فصل اول:کلیات…………………………………………………………………………………………………………………………………2

1-1. تعریف مسأله…………………………………………………………………………………………………………………………….4

1-2. سؤال‌های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..4

1-3. سابقه و پیشینه‌تحقیق………………………………………………………………………………………………………..4

1-4. ضرورت انجام تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….4

1-5. فرضیه‌ها……………………………………………………………………………………………………………………………………5

6-1. هدف‌ها و کاربردهای مورد انتظار تحقیق………………………………………………………………………………..5

7-1. روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………….5

1-8. تعریف اصطلاحات……………………………………………………………………………………………………………………6

1-8-1. روایت…………………………………………………………………………………………………………………………………..6

1-8-2. لغویون………………………………………………………………………………………………………………………………….6

1-8-3. مفردات………………………………………………………………………………………………………………………………..6

1-8-4. ایضاح لفظ…………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-8-5. بیان تأویل……………………………………………………………………………………………………………………………7

1-8-6. بیان مصداق…………………………………………………………………………………………………………………………7

1-8-7. معنای مراد………………………………………………………………………………………………………………………….7

فصل دوم: بررسی تطبیقی روایات معصومین (ع) و اقوال لغویان……………………………. …………………….8

1.2.سبحان……………………………………………………………………………………………………………………………………..10

1.1.2.سبحان در روایات…………………………………………………………………………………………………………………10

2.1.2.سبحان در لغت…………………………………………………………………………………………………………………….11

3.1.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………………..14

2.2.شكورا……………………………………………………………………………………………………………………………………….15

1.2.2.شکور در روایات……………………………………………………………………………………………………………………15

2.2.2.شکور در لغت……………………………………………………………………………………………………………………….16

3.2.2.بررسی………………………………………………………………………………………………………………………………….18

3.2.مرّتین………………………………………………………………………………………………………………………………………18

1.3.2.مرّتین در روایات………………………………………………………………………………………………………………….18

2.3.2.مرّتین در لغت……………………………………………………………………………………………………………………..19

3.3.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………..22

4.2.احسان………………………………………………………………………………………………………………………………22

1.4.2.احسان در روایات………………………………………………………………………………………………………….22

2.4.2.احسان در لغت……………………………………………………………………………………………………………..23

3.4.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………..24

5.2.اوّاب…………………………………………………………………………………………………………………………………..25

1.5.2.اوّاب در روایات………………………………………………………………………………………………………………25

2.5.2.اواب در لغت………………………………………………………………………………………………………………….26

3.5.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………..27

6.2.ذاالقربی…………………………………………………………………………………………………………………………….28

1.6.2.ذاالقربی در روایات………………………………………………………………………………………………………..28

1.2.6.2.ذو در لغت…………………………………………………………………………………………………………………30

2.2.6.2.قربی در لغت……………………………………………………………………………………………………………..31

3.6.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………………………32

7.2.محسورا……………………………………………………………………………………………………………………………..33

1.7.2.محسور در روایات………………………………………………………………………………………………………….33

2.7.2.محسور در لغت……………………………………………………………………………………………………………..34

3.7.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………………………36

 

8.2.املاق………………………………………………………………………………………………………………………………….37

1.8.2.املاق در روایات…………………………………………………………………………………………………………….37

2.8.2.املاق در لغت………………………………………………………………………………………………………………..37

3.8.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………………………38

9.2.قسطاس…………………………………………………………………………………………………………………………….38

1.9.2.قسطاس در روایات……………………………………………………………………………………………………….39

2.9.2.قسطاس در لغت…………………………………………………………………………………………………………..39

3.9.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………………………..40

10.2.شجره ملعونه………………………………………………………………………………………………………………….41

1.10.2.شجره ملعونه در روایات…………………………………………………………………………………………….41

1.2.10.2.شجره در لغت………………………………………………………………………………………………………..42

2.2.10.2.ملعونه در لغت……………………………………………………………………………………………………….43

3.10.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………………….44

11.2.قاصف…………………………………………………………………………………………………………………………….45

1.11.2.قاصف در روایات……………………………………………………………………………………………………….45

2.11.2.قاصف در لغت……………………………………………………………………………………………………….46

3.11.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………………46

12.2.فضل………………………………………………………………………………………………………………………….47

1.12.2.فضل در روایات……………………………………………………………………………………………………..47

2.12.2.فضل در لغت…………………………………………………………………………………………………………48

3.12.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………………..49

13.2.یمین………………………………………………………………………………………………………………………..49

1.13.2.یمین در روایات……………………………………………………………………………………………………49

2.13.2.یمین در لغت……………………………………………………………………………………………………….50

3.13.2.بررسی………………………………………………………………………………………………………………….51

14.2.دلوک……………………………………………………………………………………………………………………….51

1.14.2.دلوک در روایات………………………………………………………………………………………………….52

2.14.2.دلوک در لغت………………………………………………………………………………………………………53

3.14.2.بررسی………………………………………………………………………………………………………………….53

15.2.قرآن الفجر………………………………………………………………………………………………………………54

1.15.2.قرآن الفجر در روایات………………………………………………………………………………………….54

1.2.15.2.قرآن در لغت……………………………………………………………………………………………………55

2.2.15.2.فجر در لغت……………………………………………………………………………………………………..56

3.15.2.بررسی………………………………………………………………………………………………………………….56

16.2.مقام محمود…………………………………………………………………………………………………………….56

1.16.2.مقام محمود در روایات………………………………………………………………………………………..57

1.2.16.2.مقام در لغت…………………………………………………………………………………………………….58

2.2.16.2.محمود در لغت………………………………………………………………………………………………..59

3.16.2.بررسی………………………………………………………………………………………………………………….59

17.2.شاکله………………………………………………………………………………………………………………………60

1.17.2.شاكله در روایات………………………………………………………………………………………………….60

2.17.2.شاکله در لغت……………………………………………………………………………………………………..61

3.17.2.بررسی………………………………………………………………………………………………………………….61

18.2.روح………………………………………………………………………………………………………………………….61

1.18.2.روح در روایات…………………………………………………………………………………………………….61

2.18.2.روح در لغت…………………………………………………………………………………………………………65

3.18.2.بررسی………………………………………………………………………………………………………………….66

19.2.ینبوع……………………………………………………………………………………………………………………….66

1.19.2.ینبوع در روایات………………………………………………………………………………………………66

2.19.2.ینبوع در لغت………………………………………………………………………………………………….67

3.19.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..67.

20.2.جنّه……………………………………………………………………………………………………………………..68

1.20.2.جنه در روایات…………………………………………………………………………………………………68

2.20.2.جنه در لغت…………………………………………………………………………………………………….68

3.20.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..68

21.2.قبیل……………………………………………………………………………………………………………………69

1.21.2.قبیل در روایات……………………………………………………………………………………………….69

2.21.2.قبیل در لغت…………………………………………………………………………………………………..69

3.21.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..70

22.2.زخرف………………………………………………………………………………………………………………….70

1.22.2.زخرف در روایات……………………………………………………………………………………………..71

2.22.2.زخرف در لغت…………………………………………………………………………………………………71

3.22.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..72

23.2.سعیر……………………………………………………………………………………………………………………72

1.23.2.سعیر در روایات……………………………………………………………………………………………….72

2.23.2.سعیر در لغت…………………………………………………………………………………………………..72

3.23.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..73

24.2.جهر و اخفاء………………………………………………………………………………………………………..74

1.24.2.جهر و اخفاء در روایات……………………………………………………………………………………74

1.2.24.2.جهر در لغت………………………………………………………………………………………………..75

2.2.24.2.اخفات در لغت…………………………………………………………………………………………….76

3.24.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..77

25.2.باس…………………………………………………………………………………………………………………….77

1.25.2.باس در روایات………………………………………………………………………………………………..77

2.25.2.باس در لغت……………………………………………………………………………………………………78

3.25.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………….79

26.2.باخع……………………………………………………………………………………………………………………79

1.26.2.باخع در روایات……………………………………………………………………………………………….79

2.26.2.باخع در لغت…………………………………………………………………………………………………..79

3.26.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………….80

27.2.اسف……………………………………………………………………………………………………………………80

1.27.2.اسف در روایات………………………………………………………………………………………………80

2.27.2.اسف در لغت………………………………………………………………………………………………….80

3.27.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………….82

28.2.جرزا…………………………………………………………………………………………………………………….82

1.28.2.جرزا در روایات……………………………………………………………………………………………….82

2.28.2.جرزا در لغت…………………………………………………………………………………………………..82

3.28.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………….83

29.2.فتی……………………………………………………………………………………………………………………..83

1.29.2.فتی در روایات…………………………………………………………………………………………………83

2.29.2.فتی در لغت…………………………………………………………………………………………………….84

3.29.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..84

30.2.شططا………………………………………………………………………………………………………………….85

1.30.2.شططا در روایات……………………………………………………………………………………………..85

2.30.2.شططا در لغت…………………………………………………………………………………………………85

3.30.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..86

31.2.ازکی طعام…………………………………………………………………………………………………………..87

1.31.2.ازکی طعام در روایات………………………………………………………………………………………87

1.2.31.2.ازکی در لغت……………………………………………………………………………………………….87

2.2.31.2.طعام در لغت……………………………………………………………………………………………….88

3.31.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..89

32.2.مهل…………………………………………………………………………………………………………………….90

1.32.2.مهل در روایات………………………………………………………………………………………………..90

2.32.2.مهل در لغت……………………………………………………………………………………………………90

3.32.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..91

33.2.کنز………………………………………………………………………………………………………………………92

1.33.2.کنز در روایات………………………………………………………………………………………………….92

2.33.2.کنز در لغت……………………………………………………………………………………………………..94

3.33.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..94

34.2.ردم……………………………………………………………………………………………………………………..95

1.34.2.ردم در روایات…………………………………………………………………………………………………95

2.34.2.ردم در لغت…………………………………………………………………………………………………….95

3.34.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………….96

35.2.ذکر…………………………………………………………………………………………………………………….96

1.35.2.ذکر در روایات…………………………………………………………………………………………………96

2.35.2.ذکر در لغت…………………………………………………………………………………………………….97

3.35.2.بررسی……………………………………………………………………………………………………………..97

36.2.نزل………………………………………………………………………………………………………………………98

1.36.2.نزل در روایات…………………………………………………………………………………………………98

2.36.2.نزل در لغت…………………………………………………………………………………………………….98

3.36.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………….99

37.2.حولا……………………………………………………………………………………………………………………99

1.37.2.حولا در روایات……………………………………………………………………………………………..100

2.37.2.حولا در لغت…………………………………………………………………………………………………100

3.37.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………..100

2.38.شرک………………………………………………………………………………………………………………..101

1.38.2.شرک در روایات……………………………………………………………………………………………101

2.38.2.شرک در لغت……………………………………………………………………………………………….103

3.38.2.بررسی…………………………………………………………………………………………………………..104

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………105

منابع و ماخذ…………………………………………………………………………………………………………….106

111 .Abstrac

چکیده

یکی از شیوه های دست یابی به معنی و تفسیر صحیح قرآن تدبر در کتاب الهی به همراه مراجعه به عترت پیامبر اکرم (ص) است. در این راستا دانش مفردات قرآن از این‌جهت اهمیت دارد که محقّق به معانی واژه‌های قرآنی در زمان نزدیک نزول قرآن و سیر تطوّر معنایی آن‌ ها در طول زمان دست‌یافته و فهم مراد الهی را برای او میسّر می‌سازد. از دیگر سو ائمه‌ی معصوم‌(ع) با راهنمایی‌های خود و با در نظر گرفتن نیاز جامعه راه را آسان نموده‌اند و پیروی از کلام ایشان در دانش مفردات دست‌یازیدن به ریسمان محکم الهی است؛ بنابراین بر هر پژوهشگری در عرصه‌ی مفردات قرآنی لازم است به دو منبع اقوال لغویان و کلام معصومین‌(ع) توجّه داشته باشد. در این تحقیق با مراجعه به کتب تفسیر روایی، روایات معصومین‌(ع) در مورد مفردات سور کهف و اسرا استخراج‌شده، سپس با مراجعه به اقوال لغویان به بررسی تطبیقی میان روایات معصومین‌(ع) و گفته‌های اهل لغت در مفردات این سوره پرداخته ‌شده است. در ذکر معنای مفردات ازنظر اهل لغت به اصل معنای واژه‌ها نظر داشته، البته در کتب لغت علاوه بر معنای اصلی واژه به معانی مجازی لغت نیز اشاره‌شده است. امّا آنچه از گفته‌های اهل لغت با کلام معصوم‌(ع) مورد تطبیق و مقایسه قرارگرفته است، معانی عرفی مفردات است. شیوه‌ی ائمه‌(ع) در توضیح مفردات قرآنی گاه ایضاح لفظ بوده وگاه بیان مصداق و بیان لایه‌های معنایی و گاهی به بیان مصداق باطنی و بیان وجه‌تسمیه‌ی لغت اشاره داشته‌اند.

مقدمه

فهم درست قرآن بر هر مسلمانی که حقیقت آیین خویش را می‌جوید و معارف بلند آن را می‏کاود و وظایف الهی خویش را می طلبد و فضایل اخلاقی را از سرچشمه آن می-خواهد فرض است. اولین گام در این عرصه آشنایی با معارف قرآن، قرائت و سپس تدبر در معانی ژرف قرآن کریم است؛ اما معارف قرآن عمیق تر و پیچیدگی هایش بیشتر از آن است که تنها بتوان به تدبر و فهم شخصی اتکا کرد؛ به همین جهت برای دست‌یابی به تفسیر صحیح و واقعی قرآن باید حقیقت آن را در منابع اصلی جستجو کرد و از مراجعه به منابع پراکنده و فرعی خودداری کرد در این راستا باید به مفسران حقیقی قرآن و تالیان به‌حق کتاب خدا و ترجمان وحی الهی مراجعه کرد.

از دیگر سو آشنایی بادانش مفردات و توجه به مفردات آیات و داشتن معنای صریح و صحیحی از آن‌ ها از مقدّمات مهم در فهم قرآن هست؛ بنابراین قرآن‌پژوهان می‌بایست با بهره گرفتن از کتب لغت و کتبی که به‌طور تخصصی به بحث پیرامون مفردات قرآن پرداخته‌اند، به کاوش در معانی مفردات قرآن بپردازند.