آیند.

لذا با توجه به اهمیت رهبری اخلاقی وتاثیر آن بر بهبود عملکرد و بازدهی كاركنان در تمامی سطوح و به تبع آن بر سازمان ، این پژوهش به بررسی رابطه ی رهبری اخلاقی و تعهد سازمانی می پردازد.

[1] – Catter

[2] – Ethical leadership

[3] – justice

[4] – Fairness

[5] – Honestly

[6] – Integrity

[7] – learning social

[8] – Modeling

[9] – organizational commitment

[10] – Avey

[11] – Palanski

[12] – Walumbwa

[13] – Ogunfowora

[14] – Allen & Meyer

[15] – Affective commitment

[16] – Normative commitment

[17] – Continuance commitment

3.1 اهمیت و ضرورت مساله……………………………………………………………………………………………………………………. 6

4.1 اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

5.1 سوالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………… 7

6.1 تعریف اصطلاحات………………………………………………………………………………………………………………………………. 8

1.6.1 اخلاق………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 8

2.6.1 قرآن ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

3.6.1 تربیت……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

4.6.1 نظام تربیتی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

5.6.1 تربیت اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 9

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

1.2 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 11

2.2 تعریف مفهوم اخلاق………………………………………………………………………………………………………………………….. 11

3.2 دیدگاه ها و مکاتب موجود در مورد اخلاق …………………………………………………………………………………….. 12

3.2. 1 اخلاق توصیفى……………………………………………………………………………………………………………………………… 12

3.2. 2 اخلاق هنجارى یا دستورى………………………………………………………………………………………………………….. 13

3.2. 2. 1 دیدگاه‏ها و نظریات غایت‏گرایانه …………………………………………………………………………………………….. 14

3.2. 2. 1.1کورتالیسم ……………………………………………………………………………………………………………………………… 14

3.2. 2. 1.2 اپیکوریسم……………………………………………………………………………………………………………………………… 15

3.2. 2. 1.3مکتب جرمی بنتام…………………………………………………………………………………………………………………. 15

3.2. 2. 1.4مکتب استوارت میل………………………………………………………………………………………………………………. 16

3.2. 2. 1.5مکتب کمال گرایی فریدریش نیچه……………………………………………………………………………………… 16

3.2. 2. 2 دیدگاه‏ها و نظریات وظیفه‏گرایانه…………………………………………………………………………………………….. 17

3.2. 2. 2. 1 مکتب کانت…………………………………………………………………………………………………………………………. 17

3.2. 3 فرا اخلاق……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 17

3.2. 3 .1 طبیعت‏گرایی اخلاقی………………………………………………………………………………………………………………. 18

3.2. 3 .2 غیرطبیعت‏گرایی اخلاقی (یا شهودگرایی)……………………………………………………………………………… 18

3.2. 3 .3 غیر شناخت‏گرایی اخلاقی‏ (یاعاطفه‏گرایى)……………………………………………………………………………. 19

4.2 دیدگاه صاحب نظران در مورد اخلاق………………………………………………………………………………………………. 19

5.2 دیدگاه صاحب نظران مسلمان راجع به اخلاق………………………………………………………………………………… 21

2. 6 اخلاق دینی، دین، پشتوانه اخلاق………………………………………………………………………………………………….. 25
3. 7 نظام تربیتی اخلاق قرآنی………………………………………………………………………………………………………………… 26

8.2 پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………. 28

1.8.2 پژوهش‌های انجام شده در داخل کشور……………………………………………………………………………………….. 28

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

1.3 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

 

2.3 روش شناسی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………. 32

3.3 جامعه آماری و نمونه…………………………………………………………………………………………………………………………. 33

3 .4 ابزار جمع‌ آوری داده‌ها……………………………………………………………………………………………………………………… 33

3. 5 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 34

فصل چهارم: یافته‌های تحقیق

1.4 .مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 36

2.4 پرسش اول تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………. 37

2.4. 1 مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن كدامند؟……………………………………………………………………………… 37

1.2.4. 1 اخلاق فردی………………………………………………………………………………………………………………………………. 37

1.1.1.2.4 خودشناسی …………………………………………………………………………………………………………………………….. 37

2.1.1.2.4 کار و تلاش …………………………………………………………………………………………………………………………….. 44

3.1.1.2.4 سلامت جسم و تن ………………………………………………………………………………………………………………… 47

1.2.4. 2 اخلاق اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………………. 50

1.2.1.2.4 پدر و مادر………………………………………………………………………………………………………………………………… 50

2.2.1.2.4 همسر……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

3.2.1.2.4 فرزندان…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

4.2.1.2.4 معلم و راهنما………………………………………………………………………………………………………………………….. 56

5.2.1.2.4 شاگردان……………………………………………………………………………………………………………………………………. 56

6.2.1.2.4 ایتام…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 57

7.2.1.2.4 مستمندان و مستضعفان…………………………………………………………………………………………………………. 61

8.2.1.2.4 همسایگان………………………………………………………………………………………………………………………………… 64

9.2.1.2.4 دشمنان و مشرکان………………………………………………………………………………………………………………….. 65

10.2.1.2.4 منافقین………………………………………………………………………………………………………………………………….. 57

1.2.4. 3 اخلاق محیط زیست………………………………………………………………………………………………………………….. 68

1.3.1.2.4 طبیعت……………………………………………………………………………………………………………………………………… 68

2.2.4 پرسش دوم تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………….. 72

1.2.2.4 مبانی هستی شناختی و انسان شناختی …………………………………………………………………………………. 72

3.2.4 پرسش سوم تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….. 76

3.2.4 .1 اهداف تربیت اخلاقی………………………………………………………………………………………………………………… 77

1.1.3.2.4 هدف کلی………………………………………………………………………………………………………………………………… 77

2.1.3.2.4 اهداف جزیی……………………………………………………………………………………………………………………………. 78

1.2.1.3.2.4 دستیابی به اخلاق فردی…………………………………………………………………………………………………….. 78

2.2.1.3.2.4 دستیابی به اخلاق اجتماعی………………………………………………………………………………………………. 78

3.2.1.3.2.4 دستیابی به اخلاق زیست محیطی…………………………………………………………………………………….. 79

2.3.2.4 مبانی تربیت اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………………… 80

1.2.3.2.4 توحید……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 80

2.2.3.2.4 فطرت ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 81

3.2.3.2.4 اختیار……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 82

4.2.3.2.4 معرفت پذیری انسان……………………………………………………………………………………………………………….. 83

3.3.2.4 شیوه‌های تربیت اخلاقی در قرآن……………………………………………………………………………………………… 84

1.3.3.2.4 روش حبّ عبودی……………………………………………………………………………………………………………………. 84

2.3.3.2.4 روش موعظه و نصیحت…………………………………………………………………………………………………………… 85

3.3.3.2.4 روش الگوسازی با بیان داستان و مثال………………………………………………………………………………….. 86

4.3.3.2.4 روش پرسش و پاسخ………………………………………………………………………………………………………………. 87

5.3.3.2.4 امر به معروف و نهی از منكر………………………………………………………………………………………………….. 88

6.3.3.2.4 روش مواجه شدن با نتایج اعمال…………………………………………………………………………………………… 88

7.3.3.2.4 روش تکلیف به اندازه توان……………………………………………………………………………………………………… 89

8.3.3.2.4 روش ایجاد انگیزه……………………………………………………………………………………………………………………. 90

9.3.3.2.4 روش تفکر و مطالعه………………………………………………………………………………………………………………… 91

10.3.3.2.4 روش تشویق و تنبیه……………………………………………………………………………………………………………. 92

فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهاد‌ها

1.5 بر یافته‌های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….. 95

1.1.5 مرور یافته‌های پرسش اول…………………………………………………………………………………………………………… 95

2.1.5 مرور یافته‌های پرسش دوم……………………………………………………………………………………………………………. 96

3.1.5 مرور یافته‌های پرسش سوم…………………………………………………………………………………………………………. 97

2.5 بحث و گفتگو……………………………………………………………………………………………………………………………………. 99

3.5 محدودیت‌های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………. 100

4.5 پیشنهادات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………. 101

منابع

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 104

منابع خارجی……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 105

 

فهرست جداول

جدول4-1 فراوانی شاخصهای اخلاق فردی……………………………………………………………………………………………. 70

جدول 4-2 فراوانی شاخصهای اخلاق اجتماعی…………………………………………………………………………………….. 71

جدول 4-3 فراوانی شاخصهای اخلاق محیط زیست……………………………………………………………………………… 7

چکیده:

این پژوهش به ‌منظور تحلیل محتوای مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کریم و با هدف ارائه یک مدل از نظام اخلاقی تربیتی آموزشی بر اساس مفاهیم اخلاقی قرآن انجام گرفته است.

در این مطالعه برای بررسی داده‌ها از روش توصیفی، تحلیلی و استنتاجی استفاده شده است و سپس به روش کمی تفکیک و دسته بندی آیات، سنجش فراوانی واژگان کلیدی انجام شده است و با فن تحلیل محتوای کیفی مضامین و مفاهیم، نقاط تمرکز و جهت گیری هر کدام از عبارات و آیات با بهره گرفتن از تفسیر المیزان استخراج شده است.

یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد قرآن کریم به همه ی ابعاد اخلاق فردی، اجتماعی و زیست محیطی توجه دارد، بنابراین برای دستیابی به اخلاقی صحیح و کارآمد، می توان از قرآن کریم الگو گرفت و همچنین اخلاقی کردن انسان ها از دغدغه‌های اصلی هر نظام تربیتی و آموزشی است. بهتر است که تربیت اخلاقی متناسب با اهداف، مبانی و روش های برگرفته از دین مبین اسلام عرضه گردد که اصلی ترین هدف تربیتی آن قرب به خدا می باشد و مطابق با این آموزه ها، مبانی توحید، فطرت، اختیار، معرفت‌پذیری انسان تبیین گردید و با توجه به این مبانی روش های تربیتی تعیین شده شامل: روش حبّ عبودی، روش موعظه و نصیحت، روش الگوسازی با بیان داستان و مثال، روش پرسش و پاسخ، امر به معروف و نهی از منكر، روش مواجه شدن با نتایج اعمال، روش تکلیف به اندازه توان، روش ایجاد انگیزه، روش تفکر و مطالعه، روش تشویق و تنبیه می باشد.

به نظر می رسد كه این مسئله در ایران با توجه به جوانی جمعیت جدی تر باشد ؛ چرا كه بیشترین مرتكبان خشونت و دیگر رفتارهای ضد اجتماعی در هر جامعه ای را نوجوانان و جوانان تشكیل میدهد . گسترش دامنه بروز خشونت و پرخاشگری در جامعه ایران به ویژه در سالهای اخیر یكی از جدی ترین آسیب های اجتماعی به شمار می رود . حتی خشونت و پرخاشگری بدنی و روانی چنان طبیعی شده است كه ما در زندگی روزمره به شكلهای مختلف بارها با آن روبرو می شویم ( توسلی و فاضل ، 1381 : 115-116 ) .

رئیس سازمان ملی جوانان حجت الاسلام حاج علی اکبری در مصاحبه ای اظهار داشته ، افسردگی ، پرخاشگری و نابهنجاری روانی در میان جوانان در حال افزایش است(علی اکبری 1389: 25)

بنابراین می توان گفت كه خشونت و پرخاشگری جوانان یكی از معضلات و مشكلات عمده جامعه امروزی ایران است كه باید برای درمان و پیشگیری آن به صورت جدی اقدام نمود و چنانچه به موقع اقدام نشود زیانهای جبران ناپذیری را به همراه دارد ، ما نیز در این پژوهش در صدد بررسی خشونت جوانان و عوامل موثر برآن در بین جوانان شهرستان گیلانغرب هستیم.

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

جوانی یكی از بحرانی ترین ، حساس ترین ، پر تلاطم ترین دوران زندگی به حساب می آید این دوران از اهمیت ویژه ای برخوردار است و سرنوشت آینده فرد با تصمیمات درست و منطقی در این دوران گره خورده است . دوران جوانی پر كشمكش و گاه دشوار در زندگی است . كه با تغییرات جسمانی ، روانی و شناختی همراه است ، با توجه به ویژگیهای خاصی كه این دوران دارد كم كردن و از بین بردن خشونت جوانان و هدایت آنها به صورت عملی نیازمند مسئولیت عظیم و بزرگی است كه تلاش وسیعی را می طلبد ، از این رو برای حل مشكل ابتدا باید آن را شناسایی كرده و علل و عوامل مؤثر بر آن را بررسی نموده و در مرحله بعدی است كه می توان به ارائه راه حلهای مناسب پرداخت و این امر جز با پژوهشی هدفمند حاصل نخواهد شد.

پژوهش درباره خشونت جوانان از چند جهت واجد اهمیت است . جوانان كه دست به خشونت   می زنند ، دچار این بلیه اجتماعی می شوند ، در اكثر موارد فرصتهای جبران ناپذیری را از حیث تحصیل و كار از دست می دهند. وجود چنین سابقه نامطلوبی در زندگی آینده تأثیر فراوانی می گذارد و با توجه به پذیرفته نشدن آنها در حلقه های درسی و كار آبرومند و آینده ساز ، قشری مطرود از این گونه افراد به وجود می آید كه به نوبه خود مسئله را برای نسل های آینده تشدید می كند و باعث تباهی كودكان و نوجوانان بیشتری می شود.

خشونت جوانان از لحاظ سلامت اجتماعی قابل توجه است و ممكن است موجب تنش هایی بین خانواده ها ، همسایگان و دیگران شود . بررسی مسئله خشونت جوانان هم از لحاظ وقت و نیرویی كه دولت صرف حل آنها می كنند نیز اهمیت دارد ، و از طرفی درك و شناسایی عواملی كه خطر قربانی شدن و مرتكب شدن جوانان را افزایش می دهد ، برای رشد برنامه ها و سیاست های مؤثر و عملی پیشگیری از خشونت حائز اهمیت است . اهمیت و ضرورت این مطالعه چه از لحاظ بعد نظری یا شناخت بهتر مسئله و چه از لحاظ بعد عملی یعنی برنامه ریزی برای پیشگیری و كاهش نابهنجاری . و نیز خلأ یک پژوهش در زمینه خشونت جوانان ، انجام این تحقیق با توجه به موارد بالا ضروری به نظر می رسد .

سوالات تحقیق

سوال کلی

میزان خشونت جوانان و عوامل مؤثر بر آن در بین جوانان گیلانغرب چقدر است؟

سوالات فرعی

آیا بین تضاد والدین و میزان خشونت رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین و میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین احساس بی عدالتی اجتماعی و میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین جرم در محله بر میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین ناكامی و میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین داشتن همسالان بزهكار بر میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

 

آیا بین قربانی خشونت شدن و خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین شاهد خشونت بودن بر خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

فرضیه های تحقیق

1- بین تضاد والدین با یكدیگر و خشونت جوانان رابطه وجود دارد .

2- بین پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین و خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

3- بین احساس بی عدالتی اجتماعی در بین جوانان و خشونت جوانان رابطه وجود دارد .

4- بین میزان جرم در محله و خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

5- بین احساس ناكامی فرد و خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

6- بین رفتارهای ضد اجتماعی همالان فرد و خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

7- بین در معرض خشونت قرار گرفتن فرد و خشونت جوانان رابطه وجود دارد .

4-1- اهداف تحقیق

1-4-1 – هدف كلی

بررسی میزان خشونت جوانان و عوامل مؤثر بر آن در بین جوانان گیلانغرب در سال 1393 .

2-4-1- اهداف جزئی

1- بررسی تأثیر تضاد والدین بر میزان خشونت .

2- بررسی تأثیر پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین بر میزان خشونت جوانان .

3- بررسی تأثیر احساس بی عدالتی اجتماعی بر میزان خشونت جوانان .

4- بررسی تأثیر جرم در محله بر میزان خشونت جوانان .

5- بررسی تأثیر ناكامی بر میزان خشونت جوانان .

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….2

بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………………………………………….3

اهمیت و ضرورت پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………..7

هدف کلی پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………….10

اهداف جزیی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………..10

فرضیه­­های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………10

تعریف‌های مفهومی و عملیاتی متغیرها…………………………………………………………………………………………………..11

فصل دوم: پیشینه‌پژوهش

تعریف پرخاشگری……………………………………………………………………………………………………………………………..15

انواع پرخاشگری…………………………………………………………………………………………………………………………………17

پرخاشگری پیدا و پنهان……………………………………………………………………………………………………………………….18

پرخاشگری پیش کنشی و واکنشی…………………………………………………………………………………………………………18

پرخاشگری ابزاری و خصمانه ……………………………………………………………………………………………………………..19

پرخاشگری عاطفی وتجاوزگرانه…………………………………………………………………………………………………………..19

پرخاشگری دفاعی و مجرمانه………………………………………………………………………………………………………………20

دیدگاه های نظری در مورد پرخاشگری……………………………………………………………………………………………..20

دیدگاه روانکاوی…………………………………………………………………………………………………………………………….20

دیدگاه یادگیری………………………………………………………………………………………………………………………………21

دیدگاه عقلانی-هیجانی……………………………………………………………………………………………………………………23

دیدگاه جامعه شناسی………………………………………………………………………………………………………………………22

دیدگاه ذاتی و غریزی……………………………………………………………………………………………………………………..23

دیدگاه موقعیتی………………………………………………………………………………………………………………………………23

دیدگاه انگیزشی …………………………………………………………………………………………………………………………….25

راه های کنترل پرخاشگری……………………………………………………………………………………………………………….28

مؤلفه های مزاج…………………………………………………………………………………………………………………………….33

سطح فعالیت…………………………………………………………………………………………………………………………………34

قابلیت پیش بینی……………………………………………………………………………………………………………………………34

نزدیک شدن یاکناره گیری ااز محرک جدید………………………………………………………………………………………35

سازش پذیری………………………………………………………………………………………………………………………………..36

شدت بیان خلق…………………………………………………………………………………………………………………………….37

ثبات فراخنای توجه ………………………………………………………………………………………………………………………38

حواسپرتی ………………………………………………………………………………………………………………………………….39

آستانه حسی………………………………………………………………………………………………………………………………….40

پدر و مادر شدن……… ……………………………………………………………………………………………………………………41

تعامل مادر-فرزند……………………………………………………………………………………………………………………………42

تعامل پدر-فرزند…………………………………………………………………………………………………………………………….45

طرد-پذیرش والدین………………………………………………………………………………………………………………………..48

رویکردهای نظری به تعامل والد-فرزند……………………………………………………………………………………………52

نظریه روان تحلیل گری……………………………………………………………………………………………………………………52

نظریه

 زیستی…………………………………………………………………………………………………………………………………..53

نظریه رفتارگرایی…………………………………………………………………………………………………………………………….53

نظریه یادگیری اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………..54

نظریه­ی انسان گرایی……………………………………………………………………………………………………………………….55

نظریه تعامل گرایی نمادین……………………………………………………………………………………………………………….56

نظریه منظومه ای…………………………………………………………………………………………………………………………….57

نظریه طرد-پذیر.ش والدین………………………………………………………………………………………………………………58

نظریه دلبستگی……………………………………………………………………………………………………………………………….59

کیفیت دلبستگی……………………………………………………………………………………………………………………………..62

دلبستگی در دوران کودکی………………………………………………………………………………………………………………63

شیوه های فرزندپروری…………………………………………………………………………………………………………………..65

بازنگری پژوهش­های خارجی انجام شده در رابطه با متغیرها………………………………………………………………69

بازنگری پژوهش­های داخلی انجام شده در رابطه با متغیرها………………………………………………………………..86

فصل سوم: روش پژوهش

جامعه‌ی آماری و روش نمونه‌گیری………………………………………………………………………………………………….89

ابزارهای پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………91

طرد- پذیرش والدین……………………………………………………………………………………………………………………..93

مزاج کودکی میانه………………………………………………………………………………………………………………………..101

پرخاشگری باس و وارن……………………………………………………………………………………………………………….104

روش­ اجرای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..107

روش های آماری تجزیه تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………….108

فصل چهارم: یافته‌های پژوهش

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………110

یافته­ های توصیفی………………………………………………………………………………………………………………………..110

یافته‌های مربوط به فرضیه‌های پژوهش…………………………………………………………………………………………. 115

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

تبیین یافته‌های مربوط به فرضیه‌های پژوهش………………………………………………………………………………….128

محدودیت­های پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………..133

پیشنهادهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..134

پیشنهادهای نظری……………………………………………………………………………………………………………………..134

پیشنهادهای کاربردی………………………………………………………………………………………………………………….135

منابع

فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………………..137

انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………..141

فهرست جداول

جدول1-3. توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب دبستانهای انتخاب شده……………………………………………………90

جدول 2 – 3 چهار گروه بدست آمده از ترکیب دو عامل طرد و پذیرش والدین بر اساس پرسشنامه طرد و پذیرش والدین…………………………………………………………………………………………………………………………………….92

جدول 3-3. ضرایب آلفای کرونباخ و تنصیف مقیاس طرد–پذیرش والدین ویژه کودکان (فرم پدر)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..93

جدول 4-3. شاخص‌های برازندگی مربوط به تحلیل عامل تأییدی پرسشنامه طرد – پذیرش والدین ویژه کودکان (فرم پدر)……………………………………………………………………………………………………………………………………………94

جدول5-3. ضرایب آلفای کرونباخ و تنصیف مقیاس طرد–پذیرش والدین ویژه کودکان ( فرم مادر) ……………98

جدول 6-3. شاخص‌های برازندگی مربوط به تحلیل عامل تأییدی پرسشنامه طرد – پذیرش والدین ویژه کودکان

(فرم مادر)…………………………………………………………………………………………………………………………………………..99

جدول 7-3.ضرایب پایایی خرده مقیاس های پرسشنامه­ مزاج کودکی میانه…………………………………………….103

جدول8-3 ضرایب روایی خرده مقیاس های پرسشنامه­ مزاج کودکی میانه……………………………………………..104

جدول -3. ضرایب پایایی خرده مقیاس های پرسشنامه­ پرخاشگری باس و وارن در پژوهش حاضر……….106

جدول10-3ضرایب روایی خرده مقیاس های پرسشنامه­ پرخاشگری با نمره کل مقیاس…………………………107

جدول -4. شاخصهای توصیفی نمره کل طرد- پذیرش پدر و نمره کل طرد- پذیرش مادر……………………….110

.جدول2-4. شاخصهای توصیفی نمره کل رفتار پرخاشگرانه و ابعاد آن…………………………………………………..111

جدول3-4. شاخصهای توصیفی نمره کل خلق و خوی کودک و مولفه های آن……………………………………….112

جدول -4. همبستگی نمره کل متغیر طرد – پذیرش پدر و طرد – پذیرش مادر با نمره کل پرخاشگری……..113

جدول5-4. همبستگی مولفه های خلق و خوی کودک با نمره کل پرخاشگری…………………………………………113

جدول6-4. همبستگی مولفه های خلق و خوی کودک با ابعاد پرخاشگری………………………………………………..114

.جدول 7-4. تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد- پذیرش پدر، طرد- پذیرش مادر و مولفه های خلق و خوی کودک به عنوان پیش­بین­های رفتار پرخاشگرانه…………………………………………………..116

جدول8-4. تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد – پذیرش پدر، طرد – پذیرش مادر و مولفه های خلق و خوی کودک به عنوان پیش­بین­های پرخاشگری کلامی…………………………………………118

جدول 9-4. تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد- پذیرش پدر، طرد- پذیرش مادر و مولفه های خلق و خوی کودک به عنوان پیش­بین­های پرخاشگری جسمی………………………………………………..119

جدول 10-4. تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد-پذیرش پدر، طرد-پذیرش مادر و مولفه های خلق و خوی کودک به عنوان پیش­بین­های خشم…………………………………………………………………..121

جدول 11-4. تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد- پذیرش پدر، طرد- پذیرش مادر و مولفه های خلق و خوی کودک به عنوان پیش­بین­های خصومت……………………………………………………122

جدول 12- 4.تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد-پذیرش پدر، طرد- پذیرش مادر و مؤلفه های خلق و خوی دانش آموزان به عنوان پیش­بین­های پرخاشگری غیرمستقیم…………………………………124

جدول 13-4. تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد-پذیرش پدر، طرد-پذیرش مادر به عنوان پیش­بین­های نمره کل پرخاشگری در دانش آموزان با حواسپرتی بالا………………………………………………..125

جدول 14-4.تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد-پذیرش پدر، طرد- پذیرش مادر به عنوان پیش­بین­های نمره کل پرخاشگری در دانش آموزان با حواسپرتی پایین…………………………………………….126

فهرست نمودارها

نمودار 1-3. بارهای عاملی ماده‌های مربوط به پرسشنامه طرد – پذیرش والدین ویژه کودکان ( فرم پدر)………..96

نمودار 2-3. بارهای عاملی ماده‌های مربوط به پرسشنامه طرد – پذیرش والدین ویژه کودکان ( فرم مادر) ……100

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه طرد-پذیرش والدین و خلق و خوی دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدایی با رفتار پرخاشگرانه آنها در شهر فولادشهر بود. روش تحقیق حاضر از نوع همبستگی بود. در این راستا 196 نفر دانش آموز دختر پایه ششم ابتدایی به صورت نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. به منظور جمع آوری اطلاعات از سه پرسشنامه طرد-پذیرش والدین ویژه کودکان (فرم پدر و مادر)، پرخاشگری باس و وارن و مزاج کودکی میانه استفاده شد. یافته ها نشان دهنده آن بود که طرد-پذیرش والدین و حواسپرتی بطور معنی داری پیش بینی کننده پرخاشگری دانش آموزان است. طرد-پذیرش پدر و آستانه ی حسی پیش بین های پرخاشگری کلامی در دانش آموزان، طرد-پذیرش مادر پیش بینی کننده پرخاشگری جسمی و خصومت در دانش آموزان و طرد-پذیرش مادر و حواسپرتی پیش بینی کننده خشم در دانش آموزان بوده، طرد-پذیرش والدین پیش بینی کننده های معنی دار پرخاشگری غیر مستقیم در دانش آموزان بودند. همچنین نتایج حاکی از آن بود که طرد-پذیرش مادر، پیش بینی کننده پرخاشگری در دانش آموزان با حواسپرتی بالا و طرد-پذیرش پدر، پیش بینی کننده پرخاشگری در دانش آموزان با حواسپرتی پایین است

مقدمه

1- 1- بیان مسئله ………………………………………………………………………………….. 4

1- 2- اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………….. 8

1- 3- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………….. 11

1- 4- سؤالات تحقیق……………………………………………………………………………… 12

1- 5- تعاریف نظری ……………………………………………………………………………… 13

1- 6- تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………. 14

فصل دوم: ادبیات تحقیق

مقدمه …………………………………………………………………………………………………. 17

2- 1- جایگاه آموزش مهارت های زندگی……………………………………………………. 18

2-2- پیشینه توجه به آموزش مهارت های زندگی…………………………………………… 21

2- 3- تبیین مفهوم مهارت های زندگی………………………………………………………… 22

2- 4- انواع مهارت های زندگی ……………………………………………………………….. 26

2- 5- مولفه های مهارت های زندگی………………………………………………………….. 29

2- 5-1- مهارت حل مساله ……………………………………………………………………… 30

2- 5-2- مهارت تصمیم گیری ………………………………………………………………… 32

2- 5-3 مهارت شهروند جهانی…………………………………………………………………. 33

2- 5-4- مهارت برقراری ارتباط……………………………………………………………….. 35

2- 5-4-1 اهمیت یادگیری روش های موثر برقراری ارتباط…………………………….. 36

2- 5- 5- مهارت فناوری اطلاعات …………………………………………………………… 38

2- 5- 6- مهارت مشارکت و همکاری……………………………………………………….. 40

2- 6- آموزش مهارت های زندگی در چهارچوب نظریه های برنامه درسی………….. 41

2- 6-1-دیدگاه اجتماعی………………………………………………………………………….. 41

2- 6-2- دیدگاه انسانگرایانه ……………………………………………………………………. 42

2- 6-2-1-اصول برنامه های آموزش و پرورش انسانگرایانه……………………………… 43

2- 6-3-دیدگاه رشدگرا…………………………………………………………………………… 44

2- 7- نظریه های یادگیری مرتبط با آموزش مهارت های زندگی……………………….. 45

2- 7-1-نظریه یادگیری اجتماعی……………………………………………………………….. 45

2- 7-2-نظریه سازنده گرایی…………………………………………………………………….. 47

2- 7- 3- نظریه هوش چندگانه ………………………………………………………………… 50

2- 8- جمع بندی نظریه های یادگیری…………………………………………………………. 51

2- 9- روش های تدریس مهارت های زندگی ……………………………………………… 51

2-10- دوره متوسطه……………………………………………………………………………….. 55

2- 11- سوابق پژوهشی تحقیق………………………………………………………………….. 60

2- 11- 1– تحقیقات خارجی……………………………………………………………………. 60

2- 11-2 تحقیقات داخلی ……………………………………………………………………….. 63

2- 12- خلاصه و جمع بندی……………………………………………………………………. 67

فصل سوم: روش تحقیق

مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 72

3- 1- روش تحقیق………………………………………………………………………………… 73

3- 2- جامعه آماری ……………………………………………………………………………….. 73

3- 3- تعیین حجم نمونه………………………………………………………………………….. 74

3- 4- روش نمونه گیری………………………………………………………………………….. 75

3- 5- ابزار اندازه گیری ………………………………………………………………………….. 76

3- 6- روایی پرسشنامه……………………………………………………………………………. 79

3- 7- پایایی پرسشنامه……………………………………………………………………………. 80

3- 8- روش جمع آوری اطلاعات …………………………………………………………….. 81

3- 9- شیوه تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………… 82

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 85

4- 1- بخش اول: توصیف مشخصات فردی نمونه آماری…………………………………. 86

4- 1- 1- جنسیت ………………………………………………………………………………… 86

4- 1- 2- پایه تحصیلی…………………………………………………………………………… 87

4- 1- 3- رشته تحصیلی………………………………………………………………………….. 88

4-1– 4- ناحیه آموزشی…………………………………………………………………………… 89

4-2- بخش دوم: تحلیل توصیفی پرسشنامه…………………………………………………… 90

4- 3- بخش سوم: تجزیه و تحلیل سؤالات پژوهش……………………………………….. 96

4- 4- بخش چهارم: تحلیل یافته های مصاحبه ……………………………………………… 110

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مقدمه …………………………………………………………………………………………………. 115

5- 1- خلاصه موضوع ها و روش ها …………………………………………………………. 115

5- 2- بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………. 116

 

5- 3- یافته های تحقیق…………………………………………………………………………… 117

5- 3-1 یافته های کمّی……………………………………………………………………………. 117

5- 2- 2-یافته های کیفی…………………………………………………………………………. 129

5- 4- پیشنهادات ………………………………………………………………………………….. 136

5- 4- 1- پیشنهادات کاربردی…………………………………………………………………… 136

5- 4-2- پیشنهادات برای تحقیقات آینده ……………………………………………………. 139

5- 5- محدودیت ها …………………………………………………………………………….. 139

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………. 142

پیوست ……………………………………………………………………………………………….. 154

فهرست جدول‌ها

جدول 2- 1- ویژگی های دوره نوجوانی و آموزش مهارت های زندگی………………. 59

جدول 2- 2- خلاصه و جمع بندی فصل دوم……………………………………………….. 69

جدول 3- 1- توزیع فراوانی جامعه آماری بر حسب ناحیه ………………………………. 73

جدول 3- 2- توزیع حجم نمونه مدارس شهر اصفهان بر حسب ناحیه…………………. 75

جدول 3- 3- درجه بندی و نحوه ارزش گذاری گویه های پرسشنامه…………………… 77

جدول 3- 4- انطباق سؤالات پرسشنامه با مؤلفه ها…………………………………………. 77

جدول 3- 5- ضریب پایایی مؤلفه ها …………………………………………………………. 81

جدول 4- 1- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب جنسیت………………………………. 86

جدول 4- 2- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب پایه تحصیلی ……………………….. 87

جدول 4- 3- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب رشته تحصیلی………………………. 88

جدول 4- 4- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب ناحیه آموزشی………………………. 89

جدول 4- 5- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه حل مساله)………………………………. 90

جدول 4- 6- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه تصمیم گیری) …………………………. 91

جدول 4- 7- تحلیل توصیفی پرسشنامه (مؤلفه شهروند جهانی)…………………………. 92

جدول 4- 8- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه ارتباط) ………………………………….. 93

جدول 4- 9- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه مشارکت و همکاری) ………………… 94

جدول 4- 10- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه فناوری اطلاعات)……………………. 95

جدول 4- 11-تحلیل توصیفی میزان مهارت های زندگی در دانش آموزان…………….. 96

جدول 4- 12- آزمون t جهت مقایسه مهارت های زندگی دانش آموزان………………. 96

جدول 4- 13- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه حل مساله…………………………………. 97

جدول 4- 14- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه حل مساله …………………………………… 97

جدول 4-15- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه تصمیم گیری………………………………. 97

جدول 4- 16- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه تصمیم گیری………………………………… 98

جدول 4- 17- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه ارتباط………………………………………. 98

جدول 4- 18- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه ارتباط…………………………………………. 98

جدول 4- 19- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه مشارکت و همکاری…………………….. 99

جدول 4- 20- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه مشارکت و همکاری……………………….. 99

جدول 4- 21- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه شهروند جهانی…………………………… 100

جدول 4- 22- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه شهروند جهانی……………………………… 100

جدول 4- 23- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه فناوری اطلاعات…………………………. 100

جدول 4- 24- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه فناوری اطلاعات……………………………. 101

جدول 4- 25- ماتریس همبستگی بین مؤلفه های مهارت های زندگی…………………. 101

جدول 4- 26- تحلیل توصیفی مهارت های زندگی بر حسب جنسیت………………… 102

جدول 4- 27- آزمون t جهت مقایسه مهارت های زندگی بر حسب جنسیت ………. 103

جدول 4- 28- تحلیل توصیفی مهارت های زندگی بر حسب رشته تحصیلی ……….. 104

جدول 4- 29- مقایسه دیدگاه دانش آموزان در مورد مهارت های زندگی بر حسب رشته تحصیلی  105

جدول 4- 30- تحلیل توصیفی میزان مهارت های زندگی بر حسب پایه تحصیلی …. 106

جدول 4- 31- مقایسه دیدگاه دانش آموزان در مورد مهارت های زندگی بر حسب پایه تحصیلی     107

جدول 4- 32- تحلیل توصیفی میزان مهارت های زندگی بر حسب ناحیه…………….. 108

جدول 4- 33- مقایسه دیدگاه دانش آموزان در مورد مهارت های زندگی بر حسب ناحیه              109

جدول 4- 34- آزمون تعقیبی جهت مقایسه مهارت های زندگی دانش آموزان بر حسب ناحیه        110

فهرست نمودارها

نمودار 4- 1- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب جنسیت ……………………………… 86

نمودار 4- 2- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب پایه تحصیلی………………………… 87

نمودار 4- 3- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب رشته تحصیلی………………………. 88

نمودار 4- 4- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب ناحیه آموزشی………………………. 89

چکیده

یکی از وظایف اساسی آموزش و پرورش هر کشور پرورش استعدادهای دانش آموزان و آماده سازی آنان برای شرکت فعال در امور جامعه است، حمایت از دانش آموزان و هدایت آنان برای دست یابی به هدف های مطلوب در زندگی، برخورد موثر با مشکلات، توجه به محدودیت ها، لزوم آموزش مهارت های زندگی را برای رسیدن به این هدف ها آشکار می سازد. هدف این تحقیق ارزیابی ضرورت و خلاء های موجود در مهارت های زندگی دانش آموزان مقطع متوسطه بود. سوالات تحقیق با در نظر گرفتن ارزیابی میزان مهارت های زندگی دانش آموزان متوسطه شهر اصفهان بر حسب ویژگی های دموگرافیک (جنسیت، رشته تحصیلی،پایه تحصیلی، ناحیه آموزشی) طراحی شد. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش،   توصیفی ـ پیمایشی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پایه سوم و چهارم متوسطه به تعداد 27878 نفر بود که با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای ـ طبقه ای متناسب با حجم 209 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید. در این پژوهش از یک پرسشنامه محقق ساخته مهارت های زندگی دارای 41 سؤال بسته پاسخ با مقیاس پنج درجه ای لیکرت و مصاحبه در قالب چهار سؤال باز پاسخ استفاده شد. روایی پرسشنامه ها بصورت محتوایی مورد تأیید قرار گرفت. ضریب پایایی پرسشنامه مهارت های زندگی با بهره گرفتن از ضریب آلفای کرانباخ 90/0 درصد برآورد گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گرفتن از نرم افزار آماری در دو سطح توصیفی(فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) و در سطح استنباطی (آزمون t تک نمونه ای، آزمونt مستقل، آزمون تحلیل واریانس، آزمون های تعقیبی و ضریب همبستگی پیرسون) صورت گرفت. یافته ها نشان داد میانگین مهارت های زندگی در مؤلفه های حل مساله، تصمیم گیری، ارتباط، شهروند جهانی، مشارکت و همکاری و فناوری اطلاعات پایین تر از حد متوسط بوده است. تفاوت معناداری بین مهارت های زندگی دانش آموزان بر حسب جنسیت، رشته تحصیلی، پایه تحصیلی و ناحیه آموزشی وجود ندارد.

مقدمه

یکی از وظایف اساسی آموزش و پرورش هر کشور پرورش استعدادهای دانش آموزان و آماده سازی آنان برای شرکت فعال در امور جامعه است، ضرورت حمایت از دانش آموزان و هدایت آنان برای دست یابی به هدفهای مطلوب در زندگی، اتخاذ شیوه های درست برای حل مسائل خود، برخورد موثر با مشکلات، آشنایی با امکانات خود و جامعه و همچنین توجه به محدودیت ها، لزوم آموزش مهارت های زندگی را برای رسیدن به این هدفها آشکار می سازد. ضرورت رفتار بهینه ی افراد در جامعه مهم تر از اخذ مدارک عالی دانشگاهی به نظر می آید و نهاد آموزش و پرورش باید تلاش خود را متمرکز سازد تا انسان هایی آگاه، توانا، انسان هایی واجد اخلاق حسنه تحویل جامعه دهد به طوری که نه تنها خود در زندگی در یاس، ناامیدی و بی ارزشی غوطه ور نشود بلکه توانایی کمک به حل معضلات دیگران را نیز داشته باشد.

آموزش مهارت های زندگی مورد توجه بسیاری از مربیان و صاحب نظران تعلیم و تربیت بوده است برای مثال از نظر جان دیویی، هدف تعلیم و تربیت آماده کردن شهروندان برای اداره خود است و این یادگیری مثل هر یادگیری دیگر باید از راه عمل صورت گیرد، به نظر دیویی بزرگترین نقص آموزشگاه های سنتی که مایه بسی تاسف است آن است که در آن سعی      می شود در محیطی که فاقد هرگونه روح اجتماعی است برای اجتماع، اعضای شایسته و مفید تربیت کند (شکوهی،1379،ص 203). در عین حال، اهداف یا کانون توجه برخی نظریه های برنامه درسی از قبیل نظریه های انسان گرایانه، اجتماعی و رشدگرا آموزش مصادیق     مهارت های زندگ