کلمات کلیدی: عوامل موثر ،  توسعه ، دوچرخه سواری ، شهر کرمان

 فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                   صفحه

فصل اول –طرح تحقیق

1-1)مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………….   2

1-2)بیان مسئله ………………………………………………………………………………………………………………………..   5

1-3)اهمیت و ضرورت انجام تحقیق ……………………………………………………………………………………………   8

1-4)اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………….   10

1-4-1)هدف کلی ………………………………………………………………………………………………………………….   10

1-4-2)اهداف اختصاصی ………………………………………………………………………………………………………..   10

1-5)فرضیه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..   10

1-6)محدوده تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………..   10

1-7)محدودیت های غیر قابل کنترل ………………………………………………………………………………………….   11

1-8)تعریف اصطلاحات و واژه ها ……………………………………………………………………………………………..   11

1-8-1)تعریف نظری اصطلاحات و واژه ها …………………………………………………………………………………   11

1-8-2)تعریف عملیاتی اصطلاحات و واژه ها ……………………………………………………………………………..   11

فصل دوم-مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2-1)مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………   14

2-2)جهان کنونی و حمل ونقل …………………………………………………………………………………………………   14

2-3)انواع سیستم های حمل و نقل شهری ……………………………………………………………………………………   15

2-3-1)مترو …………………………………………………………………………………………………………………………   15

2-3-2)قطار سبک شهری ………………………………………………………………………………………………………   15

2-3-3)منوریل ……………………………………………………………………………………………………………………..   16

2-3-4)تراموا ……………………………………………………………………………………………………………………….   17

2-3-5)اتوبوس …………………………………………………………………………………………………………………….   17

2-3-6)تاکسی و خودروهای شخصی ……………………………………………………………………………………….   17

2-3-7)دوچرخه …………………………………………………………………………………………………………………..   17

2-4)سهم انواع سیستم های حمل ونقل در حمل ونقل شهری چندین کشور جهان……………………………..   18

2-5)مقایسه اثرات حمل و نقل های گوناگون بر محیط ………………………………………………………………..   19

2-6)تعریف دوچرخه ……………………………………………………………………………………………………………   19

2-7)فواید ارتقاء فرهنگ استفاده از دوچرخه …………………………………………………………………………….   20

2-8)تاریخچه دوچرخه سواری ……………………………………………………………………………………………….   20

2-8-1)سابقه تاریخی استفاده از دوچرخه در جهان …………………………………………………………………….   21

2-8-2) سابقه تاریخی استفاده از دوچرخه در ایران …………………………………………………………………….   21

2-9)وضعیت دوچرخه سواری در جهان ……………………………………………………………………………………   23

2-9-1)ایران ……………………………………………………………………………………………………………………….   23

2-9-2)امریکا ……………………………………………………………………………………………………………………..   24

2-9-3)کانادا ………………………………………………………………………………………………………………………   26

2-9-4)هلند ………………………………………………………………………………………………………………………..   27

2-9-5)آلمان …………………………………………………………………………………………………………………….   27

2-9-6)فرانسه ……………………………………………………………………………………………………………………   28

2-9-7)بلژیک ……………. …………………………………………………………………………………………………….. 28

2-9-8)استرالیا …………………………………………………………………………………………………………………..   29

2-9-9)نیوزلند …………………………………………………………………………………………………………………..   29

2-9-10)سوئد …………………………………………………………………………………………………………………..   29

2-9-11)انگلستان ………………………………………………………………………………………………………………   30

2-9-12)دانمارک ……………………………………………………………………………………………………………..   30

2-10)اهداف کلیدی و خصوصیات برنامه ها و سیاست های ملی در توسعه دوچرخه سواری ……………   31

2-11)تحقیقات انجام گرفته در مورد دوچرخه سواری ………………………………………………………………   33

2-11-1)تحقیقات داخلی …………………………………………………………………………………………………….   33

2-11-2)تحقیقات خارجی …………………………………………………………………………………………………..   34

2-12)جمع بندی ………………………………………………………………………………………………………………..   36

فصل سوم-روش شناسی تحقیق

3-1)مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………..   39

3-2)روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………….   39

3-3)جامعه و نمونه آماری ……………………………………………………………………………………………………   39

3-4)متغیرهای وارد بر تحقیق ………………………………………………………………………………………………..   40

3-5)روش و ابزار گردآوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………   40

3-6)روایی و پایایی پرسشنامه ……………………………………………………………………………………………….   40

3-7)روش تجزیه و تحلیل اطلاعات ……………………………………………………………………………………….   40

فصل چهارم-تجزیه و تحلیل داده های تحقیق

 

 

4-1)مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………….   42

4-2)یافته های توصیفی تحقیق ……………………………………………………………………………………………….   42

4-2-1)توصیف وضعیت سنی گروه مطالعه ………………………………………………………………………………   42

4-2-2)توصیف جنسیت گروه مورد مطالعه ………………………………………………………………………………   43

4-2-3)توصیف وضعیت تحصیلات گروه مورد مطالعه ………………………………………………………………   43

4-2-4)توصیف وضعیت شغلی گروه مورد مطالعه ……………………………………………………………………..   44

4-2-5)توصیف وضعیت درآمد گروه مورد مطالعه …………………………………………………………………….   45

4-2-6)توصیف وضعیت برآورد افراد از آمادگی جسمانی خود برای انجام دوچرخه سواری……… ……..   45

4-2-7)توصیف میزان مالکیت دوچرخه شخصی گروه مورد مطالعه ………………………………………………   46

4-2-8)توصیف وضعیت توان خرید دوچرخه ……………………………………………………………………………   47

4-2-9)توصیف وضعیت علاقه مندی افراد به انجام دوچرخه سواری ……………………………………………..   48

4-2-10) وضعیت استقبال پاسخ دهندگان در صورت راه اندازی ایستگاه ها…………………………………….   48

4-2-11) توصیف نظر پاسخ دهندگان در مورد تاثیر برنامه ریزی های دولت  ………………………………….   49

4-3)تحلیل عاملی …………………………………………………………………………………………………………………   49

4-4)آزمون فرضیه تحقیق ………………………………………………………………………………………………………   56

 پنجم-بحث و نتیجه گیری

5-1)مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………   63

5-2)خلاصه تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………   63

5-3)بحث و نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………….   65

5-4)پیشنهادات برخاسته از تحقیق ………………………………………………………………………………………….   69

5-5)پیشنهادات برای تحقیقات آینده ………………………………………………………………………………………   70

مقدمه                                           

اختراع اتومبیل و پیشرفت صنعت یا به عبارتی دیگر انقلاب صنعتی در قرن نوزدهم میلادی، یکی از نقاط عطف زندگی بشری بوده و پس از این اختراع دگرگونی هایی در همه جنبه های زندگی انسان حاصل گردیده است. اختراع اتومبیل و ورود آن به شهرها در جنبه های مختلف زندگی شهری نقش به سزایی داشته و با افزایش سرعت جا به جایی در شهرها، چهره ای دگرگون از شهرها پدیدار ساخته و بر همه کارکردهای شهری به نحوی تاثیر گذار بوده است. به علاوه ترویج و افزایش سیستم های حمل و نقل موتوری در شهرها، علاوه بر مصرف انرژی های تجدید ناپذیر باعث آلودگی محیط زیست شده، سلامت و نشاط افراد را تهدید می کند(احمدی و حبیب،1385).

گسترش بی رویه استفاده از اتومبیل در شهرها و پیامدهای ناشی از آن، چون آلودگی صوتی و هوا، محدودیت منابع انرژی و از بین رفتن کالبد شهرها توجه برنامه ریزان شهری و حمل و نقل را بیش از پیش به گزینه دیگر حمل و نقل غیرموتوری(دوچرخه سواری و پیاده روی) معطوف کرده است. در این میان تردد دوچرخه و برنامه ریزی برای آن، گزینه ای است که مورد توجه برنامه ریزان قرار گرفته است و از ابعاد مختلف زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، آرام سازی ترافیک و سلامت جسمی و روحی شهروندان حایز اهمیت است (صادقی،1384).

دوچرخه وسیله ی نقلیه ای سبک است و دارای 2 چرخ که به کمک نیروی عضلات پا حرکت می کند و دارای انواع مختلفی است. این وسیله نقش غیر قابل انکاری در توسعه فعالیت های گردشگری، افزایش ارزش زمین، اشغال کمتر فضای شهری، جذب صنایع، افزایش اشتغال و تجارت محلی را ایفا می کند (خادم الحسینی و همکاران،1389).

ارزان بودن نسبی آن سبب می شود که غالب افراد جامعه بتوانند آن را تهیه کنند. دوچرخه از نظر مصرف انرژی با صرفه ترین وسیله نقلیه است. انرژی ای که انسان برای راندن آن طی مسافتی تقریباً معادل 400 کیلومتر صرف می کند فقط برابر با انرژی یک لیتر بنزین است(حاتمی نژاد و اشرفی،1388).

گزارش شده است که مطبوع ترین و در دسترس ترین شکل از فعالیت ورزشی، دوچرخه سواری است که خطر مرگ و میر، خطر حمله قلبی و مقدار کلسترول را کاهش و سبب افزایش عملکرد قلب وعروق می شود(برون و همکاران، 2009). استفاده از دوچرخه، فعالیت ورزشی را وارد به امور عادی روزانه کرده و همچنین می تواند به کاهش ازدحام اتومبیل ها، ترافیک و کاهش آلودگی صوتی کمک کند (سو و همکاران،2010). به علاوه فواید دیگری مانند اثر مثبت در فعل و انفعالات اجتماعی، اخلاق و اعتماد به نفس، سطوح افسردگی و استرس در اثر استفاده از دوچرخه مشخص شده است(برون و همکاران،2009). به طور کلی دوچرخه سواری فواید اجتماعی، محیطی، انرژی، فردی و اقتصادی به واسطه کاهش استفاده از وسایل موتوری را دارد و سبب تندرستی در استفاده کنندگان می شود(پارکینا و میرز،2010). در حالیکه در مقابل استفاده از وسایل موتوری تاثیر مهمی در تغییرات آب و هوایی، آلودگی هوای محل، آسیب یا مرگ پیاده روها، کاهش فعالیت ورزشی و چاقی را دارد(مایباچ و همکاران،2009).

با توجه به اینکه سبک زندگی مردم به طرف سبک زندگی غیر فعال شتابی تند گرفته و پیامد های ناشی از آن از جمله چاقی، اضافه وزن و…. است. حمل و نقل فعال یک روش مناسب برای جدایی از این نوع سبک زندگی است . حمل و نقل فعال شامل دوچرخه سواری و پیاده روی است که  افراد را درگیر می سازد  تا از انرژی خودشان در انتقال از یک مکان به مکان دیگر استفاده کنند (استینبچ و همکاران،2011).

سیستم تردد با دوچرخه در سه دهه ی اخیر به طور جدی در کشورهای اروپایی، ایالات متحده و برخی از کشورهای آسیایی وارد سیستم حمل و نقل درون شهری گردیده است و جای خود را در این سیستم تثبیت کرده است. اما در کشور مان با وجود مشکلات ناشی از ازدیاد وسایل نقلیه موتوری خصوصا، در شهرهای بزرگ عملا توجهی به برنامه ریزی تردد دوچرخه نشده است(صادقی،1384).

تحقیقات در ایالات متحده نشان می دهد تعداد کل سفرهای دوچرخه در ایالات متحده از سال 1997 تا سال 2009 چندین برابر شده و از طرفی سهم دوچرخه سواری در کل سفرها به دو برابر رسیده است(رایبارزیک و چانگشان،2010).

در بسیاری از کشورهای اروپایی از جمله هلند با فراهم آوردن امکانات و دسترسی رایگان و ارزان قیمت دوچرخه ،سیستم های حمل و نقل را با سیستم دوچرخه سواری گره زده اند.این عوامل منجر به کاهش استفاده از خودرو در سفرهای کوتاه، کاهش ترافیک، کاهش آلودگی صوتی و آلودگی هوا خواهد شد (پایگاه اطلاعاتی سیتی بایک ایران).

در کشور استرالیا زیر ساخت های دوچرخه سواری، ایمنی و ترافیک، تراکم جمعیت،مالکیت خودرو، ترافیک جاده، برنامه های تبلیغاتی و آموزشی، توپوگرافی و آب و هوا برای گسترش دوچرخه سواری مورد بررسی قرار گرفته است. برنامه ریزی دولت استرالیا با توجه به این نتایج ، باعث افزایش چشمگیر استفاده از دوچرخه برای سفرهای کاری و تفریحی در شهرهای ملبورن و سیدنی از سال (2001تا2009)گردید(پوچر، جررارد و گرویس[7]،2011).

اما در ایران شهر اصفهان به عنوان یکی از مهمترین کلان شهرهای کشور جهت توسعه حمل ونقل غیر موتوری در تیرماه 1388 اولین ایستگاه دوچرخه را در هسته ی مرکز شهر راه اندازی نموده و خدمات آن به صورت رایگان در اختیار شهروندان قرار گرفت. در حال حاضر اصفهان با داشتن 15 ایستگاه دوچرخه در هسته مرکزی شهر از جمله شهرهای پیشرو در زمینه توسعه حمل و نقل موتوری به شمار می آید(کلینی،1389).  به غیر از اصفهان تلاش هایی در تهران و جزیره کیش و چند شهر دیگر ایران انجام شده است(پایگاه اطلاعاتی سیتی بایک ،نصیری،1385).