بیان مسأله. 2

اهداف و سؤالات… 2

فرضیه‌ها 2

پیشینه‌تحقیق.. 3

شیوه‌ی انجام تحقیق.. 4

فصل اول- کلیات.. 5

1-1 – شرح واقعه‌ی تاریخی غدیر خم.. 6

1-2- دوره‌ی بازگشت ادبی.. 9

1-2-1- خصایص سبکی دوره‌ی بازگشت ادبی.. 14

1-2-2- دیدگاه‌های گوناگون نسبت به دوره‌ی بازگشت ادبی.. 15

1-2-3- محتوای اشعار دوره‌ی بازگشت… 17

1-3- غدیر در شعر شاعران دوره‌ی بازگشت ادبی.. 17

فصل دوم- توصیف واقعه غدیر و بازتاب آن در غدیریه‌های دوره بازگشت ادبی. 19

2-1- سیر غدیریه سرایی در ادب فارسی.. 20

2-2-  توصیف ماجرای غدیر در غدیریه‌های دوره‌ی بازگشت… 22

2-2-1- وصف وقایع روز غدیر خم و حجة البلاغ.. 22

2-2-2- حاضران در غدیر. 25

2-2-3- اشاره به آیات نازل شده در روز غدیر. 26

2-2-3-1- آیه‌ی تبلیغ.. 26

2-2-3-2- آیه‌ی اکمال دین.. 32

2-2-3-3- آیه‌ی عذاب واقع.. 34

2-2-4- جهاز شتران، منبر پیامبر. 36

2-2-5- برافراشتن دست امام علی(ع) توسط پیامبر(ص) 39

2-2-6- اشاره به  حدیث «من کنت مولاة فهذا علی مولاه». 41

2-2-7-  اعلام رسمی ولایت امیرالمؤمنین (ع) توسط پیامبر(ص) 46

2-2-8-  اعطای لقب امیرالمؤمنین به حضرت علی(ع) 47

2-2-9- تهنیت و تبریک به امیرالمؤمنین(ع) 48

2-2-10- بیعت با امیر المؤمنین (ع) در روز غدیر. 50

2-2-11- عید وصی و عید امیر. 51

2-2-12- جشن و سرور در عید غدیر. 52

2-2-13- فضیلت روز غدیر. 54

2-2-14- عاشورا در غدیر. 56

فصل سوم- توصیف سیمای امیرالمؤمنین(ع) و جایگاه ایشان در غدیریه‌ها. 58

3-1- مقام امیرالمؤمنین(ع) 59

3-1-1- امام علی (ع) و آیه‌ی ولایت… 60

3-1-2- امام علی (ع) و سوره‌ی «دهر». 61

3-1-3- امام علی (ع) و آیه‌ی تطهیر. 63

3-1-4-  امام علی (ع)‌ و آیه‌ی «مباهله» (حدیث انفسنا) 64

3-1-5-  امام علی (ع) در احادیث نبوی.. 65

3-1-5-1-  امام علی (ع)‌ و فضیلت بر انبیاء علیهم السلام. 65

3-1-5-2-  امام علی(ع) وحدیث ثَقَلین.. 70

3-1-5-3-  امام علی(ع) و حدیث سفینه. 71

3-1-5-4-  امام علی(ع) و حدیث ولایت… 71

3-1-5-5-  امام علی (ع) و حدیث منزلت… 72

3-1-5-6- امام علی (ع)‌و حدیث « أنا مَدِینَةُ الْعِلْمِ، وَعَلِیٌّ بَابُهَا». 73

3-1-5-7-  امام علی (ع) و حدیث « علی منی کنفسی …». 74

3-1-5-8-  امام علی (ع)  و حدیث «قسیم النار و الجنّه». 75

3-1-5-9 – امام علی (ع)‌ و حدیث « خُلِقتُ اَنا وَ عَلیٌ مِن نورٍ واحدٍ ». 76

3-1-5-10-  امام علی (ع)‌ و حدیث « النّاسُ مِنْ شَجَرٍ شَتّی …». 76

3-1-5-11-  امام علی (ع) و حدیث « خمّرت طینة آدم بیدی اربعین صباحاً». 77

3-2- القاب و ویژگیهای شخصیتی امام علی(ع) 78

3-2-1- امام علی(ع) همسر حضرت زهرا(س) 78

3-2-2- علی(ع) داماد  پیامبر(ص) 79

3-2-3- علی(ع) شافع محشر. 80

3-2-4-  علی(ع) ساقی کوثر. 81

3-2-5-  بت شکنی امام علی (ع) 82

3-2-6- امام علی(ع)، ابوتراب… 83

3-2-7-  علی (ع) مظهر ایزد. 84

3-2-8-  امام علی مظهر جود و سخاوت… 86

3-2-9-  امام علی (ع) قهرمان میدان‌های نبرد. 88

 

3-3-  اعتراف غدیریه‌سرایان به عجز و ناتوانی خود از منقبت حضرت امیر(ع) 93

فصل چهارم- بررسی صور خیال در غدیریه‌های دوره بازگشت ادبی. 95

4-1-  تشبیه. 96

4-2- استعاره 102

4-3- كنایه. 106

4-4- مجاز 108

فصل پنجم- بررسی مضامین و ساختارهای غدیریه‌ها و نتیجه‌گیری. 111

5-1- غدیریه‌سرایان و بررسی ساختار غدیریه‌ها 112

5-1-1- آذر بیگدلی(م 1195ق) 112

5-1-2- هاتف اصفهانی(م 1198ق) 113

5-1-3- وامق یزدی(م 1262ق) 115

5-1-4- قاآنی شیرازی(م 1270ق) 115

5-1-5- داوری شیرازی(م 1283ق) 118

5-1-6- سروش اصفهانی(م 1285ق) 118

5-1-7- همای شیرازی(م 1290ق) 122

5-1-8- افسر کرمانی(م 1300ق) 122

5-1-9- جیحون یزدی(م 1301ق) 123

5-1-10- عبدالجواد جودی(م 1302ق) 123

5-1-11- وفایی شوشتری( م 1303ق) 124

5-1-12- میرزا عبدالرسول مدّاح شوشتری(م ؟ ) 125

5-1-13- محمد حسین عنقا( م1308 ق) 125

5-1-14- میرزا حبیب اصفهانی(م 1311ق) 126

5-1-15- صفی علیشاه(م 1316ق) 127

5-1-16- محیط قمی(م 1317ق) 127

5-1-17- مشتاقی نائینی(م 1318ق) 128

5-1-18- وهّاج خوانساری( م 1319ق) 128

5-1-19- عُمّان سامانی(م 1322ق) 130

5-1-20- حکیم ساوجی(م 1322ق) 130

5-1-21- محمد کاظم صبوری(م 1322ق) 132

5-1-22- عباس شباب شوشتری(م 1324ق) 135

5-1-23- الهامی کرمانشاهی(م 1325ق) 136

5-1-24- طرب (م 1330ق) 138

5-1-25- اختر طوسی( م 1334ق) 142

5-1-26-  ابوالحسن حیرت(م 1336ق) 144

5-1-27- ادیب الممالک فراهانی(م1336ق) 144

5-1-28- فرصت شیرازی(م 1339ق) 145

5-1-29- درودیان تفرشی( م 1344ق) 146

5-1-30- عبرت نائینی( م 1362ق) 148

5-2- بررسی ساختار غدیریه‌ها 151

5-2-1- قالب‌های شعری.. 151

5-2-2- وزن.. 152

5-2-3- مطلع(مقدمه) 153

5-3-  نتیجه گیری.. 154

پیوست- غدیریه سرایان و غدیریه‌ها.. 162

آذر بیگدلی(م 1195ق) 163

هاتف اصفهانی (م 1198 ق) 166

وامق یزدی(م 1262ق) 168

قاآنی شیرازی (م 1270ق) 170

داوری شیرازی(م 1283ق) 174

سروش(م 1285ق) 175

همای شیرازی(م 1290ق) 183

افسر کرمانی(م 1300ق) 186

جیحون یزدی(م 1301ق) 188

میرزا عبدالجواد جودی(م 1302ق) 191

حاج ملافتح الله شوشتری( م 1303ق) 193

میرزا عبدالرسول مدّاح شوشتری( قرن سیزدهم هجری) 195

محمد حسین عنقا( م1308 ق) 198

میرزا حبیب اصفهانی(م 1311ق) 200

صفی علیشاه(م 1316ق) 202

محیط قمی(م 1317ق) 203

مشتاقی نائینی(م 1318ق) 205

وهّاج خوانساری( م 1319ق) 208

عُمان سامانی(م 1322ق) 211

حکیم ساوجی(م 1322ق) 213

میرزا محمد کاظم صبوری(م 1322ق) 217

ملا عباس شباب شوشتری(م 1324ق) 226

الهامی کرمانشاهی(م 1325ق) 231

طرب (م 1330ق) 235

اختر طوسی( م 1334ق) 246

میرزا ابوالحسن حیرت(م 1336ق) 254

ادیب الممالک فراهانی(م1336ق) 256

فرصت شیرازی(م 1339) 258

درودیان تفرشی( م 1344ق) 262

عبرت نائینی( م 1362ق) 267

منابع. 273

منابع اصلی.. 274

منابع مکتوب… 274

منابع غیر مکتوب… 281

منابع فرعی.. 282

 

فهرست نمودارها

5-1- نمودار صور خیال در غدیریه های دوره ی بازگشت ادبی……………………………………………………..157

5-2- نمودار قالب شعری غدیریه های بازگشت ادبی…………………………………………………………………….158

5-3- نمودار كاربرد بحور عروضی در غدیریه های دوره ی بازگشت ادبی………………………………………159

5-4- نمودار مطلع غدیریه‌های دوره‌ی بازگشت ادبی…………………………………………………………………….160

چکیده
واقعه‌ی غدیر که همواره موضوع مورد علاقه‌ی شاعران ولایت‌مدار بوده در دوره‌ی بازگشت ادبی پیشرفت شگرفی داشته است. پژوهش در قالب، مضمون، محتوا و موسیقی غدیریه‌ها نشان می‌دهد در این دوره شصت و سه غدیریه‌ سروده شده که  پنجاه و چهار مورد آن در قالب قصیده است. بیشتر قصاید، از نوع كامل یعنی دارای تشبیب و تخلّص و شریطه است و شاعر پس از ذكر تشبیب به توصیف ماجرای غدیر پرداخته است. پنج غدیریه در قالب مسمّط سروده شده ‌که فراخور قالب، طولانی بوده و در آنها توصیفات كاملی از واقعه‌ی غدیر وجود دارد. غدیریه‌هایی كه در قالب مثنوی سروده شده حالتی روایی و داستان‌گونه دارد. غدیریه‌ها به تناسب محتوا در وزن‌های شاد به نظم درآمده است. پر كاربردترین بحرهای عروضی درآنها به ترتیب مجتث، رمل، هزج و مضارع است. غدیریه‌سرایان دوره‌ی بازگشت، اشعار خود را با شیوه‌های مختلفی آغازكرده‌اند. شاعران در سی و چهار غدیریه مستقیماً به سراغ موضوع غدیر رفته‌اند و از همان ابتدای شعر به روایت این ماجرا پرداخته‌اند. ده غدیریه با توصیف معشوقی خیالی و عشق‌بازی با او آغاز می شود. این نوع مطلع غالباً در قصاید وجود دارد. هفت تن از غدیریه‌سرایان غدیریه‌های خود را با وصف بهار و زیبایی‌های آن آغاز کرده، پنج شاعر نیز غدیریه‌های خود را با مدح امام علی(ع) شروع نموده‌اند و موارد دیگری چون ساقی‌نامه،‌ طلوعیه، خزانیه و مدح پیامبر ابیات آغازین مابقی غدیریه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. مضمون اصلی غدیریه‌ها اعلام رسمی ولایت امیرالمؤمنین علی(ع)، تهیه‌ی منبر پیامبر از جهاز شتران، برافراشتن دست حضرت علی(ع) توسط پیامبر، اشاره به خطبه‌ی تاریخی پیامبر، تبریک و تهنیت‌گویی به حضرت علی(ع) و بیعت با ایشان است. در بعد صور خیال از مقولات چهار‌گانه‌ی آن(تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز) عنصر تشبیه و مشخصاً از نوع اضافی بیشترین کاربرد را دارد. همچنین بیشتر استعاره‌های موجود در غدیریه‌ها از نوع