1-1 مقدمه. 2

1-2 تعریف و تبیین مسأله. 3

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق.. 3

1-4 اهداف… 4

1-5 سؤالات… 4

1-5-1 سؤالات اصلی.. 4

1-5-2 سؤالات فرعی.. 4

1-6 فرضیه ها 4

1-7 پیشینه. 5

1-8 روش تحقیق.. 5

1-9 اهمیت مرگ و مرگ اندیشی.. 5

1-9-1 چشم انداز فلسفه و عرفان اسلامی به مرگ… 6

1-9-2 چارچوب های نظری بحث از نگاه ملاصدرا و امام. 7

1-10 بررسی مفاهیم. 8

1-10-1 احتضار. 8

1-10-2 مرگ… 9

1-10-3 أجل.. 9

1-10-4 قبض روح.. 10

فصل دوم؛ عالم احتضار. 11

2-1 چیستی عالم احتضار. 12

2-1-1 معنای عالم احتضار و وجوه تسمیه آن. 12

2-1-1-1  احتضار. 12

2-1-1-2  نزع. 14

2-1-1-3  سوق.. 14

2-1-1-4  سکر. 15

2-1-1-5  غمرات موت… 16

2-1-1-6 معاینه. 16

2-1-2 ویژگی های عالم احتضار. 17

2-1-3 جایگاه عالم احتضار به مثابه دروازه عالم برزخ.. 18

2-1-4 رابطه نفس و بدن در حالت احتضار. 20

2-1-4-1 نظر صدرالمتألهین و حضرت امام (رحمهما الله) 20

2-1-4-2 نظر آیات و روایات… 21

2-1-3 حضور ملائک و صاحبان ولایت کلیه الهیه در عالم احتضار. 21

2-1-3-1 بیان چند حدیث در اثبات حضور ولایت ائمه بر بالین محتضر. 23

2-1-3-2 تعبیر دیگری از حضور ولایت کلیه در هنگامه احتضار. 28

2-2 احوالات محتضر. 30

2-2-1 اقسام نفوس محتضرین.. 30

2-2-2-1 بیان حضرت امام در اقسام نفوس محتضرین.. 33

2-2-2-2  بیان گروهی دیگر از محتضرین در کلام امیرالمومنین (علیه السلام) 34

2-2-2 خوشی ها و ناخوشی های محتضر. 36

2-2-2-1  خاستگاه خوشی ها و ناخوشی های محتضر. 36

2-2-2-2 خوشی ها و ناخوشی های محتضر از اعمال خویش… 37

2-2-2-3 خوشی ها  و ناخوشی های محتضر از عوامل محیطی.. 39

2-2-3 آگاهی محتضر نسبت به حال خود و عوالم پس از مرگ… 49

2-2-4 قدرت محتضر نسبت به دخل و تصرفات… 52

2-2-4-1 آیه یکم: 53

2-2-4-2 آیه دوم: 54

2-2-4-3 آیه سوم: 56

2-2-4-4 آیه چهارم: 57

فصل سوم؛ مرگ، علت و اقسام آن. 59

3-1  معنای مرگ… 60

3-1-1 معنای مرگ از دیدگاه فلاسفه و حکما 60

3-1-2 معنای مرگ در قرآن. 61

3-2 ابعاد مختلف حقیقت مرگ… 63

3-2-1 حقیقت مرگ از دیدگاه صدرالمتألهین.. 63

3-2-1-1 مرگ به مثابه مرحله ای در حرکت جوهری.. 63

3-2-1-2 مرگ به مثابه ولادت در جهان دیگر. 65

3-2-1-3 مرگ به مثابه خیر و کمال و امری وجودی.. 66

3-2-1-4 مرگ بدن و حرکت قسری.. 68

3-2-1-5 مرگ به مثابه ترک بدن. 69

 

3-2-1-6  جمع بندی.. 71

3-2-1-7  نظر شیخ الرئیس در باب چیستی و حقیقت مرگ… 72

3-2-2 حقیقت مرگ از دیدگاه حضرت امام (رحمة الله علیه) 73

3-2-2-1 مرگ به معنای خروج از طبیعت… 73

3-2-2-2 مرگ امر وجودی.. 75

3-2-3 مرگ در آیات و روایات… 76

3-2-3-1 حقیقت مرگ… 77

3-2-3-2 ماهیت وجودی مرگ… 79

3-3 مجانست خواب و مرگ… 84

3-3-1 ماهیت خواب… 85

3-3-1-1 دیدگاه صدرالمتألهین.. 85

3-3-1-2 دیدگاه حضرت امام. 86

3-3-1-3 بیان آیات و روایات… 87

3-3-2 جایگاه نفس در عالم خواب و مرگ… 88

3-3-2-1 دیدگاه صدرالمتألهین.. 89

3-3-2-2 دیدگاه حضرت امام (رحمةالله علیه) 92

3-3-2-3 بیان آیات و روایات… 95

3-3-3 انقطاع نفس از بدن و ورود به سعه مجردات در هنگام خواب و مرگ… 98

3-3-3-1 نظر صدرالمتألهین.. 98

3-3-3-2 نظر حضرت امام ( رحمه الله علیه) 99

3-3-3-3 نتیجه. 100

3-3-3-4  بی حرکتی بدن در حالت خواب و مرگ… 101

3-3-4 مشاهدات و ادراکات نفس در عالم خواب و مرگ… 102

3-3-4-1 نظر صدرالمتألهین.. 103

3-3-4-2 نظر امام خمینی (رحمةالله علیه) 107

3-3-4-3 بیان آیات و روایات… 115

3-4 تحلیل فلسفی رابطه نفس و بدن در هنگام مرگ… 119

3-4-1 نیاز نفس به بدن. 119

3-4-1-1 نظر صدرالمتألهین.. 119

3-4-1-2  نظر حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه) 120

3-4-2 نیاز بدن به نفس… 122

3-4-2-1  نظر صدرالمتألهین.. 122

3-4-2-2  نظر امام خمینی (رحمه الله علیه) 123

3-4-2-3 نکته: (وحدت نفس و بدن در عین ثنویت آن ها) 124

3-4-3رابطه مرگ با نفس و بدن. 126

3-4-3-1 نظر صدرالمتألهین.. 126

3-4-3-2 نظر حضرت امام (رحمه الله علیه) 128

3-4-3-3 بیان آیات و روایات… 131

3-5 عمومیت مرگ… 133

3-5-1 هر موجود زنده ای می میرد. 135

3-5-2 مرگِ مرگ… 137

3-6 علت فلسفی مرگ… 138

3-6-1 دیدگاه صدرالمتألهین.. 138

3-6-1-1 تدرج نفس… 139

3-6-1-2 نشئات نفس… 141

3-6-1-3 تحولات و مدارج نفس… 143

3-6-2 دیدگاه حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه) 144

3-6-2-1 انسان قبل از دمیده شدن روح.. 145

3-6-2-2 سیر نفس انسانی (پس از دمیدن روح در بدن) 147

3-6-3 علت فلسفی مرگ در بیان آیات و روایات… 150

3-6-3-1 مرگ مرحله ای از حرکت جوهری.. 153

3-6-4  نگاهی کوتاه به معنا و جایگاه أجل در حکمت و قرآن. 154

3-7  انواع مرگ… 156

3-7-1 مرگ آن به آن در بستر قوه و فعل.. 157

3-7-1-1 نظر صدرالمتألهین.. 157

3-7-1-2 نظر حضرت امام (رحمه الله علیه) 158

3-7-1-3 بیان آیات و روایات… 159

3-7-2 مرگ طبیعی یا أجل مسمی.. 161

3-7-2-1 نظر صدرالمتألهین.. 161

3-7-2-2 نظر حضرت امام (رحمه الله علیه) 164

3-7-2-3 بیان مرگ طبیعی و مرگ اخترامی و تفاوت آن ها در بیان آیات و روایات.. 166

3-7-3 مرگ اخترامی یا أجل معلق.. 168

3-7-3-1 نظر صدرالمتألهین.. 168

3-7-3-2 نظر حضرت امام (رحمه الله علیه) 170

3-7-3-3 بیان آیات و روایات… 172

3-7-4 مرگ ارادی.. 173

3-7-4-1 نظر صدرالمتألهین.. 173

3-7-4-2 نظر حضرت امام (رحمه الله علیه) 175

3-7-4-3 بیان آیات و روایات… 177

3-7-4-4 تکمله. 181

فصل چهارم؛ قبض روح. 187

4-1 قابضین ارواح.. 188

4-1-1 اقسام قابضین ارواح.. 188

4-1-2 انواع قابضین ارواح.. 189

4-1-2-1 خداوند. 189

4-2-1-2 ملک الموت… 192

4-2-1-3 اعوان ملک الموت… 197

4-2-1-4 عالین.. 200

4-2 حقیقت و معنای قبض روح.. 203

4-2-1 معنای قبض روح.. 203

4-2-2 حقیقت قبض روح.. 204

4-3 کیفیت قبض روح.. 210

4-3-1 مراحل قبض روح.. 213

4-4 انواع قبض روح.. 215

4-4-1  قبض روح ارواح طیبه. 215

4-4-1-1 آیه اول (استقامت کنندگان) 216

4-4-1-2 آیه دوم (پاک سرشتان) 217

4-4-1-3 آیه سوم (نفوس مطمئنه) 219

4-4-2 قبض روح ارواح غیر طبیه. 220

4-4-2-1 منافقان. 221

4-4-2-2 مستکبرین و کافران. 223

4-4-2-3 مستضعفین قاصر. 228

فصل پنجم؛ مسائل پیرامون احتضار و مرگ… 231

5-1 مسأله ترس از مرگ و شوق به آن. 232

5-1-1 ترس از مرگ… 232

5-1-1-1  نظر جناب صدرالمتألهین در مسأله ترس از مرگ… 232

5-1-1-2 نظر حضرت امام (رحمه الله علیه) در مسأله علل خوف از مرگ… 235

5-1-1-2-1 علاقه و وابستگی به دنیا 235

5-1-1-2-2 حب بقا و تنفر از فنا 236

5-1-1-2-3 عدم اعتقاد به معاد و حیات برتر. 238

5-1-1-3 ترس از مرگ در قرآن. 239

5-1-1-4 انواع خوف… 242

5-1-1-5 آثار خوف از مرگ… 244

5-1-2 شوق به مرگ… 245

5-1-2-1 شوق به مرگ در قرآن. 247

5-1-2-2 آرزوی شهادت زیبا ترین تجلی شوق به مرگ… 250

5-1-2-3 درخواست مرگ… 253

5-2 مسأله سکرات موت و اسرار آن. 258

5-3 مسأله غسل و کفن و نماز میت و اسرار آن. 261

5-3-1 غسل و کفن.. 262

5-3-2 اسرار نماز میت… 265

5-4 مسایل پس از مرگ در آغاز عالم قبر. 268

5-4-1 ماهیت قبر در منظر صدرالمتألهین و امام خمینی (رحمهما الله) 269

5-4-2 ماهیت قبر در بیان آیات و روایات… 270

5-4-3 سیر روح در قبر. 271

5-4-3-1 سوال و جواب در قبر از دیدگاه صدرالمتألهین و حضرت امام (رحمهما الله) 272

5-4-3-2 سوال و جواب در قبر در بیان آیات و روایات… 278

5-4-4 رابطه روح و جسم در عالم قبر. 281

5-4-4-1 نظر صدرالمتألهین و حضرت امام (رحمهما الله) 281

5-4-4-2 بیان آیات و روایات… 283

5-4-5 نعیم و جحیم در عالم قبر. 285

5-4-5-1 نظر صدرالمتألهین و حضرت امام (رحمهما الله) 285

5-4-5-2 بیان آیات و روایات… 288

فهرست منابع. 290

منابع فارسی.. 290

منابع عربی.. 293

مقالات… 296

چکیده

هرگونه تأمل و ژرف کاوی و بازپژوهی پیرامون مسأله اسرار آمیز احتضار و مرگ، از ضرورت غیر قابل انکاری برخوردار بوده و خلأ پژوهشی محسوس در این زمینه بر اهمیت پردازش به آن می افزاید. مبانی و چهاچوب های نظری دستگاه تفکر صدرایی از متعالی ترین چشم اندازهایی است که از فراز آن می توان به ابعاد این مسأله نگریست. در دیدگاه ملاصدرا و امام، عالم احتضار، به عنوان عالم ورود به آستانه مرگ و حالات منحصر به فرد و ویژه اش در سیر تکاملی وجودی نفس مورد توجه قرار گرفته و حقیقت مرگ به عنوان معبر انتقال از نشئه ملکیه ظاهریه به نشئه ملکوتیه باطنیه، مورد بررسی واقع گردیده است. در این پایان نامه، با روش توصیفی-تحلیلی، نخست به تبیین حقیقت احتضار و ویژگی ها و برخی مقارنات و ملازمات آن از دیدگاه ملاصدرا و امام پرداخته شده و آن گاه سیمای حقیقت مرگ، شاخصه ها، انواع و علل آن از دیدگاه این دو اندیشمند مورد بررسی قرار گرفته است. در این پایان نامه بیان مناسبات مباحث، از اهداف و سویه های اصلی محتواست. مبانی ای نظیر تعدد و تمایز عوالم هستی و نشئات نفس و نحوه سیر تکاملی موجودات در عوالم هستی، از طریق حرکت جوهری و همچنین نحوه ارتباط نفس و بدن از مهمترین مبانی است که در ارتباط با موضوع، مورد تأمل قرار گرفته است.

1-1 مقدمه
حیات بشر از همان آغاز با مرگ آمیخته و عجین شده است و خدا مرگ را در خلقت، بر حیات مقدم داشت، چراکه زندگی و حیات بدون وجود مرگ و بینش صحیح نسبت به آن، هدف، معنا و جاودانگی خود را از دست می دهد. آنچه ارتباط مستقیم با جهان بینی انسان دارد، فلسفه است و ملاصدرا (رحمه الله) به عنوان پایه گذار مکتبی که تاکنون بلامنازع در حیطه فلسفه یکه تازی می کند، باب جدیدی در تبیین ماهیت حیات و مرگ گشوده است، از این رو در این پژوهش تلاش شده است که نگرشی جامع و دقیق به مسأله مرگ به عنوان آخرین مرحله تکاملی انسان، در عالم ماده و پایان حیات اختیاری او بپردازیم و برای دست یابی به این مهم، با اتخاذ رویکرد تطبیقی به استقراء تام نظریات صدرالمتألهین و حضرت امام به عنوان یکی از بزرگترین پیروان این مکتب پرداخته ایم و به همین منظور حول مسایلی چون احتضار، مرگ، قبض روح، عالم قبر و مسایل مرتبط با آن ها فصولی را تحت عناوین ذیل مدون نموده ایم.

فصل اول تحت عنوان کلیات و توضیح و تبیین مسأله، اهمیت و ضرورت تحقیق، سؤالات و فرضیه ها، شرح مفاهیم پایه و… پرداخته شده است.

فصل دوم با عنوان عالم احتضار، به ماهیت، معنا و جایگاه عالم احتضار، انواع محتضرین، حالات احتضار و عوامل تأثیر گذار بر آن و… در اندیشه حضرت امام و ملاصدرا (علیهما الرحمة) پرداخته شده و ادله و شواهد قرآنی آن نیز ذکر گردیده است.

1.1        مقدمه. 2

1.2        خبر. 2

1.2.1      اهمیت بحث درباره خبر:       2

1.3        نگاهی به تحقیقات پیشین: 3

1.4        ضرورت پژوهش: 5

2   فصل اول: کلیات 9

2.1        آشنایی با ماهیت خبر. 9

2.1.1      تعریف خبر      9

2.1.2      ارزش‌های خبری:  10

2.1.3      ارزش‌های خبری از دیدگاه قرآن کریم: 17

2.1.4     باید و نباید‌های خبری:  18

3   فصل دوم :عناوین فقهی خبر و وظایف مخبر  30

3.1        غیبت(بد گویی): 30

3.1.1      مفهوم غیبت  در کلام علمای لغت: 30

3.1.2      مفهوم غیبت در کلام فقها: 30

3.1.3      ادله حرمت غیبت: 33

3.1.4      حرمت استماع غیبت:  35

3.1.5      موارد جواز غیبت:  37

3.1.6      استفتائات درباره غیبت:  42

3.1.7      غیبت و روزنامه نگاری جنجالی: 43

3.2        تجسس( ورود به حریم خصوصی): 44

3.2.1      مفهوم تجسس:  44

3.2.2      ادله حرمت تجسس:  45

3.2.3      تجسس حرام و تجسس حلال: 48

3.2.4      تجسس و روزنامه نگاری تحقیقی:                                                          50

3.3        افشای اسرار ( انتشار مسائل خصوصی): 53

3.3.1      مفهوم افشای اسرار:  54

3.3.2     ادله حرمت افشای اسرار:   54

3.3.3      اسراری که افشای آنها جایز است:‌ 55

3.3.4      افشای اسرار دولتی و مرتبط با امنیت و منافع كشور: 57

3.3.5      افشای اسرار و ورود به حریم خصوصی افراد: 57

3.4        نمیمه(سخن چینی): 59

3.4.1      مفهوم نمیمه:  59

3.4.2      ادله حرمت نمیمه:  59

3.4.3      نمیمه و هیاهوی رسانه ای: 61

3.5        نشر اكاذیب (نشر مطالب غیر واقع): 62

3.5.1      مفهوم كذب:  62

3.5.2      ادله حرمت دروغ و نشر اكاذیب: 66

3.5.3      ترویج بدعت در دین:  68

3.5.4      مواردی که نشر اكاذیب و اخبار دروغ مجاز است:‌ 69

3.5.5      نشر اكاذیب و روزنامه نگاری زرد: 72

3.6        بهتان (نسبت دادن غیر واقع به دیگری): 74

3.6.1      مفهوم بهتان:  74

3.6.3    بهتان در دستورالعمل برنامه سازی BBC:                                                 76

3.7        اضلال(پیام گمراه کننده): 77

3.7.1      مفهوم اضلال:   77

3.7.2      ادله حرمت كتب ضاله:  78

3.7.3      استفاده از “مغالطات” برای گمراه کردن مردم: 80

3.7.4      اضلال و روزنامه نگاری تکثرگرا: 81

3.8        اشاعه فحشاء(انتشار بی بند و باری اخلاقی): 82

3.8.1      مفهوم اشاعه فحشاء:   82

3.8.2      ادله حرمت اشاعه فحشاء: 83

3.8.3      حرمت تشبیب بالمرئه الاجنبیه (اظهار عشق به زن نامحرم): 84

3.8.4      اشاعه فحشاء و روزنامه نگاری هرزه نگارانه: 85

3.9        لهو (بیهوده گویی): 87

3.9.1      مفهوم لهو:  87

3.9.2      ادله حرمت لهو:  88

3.9.3      لهو و روز نامه نگاری عامه پسند: 89

3.10       مدح من لا یستحق المدح (ستایش ناروا) : 90

3.10.1    ادله حرمت مدح من لا یستحق المدح: 90

 

3.10.2   مدح من لا یستحق المدح و آگهی‌های تجاری: 91

3.11       تغریر جاهل )فریفتن نادان): 93

3.11.1    مفهوم تغریر:  93

3.11.2    ادله حرمت تغریر جاهل:  94

3.11.3   تغریر جاهل و فریب افکار عمومی:                                                          95

3.12       اضرار(ضرر زدن به غیر): 96

3.12.1    مفهوم ضرر:  96

3.12.2    ادله حرمت اضرار:  97

3.12.3    اضرار و آزادی مطلق رسانه‌های جمعی: 98

3.13       سب واهانت(بد زبانی): 100

3.13.1    مفهوم سب و اهانت در کلام فقهاء: 100

3.13.2    ادله حرمت سب واهانت:   101

3.13.3    سب و اهانت در دستور العمل برنامه  سازی BBC: 104

3.14       اعانه براثم(کمک به گناه کردن): 104

3.14.1    مفهوم اعانه براثم:  104

3.14.2    ادله حرمت اعانه براثم:  106

3.14.3    شروط تحقق اعانه بر اثم:                                    ………………………………………………………………………….. ……………………………………………………….. 107

3.14.4    اعانه بر اثم و رفتار تقلیدی ناهنجار مخاطبان:                               109

3.15       اعانه به ظالم  (کمک کردن به ستمگر): 111

3.15.1    مفهوم اعانه به ظالم:  111

3.15.2    ادله حرمت اعانه به ظالم:   111

3.15.3    اعانه بر ظالم و روزنامه نگاری استبدادی: 113

3.15.4    امر به معروف و نهی از منکر رسانه‌های خبری:                          115

3.16       سرقت  (تجاوز پنهانی به حقوق دیگری): 116

3.16.1    مفهوم سرقت:  116

3.16.2    جرم سرقت در نوشته‌های فقهی: 117

3.16.3    ادله حرمت سرقت:  117

3.16.4    سرقت و حقوق معنوی:  117

3.17       تطفیف (کم فروشی): 121

3.17.1   مفهوم تطفیف:  121

3.17.2    ادله حرمت تطفیف:  122

3.17.3    كم فروشی در رسانه‌های جمعی: 123

3.18       اختلال نظام(از هم گسیختگی امور مردم): 124

3.18.1    مفهوم نظام  و امنیت عمومی: 125

3.18.2    ادله حرمت اختلال نظام:                                                                                      126

4   فصل سوم: بررسی عناوین فقهی خبر در برنامه‌های تلویزیونی (بررسی برنامه‌های نود و هفت) 131

4.1        معرفی برنامه نود 131

4.1.1      بررسی برنامه نود: (گفتگو   با دکتر محمد دادکان رئیس اسبق فدراسیون فوتبال) 133

4.2        معرفی برنامه هفت.. 134

4.2.1      بررسی برنامه هفت: (گفتگو با خانم فریماه فرجامی بازیگر سینما). 136

5  منابع و مآخذ. 138

5  منابع و مآخذ. 139

5.1   کتب و مقالات.. 139

5.2    منابع اینترنتی   144

چکیده

بررسی احکام خبر و خبررسانی، با توجه به عصر ارتباطات و لزوم پاسخگویی فقه به مسائل جامعه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در نوشتار حاضر به ماهیت خبر پرداخته شده و هجده عنوان فقهی خبر و خبررسانی مورد بحث قرار گرفته است. این عناوین عبارتند از: غیبت، تجسس، افشای اسرار، نمیمه، نشراكاذیب، بهتان، اضلال، اشاعه فحشاء، لهو، مدح من لایستحق المدح، تغریر جاهل، اضرار،سب و اهانت، اعانه بر اثم، اعانه برظالم، سرقت، تطفیف،اختلال نظام. در تمام عناوین، ادله فقهی، موارد استثناء و جواز به صورت مختصر بررسی شده اند. در پایان این نوشتار به بررسی مصداقی عناوین فقهی خبر و خبررسانی در برنامه‌های تلویزیونی پرداخته ش

چکیده———- 1

مقدمه———- 2

بیان مساله—– 3

سوالات تحقیق-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————— 3

هدف تحقیق—- 6

پیشینه ی تحقیق-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————– 6

روش تحقیق— 8

اهمیت تحقیق– 8

فصل اول: تبیین واژگان و اصطلاحات

1-1) معنای آداب در لغت———– 11

2-1) معنای اصطلاحی آداب——– 13

3-1) كاربردهای قرآنی آداب ——- 14

4-1) واژگان مرتبط با آداب——— 15

1-4-1) واژه های قریب المعنی————— 15

1-1-4-1) تعظیم—— 17

2-1-4-1) توقیر —– 18

3-1-4-1) تكریم —– 19

5-1) ادب از منظر قرآن ———– 21

6-1) ادب از منظر روایات———- 22

7-1) اهمیت ادب از نگاه بزرگان— 23

8-1) اقسام ادب-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 23

9-1) فراگیری ادب-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد- 23

10-1) آثار ادب-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 23

1-10-1) پوشش ضعفها—— 24

2-10-1) كم شدن لغزشها—– 24

3-10-1) حسن خلق———- 24

11-1) معنای لغوی دعا————- 24

12-1) دعا در اصطلاح————- 25

13-1) مفهوم دعا در كاربرد قرآنی– 27

14-1) واژگان مرتبط با واژه دعا— 31

1-14-1) ندا-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد- 31

1-1-14-1) ارتباط ندا با دعا———- 32

2-1-14-1) فرق دعا و ندا———— 32

2-14-1) سؤال————— 33

1-2-14-1) ارتباط سؤال با دعا——- 34

2-2-14-1) تفاوت دعا و سؤال——- 34

3-14-1) تضرع————– 35

1-3-14-1)ارتباط تضرع با دعا—— 36

4-14-1)جئر-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 36

5-14-1)استغاثه————– 37

1-5-14-1)ارتباط استغاثه با دعا—— 38

6-14-1) ذكر-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 39

نتیجه مبحث-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——– 40

فصل دوم:آداب و شرایط استجابت دعا

مقدمه -بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————– 43

1-2) اعتراف به منشاء الهی توفیق دعا ————- 43

2-2) اقرار به گناه -بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد- 46

3-2) اقامه ی نماز قبل از دعا —— 48

4-2) اقرار و اظهار ایمان و اسلام — 49

5-2)اظهار اطاعت از دستورات الهی ————— 52

6-2)خوف و رجاء -بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد 54

7-2) ضرورت اخلاص در دعا —– 57

8-2) اقرار به علم و حکمت خداوند – 58

9-2)اهتمام به زمان در دعا ——— 60

10-2) اهتمام به مکان در دعا —— 63

11-2) احوال دعا -بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد- 65

نتیجه مبحث-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——– 67

فصل سوم: پیامبران الهی و آداب دعا

مقدمه-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————– 70

1-3) دعای حضرت آدم (ع) ——– 70

2-3) دعای حضرت نوح (ع)——- 71

 

3-3) دعای حضرت ابراهیم (ع)—- 73

4-3) دعای حضرت عیسی (ع)—– 76

5-3) دعای حضرت موسی(ع)—— 77

6-3) دعای حضرت شعیب(ع)—— 80

7-3) دعای حضرت سلیمان (ع)—– 81

8-3) دعای حضرت زكریا (ع)—— 84

9-3) دعای حضرت ایوب(ع)——- 85

10-3) دعای حضرت یعقوب(ع)—- 88

11-3) دعای حضرت یوسف(ع)—- 90

12-3) دعای حضرت یونس(ع)—– 94

13-3) دعای پیامبر اكرم (ص) —– 96

نتیجه مبحث-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——– 100

فصل چهارم : ادب دعا در محضر خداوند

مقدمه-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————— 102

1-4) لزوم رعایت آداب دعا——— 103

2-4) آداب باطنی دعا————— 105

1-2-4) دعا با توجه———– 106

2-2-4)  دعا با قلب پاك——- 107

3-2-4) دعا همراه خوف و رجاء————– 107

4-2-4) دعا با حال ذلت و گدایی————– 108

5-2-4) خوش گمانی به خدا(حسن ظن)——- 109

6-2-4) اصرار در دعا——– 111

3-4) آداب ظاهری دعا————– 113

1-3-4) آداب قبل از دعا—— 113

1-1-3-4) گفتن بسم الله————— 113

2-1-3-4) حمد و ثنا– 114

3-1-3-4) صدقه دادن- 117

4-1-3-4) صلوات—- 117

5-1-3-4) طهارت جسمی و روح—– 119

4-4) آداب همراه دعا(آداب در حال دعا)————- 120

1-4-4) دستها را به سوی آسمان بلند كردن—- 120

2-4-4) عمومیت دادن به دعا- 122

3-4-4)پنهانی دعا كردن—— 124

4-4-4) دعای جمعی———- 125

1-4-4-4) دنباله گوینده آمین در دعا  شریک استبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—– 126

5-4-4)با تأنی دعا كردن—— 126

6-4-4) اظهار خشوع——— 128

7-4-4) گریه در حال دعا—– 129

8-4-4) انگشتر فیروزه یا عقیق در دست راست كردنبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——– 131

9-4-4)واسطه قرار دادن اهل بیت علیهم السلامبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————– 133

5-4) آداب بعد از دعا————— 135

1-5-4) دست بر سروصورت كشیدن———- 135

2-5-4) ختم كردن دعا با صلوات————- 136

3-5-4)ذكر ماشاءالله لا قوة الا بالله العلی العظیمبلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد————– 137

4-5-4) دعا كننده بعد از دعا بهتر از قبل باشد- 138

6-4) آداب دعا در همه حال——— 139

1-6-4) عمل صالح———– 139

2-6-4)امر به معروف و نهی از منكر——– 141

3-6-4)شكر نعمت———— 143

4-6-4) لقمه ی حلال——— 144

نتیجه مبحث-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——– 146

نتیجه گیری كلّی-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—- 148

منابع و مآخذ-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد——- 150

چكیده انگلیسی-بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—— 157

 

چكیده:

ارتباط با خداوند راه های متعددی دارد كه یكی از شاخص ترین آنها دعا می باشد و چنانكه هر امری آداب و شرایط خاص خود را ایجاب می كند ، این موضوع نیز از این قاعده مستثنی نبوده و هدف اصلی این پایان نامه كه با عنوان آداب دعا از منظر قرآن و سنّت می باشد آشنایی با آداب و شرایط دعا و شناساندن شیوه‌ی ارتباط با خدا و ادب رویارویی با پروردگار وهمچنین برخی نكاتی دیگر كه رعایت آنها در تكمیل دعا و نیكو كردن آن نقش اساسی دارند ؛ و بهترین منبع برای آشنایی هر چه بهتر با جزئیات این امر قرآن ، كتاب مقدّس آسمانی و سیره‌ی عملی انبیاء الهی و ائمه اطهار (ع) می باشد . به همین منظور در فصل اول از بررسی جمیع معانی لغوی می‌توان گفت كه دعا به معنی خواندن وندا آمده است و ادب دعا چیزی است كه مردم ادیب آن را فرامی گیرند ، چون آنها را به نیكی ها فرا می خواند و از زشتی بازمی‌دارد و در اصطلاح عبارت است از هیأت زیبا و پسندیده‌ای كه چه از نظر شرع و چه از نظر عقل سزاوار است بر طبق آن داده شود و در ادامه ضمن بررسی واژگان قریب المعنی ، به ادب دعا از دیدگاه قرآن و روایات و بزرگان دین نیز اشاره اجمالی داشته و ارتباط هر یک از آنها را متذكّر شده ایم . در فصل دوم كه با عنوان آداب و شرایط استجابت دعا مطرح است كه رعایت هر یک از عناوین مطرح شده در آنها چه از نظر باطنی نظیر اخلاص و خوف و رجاء توأم با اقرار به گناه و چه از نظر ظاهری مثل مكان (مسجد، كعبه) و در زمان (هنگام اذان و اقامه ،نزول باران ) از اهمیت خاصی برخوردار است .فصل بعدی كه  باعنوان پیامبران الهی و آداب دعا تنظیم یافته به چگونگی و سیره‌ی عملی و نظری انبیاء الهی در كیفیت دعا كردن پرداخته و آدابی نظیر نسبت دادن هرگونه كوتاهی به خود و بذل و بخشایش به خدا، طلب بخشایش به مؤمنین ، تلاش در جهت جلب رحمت الهی و اظهار نهایت درجه فقر و نیاز خویش به رحمت پروردگار را ، مورد تأكید قرار داده است و بالاخره در فصل پایانی كه ادب دعا در محضر خداوند است لزوم پایبندی به جایگاه طرف مقابل دعا و خوش گمانی به قبولی آن و نیز توأم ساختن آن با صدقه و صلوات همراه با طهارت جسمی و روحی و عمومیت دادن به آن و غیره مطرح و از زوایای  متعددی بررسی شده است.

 

مقدمه

این كه انسان باید بداند چه چیزهایی از پروردگار خویش طلب كند و چه عبارتی را در این مرتبه استخدام نماید تعبیر به ادب در دعا می شود . قرآن و عترت به ما آموخته اند كه چگونه دعا كنیم و چه چیزهایی را جهت سعادت دنیا و آخرت خویش از حضرت حق مسألت نماییم.

در قرآن اغلب آیاتی كه به عبارت ربّنا مزین شده بیانگر این واقعیت است كه اهل ایمان را ارشاد فرماید تا چه چیزهایی را با چه جملاتی از خداوند تبارك و تعالی طلب كنند.

«$oY­/u‘ Ÿw ùø̓è? $oYt/qè=è% y‰÷èt/ øŒÎ) $oYoK÷ƒy‰yd ó=ydur $uZs9 `ÏB y7Rà$©! ºpyJômu‘ 4» (آل عمران/8).

(خدایا قلب ما را بعد از هدایت آلوده نكن و برنگردان و رحمتت را بر ما هدیه كن).

« $uZ­/u‘ $uZù=yèô_$#ur Èû÷üyJÎ=ó¡ãB y7s9 `ÏBur !$uZÏF­ƒÍh‘茠Zp¨Bé& ZpyJÎ=ó¡•B y7©9 » (بقره/128)

(خدایا ما را از مسلمین قرار ده و نسل ما را از ایمان آورندگان برتو قرار ده).

«!$oY­/u‘ $oYÏ?#u䠒Îû $u‹÷R‘‰9$# ZpuZ|¡ym ’Îûur ÍotÅzFy$# ZpuZ|¡ym $oYÏ%ur z>#x‹tã Í‘$¨Z9$# » (بقره/201)

فصل اول:کلیات…………………………………………………………………………………………………………………………………2

1-1. تعریف مسأله…………………………………………………………………………………………………………………………….4

1-2. سؤال‌های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..4

1-3. سابقه و پیشینه‌تحقیق………………………………………………………………………………………………………..4

1-4. ضرورت انجام تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….4

1-5. فرضیه‌ها……………………………………………………………………………………………………………………………………5

6-1. هدف‌ها و کاربردهای مورد انتظار تحقیق………………………………………………………………………………..5

7-1. روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………….5

1-8. تعریف اصطلاحات……………………………………………………………………………………………………………………6

1-8-1. روایت…………………………………………………………………………………………………………………………………..6

1-8-2. لغویون………………………………………………………………………………………………………………………………….6

1-8-3. مفردات………………………………………………………………………………………………………………………………..6

1-8-4. ایضاح لفظ…………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-8-5. بیان تأویل……………………………………………………………………………………………………………………………7

1-8-6. بیان مصداق…………………………………………………………………………………………………………………………7

1-8-7. معنای مراد………………………………………………………………………………………………………………………….7

فصل دوم: بررسی تطبیقی روایات معصومین (ع) و اقوال لغویان……………………………. …………………….8

1.2.سبحان……………………………………………………………………………………………………………………………………..10

1.1.2.سبحان در روایات…………………………………………………………………………………………………………………10

2.1.2.سبحان در لغت…………………………………………………………………………………………………………………….11

3.1.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………..14

2.2.شكورا……………………………………………………………………………………………………………………………………….15

1.2.2.شکور در روایات……………………………………………………………………………………………………………………15

2.2.2.شکور در لغت……………………………………………………………………………………………………………………….16

3.2.2.بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………….18

3.2.مرّتین………………………………………………………………………………………………………………………………………18

1.3.2.مرّتین در روایات………………………………………………………………………………………………………………….18

2.3.2.مرّتین در لغت……………………………………………………………………………………………………………………..19

3.3.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………..22

4.2.احسان………………………………………………………………………………………………………………………………22

1.4.2.احسان در روایات………………………………………………………………………………………………………….22

2.4.2.احسان در لغت……………………………………………………………………………………………………………..23

3.4.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………..24

5.2.اوّاب…………………………………………………………………………………………………………………………………..25

1.5.2.اوّاب در روایات………………………………………………………………………………………………………………25

2.5.2.اواب در لغت………………………………………………………………………………………………………………….26

3.5.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………..27

6.2.ذاالقربی…………………………………………………………………………………………………………………………….28

1.6.2.ذاالقربی در روایات………………………………………………………………………………………………………..28

1.2.6.2.ذو در لغت…………………………………………………………………………………………………………………30

2.2.6.2.قربی در لغت……………………………………………………………………………………………………………..31

3.6.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………………………32

7.2.محسورا……………………………………………………………………………………………………………………………..33

1.7.2.محسور در روایات………………………………………………………………………………………………………….33

2.7.2.محسور در لغت……………………………………………………………………………………………………………..34

3.7.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………………………36

 

8.2.املاق………………………………………………………………………………………………………………………………….37

1.8.2.املاق در روایات…………………………………………………………………………………………………………….37

2.8.2.املاق در لغت………………………………………………………………………………………………………………..37

3.8.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………………………38

9.2.قسطاس…………………………………………………………………………………………………………………………….38

1.9.2.قسطاس در روایات……………………………………………………………………………………………………….39

2.9.2.قسطاس در لغت…………………………………………………………………………………………………………..39

3.9.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………..40

10.2.شجره ملعونه………………………………………………………………………………………………………………….41

1.10.2.شجره ملعونه در روایات…………………………………………………………………………………………….41

1.2.10.2.شجره در لغت………………………………………………………………………………………………………..42

2.2.10.2.ملعونه در لغت……………………………………………………………………………………………………….43

3.10.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………………….44

11.2.قاصف…………………………………………………………………………………………………………………………….45

1.11.2.قاصف در روایات……………………………………………………………………………………………………….45

2.11.2.قاصف در لغت……………………………………………………………………………………………………….46

3.11.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………………46

12.2.فضل………………………………………………………………………………………………………………………….47

1.12.2.فضل در روایات……………………………………………………………………………………………………..47

2.12.2.فضل در لغت…………………………………………………………………………………………………………48

3.12.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………………..49

13.2.یمین………………………………………………………………………………………………………………………..49

1.13.2.یمین در روایات……………………………………………………………………………………………………49

2.13.2.یمین در لغت……………………………………………………………………………………………………….50

3.13.2.بررسی………………………………………………………………………………………………………………….51

14.2.دلوک……………………………………………………………………………………………………………………….51

1.14.2.دلوک در روایات………………………………………………………………………………………………….52

2.14.2.دلوک در لغت………………………………………………………………………………………………………53

3.14.2.بررسی………………………………………………………………………………………………………………….53

15.2.قرآن الفجر………………………………………………………………………………………………………………54

1.15.2.قرآن الفجر در روایات………………………………………………………………………………………….54

1.2.15.2.قرآن در لغت……………………………………………………………………………………………………55

2.2.15.2.فجر در لغت……………………………………………………………………………………………………..56

3.15.2.بررسی………………………………………………………………………………………………………………….56

16.2.مقام محمود…………………………………………………………………………………………………………….56

1.16.2.مقام محمود در روایات………………………………………………………………………………………..57

1.2.16.2.مقام در لغت…………………………………………………………………………………………………….58

2.2.16.2.محمود در لغت………………………………………………………………………………………………..59

3.16.2.بررسی………………………………………………………………………………………………………………….59

17.2.شاکله………………………………………………………………………………………………………………………60

1.17.2.شاكله در روایات………………………………………………………………………………………………….60

2.17.2.شاکله در لغت……………………………………………………………………………………………………..61

3.17.2.بررسی………………………………………………………………………………………………………………….61

18.2.روح………………………………………………………………………………………………………………………….61

1.18.2.روح در روایات…………………………………………………………………………………………………….61

2.18.2.روح در لغت…………………………………………………………………………………………………………65

3.18.2.بررسی………………………………………………………………………………………………………………….66

19.2.ینبوع……………………………………………………………………………………………………………………….66

1.19.2.ینبوع در روایات………………………………………………………………………………………………66

2.19.2.ینبوع در لغت………………………………………………………………………………………………….67

3.19.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..67.

20.2.جنّه……………………………………………………………………………………………………………………..68

1.20.2.جنه در روایات…………………………………………………………………………………………………68

2.20.2.جنه در لغت…………………………………………………………………………………………………….68

3.20.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..68

21.2.قبیل……………………………………………………………………………………………………………………69

1.21.2.قبیل در روایات……………………………………………………………………………………………….69

2.21.2.قبیل در لغت…………………………………………………………………………………………………..69

3.21.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..70

22.2.زخرف………………………………………………………………………………………………………………….70

1.22.2.زخرف در روایات……………………………………………………………………………………………..71

2.22.2.زخرف در لغت…………………………………………………………………………………………………71

3.22.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..72

23.2.سعیر……………………………………………………………………………………………………………………72

1.23.2.سعیر در روایات……………………………………………………………………………………………….72

2.23.2.سعیر در لغت…………………………………………………………………………………………………..72

3.23.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..73

24.2.جهر و اخفاء………………………………………………………………………………………………………..74

1.24.2.جهر و اخفاء در روایات……………………………………………………………………………………74

1.2.24.2.جهر در لغت………………………………………………………………………………………………..75

2.2.24.2.اخفات در لغت…………………………………………………………………………………………….76

3.24.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..77

25.2.باس…………………………………………………………………………………………………………………….77

1.25.2.باس در روایات………………………………………………………………………………………………..77

2.25.2.باس در لغت……………………………………………………………………………………………………78

3.25.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………….79

26.2.باخع……………………………………………………………………………………………………………………79

1.26.2.باخع در روایات……………………………………………………………………………………………….79

2.26.2.باخع در لغت…………………………………………………………………………………………………..79

3.26.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………….80

27.2.اسف……………………………………………………………………………………………………………………80

1.27.2.اسف در روایات………………………………………………………………………………………………80

2.27.2.اسف در لغت………………………………………………………………………………………………….80

3.27.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………….82

28.2.جرزا…………………………………………………………………………………………………………………….82

1.28.2.جرزا در روایات……………………………………………………………………………………………….82

2.28.2.جرزا در لغت…………………………………………………………………………………………………..82

3.28.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………….83

29.2.فتی……………………………………………………………………………………………………………………..83

1.29.2.فتی در روایات…………………………………………………………………………………………………83

2.29.2.فتی در لغت…………………………………………………………………………………………………….84

3.29.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..84

30.2.شططا………………………………………………………………………………………………………………….85

1.30.2.شططا در روایات……………………………………………………………………………………………..85

2.30.2.شططا در لغت…………………………………………………………………………………………………85

3.30.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..86

31.2.ازکی طعام…………………………………………………………………………………………………………..87

1.31.2.ازکی طعام در روایات………………………………………………………………………………………87

1.2.31.2.ازکی در لغت……………………………………………………………………………………………….87

2.2.31.2.طعام در لغت……………………………………………………………………………………………….88

3.31.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..89

32.2.مهل…………………………………………………………………………………………………………………….90

1.32.2.مهل در روایات………………………………………………………………………………………………..90

2.32.2.مهل در لغت……………………………………………………………………………………………………90

3.32.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..91

33.2.کنز………………………………………………………………………………………………………………………92

1.33.2.کنز در روایات………………………………………………………………………………………………….92

2.33.2.کنز در لغت……………………………………………………………………………………………………..94

3.33.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..94

34.2.ردم……………………………………………………………………………………………………………………..95

1.34.2.ردم در روایات…………………………………………………………………………………………………95

2.34.2.ردم در لغت…………………………………………………………………………………………………….95

3.34.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………….96

35.2.ذکر…………………………………………………………………………………………………………………….96

1.35.2.ذکر در روایات…………………………………………………………………………………………………96

2.35.2.ذکر در لغت…………………………………………………………………………………………………….97

3.35.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..97

36.2.نزل………………………………………………………………………………………………………………………98

1.36.2.نزل در روایات…………………………………………………………………………………………………98

2.36.2.نزل در لغت…………………………………………………………………………………………………….98

3.36.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………….99

37.2.حولا……………………………………………………………………………………………………………………99

1.37.2.حولا در روایات……………………………………………………………………………………………..100

2.37.2.حولا در لغت…………………………………………………………………………………………………100

3.37.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………..100

2.38.شرک………………………………………………………………………………………………………………..101

1.38.2.شرک در روایات……………………………………………………………………………………………101

2.38.2.شرک در لغت……………………………………………………………………………………………….103

3.38.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………..104

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………105

منابع و ماخذ…………………………………………………………………………………………………………….106

111 .Abstrac

چکیده

یکی از شیوه های دست یابی به معنی و تفسیر صحیح قرآن تدبر در کتاب الهی به همراه مراجعه به عترت پیامبر اکرم (ص) است. در این راستا دانش مفردات قرآن از این‌جهت اهمیت دارد که محقّق به معانی واژه‌های قرآنی در زمان نزدیک نزول قرآن و سیر تطوّر معنایی آن‌ ها در طول زمان دست‌یافته و فهم مراد الهی را برای او میسّر می‌سازد. از دیگر سو ائمه‌ی معصوم‌(ع) با راهنمایی‌های خود و با در نظر گرفتن نیاز جامعه راه را آسان نموده‌اند و پیروی از کلام ایشان در دانش مفردات دست‌یازیدن به ریسمان محکم الهی است؛ بنابراین بر هر پژوهشگری در عرصه‌ی مفردات قرآنی لازم است به دو منبع اقوال لغویان و کلام معصومین‌(ع) توجّه داشته باشد. در این تحقیق با مراجعه به کتب تفسیر روایی، روایات معصومین‌(ع) در مورد مفردات سور کهف و اسرا استخراج‌شده، سپس با مراجعه به اقوال لغویان به بررسی تطبیقی میان روایات معصومین‌(ع) و گفته‌های اهل لغت در مفردات این سوره پرداخته ‌شده است. در ذکر معنای مفردات ازنظر اهل لغت به اصل معنای واژه‌ها نظر داشته، البته در کتب لغت علاوه بر معنای اصلی واژه به معانی مجازی لغت نیز اشاره‌شده است. امّا آنچه از گفته‌های اهل لغت با کلام معصوم‌(ع) مورد تطبیق و مقایسه قرارگرفته است، معانی عرفی مفردات است. شیوه‌ی ائمه‌(ع) در توضیح مفردات قرآنی گاه ایضاح لفظ بوده وگاه بیان مصداق و بیان لایه‌های معنایی و گاهی به بیان مصداق باطنی و بیان وجه‌تسمیه‌ی لغت اشاره داشته‌اند.

مقدمه

فهم درست قرآن بر هر مسلمانی که حقیقت آیین خویش را می‌جوید و معارف بلند آن را می‏کاود و وظایف الهی خویش را می طلبد و فضایل اخلاقی را از سرچشمه آن می-خواهد فرض است. اولین گام در این عرصه آشنایی با معارف قرآن، قرائت و سپس تدبر در معانی ژرف قرآن کریم است؛ اما معارف قرآن عمیق تر و پیچیدگی هایش بیشتر از آن است که تنها بتوان به تدبر و فهم شخصی اتکا کرد؛ به همین جهت برای دست‌یابی به تفسیر صحیح و واقعی قرآن باید حقیقت آن را در منابع اصلی جستجو کرد و از مراجعه به منابع پراکنده و فرعی خودداری کرد در این راستا باید به مفسران حقیقی قرآن و تالیان به‌حق کتاب خدا و ترجمان وحی الهی مراجعه کرد.

از دیگر سو آشنایی بادانش مفردات و توجه به مفردات آیات و داشتن معنای صریح و صحیحی از آن‌ ها از مقدّمات مهم در فهم قرآن هست؛ بنابراین قرآن‌پژوهان می‌بایست با بهره گرفتن از کتب لغت و کتبی که به‌طور تخصصی به بحث پیرامون مفردات قرآن پرداخته‌اند، به کاوش در معانی مفردات قرآن بپردازند.

فصل اول:  کلیات.. 3

1-1. بیان مسأله. 4

1-2. سؤال‌های تحقیق. 4

1-2-1. سؤال اصلی. 5

1-2-2. سؤالات فرعی. 5

1-3. فرضیه‌ها 5

1-4. سابقه و پیشینه تحقیق. 6

1-5. ضرورت و اهمیت تحقیق. 6

1-6. هدف‌ها و كاربردهای مورد انتظار از انجام تحقیق. 7

1-7. روش تحقیق. 7

1-8. سازماندهی تحقیق. 8

فصل دوم: سوره‌ی نبأ 9

2-1. معرفی اجمالی سوره‌ی نبأ 10

2-1-1. محتوای سوره‌ی نبأ 10

2-1-2. فضیلت تلاوت سوره نبا 11

2-2. نبأ 11

الف) روایات.. 11

ب) اقوال لغویان. 14

ج) نتیجه‌گیری. 15

2-3. معصرات.. 16

الف) روایات.. 16

ب) اقوال لغویان. 17

ج) نتیجه‌گیری. 20

2-4. أحقاب.. 20

الف) روایات.. 20

ب) اقوال لغویان. 22

ج) نتیجه‌گیری. 24

2-5. مفاز 26

الف) روایات.. 26

ب) اقوال لغویان. 26

ج) نتیجه‌‌گیری. 28

2-6. کواعب.. 29

الف) روایات.. 29

ب) اقوال لغویان. 29

ج) نتیجه‌گیری. 31

2-7. روح. 31

الف) روایات.. 32

ب) اقوال لغویان. 32

ج) نتیجه‌گیری. 36

2-8. صواب.. 37

الف) روایات.. 37

ب) اقوال لغویان. 39

ج) نتیجه‌گیری. 40

2-9. تراب.. 41

الف) روایات.. 41

ب) اقوال لغویان. 42

ج) نتیجه‌‌گیری. 44

فصل دوم: سوره‌ی نازعات.. 45

3-1. معرفی اجمالی سوره‌ی نازعات.. 46

3-1-1. محتواى سوره‌ی نازعات.. 46

3-1-2. فضیلت تلاوت این سوره 47

3-2. نازعات.. 47

الف) روایات.. 47

ب) اقوال لغویان. 48

ج) نتیجه‌گیری. 50

3-3. غرق. 51

الف) روایات.. 51

ب) اقوال لغویان. 51

ج) نتیجه‌گیری. 55

3-4. ناشطات.. 55

 

الف) روایات.. 55

ب) اقوال لغویان. 56

ج) نتیجه‌گیری. 59

3-5. سابحات.. 60

الف) روایات.. 60

ب) اقوال لغویان. 61

ج) نتیجه‌گیری. 64

3-6. سابقات.. 65

الف) روایات.. 65

ب) اقوال لغویان. 65

ج) نتیجه‌گیری. 67

3-7. مدبرات.. 68

الف) روایات.. 68

ب) اقوال لغویان. 69

ج) نتیجه‌گیری. 70

3-8. راجفه. 71

الف) روایات.. 71

ب) اقوال لغویان. 72

ج) نتیجه‌گیری. 74

3-9. رادفه. 74

الف) روایات.. 75

ب) اقوال لغویان. 75

ج) نتیجه‌گیری. 77

3-10. حافره 77

الف) روایات.. 78

ب) اقوال لغویان. 78

ج) نتیجه‌گیری. 81

3-11. کره 82

الف) روایات.. 82

ب) اقوال لغویان. 83

ج) نتیجه‌گیری. 84

3-12. خاسره 85

الف) اقوال لغویان. 85

ب) نتیجه‌گیری. 87

3-13. ساهره 87

الف) روایات.. 87

ب) اقوال لغویان. 88

ج) نتیجه‌گیری. 91

3-14. دحاها 92

الف) روایات.. 92

ب) اقوال لغویان. 94

ج) نتیجه‌گیری. 96

3-15. طغی. 96

الف) روایات.. 96

ب) اقوال لغویان. 97

ج) نتیجه‌گیری. 100

فصل سوم:  سوره‌ی عبس… 101

4-1. معرفی اجمالی سوره‌ی عبس… 102

4-1-1. محتواى سوره‌ی “عبس”. 102

4-1-2. فضیلت تلاوت این سوره 102

4-1. سفره 103

الف) روایات.. 103

ب) اقوال لغویان. 103

ج) نتیجه‌گیری. 108

4-3. قتل. 109

الف) روایات.. 109

ب) اقوال لغویان. 110

ج) نتیجه‌گیری. 112

4-4. انسان. 112

الف) روایات.. 112

ب) اقوال لغویان. 113

ج) نتیجه‌گیری. 117

4-5. طعام. 117

الف) روایات.. 117

ب) اقوال لغویان. 118

ج) نتیجه‌گیری. 120

4-6. أَبّا 120

الف) روایات.. 121

ب) اقوال لغویان. 121

ج) نتیجه‌گیری. 124

نتیجه‌گیری.. 125

فهرست منابع. 126

الف. منابع فارسی. 126

ب. منابع عربی. 12

چکیده‌:

شناخت و فهم دقیق مفردات قرآن کریم از مقدمات مهم فهم و تفسیرِ آن است. در ضمنِ برخی از روایات منسوب به معصومان:، که مفسران حقیقی قرآن کریم‌اند، توضیحاتی درباره‌ی برخی از مفردات قرآن کریم آمده است. ارزیابی تطبیقی این توضیحات با اقوال لغویان درباره‌ی مفردات مورد نظر برای بهره‌مندی هر چه بهتر از آنها، سودمند است. در این پژوهش، توضیحاتی که به معصومان: درباره‌ی مفردات سوره‌های مبارکه‌ی نبأ، نازعات و عبس منسوب است، با اقوال لغویان ارزیابی تطبیقی شده است. برای این منظور، ابتدا روایاتِ متضمن توضیح درباره‌ی یکی از مفردات سوره‌های مذکور از منابع روایی و تفسیری استخراج و ترجمه شد. سپس اقوال برخی از لغویان درباره‌ی آن مفردات بر اساس ترتیب تاریخی گزینش و ترجمه شد. و سرانجام ذیل هر یک از آن مفردات، توضیحات روایی با اقوال لغویان مقایسه و نتیجه‌گیری شد. در این سه سوره، روایات منسوب به معصومان: 27 واژه را توضیح داده‌اند که با ارزیابی تطبیقی آنها با اقوال لغویان نتایج ذیل به دست آمد: (1) در شش واژه روایات معنای لغوی را ذکر کرده‌اند که با اقوال لغویان مطابق است؛ (2) در دو واژه روایات، معنایی را ذکر کرده‌اند که تا حدودی با اقوال لغویان اختلاف دارد، ولی با هم نقطه‌ی اشتراک دارند؛ (3) در شش واژه روایات مصداق واژه را ذکر کرده‌اند که با معنای لغوی سازگار است؛ (4) در پنج واژه روایات هم معنا و هم مصداق را ذکر کرده‌اند که با معنای لغوی سازگار است؛ (5) در هشت واژه، روایات به تأویل آن واژه پرداخته‌اند.

مقدمه

قرآن کریم، برترین و آخرین پیام خداوند، ارزشمندترین گوهر گران بهای به جای مانده از پیامبر اکرم 9، سرچشمه و مدار محوری فکری تمام مسلمانان جهان است. این اقیانوس بی کران که به ژرفای حقایق آن نمی توان رسید، و شگفتی هایش را پایانی نیست؛ کتابی است که کلامش زیباترین سخن، ظاهرش در اوج لطافت و زیبایی و مفاهیم بلند و مضامین عالی اش پا به ‌پای زمان، همانند خورشید و ماه بر همه ملت ها در طول زمان می تابد و همگان را از معارف نابش سیراب می کند.

نخستین گام برای غور در دریای بی انتهای قرآن و نوشیدن معارف حیات بخش آن، شناخت دقیق این کتاب گران سنگ است، زیرا آنان که قرآن را آن گونه که هست نشناخته اند، آن گونه که باید، به آن ارج نمی نهند و آن چنان که بایسته است، از آن بهره نمی برند و از انس و ارتباط با آن لذتی نصیبشان نمی گردد. درنتیجه از درس های سازنده و مواعظ دل نشین و معارف گران سنگ آن محروم می گردند.

اما معارف قرآن، عمیق تر و پیچیدگی هایش بیشتر از آن است که به تنهایی بتوان به تفسیر صحیح و واقعی قرآن رسید. نابخردی است که کسی برای رسیدن به مقصدی، راه را رها نموده و از بیراهه‌ها بخواهد به مقصد برسد و در را رها نموده و بخواهد از روزنه های دیوار وارد خانه شود، اهل بیت پیامبر:، به مثابه در ورود به معارف الهی قرآن و اسلام ناب می باشند، همان گونه که حضرت امیر7 می فرمایند: «ما خاصگان‏، یاران و گنجوران نبوّت، و درهاى‏ رسالتیم‏. در خانه‏ها جز از درهاى آن نتوان در شد، و آن كه جز از در، به خانه در آمد به دزدى سمر(مشهور) شد.»[1]

پس عاقلانه ترین راه برای دریافت معانی و مفاهیم قرآن، پناه بردن به خاندان و اهل بیت پیامبر است که در طول عمر پربهای خویش پیوسته به تبیین معارف و احکام الهی پرداخته‌اند.

حال که اهمیت و جایگاه منابع روایی در تبیین حقایق ناب قرآنی اندکی روشن شد نوبت آن است که بدانیم گام نخست در فهم و تفسیر معانی آیات، به دست آوردن معانی الفاظ و تک واژه های آیات است. به عبارت دیگر اگر معنای الفاظ به خوبی روشن نباشد، کشف مراد حقیقی از آن ها امکان پذیر نخواهد بود. پس ابتدا باید این واژگان در لغت‌نامه ها مورد واکاوی و ریشه یابی قرار گیرد یا معنای لغوی آن‌ ها مشخص شود، در این مرحله وجود برخی تفاوت ها در تفسیر و توضیح مفردات قرآنی در منابع روایی و لغت نامه های عربی، انگیزه ارزیابی تطبیقی این دو را به منظور فهم عمیق آیات قرآن، تقویت می‌کند.