3.1 اهمیت و ضرورت مساله……………………………………………………………………………………………………………………. 6

4.1 اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

5.1 سوالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………… 7

6.1 تعریف اصطلاحات………………………………………………………………………………………………………………………………. 8

1.6.1 اخلاق………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 8

2.6.1 قرآن ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

3.6.1 تربیت……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

4.6.1 نظام تربیتی…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

5.6.1 تربیت اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 9

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

1.2 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 11

2.2 تعریف مفهوم اخلاق………………………………………………………………………………………………………………………….. 11

3.2 دیدگاه ها و مکاتب موجود در مورد اخلاق …………………………………………………………………………………….. 12

3.2. 1 اخلاق توصیفى……………………………………………………………………………………………………………………………… 12

3.2. 2 اخلاق هنجارى یا دستورى………………………………………………………………………………………………………….. 13

3.2. 2. 1 دیدگاه‏ها و نظریات غایت‏گرایانه …………………………………………………………………………………………….. 14

3.2. 2. 1.1کورتالیسم ……………………………………………………………………………………………………………………………… 14

3.2. 2. 1.2 اپیکوریسم……………………………………………………………………………………………………………………………… 15

3.2. 2. 1.3مکتب جرمی بنتام…………………………………………………………………………………………………………………. 15

3.2. 2. 1.4مکتب استوارت میل………………………………………………………………………………………………………………. 16

3.2. 2. 1.5مکتب کمال گرایی فریدریش نیچه……………………………………………………………………………………… 16

3.2. 2. 2 دیدگاه‏ها و نظریات وظیفه‏گرایانه…………………………………………………………………………………………….. 17

3.2. 2. 2. 1 مکتب کانت…………………………………………………………………………………………………………………………. 17

3.2. 3 فرا اخلاق……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 17

3.2. 3 .1 طبیعت‏گرایی اخلاقی………………………………………………………………………………………………………………. 18

3.2. 3 .2 غیرطبیعت‏گرایی اخلاقی (یا شهودگرایی)……………………………………………………………………………… 18

3.2. 3 .3 غیر شناخت‏گرایی اخلاقی‏ (یاعاطفه‏گرایى)……………………………………………………………………………. 19

4.2 دیدگاه صاحب نظران در مورد اخلاق………………………………………………………………………………………………. 19

5.2 دیدگاه صاحب نظران مسلمان راجع به اخلاق………………………………………………………………………………… 21

2. 6 اخلاق دینی، دین، پشتوانه اخلاق………………………………………………………………………………………………….. 25
3. 7 نظام تربیتی اخلاق قرآنی………………………………………………………………………………………………………………… 26

8.2 پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………. 28

1.8.2 پژوهش‌های انجام شده در داخل کشور……………………………………………………………………………………….. 28

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

1.3 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 32

2.3 روش شناسی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………. 32

3.3 جامعه آماری و نمونه…………………………………………………………………………………………………………………………. 33

3 .4 ابزار جمع‌ آوری داده‌ها……………………………………………………………………………………………………………………… 33

3. 5 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 34

فصل چهارم: یافته‌های تحقیق

1.4 .مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 36

2.4 پرسش اول تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………. 37

2.4. 1 مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن كدامند؟……………………………………………………………………………… 37

1.2.4. 1 اخلاق فردی………………………………………………………………………………………………………………………………. 37

1.1.1.2.4 خودشناسی …………………………………………………………………………………………………………………………….. 37

2.1.1.2.4 کار و تلاش …………………………………………………………………………………………………………………………….. 44

3.1.1.2.4 سلامت جسم و تن ………………………………………………………………………………………………………………… 47

1.2.4. 2 اخلاق اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………………. 50

1.2.1.2.4 پدر و مادر………………………………………………………………………………………………………………………………… 50

2.2.1.2.4 همسر……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 52

3.2.1.2.4 فرزندان…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

4.2.1.2.4 معلم و راهنما………………………………………………………………………………………………………………………….. 56

5.2.1.2.4 شاگردان……………………………………………………………………………………………………………………………………. 56

6.2.1.2.4 ایتام…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 57

7.2.1.2.4 مستمندان و مستضعفان…………………………………………………………………………………………………………. 61

8.2.1.2.4 همسایگان………………………………………………………………………………………………………………………………… 64

9.2.1.2.4 دشمنان و مشرکان………………………………………………………………………………………………………………….. 65

10.2.1.2.4 منافقین………………………………………………………………………………………………………………………………….. 57

1.2.4. 3 اخلاق محیط زیست………………………………………………………………………………………………………………….. 68

1.3.1.2.4 طبیعت……………………………………………………………………………………………………………………………………… 68

2.2.4 پرسش دوم تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………….. 72

1.2.2.4 مبانی هستی شناختی و انسان شناختی …………………………………………………………………………………. 72

3.2.4 پرسش سوم تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………….. 76

3.2.4 .1 اهداف تربیت اخلاقی………………………………………………………………………………………………………………… 77

1.1.3.2.4 هدف کلی………………………………………………………………………………………………………………………………… 77

2.1.3.2.4 اهداف جزیی……………………………………………………………………………………………………………………………. 78

1.2.1.3.2.4 دستیابی به اخلاق فردی…………………………………………………………………………………………………….. 78

2.2.1.3.2.4 دستیابی به اخلاق اجتماعی………………………………………………………………………………………………. 78

3.2.1.3.2.4 دستیابی به اخلاق زیست محیطی…………………………………………………………………………………….. 79

2.3.2.4 مبانی تربیت اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………………… 80

1.2.3.2.4 توحید……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 80

2.2.3.2.4 فطرت ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 81

3.2.3.2.4 اختیار……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 82

4.2.3.2.4 معرفت پذیری انسان……………………………………………………………………………………………………………….. 83

3.3.2.4 شیوه‌های تربیت اخلاقی در قرآن……………………………………………………………………………………………… 84

1.3.3.2.4 روش حبّ عبودی……………………………………………………………………………………………………………………. 84

2.3.3.2.4 روش موعظه و نصیحت…………………………………………………………………………………………………………… 85

3.3.3.2.4 روش الگوسازی با بیان داستان و مثال………………………………………………………………………………….. 86

4.3.3.2.4 روش پرسش و پاسخ………………………………………………………………………………………………………………. 87

5.3.3.2.4 امر به معروف و نهی از منكر………………………………………………………………………………………………….. 88

6.3.3.2.4 روش مواجه شدن با نتایج اعمال…………………………………………………………………………………………… 88

7.3.3.2.4 روش تکلیف به اندازه توان……………………………………………………………………………………………………… 89

8.3.3.2.4 روش ایجاد انگیزه……………………………………………………………………………………………………………………. 90

9.3.3.2.4 روش تفکر و مطالعه………………………………………………………………………………………………………………… 91

10.3.3.2.4 روش تشویق و تنبیه……………………………………………………………………………………………………………. 92

فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهاد‌ها

1.5 بر یافته‌های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………….. 95

1.1.5 مرور یافته‌های پرسش اول…………………………………………………………………………………………………………… 95

2.1.5 مرور یافته‌های پرسش دوم……………………………………………………………………………………………………………. 96

3.1.5 مرور یافته‌های پرسش سوم…………………………………………………………………………………………………………. 97

2.5 بحث و گفتگو……………………………………………………………………………………………………………………………………. 99

3.5 محدودیت‌های تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………. 100

4.5 پیشنهادات تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………. 101

منابع

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 104

منابع خارجی……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 105

فهرست جداول

جدول4-1 فراوانی شاخصهای اخلاق فردی……………………………………………………………………………………………. 70

جدول 4-2 فراوانی شاخصهای اخلاق اجتماعی…………………………………………………………………………………….. 71

جدول 4-3 فراوانی شاخصهای اخلاق محیط زیست……………………………………………………………………………… 7

چکیده:

این پژوهش به ‌منظور تحلیل محتوای مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کریم و با هدف ارائه یک مدل از نظام اخلاقی تربیتی آموزشی بر اساس مفاهیم اخلاقی قرآن انجام گرفته است.

در این مطالعه برای بررسی داده‌ها از روش توصیفی، تحلیلی و استنتاجی استفاده شده است و سپس به روش کمی تفکیک و دسته بندی آیات، سنجش فراوانی واژگان کلیدی انجام شده است و با فن تحلیل محتوای کیفی مضامین و مفاهیم، نقاط تمرکز و جهت گیری هر کدام از عبارات و آیات با بهره گرفتن از تفسیر المیزان استخراج شده است.

یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد قرآن کریم به همه ی ابعاد اخلاق فردی، اجتماعی و زیست محیطی توجه دارد، بنابراین برای دستیابی به اخلاقی صحیح و کارآمد، می توان از قرآن کریم الگو گرفت و همچنین اخلاقی کردن انسان ها از دغدغه‌های اصلی هر نظام تربیتی و آموزشی است. بهتر است که تربیت اخلاقی متناسب با اهداف، مبانی و روش های برگرفته از دین مبین اسلام عرضه گردد که اصلی ترین هدف تربیتی آن قرب به خدا می باشد و مطابق با این آموزه ها، مبانی توحید، فطرت، اختیار، معرفت‌پذیری انسان تبیین گردید و با توجه به این مبانی روش های تربیتی تعیین شده شامل: روش حبّ عبودی، روش موعظه و نصیحت، روش الگوسازی با بیان داستان و مثال، روش پرسش و پاسخ، امر به معروف و نهی از منكر، روش مواجه شدن با نتایج اعمال، روش تکلیف به اندازه توان، روش ایجاد انگیزه، روش تفکر و مطالعه، روش تشویق و تنبیه می باشد.