بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 4

پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………. 4

پرسش‌های تحقیقی……………………………………………………………………………………………………………………………… 4

فرضیه‌ها……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 4

اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………. 5

فصل اول: تعاریف و مفاهیم بنیادین………………………………………………………………………… 6

1-1- شناخت واژگان کلیدی…………………………………………………………………………………… 7

1-1-1- تفسیر……………………………………………………………………………………………………………………………………. 7

1-1-2- مبانی تفسیر قرآن…………………………………………………………………………………………………………………… 9

1-1-3- قواعد تفسیری……………………………………………………………………………………………………………………… 10

1-1-4- مفهوم شناسی منهج (روش) تفسیری…………………………………………………………………………………….. 11

1-1-5- گرایش تفسیری (اتّجاه)………………………………………………………………………………………………………… 12

1-2- شناخت تفسیر نیم حیات………………………………………………………………………………. 14

1-2-1- جایگاه تفسیر نسیم حیات……………………………………………………………………………………………………… 14

1-2-2- اهداف و نتایج تفسیر نسیم حیات…………………………………………………………………………………………… 15

1-2-2-1- سادگی و همه فهمی……………………………………………………………………………………………………… 15

1-2-2-2- اثبات چهره موزون سوره‌های قرآن و روابط بین آیات………………………………………………….. 15

1-2-2-3- مقابله با شبهه افکنی های خاورشناسان………………………………………………………………………… 16

1-2-3- ویژگی‌های تفسیر نسیم حیات……………………………………………………………………………………………….. 16

1-2-3-1- ویژگی‌های محتوایی تفسیر نسیم حیات…………………………………………………………………………. 16

1-2-3-2- ویژگی‌های ساختاری تفسیر نسیم حیات……………………………………………………………………….. 17

1-2-3-2-1- اکتفا به ترجمه توضیحی صرف………………………………………………………………………….. 17

1-2-3-2-2- استفاده از تیتر……………………………………………………………………………………………………. 17

1-2-3-2-3- به‌کارگیری تغییر قلم……………………………………………………………………………………………. 17

1-2-3-2-4- گروه‌بندی آیاتی که از لحاظ معنایی باهم مشترک‌اند در یک بحث………………………….. 18

1-2-4-  شیوه بیان و تنظیم مطالب در تفسیر نسیم حیات……………………………………………………………………. 18

1-2-4-1- فهرست بندی مطالب سوره………………………………………………………………………………………….. 18

1-2-4-2- ذکر نام غیر معروف سوره‌ها………………………………………………………………………………………. 19

1-2-4-3- تبیین هدف یا غرض کلی سوره…………………………………………………………………………………… 19

1-2-4-3-1- معیاری برای حلّ اختلاف تفسیری………………………………………………………………………. 22

1-2-4-3-2- معیاری برای شناخت اسباب نزول………………………………………………………………………. 22

1-2-4-4- گاهی ذکر خاطره‌ای مرتبط با سوره…………………………………………………………………………….. 22

1-2-4-5- ذکر روایتی مرتبط با آیه……………………………………………………………………………………………… 23

1-2-4-6- بررسی لغوی و اصطلاحی آیات و گزینش معنای برتر………………………………………………… 24

1-2-4-7- تحلیل مسئله………………………………………………………………………………………………………………… 25

1-2-4-8- اشاره به ابعاد علمی مسئله…………………………………………………………………………………………… 25

1-2-4-9- بررسی ابعاد عرفانی مسئله…………………………………………………………………………………………. 26

1-2-4-10- گاهی ذکر اختلاف قرائت‌ها و بررسی آن‌ ها……………………………………………………………….. 26

1-3- شناخت مؤلف نسیم حیات……………………………………………………………………………. 28

1-3-1- زندگی‌نامه…………………………………………………………………………………………………………………………… 28

1-3-2- آثار…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

1-3-2-1- تفسیر یک جلدی مبین………………………………………………………………………………………………….. 28

1-3-2-2- تفسیر 30 جلدی نسیم حیات…………………………………………………………………………………………. 29

1-3-2-3- تفسیر 8 جلدی نسیم حیات……………………………………………………………………………………………. 29

1-3-2-4- ترجمه قرآن با واژگان…………………………………………………………………………………………………. 29

5-حقّ با کیست؟ (مناظره مذاهب اسلامی با وهابیت)…………………………………………………………………….. 29

 

فصل دوم: مبانی، قواعد، روش و گرایش تفسیری نسیم حیات………………………………….. 30

2-1- مبانی تفسیری نسیم حیات……………………………………………………………………………. 31

2-1-1- جایگاه و اهمیّت شناخت مبانی تفسیر……………………………………………………………………………………. 31

2-1-2- انواع مبانی تفسیر……………………………………………………………………………………………………………….. 32

2-1-2-1- آیات متشابه………………………………………………………………………………………………………………… 32

2-1-2-1-1- فایده آیات متشابه‏………………………………………………………………………………………………… 32

2-1-2-1-2- انواع متشابه……………………………………………………………………………………………………….. 34

2-1-2-2- انسجام ساختاری قرآن………………………………………………………………………………………………… 36

2-1-2-2- 1- ارتباط معنایی آیات و گونه‌های آن در تفسیر نسیم حیات………………………………………. 36

2-1-2-3- جامعیت قرآن در تفسیر نسیم حیات………………………………………………………………………………. 38

2-1-2-3-1- مستندات قرآنی جامعیّت قرآن………………………………………………………………………………. 38

2-1-2-3-2- دو ویژگی مؤثر در جاودانگی قرآن……………………………………………………………………… 39

2-1-2-4- امکان و جواز تفسیر در نسیم حیات…………………………………………………………………………….. 42

2-1-2-5- بررسی نیاز مخاطبان به تفسیر در نسیم حیات……………………………………………………………… 43

2-1-2-5-1- مهم‌ترین علل نیازمندی قرآن به تفسیر………………………………………………………………….. 43

2-1-2-6- منابع تفسیر…………………………………………………………………………………………………………………. 46

2-1-2-6-1- مستندات منبع بودن قرآن در تفسیر نسیم حیات……………………………………………………… 46

2-2- قواعد تفسیری نسیم حیات…………………………………………………………………………… 48

2-2-1- فهم ادبیات عربی زمان نزول……………………………………………………………………………………………….. 48

2-2-2- مطالعه تفاسیر مختلف خصوصاً تفاسیر اهل‌بیت…………………………………………………………………… 49

2-2-3- توجّه به شأن و سبب نزول………………………………………………………………………………………………….. 50

2-2-4- توجّه به ظاهر و باطن آیات…………………………………………………………………………………………………. 52

2-2-5- سیاق…………………………………………………………………………………………………………………………………… 53

2-2-5-1- انواع سیاق…………………………………………………………………………………………………………………. 53

2-2-6- جری و تطبیق…………………………………………………………………………………………………………………….. 56

2-2-6-1- معنای لغوی جری و تطبیق………………………………………………………………………………………….. 56

2-2-6-2- معنای اصطلاحی جری و تطبیق…………………………………………………………………………………. 57

2-2-6-3- رابطه‏ى جرى و بطن‏………………………………………………………………………………………………….. 57

2-2-7- توجه به معانی و بیان ریشه کلمات……………………………………………………………………………………….. 58

2-2-8- توجه به کلمات کلیدی و مترادف…………………………………………………………………………………………… 58

2-2-9- جایگاه معنایی کلمات و آیات………………………………………………………………………………………………… 59

2-2-10- توجه به ترتیب نزول آیات…………………………………………………………………………………………………. 60

2-3- روش‌های تفسیری نسیم حیات………………………………………………………………………. 61

2-3-1- روش تفسیر قرآن به قرآن……………………………………………………………………………………………………. 61

2-3-1-1- توضیح آیات مجمل به وسیله آیات مبین………………………………………………………………………… 64

2-3-1-2- پذیرش معنایی از میان معانی مطرح‌شده در آیه…………………………………………………………….. 67

2-3-1-3- استعانت از قرآن در تعیین معنای اصطلاحی خاصی…………………………………………………….. 68

2-3-1-4- توضیح معنای برخی از آیات توسط آیات دیگر…………………………………………………………….. 71

2-3-1-5- تأیید معنای بعضی کلمات، با شواهد قرآنی……………………………………………………………………. 71

2-3-1-6- معرّفی تفاسیر قرآن به قرآن…………………………………………………………………………………………. 72

2-3-2- روش تفسیر روایی قرآن……………………………………………………………………………………………………… 72

2-3-2-1- شرح کلمات مجمل و مبهم……………………………………………………………………………………………. 73

2-3-2-2- بیان مصداق اکمل و اتمّ آیه…………………………………………………………………………………………… 75

2-3-2-3- بیان جزئیات آیات الا حکام………………………………………………………………………………………….. 76

2-3-2-4- بیان شأن نزول آیات……………………………………………………………………………………………………. 76

2-3-2-5- بیان بطن و تأویل آیات………………………………………………………………………………………………… 77

2-3-2-6- تقیید آیه مطلق به وسیله روایت…………………………………………………………………………………….. 78

2-3-3- روش تفسیر عقلی و اجتهادی……………………………………………………………………………………………….. 78

2-3-3-1- عقل……………………………………………………………………………………………………………………………. 78

2-3-3-2- اجتهاد…………………………………………………………………………………………………………………………. 79

2-3-3-3- گونه‌های تفسیر عقلی…………………………………………………………………………………………………… 79

2-3-3-4- ذکر نمونه‌های تفسیر اجتهادی در نسیم حیات……………………………………………………………….. 80

2-3-4- روش تفسیر علمی قرآن……………………………………………………………………………………………………….. 85

2-3-5- روش تفسیر کامل و جامع……………………………………………………………………………………………………. 86

2-4- گرایش‌های تفسیری نسیم حیات…………………………………………………………………….. 89

2-4-1- گرایش فقهی………………………………………………………………………………………………………………………… 89

2-4-1-1- ازدواج موقت………………………………………………………………………………………………………………. 90

2-4-1-2- فلسفه وضو و تیمّم………………………………………………………………………………………………………. 91

2-4-1-3- فلسفه خمس…………………………………………………………………………………………………………………. 92

2-4-1-4- فلسفه روزه…………………………………………………………………………………………………………………. 92

2-4-1-5- فلسفه طلاق…………………………………………………………………………………………………………………. 93

2-4-2- گرایش کلامی……………………………………………………………………………………………………………………… 94

2-4-2-1- امامت، عامل اصلی یأس کفار……………………………………………………………………………………… 95

2-4-2-2- صفات خبریه……………………………………………………………………………………………………………… 95

2-4-2-3- رؤیت خداوند………………………………………………………………………………………………………………. 96

2-4-3- گرایش فلسفی………………………………………………………………………………………………………………………. 97

2-4-3-1- بطلان پولورالیزم………………………………………………………………………………………………………… 99

2-4-3-2- تحلیل دو خدایی…………………………………………………………………………………………………………… 99

2-4-3-3- نور بودن خداوند………………………………………………………………………………………………………. 101

2-4-4- گرایش علمی…………………………………………………………………………………………………………………….. 103

2-4-4-1- آفات تفسیر علمی………………………………………………………………………………………………………. 105

2-4-4-2- امتیازات تفسیر علمی………………………………………………………………………………………………… 105

2-4-4-3- شرایط تفسیر علمی…………………………………………………………………………………………………… 105

2-4-4-4- گرایش علمی در تفسیر نسیم حیات…………………………………………………………………………….. 106

2-4-5- گرایش اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………… 108

2-4-5-1- صبر و شکیبایی……………………………………………………………………………………………………….. 109

2-4-5-2- روابط اجتماعی مسلمانان با همدیگر………………………………………………………………………….. 110

2-4-5-3- مسئله وحدت امّت اسلامی…………………………………………………………………………………………. 110

2-4-5-4- ضرورت حکومت اسلامی برای مردم……………………………………………………………………….. 111

2-4-5-5- همکاری و تعاون اجتماعی در امور خیریه………………………………………………………………… 111

2-4-5-6- مسئله آزادی انسان و شرایط آن…………………………………………………………………………………. 112

2-4-5-7- انفاق………………………………………………………………………………………………………………………… 113

2-4-6- گرایش ادبی………………………………………………………………………………………………………………………. 114

2-4-6-1- توجه به صرف و نحو لغات و جملات قرآن………………………………………………………………. 115

2-4-6-2- توضیح لغات و مشکلات قرآن…………………………………………………………………………………… 117

2-4-6-3- عدول از غیبت به خطاب…………………………………………………………………………………………… 118

2-4-6-4- معانی حروف…………………………………………………………………………………………………………… 119

2-4-6-5- بحث اختلاف قرائت………………………………………………………………………………………………….. 120

2-4-6-6- بحث تقدیم و تأخیر……………………………………………………………………………………………………. 121

2-4-6-7- استعاره……………………………………………………………………………………………………………………. 122

2-4-6-8- مقلوب………………………………………………………………………………………………………………………. 126

2-4-6-9- حذف و اختصار………………………………………………………………………………………………………. 127

2-4-6-10- کنایه و تعریض……………………………………………………………………………………………………… 127

2-4-6-11- حقیقت و مجاز……………………………………………………………………………………………………….. 128

2-4-6-12- تشبیه……………………………………………………………………………………………………………………… 129

نتایج و دستاوردهای تحقیق………………………………………………………………………………. 131

فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………. 133

الملخص………………………………………………………………………………………………………. 136

Abstract……………………………………………………………………………………………………. 138

چکیده:

شناخت شیوه مفسران در پرده برداری از مراد خداوند و مبانی آنان در چگونگی فهم و تفهیم معانی بلند قرآن یکی از شاخه های پژوهش در علوم قرآن به شمار می رود. در این پایان نامه ، روش تفسیر «نسیم حیات» ، اثر استاد ابوالفضل بهرام پور که به تفسیر کل قرآن کریم پرداخته است، مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است.

هدف اصلی نگارش این تفسیر، ارائه تفسیری ساده با اختصار و روان بودن نثر و خالی از مباحث فنی و مفصل تفسیری است؛ انگیزه اصلی مفسر ارائه تفسیری کوتاه با شیوه آموزش محور و برای عموم مردم است. همچنین مفسر در این مسیر از راهکارهای متفاوتی نسبت به تفاسیر دیگر از جمله بیان خاطرات و نکات عرفانی برای فهم بیشتر مخاطب استفاده کرده است.

در این پژوهش تفسیر  نسیم حیات  از حیث مباحث علوم قرآنی شامل موضوعات شش گانه 1- انتخاب مبانی علوم قرآنی در تفسیر 2- انسجام ساختاری قرآن 3- جامعیت قرآن 4- امکان و جواز تفسیر 5- بررسی نیاز مخاطبان به تفسیر 6- منابع تفسیر  مورد بررسی قرار گرفته است.

همچنین از حیث روش تفسیری  نسیم حیات جامع چهار روش «قرآن به قرآن» و «قرآن به سنّت» و«قرآن به عقل» و «قرآن به علم» است. مفسر همچنین از منابع دیگر مانند منابع لغوی و آرای سایر مفسران استفاده کرده است؛ روش تفسیر قرآن به قرآن و روش علمی بخش عمده ای از  این تفسیر را شکل می دهند ولی از روش تفسیر روایی و اجتهادی کمتر استفاده شده است.

نسیم حیات جامع شش گرایش «گرایش فقهی» و «گرایش کلامی» و «گرایش فلسفی» و «گرایش علمی» و «گرایش اجتماعی» و «گرایش ادبی» است که در این تفسیر بیشتر به گرایش های ادبی و اجتماعی و علمی پرداخته شده است و گرایش های فقهی، کلامی و فلسفی به صورت اختصار مورد بررسی قرار گرفته است.

قواعد تفسیری نسیم حیات بر اساس معیارهای ده گانه در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است: 1- فهم ادبیات عربی زمان نزول 2- مطالعه تفاسیر مختلف خصوصاً تفاسیر اهل‌بیت 3- توجّه به شأن و سبب نزول 4- توجّه به ظاهر و باطن آیات 5- سیاق 6- جری و تطبیق 7- توجه به معانی و بیان ریشه کلمات 8- توجه به کلمات کلیدی و مترادف 9- جایگاه معنایی کلمات و آیات 10- توجه به ترتیب نزول آیات.

مقدّمه
بی‌تردید ضرورت ترجمه و تفسیر قرآن کریم به شکل روزآمد در هر عصر و زمانی از اهمّ امور و واجبات بوده و بر هر صاحب‌نظر اهل قلم در این فنّ، یک وظیفه به حساب می‌آید.

در این راستا هر از گاهی در سطح جهان اسلام آثاری انتشار می‌یابد تا بر عطش سیری‌ناپذیر دوستداران و مشتاقان معارف الهی و کلام وحی، آبی بپاشد و پاسخگوی گوشه‌ای از نیازها و مسائل

مقدمه. 1

الف ) بیان مساله. 1

ب ) سوال اصلی تحقیق.. 2

ج ) سوال های فرعی تحقیق.. 2

د ) فرضیه های تحقیق.. 3

ح ) ضرورت انجام تحقیق.. 3

و ) سابقه و پیشینه تحقیق.. 4

ه ) روش تحقیق.. 4

فصل اول : کلیات.. 5

گفتار نخست ؛ کلید واژگان. 6

معنای لغوی مسئولیت.. 6

مفهوم اصطلاحی مسئولیت.. 7

مفهوم تکلیفی مسئولیت.. 8

مفهوم وضعی مسئولیت.. 9

معنای لغوی بیماری.. 10

مفهوم اصطلاحی بیماری.. 10

انتقال. 11

سرایت.. 11

فقه. 12

حقوق. 13

گفتار دوم ؛ انواع بیماری ها 13

بیماری های غیر واگیر. 13

بیماری های واگیر. 15

راه های انتقال بیماری های واگیر دار 16

بیماری های  نوپدید. 17

بیماری های  باز پدید. 17

بیماری های ناپدید. 18

گفتار سوم ؛ انواع مسئولیت.. 19

مسئولیت اخلاقی.. 19

مسئولیت حقوقی.. 20

مسئولیت مدنی.. 20

مسئولیت مدنی ناشی از قرارداد ( ضمان ناشی از عقد ) 21

مسئولیت مدنی خارجی از قرارداد ( ضمان ناشی از قانون ) 23

ارکان و عناصر مسئولیت مدنی.. 24

ضرر 24

فعل و عمل زیانبار 25

رابطه ی سببیت بین عمل زیانبار و ضرر وارده 26

اثر مسئولیت مدنی.. 26

مبانی مسئولیت مدنی.. 26

نظریه تقصیر. 27

نظریه خطر. 28

مسئولیت کیفری.. 30

مسئولیت کیفری در شریعت اسلام. 32

ارکان مسئولیت کیفری.. 33

اهلیت جزائی.. 33

تقصیر. 34

اقسام تقصیر جزائی.. 36

آثار تقصیر زیان دیده 37

مسئولیت کیفری مسامحه ای.. 38

گفتار چهارم ؛ بر قواعد فقهی مرتبط با موضوع. 39

قاعده اتلاف.. 39

مستندات قاعده اتلاف.. 40

قاعده  تسبیب.. 42

مستندات قاعده تسبیب.. 45

قاعدۀ لا ضرر و لا ضرار 46

مستندات قاعده لا ضرر 48

قاعده اقدام. 52

مستندات قاعده اقدام. 54

فصل دوم ؛  بررسی فقهی حقوقی انتقال بیماری ها در فروض مختلف.. 55

گفتار نخست ؛  انتقال عمدی بیماری.. 56

 

ضرر و زیان های ناشی از جرائم علیه تمامیت جسمانی اشخاص… 57

ضرر جسمانی.. 59

ضرر آینده 59

انتقال عمدی بیماری منجر به مرگ.. 60

قتل عمد. 60

علم. 64

علم حکمی و علم موضوعی.. 65

عمد. 65

بررسی فقهی حقوقی مجازات قتل عمد توسط ناقل بیماری.. 66

نمونه نصوص قانونی قصاص نفس از قرآن و سنت.. 68

افساد فی الارض… 70

عناصر جرم افساد فی الارض در فقه. 71

انتقال عمدی بیماری منجر به جرح و یا نقص عضو. 73

تعریف ضرب.. 73

تعریف جرح. 73

نقصان یا شکستن عضو. 74

از کار افتادن عضو. 74

فقدان یا نقص یکی از حواس… 75

مرض دایم. 75

نمونه نصوص قانونی قصاص عضو از قرآن و سنت.. 76

بررسی مجازت قانونی ضرب و جرح عمدی توسط ناقل بیماری.. 77

گفتار دوم ؛  انتقال غیر عمدی بیماری ( شبه عمد و خطا ) 80

انتقال غیر عمدی بیماری منجر به مرگ.. 80

جرائم غیر عمدی.. 81

قتل شبه عمد. 83

قتل خطای محض… 88

بررسی فقهی حقوقی مجازات قتل غیر عمدی توسط ناقل بیماری.. 91

دیه. 92

کفاره 94

تعزیر. 94

انتقال غیر عمدی بیماری منجر به ضرب و جرح و یا نقص عضو. 96

دیه. 98

ارش… 98

گفتار سوم ؛  انتقال بیماری با رضایت شخص… 100

مسئولیت مدنی ناشی از رضایت مجنی علیه. 103

گفتار چهارم ؛ انتقال بیماری در اثر جهل ناقل. 105

جهل. 105

جهل قصوری.. 106

جهل تقصیری.. 106

اشتباه حکمی ( جهل به قانون ) 107

اشتباه موضوعی.. 108

گفتار پنجم ؛ نمونه استفتائات مراجع عظام. 111

فصل سوم : نتیجه گیری و ضمائم. 115

نتیجه گیری.. 116

ایدز 120

هپاتیت ب.. 126

سل. 129

جذام. 130

ابولا. 131

چکیده :

گسترش صنعت و ارتباطات در جوامع امروزی منجر به شیوع بیماری های خطرناکی مانند ایدز و نیز ظهور بیماری های نوپدید همچون ابولا گردیده است . از آن جا که این بیماری ها کشنده و مسری هستند ، جلوگیری از انتشار و شیوع آنها ، امری ضروری است . لذا در این رساله ، با توجه به موضوع آن که بررسی مسئولیت های ناشی از انتقال بیماری ها به دیگران از منظر فقه و حقوق می باشد ، پس از بررسی واژگان کلیدی مرتبط با موضوع ، مسئولیت های شخص ناقل بیماری را مورد بررسی قرار داده ایم . از آن جا که انتقال بیماری های مسری با توجه به نوع بیماری و میزان خسارات وارده ناشی از آن که از مرگ تا صدمات خفیف جسمانی متغیر است ؛ آنچه در این رساله مورد توجه قرار گرفته است ، انواع شیوه های انتقال توسط شخص ناقل که عبارت است از عمد ، غیر عمد ، جهل و همراه با رضایت شخص مجنی علیه می باشد و در نهایت ، جرم انگاری انتقال این بیماری ها و مجازات شخص ناقل بنابر فقه و حقوق موضوعه و با توجه به قوانین ایران با هدف جلوگیری از همه گیری این بیماری ها در جوامع نیز مورد بررسی قرار گرفته اند .

چکیده 1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه. 3

1-2- بیان و طرح مسأله. 4

1-3- اهمیّت و ضرورت تحقیق.. 4

1-4- اهداف تحقیق.. 5

1-5- فرضیه های تحقیق.. 5

1-6- روش تحقیق.. 6

1-7- پیشینه تحقیق.. 6

فصل دوم: کلیات و مفاهیم

2-1- مصونیت… 8

2-1-1 مصونیت از نظر لغوی.. 8

2-1-2 مصونیت در اصطلاح حقوق.. 8

2-1-3 اقسام مصونیت های شغلی.. 9

2-1-3-1 مصونیت های نمایندگان سیاسی.. 9

2-1-3-2 مصونیت های سازمان های بین المللی.. 9

2-1-3-3 مصونیت های پارلمانی.. 10

2-2- قضاء. 10

2-2-1 قضاء از نظر لغوی.. 10

2-3- قاضی.. 11

2-3-1 دیدگاه اول: قاضی به معنی دادرس… 12

2-3-2 دیدگاه دوم: قاضی به معنی تصمیم گیرندگان امور قضایی.. 13

فصل سوم: پیشینه مصونیت قضایی

3-1- مصونیت قضایی در حقوق فرانسه. 16

3-2- مصونیت قضایی در قانون اساسی مشروطیت… 18

3-4- استثنائات وارده به غیر قابل عزل بودن قاضی در حقوق ایران. 23

3-4-1 عزل قاضی به دلیل تخلّفات و تقصیرات شغلی.. 24

3-4-2 عزل قضات بواسطه ارتکاب جرائم عمومی.. 24

3-4-3 عزل قاضی به سبب فقدان صلاحیت و شرایط امر قضا 25

3-5- منع انتقال تغییر قضات… 26

3-6- مصونیت کیفری قاضی.. 26

فصل چهارم: مصونیت قاضی از منظر فقه امامیه

4-1- مبانی فقهی مصونیت قاضی.. 29

4-1-1 تکلیفی بودن قضاوت… 29

4-1-2 نص شرعی خاص…. 31

4-1-3 قاعده احسان. 35

4-1-4 قاعده فقهی «الجواز شرعاً ینافی الضمان» 38

فصل پنجم: استقلال قاضی در نظام حقوقی اسلام

5-1- استقلال قاضی ازمنظر فقه. 43

5-2- استقلال قاضی در رویدادهای تاریخی اسلام. 44

5-3-1 امتناع خلیفه از ادای سوگند و محکومیت وی.. 45

5-3-2 رد شهادت خلیفه توسط قاضی.. 46

فصل ششم: مصونیت قاضی در حقوق ایران

6-1- استقلال قوه قضائیه و اهمّیت آن. 48

6-2- شیوه های تأمین مصونیت قضاوت… 49

 

6-2-1- لزوم استقلال قوه قضائیه. 49

6-2-1-1 استقلال تشکیلاتی قوه قضائیه و قاضی.. 49

6-2-1-1-1 پذیرش استقلال قوه قضائیه در قانون اساسی.. 49

6-2-1-1-2 استقلال قوه قضائیه درباره منصب قضاء و قاضی.. 50

6-2-1-1-3 اعتبار حکم قضایی قاضی.. 51

6-2-1-2 استقلال رفتاری و عملی قاضی.. 51

6-2-1-3 شاخص ها و معیارهای عمومی در استقلال و بی طرفی قاضی.. 52

6-2-1-3-1 مدون بودن مستندات رأی قاضی.. 53

6-2-1-3-2 غیر متعارف نبودن تفسیر مواد قانونی به وسیله قاضی.. 53

6-2-1-3-3 رعایت واقعیت های اجتماعی در تفسیر مواد قانونی به وسیله قاضی.. 54

6-2-1-3-4 رعایت اجماع حقوقدانان در تفسیر مواد قانونی به وسیله قاضی.. 54

6-3- منابع قانونی تأمین مصونیت قضات در حقوق ایران. 55

6-4- علل تهدید کننده استقلال و مصونیت قضات… 57

6-4-1 جهات قانونی، تهدید کننده مصونیت قاضی.. 57

6-4-2 جهات عملی، تهدید کننده مصونیت قاضی (عدم استقلال قاضی) 58

6-5- شرایط برخورداری از مصونیت قضایی.. 59

6-5-1 داشتن سمت قضایی.. 59

6-5-2 مباشرت به اعمال قضایی.. 59

6-5-3 رعایت صلاحیت قضایی.. 60

6-6- مطلق یا نسبی بودن مصونیت قاضی.. 62

فصل هفتم: نتیجه گیری و پیشنهادات

7-1- نتیجه گیری.. 65

7-2- پیشنهادات… 66

منابع و مآخذ. 67

فهرست منابع فارسی.. 67

فهرست منابع عربی.. 69

چکیده انگلیسی 7

چکیده
بی تردید مصونیت قضایی قضات از اجزای لازم در قضاوت عادلانه است و قضات برای رسیدگی به دعاوی مردم باید از آزادی کامل برخوردار بوده و از تعرّض و طرفیّت با دیگران مصون و برکنار باشند، گرچه رأی مخالفی نیز در این خصوص مطرح است و برای خود دلائلی نیز دارد، لکن آنچه که با مبانی فقه اسلامی و امامیّه بیشتر همراه است، آن مصونیت قاضی در امر قضاوت می باشد، به عبارت دیگر رویکرد فقهی در مورد عملکرد قاضی، رویکردی مصونیت گرا است و او را در جایگاهی قرار می دهد که باید مصونیت کردار داشته باشد و تکلیفی بودن امر قضاوت از طرفی و وجود نصوص شرعی خاص، در کنار شمولیت «قاعده احسان» بر کار قاضی و نیز قاعده فقهی «الجواز شرعاً ینافی الضمان» به روشنی بر مصونیت قاضی دلالت دارد، آنگونه که تعقیب قضائی وی را باید استثنائی بر اصل مصونیت آنان به شمار آورد.

1-بیان مسئله. 1

2- اهمیت و ضرورت… 2

3- هدف تحقیق.. 3

4- سؤالات… 3

4- 1- سؤال اصلی.. 3

4-2-سؤالات فرعی.. 3

5- فرضیه. 4

6- پیشینه. 4

7- تاریخچه بحث… 5

فصل اول کلیات… 6

1-1-تعریف واژگان.. 7

1-1-1-فقه. 7

1-1-1-1-فقه در لغت… 7

1-1-1-2- فقه در اصطلاح.. 8

1-1-2- فقیه. 9

1-1-2-1-فقیه در لغت… 9

1-1-2-2-فقیه در اصطلاح.. 9

1-1-3-جوان.. 10

1-1-3-1-جوان در لغت… 10

1-1-3-2-جوان در اصطلاح.. 10

1-1-4-دین.. 10

1-1-4-1-دین در لغت… 10

1-1-4-2-دین در اصطلاح.. 11

1-1-5-دینگریزی.. 11

1-1-5-1-مفهوم گریز. 11

1-1-5-2-مفهوم دین‌گریزی.. 11

فصل دوم جایگاه فقه در منظومه معارف دین.. 12

2-1-تعریف دین و تبیین وظایف آن.. 13

2-1-1-معنای دین.. 13

2-1-2-دین نیاز همه عصرها 14

2-1-3-فلسفه دین.. 15

2-1-3-1- آگاهی دادن.. 15

2-1-3-2 – داوری.. 16

2-1-3-3- بیان مسئولیت‌ها 17

2-1-3-4- معرفت جهان.. 17

2-1-3-5-نشاط‌بخشی به زندگی.. 18

2-1-4-جامعیت دین.. 19

2-1-5-سهولت دین.. 20

2-1-6-دینداری.. 21

2-2-تعریف فقه و تبیین و ظایف آن.. 22

2-2-1- مفهوم فقه. 22

2-2-2-هدف از علم فقه‌ 22

2-2-3-شمولیت فقه اسلامى‌ 23

2-2-4- نقش فقه در زندگی فردی و اجتماعی.. 24

2-2-5-آمیختگی فقه و اخلاق.. 26

2-3-علل دین گریزی.. 28

2-3-1-تربیت نامناسب… 29

2-3-1-1-مفهوم تربیت… 30

2-3-1-2-ضرورت تربیت… 30

2-3-1-3-آسیب شناسی تربیت… 30

2-3-1-3-1-نام و القاب ناشایست… 31

2-3- 1-3-2-بی محبتی به فرزند. 31

2-3-1-3-3- افراط در محبت… 31

2-3-1-3-4- خشونت… 31

2-3-2-محیط اخلاقی و اجتماعی.. 32

2-3-2-1-تأثیر محیط بر شخصیّت جوانان بنا بر آیات قرآن.. 32

2-3-3- مدرسه. 34

2-3-3-1-اهمیت تعلیم و تربیت… 34

2-3-3-2-وظیفۀ استاد. 35

2-3-4-عملكرد نامناسب برخی از عالمان دین.. 36

 

2-3-4-1-نقش رفتار عملی فقها در هدایت مردم. 36

2-3-5-دوستان.. 38

2-3-5-1-همنشین و پایه گذاری اخلاق.. 39

2-3-6- تهاجم فرهنگی.. 40

2-3-6-1-تهاجم فرهنگی شیبخون ناگهانی دشمن.. 40

2-3-6-2-ابزار و وسایل تهاجم فرهنگی.. 41

2-3-6-3-رسانه ابزار تهاجم فرهنگی.. 41

2-3-6-3-1-تلوزیون و رادیو. 42

2-3-6-3-2- ماهواره 42

2-3-6-3-3- اینترنت… 43

2-3-7-فقر اقتصادی.. 44

2-3-7-1- ارتباط مال با دین داری.. 44

2-3-7-2-پیامد زیانبار فقر. 45

2-3-8-لقمۀ حرام و آثار آن.. 45

2-3-8-1-آثار لقمۀ حرام. 46

2-3-8-1-1-آثار فردی لقمۀ حرام. 46

2-3-8-1-2-آثار اجتماعی لقمۀ حرام. 47

فصل سوم نقش مؤلفه‌های علمی فقها در  پیش‌گیری از دین‌گریزی جوانان.. 51

3-1-علمای ربانی عامل هدایت نسل جوان.. 51

3-1-1- شخصیت علمی.. 54

3-1-1-1-مناصب فقیه. 55

3-1-1-1-1- منصب افتاء 56

الف: روان  بودن فتوا و پرهیز از عبارتهای فنی و علمی فقه و اصول.. 57

ب: به روز بودن و متناسب سن و سطح مخاطب… 58

ت- متناسب با سطح تحصیلات، شغل و جنسیت… 58

ث-پرهیزاز بیان فتاوای اختلافی.. 59

ج-داشتن سایت یا سامانۀ پیامکی برای آنلاین پاسخ دادن سؤالات شرعی.. 60

چ- مشخص کردن حد و مرز و فلسفۀ برخی فتواها 60

ح- پرهیز از حاكمیت جو جمود بر بیان فتواها 61

3-1-1-1-2- قضاوت… 63

3-1-1-1-3-ولایت… 66

1-3-1-3-1-رهبری و دوری از تجملگرایی.. 69

3-1-1-2-شخصیت علمی.. 69

3-1-1-3- پاسخگویى به شبهات… 73

3-1-1-3-1- نفوذ اندیشه هاى بیگانه. 74

3-1-1-4- فقه و پرداختن به مسائل مستحدثه فراروی جوان.. 75

فصل چهارم بررسی نقش مؤلفه‌های عملی و اخلاقی فقها در پیش‌گیری از دین‌گریزی جوانان.. 80

4-1-جوان و اثرپذیری.. 80

4-1-1-شخصیت فردی و اخلاق شخصی.. 81

4-1-1-1-تهذیب نفس…. 83

4-1-1-2-اخلاص…. 84

4-1-1-3- پرستش و عبادت… 86

4-1-1-4- شب‌زنده‌داری و تهجد. 87

4-1-1-5-تواضع.. 88

4-1-1-6- عزت‌نفس و آزادگی.. 90

4-1-1-7- زهد و ساده زیستی.. 91

4-1-8- حسن خلق.. 93

4-1-1-9-عفو و گذشت… 94

4-2- اخلاق اجتماعی.. 95

4-2-1-مصادیق اخلاق اجتماعی.. 95

4-2-1-1- مبازه با فقر و محرومیت‌زدایی.. 95

4-2-1-2- اتحاد. 96

4-2-1-3-مبارزه با ظلم.. 97

4-2-1-4- نفی سلطۀ کافران و پرهیز از اطاعت کفار 98

4-2-1-5- ثبات قدم و ایستادگی در برابر دشمنان.. 99

4-2-1-6- احترام و رعایت قانون.. 100

4-2-1- 7- صیانت و پاسداری از ارزشهای فرهنگی.. 101

4-2-1-8- ایثار و از خود گذشتگی.. 102

4-2-9- مبارزه بارخنه فرصت طلبان.. 102

4-3-1-فرایند ارتباط گیری با جوان.. 105

4-3-1-1- آگاهی و بصیرت… 105

4-3-1-2- شناخت زمان و مکان.. 106

4-3-1-3-هـمـاهـنگی کردار و گفتار 107

4-3-1-4- دوری از افراط و رعایت ظرفیت جوانان در انجام مناسک دینی.. 107

4-3-1- 5- رعایت قاعدۀ تدریج.. 109

نتیجه. 111

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………………………..115

چکیده

وجود دین از ضروریات زندگی بشر است و به نوعی سعادت و کمال آدمی در گرو شناخت آگاهانه از دین می­باشد. جهل سبب شده تا پایه اعتقادات بعضی از جوانان متزلزل شود. در کنار این ناآگاهی­، تربیت نامناسب، مدرسه، محیط فاسد، دوستان ناباب، تهاجم فرهنگی، فقر اقتصادی تشدیدکننده این امر هستند. از این روی وجود یک الگوی شایسته برای جوانان از نیازهای اساسی است.

فقها به‌عنوان جانشینان انبیاء و رسولان الهی با عهده­داری منصب­های افتاء، قضاوت و اجتهاد، در عصر غیبت امام زمان «عج» هدایت جوانان و مردم را بر عهده‌دارند. ازاین‌روی آنان با تبلیغ و اجرای احکام الهی و عملکرد صحیح خود در هر منصب و جایگاهی و متخلق نمودن خود به آداب فردی و اجتماعی چون: تهذیب نفس، اخلاص، نماز شب، تواضع، عزت‌نفس، زهد و ساده­زیستی، عفو و گذشت، احترام و رعایت قانون، مبارزه با فقر، مبارزه با رخنۀ فرصت‌طلبان، نفی سلطه کافران، پرهیز از اطاعت کفار، ایستادگی در مقابل دشمن، مانع از دین­گریزی جوانان شده ­اند.

در این پایان‌نامه سعی شده تا به سؤالاتی پیرامون عواملِ زمینه‌ساز دین‌گریزی، جایگاه و مراتب علمی فقها در جریان هدایت جوانان، نقش اخلاق فردی و اجتماعی فقها در پیش­گیری از دین­گریزی پاسخ داده شود. ازجمله نتایج به‌دست‌آمده آنکه فقها به‌عنوان الگوی معرفتی و رفتاری، فرا روی جوانان، می­توانند در گرایش آنان به سمت دین نقش بسزایی ایفا نمایند.

مقدمه
1-بیان مسئله
دین عبارت است از شریعت مقدّس؛ اعم از اصول و فروع كه پیامبران الهى آن را از طریق وحى دریافت و به بندگان خدا ابلاغ كرده‌‌اند.ا[1]

یا دین مجموعه ­ای از عقاید، اخلاق و احكام است. یعنی یک سلسله معارف علمی و عملی را كه مجموعه اعتقاد به هست‌ها و نیست‏ها و مجموعه بایدها و نبایدهاست، دین می‏نامند. این دین نزد خدای سبحان همان اسلام همه‏جانبه انسان در ساحتِ هدایت حق متعال است و این دین فطری انسان است.[2]

چون فطرت تغییر نمی‌پذیرد، خطوط و اصول كلی دین نیز، تغییرناپذیر است. یعنی دین نه‏تنها گذشته‏ای طولانی را پشت سر گذاشته است، بدون آنكه در آن تغییری راه پیدا كند، در آینده نیز تغییر نمی‏پذیرد.

به‌ بیان ‌دیگر: قرآن كریم این ادعا را كاملاً تبیین می‏كند و می‌گوید: دین به معنای مجموعه معارف، اخلاق و احكام و خواسته فطرت است و چون فطرت انسان‌ها تغییر نكرده و نمی‏كند، پس دین الهی تا انسان هست، تغییر نمی‏كند

با توجه به فطری بودن دین، گاهی احساس می‌شود که برخی از جوانان به‌ ظاهر بی‌دین، فطری بودن دین را نقض می­ کنند.

آیا ادعای قرآن مبنی بر فطری بودن دین درست است یا باید به نحوی آن را توجیه کرد.

«فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا لاَ تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لكِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ یَعْلَمُونَ.»[3]

بنا‌‌‌بر آیه بالا ما معتقدیم انسان بی‌دین پیدا نمی­ شود؛ بلکه گاهی بر اساس عوامل درونی یا بیرونی انسان‌ها بددین می­شوند؛ یعنی بجای آنکه خدا را محور زندگی قرار دهند، به دنبال مد لباس، کفش، آهنگ‌های به‌روز، فلان بازیگر، فلان فوتبالیست و…هستند؛ به‌گونه‌ای که نحوۀ آداب و معاشرتشان هم برگرفته از همان مکاتب الهادیست.

لازم است یادآوری کنیم که بیان این بحث درواقع پرداختن به نقش برجستۀ علما و فقها به‌عنوان مروّجان و عاملان دین است که بعد از پیامبر و ائمه با استخراج بایدها و نبایدهای وارده در آیات و روایات جوابگوی مکلفین و هدایت‌کننده آنان به‌سوی کمال و سعادت می‌باشند؛ اما ازآنجاکه در عرصۀ جهان امروز مکاتب و عرفان‌هایی نوظهور پا به میدان گذاشته‌اند و به‌نوعی بافرهنگ زندگی اسلامی جوانان پیوند خورده‌اند. لذا بحران ایجادشده در زمینۀ دین‌داری جوانان بسیار عمیق و گسترده است و می ­تواند به بحران­های روحی، فکری، اجتماعی و حتی عقیدتی بینجامد و نتیجتاً به بی­هویتی جوانان منجر گردد که مصیبت و آسیب دینی، عظیم­ترین مصیبت­ها و آسیب­ه

1390