تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

فهرست مطالب

     عنوان صفحه                                                                                                                                                                                                                                                                                                             فصل اول :کلیات تحقیق

1-1- تبیین مساله تحقیق.. 5

1-2- سوالات تحقیق.. 10

1-3- فرضیات تحقیق.. 11

1-4- پیشینه تحقیق.. 11

1-5- ضرورت تحقیق.. 21

1-6- روش تحقیق.. 22

1-6-1- متغیرهای تحقیق.. 23

1-6-2- پایایی تحقیق.. 27

1-6-3- تکنیک تحقیق.. 27

گردآوری اطلاعات.. 32

1-8- جامعه آماری و حجم نمونه.. 32

1-9- اهداف تحقیق.. 36

1-10- مسائل و مشکلات تحقیق.. 37

 

   فصل دوم: مفاهیم و مبانی نظری

2-1- مفاهیم.. 39

2-1- 1- توسعه کشاورزی.. 39

2-1- 2- عوامل نهادی.. 43

2-1-3- عوامل طبیعی.. 44

2-2- چارچوب نظری.. 45

2-2- 1- ساختار قدرت در ایران.. 48

2-2-2- اقتصاد سیاسی در ایران.. 50

2-2-3- ماهیت نهاد دولت در ایران.. 52

2-2-4- الگوی رفتاری دولت و توسعه کشاورزی.. 63

2-2-5- تبیین الگوی رفتاری دولت در محیط برنامه ریزی توسعه بخش کشاورزی   66

2-3- سرمایه گذاری در فرایند تولید و کنترل ترتیبات قیمتی بازار انعکاس عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی.. 77

2-3- 1- زمینه های سرمایه گذاری دولت در فرایند تولید بخش کشاورزی   79

2-3- 1- 1- زیرساخت های عمومی در بخش کشاورزی.. 79

2-3- 1- 2- انتشار و گسترش فناوری های نوین در بخش کشاورزی.. 80

2-3- 1- 3- بهره وری منابع آب در بخش کشاورزی.. 82

2-3- 1- 4- آموزش و ترویج در راستای شکل گیری مهارت و دانش فردی   84

2-3- 1- 5- اصلاح ساختار اراضی در بخش کشاورزی.. 85

2-3- 1- 6- جذب سرمایه و اعتبارات در بخش کشاورزی.. 86

2-3- 1- 7- بازاریابی و بازاررسانی در بخش کشاورزی.. 88

2-3- 2- تنظیم ترتیبات قیمتی بازار محصولات کشاورزی.. 90

2-4- مولفه های طبیعی موثر در توسعه کشاورزی.. 92

2-4-1- منابع خاک.. 94

2-4-1- 1- بافت خاک.. 95

2-4-1- 2- عمق خاک.. 96

2-4-1-3- شوری خاک.. 97

2-4-1- 4- موادآلی خاک.. 98

2-4-1- 5- فرسایش خاک.. 98

2-4-1- 6- ارزیابی تناسب اراضی.. 99

2-4-2- منابع آب.. 100

2-4-3- وضعیت آب و هوایی.. 103

2-4-4- عوامل زیستی(مفید و خسارت زا).. 105

2-5- جمع بندی.. 106

 

   فصل سوم: معرفی منطقه

3-1- موقعیت جغرافیایی منطقه.. 110

3-1- 1- موقعیت جغرافیایی شهرستان.. 110

 

3-1- 2- موقعیت جغرافیایی سکونتگاه های روستایی.. 113

3-2- ویژگی های طبیعی.. 117

3-2-1- منابع خاک.. 118

3-2-2- منابع آب.. 120

3-2-2-1- منابع آب سطحی.. 121

3-2-2-2- منابع آب زیر زمینی.. 123

3-2-2-3- وضعیت قنوات منطقه.. 123

3-2-2-4- وضعیت چشمه های منطقه.. 123

3-2-2-5- وضعیت چاه های منطقه.. 124

3-2-2-6- كیفیت منابع آب منطقه.. 124

3-2-2-7- تعیین نیاز آبی بخش كشاورزی(زراعت و باغ).. 124

3-2-2-8- آب مورد نیاز بخش دامداری.. 125

3-2-2-9- تعیین كمبود یا مازاد آب در منطقه.. 125

3-2-3- وضعیت آب و هوایی.. 126

3-2-3-1- بارش.. 126

3-2-3- 2- تعداد روزهای یخبندان.. 128

3-2-3-3- تبخیر و تعرق پتانسیل و واقعی.. 129

3-2-3-4- رطوبت نسبی.. 131

3-2-3-5- دما.. 132

3-2-3-5- 1- میانگین سالانه دما و توزیع جغرافیایی آن.. 132

3-2-3-5-2- میانگین سالانه حداكثر دما و توزیع جغرافیایی آن.. 133

3-2-3-5-3- میانگین حداقل دما و توزیع جغرافیایی آن.. 133

3-2-4- عوامل زیستی(خسارت زا).. 135

3-3- ویژگی های جمعیتی منطقه.. 135

3-3-1- جمعیت و پراكندگی آن در استان.. 136

3-3-2- تحولات جمعیتی منطقه.. 137

3-3-3- ساختار سنی و جنسی.. 139

3-3-4- وضعیت سواد.. 145

3-3-5- توزیع و پراکندگی خدمات روستایی.. 146

3-4- ویژگی های اقتصادی.. 147

3-4- 1- وضعیت جمعیت فعال.. 148

3-4- 1-1- بخش کشاورزی.. 150

3-4- 1-1- 1- بخش زراعت.. 151

3-4- 1-1-2- بخش باغداری.. 154

3-4- 1-1-3- بخش دام.. 158

3-4- 1-1-4- نظام های بهره برداری کشاورزی.. 160

3-4- 1-1-5- سطح مکانیزاسیون بخش کشاورزی.. 162

3-4- 1-1-6- زیرساخت های عمومی در بخش کشاورزی.. 164

3-4- 1-1-7- خدمات اعتباری.. 167

3-4- 1-1-8- دوره های آموزشی و ترویجی.. 169

3-4- 1-1-9- تشکل های کشاورزی فعال در شهرستان خنداب.. 172

3-4- 1-1-9-1- شرکت های تعاونی روستایی.. 172

3-4- 1-1-9- 2- شرکت های تعاونی کشاورزی.. 173

3-4- 1-1-9-3- شرکت های تعاونی تولید روستایی.. 173

3-4- 1-2- بخش صنعت(صنایع تبدیلی).. 174

3-4- 1-3- بخش خدمات.. 175

3-5- جمع بندی(تنگناها و فرصت ها).. 176

  

   فصل چهارم: توصیف و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات

4-1- توصیف یافته های تحقیق.. 181

4-1-1- نرمال بودن توزیع داده های تحقیق.. 182

4-1-2- سنجش واقعی بودن داده های تحقیق.. 182

4-1-3- توسعه کشاورزی.. 183

4-1-3-1- سنجش و ارزیابی میزان توسعه کشاورزی.. 183

4-1-4- عوامل طبیعی.. 185

4-1-4- 1- ارزیابی توان طبیعی.. 185

4-1-5- عوامل نهادی.. 188

4-1-5- 1- وضعیت الگوی رفتاری دولت در محیط برنامه ریزی توسعه کشاورزی   188

4-1-5-2- عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی شهرستان خنداب.. 189

4-2- تحلیل یافته های تحقیق.. 193

4-2-1- تحلیل میزان توسعه بخش کشاورزی.. 193

4-2- 2- تحلیل الگوی مکانی- فضایی توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی شهرستان خنداب.. 194

4-2-3- تحلیل مقایسه اهمیت نسبی معیارهای تاثیرگذار بر توسعه کشاورزی   203

4-2- 4- تحلیل مقایسه اهمیت نسبی معیارهای طبیعی تاثیرگذار بر توسعه کشاورزی.. 204

4-2- 4- 1- منابع خاک و توسعه کشاورزی.. 205

4-2- 4- 2- منابع آب و توسعه کشاورزی.. 207

4-2- 4- 3- شرایط آب و هوا و توسعه کشاورزی.. 208

4-2- 4- 4- عوامل زیستی(خسارت زا) و توسعه کشاورزی.. 210

4-2-5- تحلیل مقایسه اهمیت نسبی ابعاد تاثیرگذار الگوی رفتاری دولت بر عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی(عوامل نهادی).. 212

4-2-6- تحلیل عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی   218

4-2-6-1- مقایسه میزان اهمیت نسبی ابعاد عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی.. 220

4-2-6-1-1- تحلیل سرمایه گذاری دولت در فرایند تولید بخش های مختلف کشاورزی.. 220

4-2-6-2- تحلیل مقایسه اهمیت نسبی عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی در فرایند تولید.. 221

4-2-6-2-1- زیرساخت های عمومی و میزان توسعه کشاورزی.. 222

4-2-6-2-2- انتشار نوآوری و تجهیزات جدید و میزان توسعه کشاورزی   224

4-2-6-2-3- بهره وری منابع آب و میزان توسعه کشاورزی.. 227

4-2-6-2-4-آموزش و ترویج و میزان توسعه کشاورزی.. 229

4-2-6-2-5- اصلاح ساختار زمین و میزان توسعه کشاورزی.. 231

4-2-6-2-6- جذب سرمایه و میزان توسعه کشاورزی.. 233

4-2-6-2-7- بازاررسانی و بازاریابی و میزان توسعه کشاورزی.. 235

4-2-6-3- تحلیل تنظیم ترتیبات قیمتی بازار در بخش کشاورزی.. 237

4-2-6-4- تحلیل عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی در فرایند تنظیم ترتیبات قیمتی بازار.. 239

4-2-6-4-1- تنظیم ترتیبات قیمتی بازار و میزان توسعه کشاورزی.. 239

4-3- آزمون فرضیات تحقیق.. 243

4-3-1- فرضیه اول:.. 243

4-3-2- فرضیه دوم:.. 245

  

   فصل پنجم: نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات

5-1- نتیجه گیری.. 250

5-2- پیشنهادات.. 258

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                        صفحه                                                                                                                                                                                                                                                                                                             

جدول(1-1): سوابق مطالعاتی در داخل کشور.. 16

جدول (1-2): سوابق مطالعاتی در خارج از کشور.. 19

جدول(1-3): متغیرهای سنجش سطح توسعه کشاورزی.. 24

جدول(1-4): متغیرهای مستقل مربوط به خصوصیات طبیعی.. 25

جدول(1-5): متغیرهای مستقل مربوط به ویژگی های نهادی دولت در محیط برنامه ریزی توسعه کشاورزی.. 25

جدول(1-6): متغیرهای مستقل مربوط به عملکرد برنامه ریزی توسعه بخش کشاورزی.. 26

جدول(1-7): سنجش پایایی تحقیق.. 27

جدول(1-8): ماتریس تصمیم گیری.. 27

جدول (1-10): طبقه بندی روستاها.. 33

جدول (1-11): روستاهای منتخب.. 36

جدول(2-1): سهم نفت در تامین هزینه های برنامه های عمرانی و توسعه دولت   50

جدول(2-2): مقایسه بخش های مختلف اقتصادی ایران در مقادیر نسبی تولید ناخالص ملی در سال های 1340- 1381.. 56

جدول(2-3): گروه بندی خاک های شور.. 97

جدول(2-4): گروه بندی مواد آلی خاک.. 98

جدول(2-5): کیفیت و کلاس آب بر اساس طبقه بندی ویلکوکس.. 103

جدول(3-1): وضعیت تقسیمات کشوری شهرستان خنداب در سال 1390.. 111

جدول(3-2): دهستان های شهرستان خنداب.. 112

جدول(3-3): روستاهای شهرستان خنداب به تفکیک دهستان(1390).. 113

جدول(3-5): وضعیت منابع آب شهرستان خنداب.. 121

جدول(3-6): آمار رودخانه منطقه.. 122

جدول(3-7): آمار قنات های منطقه.. 123

جدول(3-8): آمار چشمه های منطقه.. 124

جدول(3-9): آمار چاه های منطقه.. 124

جدول(3-10): سطح زیر كشت محصولات عمده منطقه و نیاز آبی.. 124

جدول(3-11): نیاز آبی بخش دامداری.. 125

جدول(3-12): میانگین بارندگی و ارتفاع ایستگاه منتخب در دوره 22 ساله(68- 1390).. 126

جدول (3-13): مقیاس طبقه بندی شدت خشكسالی براساس شاخص درصد از بارش میانگین.. 127

جدول (3-14): بررسی وضعیت ترسالی ها و خشكسالی ها در شهرستان خنداب   128

جدول(3-15): متوسط تعداد روزهای یخبندان در ایستگاه های انتخابی   129

جدول(3-16): تبخیر و تعرق پتانسیل ماهانه و سالانه حوزه خنداب.. 130

جدول(3-17) :نیاز آبی گیاه شاخص منطقه بر اساس سند ملی آب استان مركزی   130

جدول(3-18): مقادیر رطوبت نسبی در ایستگاه خنداب.. 132

جدول(3-19): مشخصه های حرارتی ایستگاه خنداب بصورت ماهانه و فصلی   134

جدول(3-20): توزیع جمعیت در شهرستان های استان مرکزی، آبان ماه 1390   136

جدول(3-21): جمعیت شهرستان خنداب به تفکیک دهستان در سالهای1385 و 1390   138

جدول(3-22): ترکیب سنی جمعیت شهرستان خنداب در سال 1390.. 140

جدول(3-23): نسبت جنسی به تفکیک شهری و روستایی در سال 1390.. 141

جدول(3-24): جمعیت، رشد جمعیت و وضعیت مهاجرت در شهرستان خنداب به تفکیک دهستان ها(75-1385).. 143

جدول(3-25): جمعیت، رشد جمعیت و وضعیت مهاجرت در شهرستان خنداب به تفکیک دهستان ها(85-1390).. 144

جدول(3-26): وضعیت باسوادی در شهرستان خنداب بر حسب جنس و وضع سکونت   145

جدول(3-27): توزیع خدمات اجتماعی در شهرستان خنداب به تفکیک سکونتگاه های روستایی.. 146

جدول(3-28): جمعیت 10 ساله و بیشتر و وضع فعالیت در شهرستان خنداب بتفکیک جنسیت.. 148

جدول(3-29): شاغلان 10 ساله و بیشتر شهرستان خنداب بر حسب گروه های عمده فعالیت.. 149

جدول(3-30): تعداد و مساحت بهره برداری های کشاورزی در شهرستان خنداب   151

جدول(3-31): سطح زیر کشت و میزان تولید محصولات زراعی شهرستان خنداب در سال 1390.. 152

جدول(3-32): تعداد و مساحت بهره برداری های دارای اراضی زراعی در شهرستان خنداب.. 154

جدول(3-33): سطح زیر کشت و میزان تولید محصولات باغی شهرستان خنداب در سال 1390.. 155

جدول(3-34): تعداد و مساحت بهره برداری های باغ و قلمستان در شهرستان خنداب   158

جدول(3-35): وضعیت دام در شهرستان خنداب.. 158

جدول(3-36): تعداد بهره برداری های دارای دام و تعداد دام آنها.. 159

جدول(3-37): متوسط اراضی کشاورزی هر بهره بردار در روستاهای شهرستان خنداب.. 160

جدول(3-38): فهرست موقوفات روستاهای شهرستان خنداب.. 162

جدول(3-39): وضعیت مکانیزاسیون بخش کشاورزی شهرستان خنداب به تفکیک ماشین آلات و ادوات کشاورزی.. 163

جدول(3-40): مجموعه طرح های اجرایی جهت تجهیز زیرساخت های عمومی در شهرستان خنداب(1390).. 165

جدول(3-41): وضعیت طرح های در حال اجرا آبیاری تحت فشار در شهرستان خنداب به تفکیک روستاها(1390).. 166

جدول(3-42): فهرست پرداخت تسهیلات پنج ساله بانک های عامل در شهرستان خنداب.. 168

جدول(3-43): وضعیت امکانات آموزشی و ترویجی شهرستان خنداب.. 170

جدول(3-45): فعالیت های آموزشی و ترویجی در شهرستان خنداب.. 171

جدول(3-46): آموزش و ترویج رسانه ای در شهرستان خنداب.. 172

جدول(3-47): شرکت های تعاونی روستایی شهرستان خنداب.. 172

جدول(3-48): شرکت های تعاونی کشاورزی شهرستان خنداب.. 173

جدول(3-49): شرکت های تعاونی تولید روستایی شهرستان خنداب.. 173

جدول(3-50): مساحت بهره برداری های تحت پوشش شرکت های تعاونی تولید روستایی.. 174

جدول(3-51): صنایع تبدیلی شهرستان خنداب.. 175

جدول(4-1-1): مساحت و میزان محصولات کشاورزی در نمونه های مورد مطالعه   182

جدول(4-1-2): تعیین توزیع نرمال داده های تحقیق.. 182

جدول(4-1-3): شناسایی واقعی بودن داده های تحقیق.. 182

جدول(4-1-4): اهمیت اوزان شاخص های توسعه کشاورزی.. 183

جدول(4-1-5): وضعیت توسعه بخش کشاورزی در روستاهای شهرستان خنداب   184

جدول(4-1-6): میانگین سطح بندی توسعه کشاورزی در مناطق روستایی و نتایج آزمون t برای تحلیل معناداری آن.. 184

جدول(4-1-7): خصوصیات طبیعی شهرستان خنداب.. 186

جدول(4-1-8): توان طبیعی شهرستان خنداب در بخش کشاورزی.. 187

جدول(4-1-9): میانگین توان طبیعی و نتایج آزمون t برای تحلیل معناداری آن.. 187

جدول(4-1-10): میانگین شاخص های الگوی رفتاری دولت در محیط برنامه ریزی توسعه کشاورزی و نتایج آزمون t. 188

جدول(4-1-11): میانگین ویژگی های نهادی دولت در محیط برنامه ریزی توسعه کشاورزی به تفکیک ابعاد و نتایج آزمون t. 188

جدول(4-1-12): امتیاز گویه های الگوی رفتاری دولت در محیط برنامه ریزی توسعه کشاورزی.. 189

جدول(4-1-13): اهمیت اوزان شاخص های سرمایه گذاری دولت در بخش تولید کشاورزی.. 190

جدول(4-1-14): اهمیت اوزان شاخص های تنظیم ترتیبات قیمتی بازار در شهرستان خنداب.. 191

جدول(4-1-15): عملکرد برنامه ریزی توسعه بخش کشاورزی در روستاهای شهرستان خنداب.. 191

جدول(4-1-16): میانگین عملکرد برنامه ریزی توسعه بخش کشاورزی و نتایج آزمون t برای تحلیل معناداری آن.. 192

جدول(4-2-1): تفاوت میانگین های توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی   195

جدول(4-2-2): سطح بندی توسعه بخش کشاورزی در روستاهای شهرستان خنداب   195

جدول(4-2-4): مقایسه میانگین های روستاهای همگن براساس توان طبیعی و اکولوژیکی.. 198

جدول(4-2-5): تفاوت میانگین های سطح زیر کشت و میزان تولید در گروه های مختلف مناطق همگن.. 199

جدول(4-2-6): مقایسه میانگین های روستاهای همگن براساس برنامه ریزی تجهیز زیرساخت های کشاورزی و خدمات روستایی.. 200

جدول(4-2-7): تفاوت میانگین های سطح زیر ساخت های کشاورزی و خدمات روستایی در مناطق همگن.. 201

جدول(4-2-8): تفاوت میانگین های ساختار سنی و دانش و مهارت فردی در مناطق همگن.. 201

جدول(4-2-9): تحلیل همگونی روستاهای دشتی موجود در منطقه همگن 2 با روستاهای کوهستانی.. 201

جدول(4-2-10): تفاوت میانگین های توسعه کشاورزی در دهستان ها.. 202

جدول(4-2-11): سطح بندی توسعه کشاورزی.. 202

جدول(4-2-12): نتایج شبکه عصبی مصنوعی.. 204

جدول(4-2-13):ضرایب آنالیز حساسیت برای بررسی تاثیر معیارها بر سطح توسعه کشاورزی و تعیین اهمیت نسبی آنها.. 204

جدول(4-2-14): تاثیر ابعاد عوامل طبیعی بر توسعه کشاورزی.. 204

جدول(4-2-15): نتایج شبکه عصبی مصنوعی.. 205

جدول(4-2-16):ضرایب آنالیز حساسیت برای بررسی تاثیر معیارهای طبیعی بر سطح توسعه کشاورزی و تعیین اهمیت نسبی آنها.. 205

جدول(4-2-17):آزمون همبستگی ارتباط منابع خاک و میزان توسعه کشاورزی   206

جدول(4-2-18): اهمیت اوزان شاخص های منابع خاک در کشاورزی.. 206

جدول(4-2-19): آزمون همبستگی ارتباط منابع آب و میزان توسعه کشاورزی   207

جدول(4-2-20): اهمیت اوزان شاخص های منابع آب در کشاورزی.. 208

جدول(4-2-21): آزمون همبستگی ارتباط شرایط آب و هوایی و میزان توسعه کشاورزی.. 209

جدول(4-2-22): اهمیت اوزان شاخص های شرایط آب و هوایی در کشاورزی   209

جدول(4-2-23): آزمون همبستگی ارتباط منابع زیستی و میزان توسعه کشاورزی   211

جدول(4-2-24): اهمیت اوزان شاخص های منابع زیستی در کشاورزی.. 211

جدول(4-2-25): تاثیر ابعاد الگوی رفتاری دولت بر عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی.. 212

جدول(4-2-26): توزیع اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای سال 1391 به تفکیک بخش های مختلف اقتصادی.. 213

جدول(4-2-27): ارزش افزوده بخش های عمده اقتصادی استان مرکزی(به قیمت ثابت سال 76).. 213

جدول(4-2-28): عناوین برنامه های توسعه کشاورزی در استان و تطبیق آن با سیاست های کلی نظام و قانون برنامه پنجم.. 214

جدول(4-2-29): گزارش اعتبارات تخصیصی برنامه ها و عملیات اصلی اعتبارات تملک داریی های سرمایه ای در بخش کشاورزی.. 217

جدول(4-2-30): تفاوت میانگین های عملکرد شاخص های سرمایه گذاری در فرایند تولید و بهبود ترتیبات قیمتی بازار.. 220

جدول(4-2-31): ضرایب آنالیز حساسیت برای بررسی تاثیر معیارها بر میزان توسعه کشاورزی و تعیین اهمیت نسبی آنها.. 220

جدول(4-2-32): آزمون همبستگی ارتباط سرمایه گذاری دولتی در فرایند تولید و توسعه کشاورزی.. 221

جدول(4-2-33): تفاوت میانگین های سرمایه گذاری دولتی در فرایند تولید   221

جدول(4-2-34): نتایج شبکه عصبی مصنوعی.. 222

جدول(4-2-35): ضرایب آنالیز حساسیت برای بررسی تاثیر معیارها بر توسعه کشاورزی در فرایند تولید و تعیین اهمیت آنها.. 222

جدول(4-2-36): آزمون همبستگی ارتباط زیرساخت های عمومی و میزان توسعه کشاورزی.. 223

جدول(4-2-37): اهمیت اوزان شاخص های زیرساخت های عمومی و تاسیسات زیربنایی.. 223

جدول(4-2-38): آزمون همبستگی ارتباط انتشار نوآوری و تجهیزات جدید و میزان توسعه کشاورزی.. 225

جدول(4-2-39): اهمیت وزن شاخص انتشار نوآوری و فناوری های جدید کشاورزی   225

جدول(4-2-40): آزمون همبستگی ارتباط بهره وری منابع آب و میزان توسعه کشاورزی.. 227

جدول(4-2-41): اهمیت اوزان شاخص های بهره وری منابع آب.. 228

جدول(4-2-42): آزمون همبستگی ارتباط آموزش و ترویج و میزان توسعه کشاورزی.. 229

جدول(4-2-44): آزمون همبستگی ارتباط اصلاح ساختار زمین و میزان توسعه کشاورزی.. 231

جدول(4-2-45): اهمیت اوزان شاخص های اصلاح ساختار زمین.. 231

جدول(4-2-46): آزمون همبستگی ارتباط جذب سرمایه و میزان توسعه کشاورزی   233

جدول(4-2-47): اهمیت وزن شاخص جذب سرمایه.. 234

جدول(4-2-48): آزمون همبستگی ارتباط بازاررسانی و بازاریابی و میزان توسعه کشاورزی.. 235

جدول(4-2-49): اهمیت اوزان شاخص های بازاررسانی و بازاریابی.. 236

جدول(4-2-50): آزمون همبستگی ارتباط تنظیم ترتیبات قیمتی بازار و توسعه کشاورزی.. 237

جدول(4-2-51): تفاوت میانگین های تنظیم ترتیبات قیمتی بازار.. 239

جدول(4-2-52): اهمیت اوزان شاخص های تنظیم ترتیبات قیمتی بازار   239

جدول(4-3-1): آزمون همبستگی ارتباط عوامل طبیعی و میزان توسعه کشاورزی   243

جدول(4-3-2): آزمون همبستگی ارتباط عوامل نهادی دولت و میزان توسعه کشاورزی.. 245

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

   عنوان                                                                                                                      صفحه                                                                                                                                                  

شکل(1-9): الف) ساختار کلی شبکه عصبی مصنوعی، ب) نرون عصبی با تعداد r ورودی.. 31

شکل(2-1): تولید ناخالص داخلی و تولید ناخالص داخلی سرانه(به قیمت های ثابت سال 1376).. 54

شکل(2-1): چارچوب مفهومی و عملیاتی پژوهش.. 108

شکل(3-1): موقعیت سیاسی شهرستان خنداب.. 111

شکل(3-2): دهستان های شهرستان خنداب.. 112

شکل(3-3): روستاهای شهرستان خنداب.. 114

شکل(3-4): فشردگی روستاهای شهرستان خنداب.. 115

شکل(3-5): ناهمواری های شهرستان خنداب.. 116

شکل(3-6): بافت خاک شهرستان خنداب.. 118

شکل(3-7): فرسایش خاک در شهرستان خنداب.. 119

شکل(3-8): کاربری اراضی در شهرستان خنداب.. 120

شکل(3-9): منابع آب سطحی در شهرستان خنداب.. 122

شکل(3-11): توزیع جغرافیایی بارندگی در شهرستان خنداب.. 126

شکل(3-12): توزیع جغرافیایی تبخیر در شهرستان خنداب.. 131

شکل(3-13): توزیع جغرافیایی دما در شهرستان خنداب.. 134

شکل(3-13): توزیع جمعیت شهری و روستایی در استان مرکزی.. 137

شکل(3-14): توزیع جمعیت شهری و روستایی در شهرستان خنداب.. 138

شكل(3-15): ساختار سنی شهرستان خنداب.. 141

شكل(3-16): نسبت جنسی به تفکیک گروه های سنی در شهرستان خنداب   142

شکل(3-17): موازنه مهاجرت(نفر) در دهستان های شهرستان خنداب(75-1385)   143

شكل(3-18): موازنه مهاجرت(نفر) در دهستان های شهرستان خنداب(85-1390)   144

شکل(3-19): وضعیت باسوادی در شهرستان خنداب به تفکیک مناطق شهری و روستایی.. 145

شكل(3-20): توزیع شاغلان شهرستان خنداب در بخش های اصلی اقتصاد   149

شکل(3-21): وضعیت اراضی زراعی در شهرستان خنداب به تفکیک آبی، دیم و آیش.. 151

شکل(3-22): سطح زیر کشت محصولات عمده زراعی در شهرستان خنداب به تفکیک اراضی آبی و دیم(هکتار).. 153

شکل(3-23): میزان تولید محصولات باغی شهرستان خنداب.. 156

شکل(3-23):تعداد بهره برداری های دارای دام و تعداد دام آنها.. 159

شکل(4-1-1): نقشه توزیع جغرافیایی سطح توسعه کشاورزی در مناطق روستایی   185

شکل(4-1-2): نقشه توزیع جغرافیایی عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی در مناطق روستایی.. 192

شکل(4-2-1): نمودار سلسله مراتبی جهت تعیین مناطق همگن توسعه کشاورزی   196

شکل(4-2-2): همگنی توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی شهرستان خنداب.. 196

شکل(4-2-3):نقشه توزیع جغرافیایی سطح توسعه کشاورزی در مناطق روستایی شهرستان خنداب.. 197

شکل(4-2-4): ساختار کلی شبکه عصبی توسعه کشاورزی و عوامل تاثیرگذار بر آن.. 203

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

پیشگفتار

بی تردید ماهیت غالب فضای اقتصادی مناطق روستایی به فعالیت کشاورزی اختصاص دارد. بنابراین بخش کشاورزی نقش عمده ای در تامین معیشت پایدار و اشتغال روستایی ایفا می کند. ضمن اینکه، بخش کشاورزی به عنوان یکی از اهرم های اقتصادی توسعه کشور در سطح ملی محسوب می شود و سهم مهمی از تولید ناخالص ملی و انباشت سرمایه را به خود اختصاص داده است. امروزه، بخش کشاورزی با چالش ها و مشکلات فراوانی مواجه است و کارکرد بخش به گونه ای است که قادر به انعکاس اثرات مثبت اقتصادی در ساختار جوامع روستایی و تشکیل درآمد پایدار برای بهره برداران نیست و از کارایی لازم برخوردار نمی باشد.

نقصان های موجود در عرصه تولید نظیر؛ فقدان تاسیسات زیربنایی و عمومی، عدم انتشار نوآوری و فناوری های جدید، بهره وری نامناسب آب، نبود مکانیسم آموزش و ترویج، ناکارآمدی ساختار زمین های کشاورزی، کمبود سرمایه و خلاء سیستم بازاررسانی و بازاریابی سودآوری بخش کشاورزی پایین آورده و سبب ناکارآمدی آن شده است. از طرفی دیگر، مشکلات تنظیم ترتیبات قیمتی بازار نظیر؛ ساختار ناقص بازار، فقدان متولی، نبود نظام اطلاعات بازار، عدم بکارگیری فناوری مناسب و عدم مشارکت تولیدکنندگان در بازاریابی سبب شده کشاورزان نتوانند مزد واقعی زحمات خود را دریافت کنند و از قدرت چانه زنی در بازار عرضه محصولات برخوردار باشند.

عمق چالش های بخش کشاورزی بیشتر از آن که به نقصان و خلاء های موجود در عرصه تولید و عرضه محصولات کشاورزی مربوط شود با کمرنگ شدن جایگاه روستا و بخش کشاورزی در رویکرد نظام برنامه ریزی توسعه ملی ارتباط دارد که نمود این گونه نگاه و رویكرد در عدم ایجاد کارکردی موزون بین بخش های اقتصادی(صنعت، کشاورزی و خدمات)، توجه به قابلیت ویژه بخش کشاورزی به عنوان پایه تحرک و زیربنای توسعه سایر بخش اقتصادی کشور(صنعت و خدمات)، تخصیص ناعادلانه امکانات و الزامات توسعه بین بخش های مختلف اقتصادی در کشور(صنعت، کشاورزی و خدمات)، عدم در نظر گرفتن بخش کشاورزی به عنوان یک روش زندگی و نه تولید و لحاظ کردن کاردکردهای انسانی و محیطی، نبود تعریفی روشن از مفهوم، ابعاد و ویژگی های توسعه کشاورزی در نظام برنامه ریزی کشور، عدم برخورداری از نظام آماری و اطلاعاتی متقن جهت حصول اطمینان از نتایج برنامه ریزی توسعه کشاورزی، برخورد غیر کارشناسی و علمی با اهداف و روش های مدیریت نظام برنامه ریزی کشاورزی، عدم تبعیت نظام بودجه و اعتبارات از محتوای برنامه های مصوب در زمینه برنامه ریزی توسعه کشاورزی، رعایت نکردن حقوق تولیدکننده نسبت به مصرف کننده در تدوین و طراحی سیاست های کشاورزی، عدم تمایل به پیاده سازی اصول علمی در عرصه سیاست گذاری کشاورزی و توجه به بخش تحقیقات و آموزش و عدم توجه به کارآیی و اثربخشی سیاست های اتخاذشده در بخش کشاورزی انعکاس یافته است.

در این ارتباط، صورت‌بندی خاص اقتصاد سیاسی ایران آشکارا نقش امتناعی اقتصاد سیاسی دولت‌محور را در فرایند توسعه کشاورزی در معرض دید می‌گذارد، نقشی که بی‌شک یکی از عوامل اصلی مشوق و مروج آن نفت و اقتصاد سیاسی متکی به نفت بوده است. در حقیقت، یکی از متغیرهای مهم و تعیین‌کننده‌ که در تقویت و تشدید جهت‌گیری امتناعی اقتصاد سیاسی در برابر بخش کشاورزی در ایران، نقشی اساسی به دوش کشیده است نفت و درآمدهای رایگان و چشم گیر حاصل از آن بوده است. با اکتشاف نفت در ایران، در اوایل سده بیستم، به‌تدریج حکومت به ذخیره گرانبهائی دست یافت که با اتکاء به درآمدهای سرشار ناشی از آن می‌توانست منابع مالی موردنیاز به‌منظور بسط گستره کنترل و دخالت‌های خود در وجوه مختلف حیات اقتصادی و اجتماعی را تامین و زمینه‌های ظهور و بروز اثرات اقتصادی بخش های تولیدی را در سطح ملی و محلی دچار تضییق و تنگنا کنند.

همچنین، کشاورزی بشدت تحت تاثیر متغیرهای طبیعی و زیستی است و بی نظمی های اکولوژیکی نظیر؛ شرایط نامناسب آب و خاک، تغییرات آب و هوایی و اختلالات بیولوژیکی مانع از رشد و توسعه بخش می شود.

براساس الگوی نظری فوق الذکر و با عنایت بر وجود مشکلات پیش روی توسعه کشاورزی در روستاهای شهرستان خنداب، رساله حاضر در پنج فصل تدوین شده است که در زیر به محتوای هریک از فصول بطور جداگانه اشاره می گردد.

فصل اول رساله، کلیات تحقیق را شامل می شود که به بیان مساله، فرضیات، سوالات، اهداف، ضرورت، روش شناسی تحقیق و در شکل کلی به طرح تحقیق می پردازد و کلیت رساله را طراحی می کند.

فصل دوم به مبانی فکری تحقیق اشاره دارد و در دو بخش مفاهیم و چارچوب نظری تقسیم گردیده است. در بخش مفاهیم به تعریف توسعه کشاورزی و ابعاد بازدارنده مرتبط با آن در از نظر چارچوب فکری محقق پرداخته شده است. بخش چار چوب نظری به مبنای نظری عوامل بازدارنده توسعه کشاورزی در قالب نظریه­ های دولت(گزینش اجتماعی) پرداخته و با بسط تئوریک دولت رانتیر و اقتصادسیاسی نفت پایه کشور عوامل اصلی ضعف کشاورزی را ریشه یابی کرده است که بر مبنای آنها فرضیات تحقیق شکل کلی گرفته و مدل تحلیلی بر اساس آنها ترسیم گردیده است.

فصل سوم به معرفی منطقه پرداخته است. محتوای اصلی این فصل به مواردی که در فرایند تحقیق به آن لازم است و در نتایج تحقیق نقش تعیین کننده دارد اختصاص یافته است. در این فصل به ویژگیذهای موقعیتی، طبیعی، جمعیتی، اقتصادی و خدماتی منطقه مورد مطالعه اشاره گردیده است.

فصل چهارم در دو بخش تدوین شده است. بخش اول به توصیف و تحلیل داده های تحقیق پرداخته و بخش دوم به آزمون فرضیات تحقیق اشاره دارد.

و در نهایت فصل پنجم که عصاره و بخش اصلی تحقیق است به نتیجه گیری و پیشنهادات تحقیق پرداخته است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- تبیین مساله تحقیق

بطورکلی، فعالیت اصلی روستاییان ایران كشاورزی است و تقریبا تمام شاغلان بخش كشاورزی در مناطق روستایی ساكن هستند. براساس آخرین گزارش رسمی مركز آمار ایران در مورد سطح زیر كشت محصولات كشاورزی، حدود 86 درصد از زمین های زیر كشت آبی، 85 درصد زمین های زیر كشت دیم و 78 درصد باغ و قلمستان های موجود به روستائیان بهره بردار تعلق دارد. بنابراین، بستر فعالیت های كشاورزی محیط و فضایی جغرافیایی به نام فضای روستایی است(تقدیسی و بسحاق،1:1389) و نقش مهمی را در اقتصاد و تامین اشتغال روستایی دارد. ضمن اینکه، بخش کشاورزی ایران یکی از مهمترین و تواناترین بخش های اقتصادی کشور است. که تامین کننده بیش از یک چهارم تولید ناخالص ملی، یک چهارم اشتغال، بیش از چهار پنجم نیازهای غذایی، یک چهارم صادرات غیر نفتی و حدود نه دهم از نیاز صنایع به محصولات کشاورزی است(نیک پی، 30:1389). باوجود نقش مثبت بخش کشاورزی در رشد و توسعه اقتصاد ملی و محلی، واقعیت های فعلی نشان از ضعف اقتصاد مبتنی بر تولید و رکود بخش کشاورزی در مناطق روستایی دارد. بطورکلی، بهره­وری سرانه در بخش کشاورزی کمتر از دیگر بخش هاست و عملکرد بیشتر محصولات از میانگین کشورهای پیشرفته بسیار دور است (محقق کجیدی،52:1375). بیشتر بهره برداری ها در معرض مخاطرات طبیعی و آب و هوایی قرار دارند و قدرت لازم برای مقابله با فشارهای زیست محیطی در آنها بوجود نیامده است. بهره برداران فاقد مهارت های لازم جهت رشد بهره وری بخش کشاورزی هستند و انتشار و اشاعه نوآوری های کشاورزی در سطح مزارع با مشکل مواجه است. بیشتر این كسب و کارها از توانایی لازم برای عرضه رقابتی محصولات و خدمت های با كیفیت برخوردار نیستند(شریف زاده و همکاران،73:1389) و فعالیت در بخش کشاورزی با سودآوری و انباشت سرمایه همراه نمی گردند. بازدهی تولید بخش کشاورزی در مقایسه با امکانات مورد استفاده و نیازهای جامعه، در سطح پایین قرار دارد(رسول اف،76:1374) و تخصیص منابع در این بخش با بهره وری و کارایی همراه نمی گردد.

استدلال بر این است که عوامل بازدارنده توسعه کشاورزی در مناطق روستایی با دو ایده و نظرکلی مرتبط هستند. دسته ای از نظریات به عوامل اکولوژیکی و محیطی نظیر: شرایط اقلیمی، نوع خاک، نحوه دسترسی به آب و دسته دوم به عوامل اقتصاد سیاسی (یاسوری، 113:1386-114) اشاره دارد که مربوط به روابط متقابل میان نیروهای سیاسی و اقتصادی و تاثیر آن روابط بر تشكیل سیاست های اقتصادی است (فهیمی، 13:1385).

بطورکلی، کشاورزی فرایند طبیعی بهره برداری از زمین است و به عنوان یکی از بخش هایی است که به شدت تحت تاثیر متغیرهای طبیعی می باشد(GIZ,2012:1) و در ارتباط مستقیم با منابع خاک، آب، آب و هوا و ترکیبات زیستی قرار دارد. مدیریت منابع طبیعی در کاهش فقر و توزیع عادلانه درآمد بین بهره برداران کشاورزی موثر می افتد(Shiferaw, et al.,2009:602) و فرصت های دسترسی به امکانات و تسهیلات کشاورزی را ارتقا می بخشد. این درحالی است که اختلال در اکوسیستم های طبیعی بخش کشاورزی نیز در درازمدت تخریب منابع خاک، آلودگی منابع آب و تغییر شرایط اقلیمی و آب و هوایی را به همراه دارد(Huard,2006:115) و سودآوری بخش را تحت تاثیر قرار می دهد.

توافق کلی براین است که فرایند برنامه ریزی توسعه در بخش کشاورزی با کنش دولتی گره خورده است و به طور سنتی با مداخلات دولت همراه می باشد(Cafiero,2003:37). این در حالی است که در برخی از موارد، اجرای برنامه ریزی توسعه در بخش کشاورزی از طرف دولت به نتایج مطلوبی منتهی نمی گردد و تلاش های صورت گرفته الزامات توسعه را در بخش کشاورزی مستقر نمی کند. ارزیابی فرایند توسعه بخش در چند دهه اخیر نشان می دهد که بخش کشاورزی به لحاظ ساختاری تحول در خوری نیافته است (محقق کجیدی،52:1375) و قادر به ایفای نقش اقتصادی خود در مناطق روستایی نیست. در این میان، شکست برنامه ریزی توسعه بخش کشاورزی در کشور را می توان از دیدگاه های مختلف و در قالب علل ناکامی برنامه ریزی توسعه اقتصادی در ایران بیان کرد. برهمین اساس، صاحب نظران در تبیین این پدیده عمدتا دو دیدگاه یا پاسخ را مطرح نموده اند:

– دیدگاهی که ناکامی برنامه ریزی در کشور را ناشی از عوامل فنی یا به عبارت دیگر، ناشی از اشتباهات فنی سیاست گذاران و برنامه ریزان در انتخاب اهداف و ابزار اجرای این برنامه ها می داند؛ دیدگاه اول دولت را موجودی خنثی و بی طرف می داند که تنها عامل اجرای نظرات و توصیه های فنی برنامه ریزان است. بنابراین، شکست برنامه های توسعه، معرف انتخاب نادرست هدف های این برنامه ها یا نادرستی ابزار پیش بینی شده برای دستیابی به این هدف هاست. به نظر می رسد این دیدگاه قادر نباشد شکست برنامه های توسعه در ایران را توضیح دهد. واقعیت این است که خود برنامه ریزان و اقتصاددانان درباره هدف ها و سیاست های اجرایی برنامه 

 

آبان ماه 1389

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

چکیده

صنعت گردشگری از دیر باز مورد توجه بشر قرار گرفته و امروز یکی از ارکان اصلی اقتصاد تجاری جهان است. این صنعت از طریق ترکیب همزمان منابع داخلی و خارجی، منافع اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی زیادی را برای فضاهای جغرافیایی به همراه دارد. امروزه نهادهای متولی صنعت گردشگری در سراسر دنیا، به امور گردشگری در طبیعت ودر ورای آن به لزوم حفظ محیط زیست بیش از هر زمان دیگر اذعان دارند. شهرستان شوش با دارا بودن توان های توریستی می تواندشرایط مناسب تری جذب گردشگران داخلی وخارجی داشته باشد. شناخت ومعرفی جاذبه های گردشگری شهرستان شوش وپی بردن به امکانات وتنگناها به منظورآینده نگری و برنامه ریزی مناسب از اهداف این پژوهش می باشد. روش تحقیق، تركیبی از روش­های اسنادی و كتابخانه‌ای ، توصیفی، تحلیلی، علی و مطالعات میدانی است. جامعه آماری، مكان­های جاذب توریستی شهرستان شوش بوده و روش نمونه برداری به شیوه تصادفی است كه برای جمع‌ آوری اطلاعات مورد نیاز از پرسشنامه استفاده شده است همچنین در این تحقیق با بهره گرفتن از تکنیک تحلیل عاملی به تعیین عامل های مهم در توسعه گردشگری شهرستان شوش پرداخته ایم:.و در تحلیل داده‌ها از نرم افزار SPSS و EXCEL و ARCGIS استفاده شده است.

یافته‌های حاصل از این پژوهش بیانگر آن است كه تدوین راهبردهای توسعه گردشگری و برنامه‌ریزی و جاذبه های شهرستان شوش نیازمند آگاهی، از قابلیت‌های تاریخی، طبیعی و زیست محیطی این شهر است. تا به این وسیله زمینه‌های جذب بیشتر گردشگران داخلی و خارجی را فراهم نمود. این شهر علی‌رغم برخورداری از ظرفیت‌های گردشگری، به علت کمبود امکانات و خدمات زیر بنایی و رفاهی، ضعف تبلیغات، با مشكل مواجه است با این حال وجود زمینه‌های اشتغال زایی، درآمد ارزی و سرمایه‌گذاری زیر بنایی مهم‌ترین فرصت‌ها و وجود آثار تاریخی، و برخورداری از جذابیت‌های طبیعی به عنوان نقاط قوت و جاذب در کنار امکان توسعه و اصلاح نهادهای مدیریتی، تقویت تبلیغات، تعامل و هم فکری بین مسئولین، سازمان‌های مرتبط با گردشگری و مردم و توسعه توریسم از مهم‌ترین رهیافت­ها به منظور توسعه گردشگری این شهرستان تلقی می‌گردند.

 

واژگان كلیدی: توریسم، اکوتوریسم، جاذبه ها، شهرستان شوش

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان

صفحه

 

فصل اول : كلیات تحقیق

1-1- تبیین مسأله پژوهشی و اهمیت آن…………….. 1

 

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق……………………… 3

 

1-3- پیشینة تحقیق……………………………. 4

 

1-4- اهداف تحقیق…………………………….. 4

 

1-5- فرضیه‌ها وسوال…………………………… 5

 

1- 6- واژگان كلیدی…………………………… 5

1-7- روش تحقیق و مراحل آن…………………….. 6

1- 7-1- روش گرد آوری اطلاعات…………………… 6

 

1- 7- 2- جامعه آماری…………………………. 6

 

1- 7-3- روش نمونه برداری …………………….. 6

 

1- 7-4- ابزار تجزیه وتحلیل……………………. 6

 

1- 7-5- نمونه گیری…………………………… 6

 

1- 7-5-1- حجم نمونه………………………….. 6

 

1- 8- كاربرد نتایج تحقیق……………………… 7

 

1- 9- محدودیت‌های تحقیق……………………….. 7

 

 

 

فصل دوم : اصول و مبانی گردشگری

2-1- واژه شناسی توریسم……………………….. 9

2-2- مفهوم توریسم……………………………. 10

2-3-تعریف جهانگردی ………………………….. 10

2-4- مهم­ترین دیدگاه‌های ارائه شده درزمینه گردشگری… 11

2-4-1- جهانی شدن…………………………….. 11

2-4-2- فرهنگ پذیری ………………………….. 12

2-4-3- نوسازی ………………………………. 12

 

عنوان

صفحه

 

2-4-4- سلسله مراتب نیازها وتوریسم …………….. 12

2-4-5- انگیزش………………………………. 13

2-4-6- نظریه عطایای الهی……………………… 13

2-4-7- نظریه هزینه نسبی………………………. 13

2-4-8- نظریه مزیت مطلق و دانش فنی……………… 13

 

2-4-9- نظریه شرایط تقاضا …………………….. 13   2-5- اصطلاحات گردشگری در متون علمی‌و سازمان جهانی گردشگری…….. 17

2-6- انواع گردشگری………………………….. 18

2-6-1-توریسم معمولی………………………….. 18

2-6-2-توریسم بر مبنای طبیعت…………………… 19

2-6-3- توریسم ماجراجویانه ……………………. 19

2-6-4-توریسم محصور…………………………… 19

2- 6- 5- توریسم سلامتی………………………… 19

2- 6-6- توریسم مصرفی…………………………. 19

2- 6-7- اكوتوریسم …………………………… 20

2-6-8- جهانگردی بر مبنای هدف از مسافرت جهانگردان.. 20

2-6-9- جهانگردی برمبنای مبدأ جهانگردان………… 20

2-6-10- جهانگردی بر مبنای سطح درآمد جهانگردان….. 20

2-6-11- توریسم تفریحی ……………………….. 21

2-6-12-توریسم شهری ………………………….. 21

2-6-13- توریسم طبیعت گرا …………………….. 22

2-7- اهداف گردشگران…………………………. 23

2-8- شهر و توریسم …………………………… 23

2-9- ویژگی‌های بارز صنعت توریسم ………………. 24

2-10- برنامه ……………………………….. 24

2-10-1- پیشینه برنامه ریزی …………………… 24

 

عنوان

صفحه

 

2- 10- 2- تعریف برنامه ریزی…………………… 25

2- 10-3- سطوح برنامه ریزی توریسم………………. 26

2-11- توریسم پایدار………………………….. 27

2- 11-1- پیشینه مفهوم توسعه پایدار…………….. 27

2- 11-2- تعاریف توسعه پایدار………………….. 28

2- 11-3- ابعاد توسعه پایدار…………………… 29

2- 11-4- ارتباط گردشگری پایدارو توسعه پایدار…… 31

2- 11-5- اصول توریسم پایدار…………………… 31

2-11-5 -1 -مشارکت ……………………………. 31

2-11- 5-2-حضور ذینفع‌ها……………………….. 32

2-11-5-3 – اشتغال برای افراد محلی…………….. 32

2-11-5-4- ارتباطات بازر گانی …………………. 32

2-11-5-5 – پایداری منابع……………………… 32

2-11-5-6 – هماهنگی در هدف‌ها…………………… 32

2-11-5-7 – همکاری …………………………… 33

2-11-5-8 – ظرفیت پذیرش ………………………. 33

2-11-5-9 – نظارت و ارزشیابی ………………….. 33

2-11-5-10 -پاسخگویی ………………………….. 34

2-11-5-11- آموزش ……………………………. 34

2-11-5-12- حفظ هویت …………………………. 34

2- 11- 6 – اصول اساسی توسعه پایدارگردشگری……… 34

2-12- نقش گردشگری در اقتصاد وایجاد اشتغال……… 36

2-13- پیامد‌های اجتماعی – فرهنگی توریسم………… 39

2-14- ملاحظات اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی – فرهنگی     41

2-15- آینده صنعت توریسم     …………………. 45

2- 16- درآمد حاصل از صنعت گردشگری در مناطق مختلف جهان   48

 

عنوان

صفحه

 

فصل سوم : روش‌های برنامه ریزی گردشگری  

مقدمه………………………………………. 50

3- 1- ضرورت برنامه ریزی برای توسعه گردشگری…….. 51

3- 2- برنامه ریزی توریسم……………………… 52

3- 3- رویکردهای برنامه ریزی توسعه گردشگری……… 55

3- 4- فرایند برنامه ریزی گردشگری………………. 57

3- 4-1- تعیین اهداف………………………….. 58

3- 4-2- تجزیه و تحلیل………………………… 60

3- 4-3- تدوین سیاست و برنامه …………………. 60

3- 4-4- تدوین رهنمود‌های سازمانی……………….. 61

3- 4-5- اجرا و نظارت…………………………. 61

3- 4-6- تدوین سیاست توسعه توریسم………………. 61

 

فصل چهارم : ویژگی‌های طبیعی و انسانی شهرستان شوش

4-1- ویژگی‌های جغرافیایی شهرستان شوش……………. 64

 

4-1-1- موقعیت جغرافیایی شهرستان شوش……………. 64

4-1-2- ناهمواری……………………………… 65

4-1-3- آب وهوا………………………………. 67

4-1-4- بارندگی………………………………. 68

4-1-5- درجه حرارت……………………………. 68

4-1-6- روز‌های یخبندان………………………… 69

4-1-7- تبخیر………………………………… 69

4-1-8- رطوبت نسبی……………………………. 70

4-1-9- زمین شناسی شهرستان شوش………………… 70

4-1-10- خاک………………………………… 70

4-1-11- پوشش گیاهی شهرستان شوش………………… 71

 

عنوان

صفحه

 

4-1-12- منابع آب…………………………….. 73

4-2- ویژگی‌های انسانی شهرستان شوش………………. 73

4-2-1- خصوصیات جمعیتی شهرستان شوش……………… 73

4-2-2- ترکیب جنسی جمعیت ……………………… 77

4-2-3- ترکیب سنی جمعیت……………………….. 78

4-2-4- وضع فعالیت……………………………. 78

4- 2-5- ا قتصاد شهرستان شوش …………………. 78

فصل پنجم: معرفی جاذبه‌های گردشگری شهرستان

مقدمه……………………………………… 80

5- 1- جاذبه‌های طبیعی شهرستان………………….. 80

 

5- 1-1- آب وهوا……………………………… 80

 

5- 1-2- رودخانه‌ها……………………………. 81

5- 1-2-1- رودخانه کرخه ………………………. 82

5- 1-2- 2- رودخانه دز ………………………. 82

5 – 1-2-3- رودخانه شاوور ……………………. 83

5- 1- 3 – مناطق حفاظت شده وپناهگاه‌های‌های حیات وحش 83

5- 1- 4- تالاب بامدژ………………………….. 86

5- 2- جاذبه‌های تاریخی شهرستان ………………… 87

5- 2-1- پیشینه تاریخی شهر شوش…………………. 87

5- 2-2- قلعه شوش…………………………….. 88

5- 2-3- زیگورات چغازنبیل……………………… 88

5- 2-4- کاخ آپادانا………………………….. 90

5- 2-5- آکروپل………………………………. 90

5- 2-6- شهر صنعت گران (شهرپیشه وران )…………. 91

5- 2-7- شهرشاهی……………………………… 91

 

عنوان

صفحه

 

5- 2-8- کاخ شائور( کاخ اردشیر)………………… 92

5- 2-9- محوطه باستانی هفت تپه…………………. 92

5- 2-10- موزه‌ها……………………………… 93

5- 3 – جاذبه‌های مذهبی………………………… 94

5- 3-1- آرامگاه دانیال نبی (ع)………………… 94

5- 3-2- آیین تعزیه خوانی……………………… 96

5- 3-3- بقعه عبدالله بن علی ( دعبل خزاعی)………… 96

5- 4- جاذبه‌های دفاع مقدس……………………… 97

5- 4-1- یادمان شهدای فتح المبین ……………… 97

5- 4-2-منطقه فکه…………………………….. 97

5- 5- گردشگری روستایی، کشاورزی………………… 97

5- 6- گردشگری عشایری…………………………. 97

5- 7- امکانات اقامتی…………………………. 100

 

فصل ششم :‌ بررسی و تحلیل داده‌ها

مقدمه……………………………………….. 103

6-1- بررسی توصیفی متغیرهای تحقیق………………. 104

6-1-1- جنس پاسخگویان…………………………. 104

6-1-2- سن پاسخ گویان…………………………. 105

6-1-3- میزان تحصیلات پاسخگویان…………………. 106

6-1-4- سطح درآمد پاسخگویان……………………. 107

6-1-5- محل اقامت گردشگران…………………….. 108

6-1-6- مدت اقامت در منطقه…………………….. 109

6-1-7- هزینه سفر…………………………….. 110

6-1-8- هدف از بازدید منطقه……………………. 111

 

عنوان

صفحه

 

6-1-9- مهم­ترین منابع اطلاع رسانی از جاذبه‌ها ……. 112

6-1-10- مهم­ترین مانع توسعه گردشگری در منطقه……. 113

6-1-11- امکانات خدماتی ورفاهی ………………… 114

6-1- 12- امکانات بهداشتی وزیربنایی …………… 115

6-1- 13- نقش تبلیغات درتوسعه گردشگری…………… 116

6-1- 14- نقش معرفی جاذبه ها درتوسعه گردشگری……. 117

6- 1-15- رضایت کلی گردشگران از سفر به شهرستان شوش. 118

 

6- 2- بررسی رابطه توسعه گردشگری دربهبود وتوسعه شرایط اقتصادی و اجتماعی شهرستان شوش………………………….. 119

6- 3-بررسی رابطه برنامه ریزی مناسب درزمینه گردشگری دربهبود شرایط اقتصادی واجتماعی …………………………… 120

6- 4- روش تجزیه وتحلیل SWOT………………… 121

6- 4-1-بررسی اثرات بهسازی و نوسازی با بهره گرفتن از ماتریس SWOT     122

 

6- 4-2- عوامل داخلی موثر برگردشگری در شهرستان شوش. 123

6-4-3 -عوامل خارجی موثر بر گردشگری درشهرستان شوش.. 123

6-4-4-تحلیل نقاط قوت ،ضعف، فرصت وتهدید ها……… 126

فصل هفتم : نتیجه‌گیری، بررسی فرضیه‌ها و پیشنهادات

7-1- نتیجه‌گیری ……………………………… 132

7-2- بررسی فرضیه ­های تحقیق…………………….. 133

7-2-1- فرضیه اول…………………………….. 134

7-2-2- فرضیه دوم…………………………….. 134

7-3- ارائه پیشنهادات…………………………. 135

پیوست……………………………………….. 137

منابع ومأخذ………………………………….. 141

 

 

 

فهرست شكل ‌ها

 

عنوان

صفحه

 

شکل2 -1 تعداد گردشگران ورودی به بازارهای گردشگری در سال 2009    49

شكل 4-1 موقعیت شهرستان شوش در استان و كشور…….. 65

شكل 4-2 نقشه ناهمواری های شهرستان شوش…………. 66

شكل 4-3 نقشه آب و هوای شهرستان شوش……………. 67

شكل 4-4 نقشه وضعیت بارندگی شهرستان شوش………… 68

شكل 4-5 نقشه وضعیت دما شهرستان شوش…………….. 69

شكل 6-1 توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان براساس جنس. 104

شکل 6-2: توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان براساس سن. 105

شکل 6-3: توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر اساس میزان تحصیلات     106

شکل 6-4: توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر اساس میزان درآمد 107

شکل 6-5: توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس محل اقامت   108

شکل 6-6: توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس مدت اقامت    109

شکل 6-7: توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس هزینه سفر    110

شکل 6-8: توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس هدف بازدی   111

شکل 6-9:توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس مهم­ترین منابع اطلاع رسانی از جاذبه‌ها…………………………….. 112

شکل 6-10: توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس مهم­ترین مانع توسعه گردشگری در منطقه…………………………….. 113

شکل 6-11: وضعیت امکانات و خدمات رفاهی از نظر گردشگران   114

 

شکل 6-12: وضعیت امکانات بهداشتی و زیر بنایی از نظر گردشگران 115

 

شکل 6-13: نقش تبلیغات در جذب گردشگر……………. 116

 

شکل 6-14: نقش معرفی جاذبه‌ها در توسعه گردشگری…… 117

 

شکل 6-15: رضایت کلی گردشگران از مکان‌های گردشگری شهرستان شوش 118

شکل شماره 6-16:امتیاز بندی فرصت‌ها،قوت‌ها،ضعف‌ها،تهدیدها 131

فهرست جدول ‌ها

 

عنوان

صفحه

جدول 2-1 اصطلاحات گردشگری در متون علمی‌و سازمان جهانی گردشگری 18

جدول 2-2 ضریب فزاینده اشتغال(به مقدار تقریبی میلیون نفر)   39

جدول 2-3 پیش بینی ودرصد نرخ گردشگری بین سال‌های 1995 – 2020 به میلیون نفر را نشان می‌دهد……………………………. 46

جدول 2-4 ده کشوری که بیشترین تعداد گردشگر را جذب نموده اند(تعداد گردشگربین المللی وارده برحسب میلیون نفر)………. 47

جدول 2-5 درآمد حاصل از صنعت گردشگری در مناطق مختلف جهان (برحسب میلیارد دلار آمریکا)………………………………. 49

جدول 3 -1   سیستم گردشگری…………………….. 54

جدول 4-1 جمعیت شهری شهرستان شوش 1385………… 74

جدول 4-2 جمعیت روستایی شهرستان شوش 1385………. 75

جدول 4-3 جمعیت شهرشوش را بر حسب جنس در طی سال‌های 1355 تا 1385 را نشان می‌دهد…………………………………… 76

جدول 4-4 جمعیت و خانوار شهرستان شوش بر حسب تقسیمات کشوری 1375  77

جدول 4-5 جمعیت فعال و غیرفعال در سال 1385…….. 78

جدول 5-1 آمار بازدید کنندگان از برخی محوطه‌های تاریخی و موزه‌های شهرستان شوش………………………………….. 94

جدول 5-2 آمار بازدید کنندگان خارجی از آستان دانیال نبی(ع) رادرفروردین 88 نشان می‌دهد…………………….. 95

جدول 5-3 درصد وچگونگی استفاده ازقابلیت‌های گردشگری استان توسط گروه‌های مختلف گردشگری

را نشان می‌دهد……………………………….. 100

جدول 5-4 شاخص‌های جمعیت مقیم ورودی جهانگردان به هتل 101

جدول 5-5   مشخصات رستوران‌های شهرستان شوش………. 102

جدول 6-1 توزیع فراوانی ودرصد پاسخگویان براساس جنس. 104

جدول 6-2 توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر اساس سن 105

 

جدول 6-3 توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر اساس میزان تحصیلات     106

جدول شماره 6-4 توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر اساس میزان درآمد 107

جدول شماره 6-5 توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس محل اقامت    108

 

عنوان

صفحه

 

جدول شماره 6-6 توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس مدت اقامت    109

جدول شماره 6-7: توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس هزینه سفر 110

جدول شماره 6-8: توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس هدف بازدید  111

جدول شماره 6-9 توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس مهم­ترین منابع اطلاع رسانی از جاذبه‌ها………………………… 112

جدول شماره 6-10توزیع فراوانی و درصد گردشگران بر اساس مهم­ترین مانع توسعه گردشگری در ……………………………. 113

جدول شماره6-11: وضعیت امکانات و خدمات رفاهی از نظر گردشگران 114

جدولشماره 6-12: وضعیت امکانات بهداشتی و زیر بنایی از نظر گردشگران……………………………………………. 115

جدول شماره 6-13: نقش تبلیغات در جذب جذب گردشگر…. 116

 

جدول شماره6-14: نقش معرفی جاذبه‌ها در توسعه گردشگری 117

جدول شماره6-15 : رضایت کلی گردشگران از مکان‌های گردشگری شهرستان شوش……………………………………………. 118

جدول شماره 6-16: فراوانی و درصد پاسخگویان …….. 119

جدول شماره 6- 17 آزمون کای اسکوئر ……………. 120

جدول شماره 6-18-ضریب همبستگی و ضریب تعیین رگرسیون 121

جدول6-19-تحلیل واریانس رگرسیون(ANOVA)…………. 121

جدول(6-20):نظام تجزیه و تحلیل SWOT…………… 124

 

جدول( 6-21):نظام تجزیه و تحلیل SWOT…………… 125

جدول شماره(6-22)ماتریسSWOT ( عوامل اصلی تأثیر گذار بر گردشگری شوش)بر اساس نظر کارشناسان…………………………… 126

جدول شماره (6-23) رتبه بندی عوامل تأثیر گذار از نظر کارشناسان    128

جدول شماره (6-24) ماتریس SWOT امتیازبندی عوامل اصلی تأثیرگذار بر گردشگری شوش بر اساس

نظر کارشناسان……………………………….. 130

 

ی

 

 

 

 

 

 

فصل اول

كلیات تحقیق

 

 

 

 

 

1-1- تبیین مسأله پژوهشی و اهمیت آن

اصولاً گردشگری درتاریخ زندگی انسان ریشه داردومسافرت از نقطه ای به نقطه دیگراز گذشته‌های دور وجودداشته است هرچنددردوره‌های گذشته افرادکمتری ازاوقات فراغت خوداستفاده می‌کردنندامابه هرحال گردش وسفرانجام می‌گردید.

انسانهادردوران‌های مختلف زندگی خودبرای دیدن جذابیت‌های طبیعی،کشف فرصت‌های اقتصادی، بهره مندی ازامکانات زیستی مناسب تر،آگاهی از تنوع قومی‌و فرهنگی بار سفر بسته اندو مشکلات را نیز تحمل کرده ا ند بنا براین توریسم قدمتی به بلندای تاریخ دارد.(زاهدی،3:1385)

به عبارتی سفردرسرشت انسان است آدمی‌چنان آفریده شده وچنان هستی گرفته است که بایدبه سفربرود.سفریک نیازحیاتی است.آدمی‌درآغازبرحسب سرشت خودپابه سفرنهادوازپیامدهای احتمالی آن هیچ آگاهی نداشت ولی درضمن سفردستاوردهایی برای اوفراهم آمدکه سفررافضایی تازه بخشید (دیبایی،3:1371)

اماباوجوداینکه سفروگردشگری پدیده ای کهن است اماانقلاب صنعتی واکتشافات جدیدوافزایش رفاه عمومی‌واوقات فراغت انسان‌هاباعث تغییرات اساسی درنقش،ابعادواهمیت آن شده است.(سینایی،15:1382)

امروزه صنعت گردشگری یکی ازمنابع مهم درآمدوهمچنین ازعوامل موثردر ارتباطات فرهنگی بین کشورها می‌باشدوبه عنوان وسیع ترین صنعت خدماتی جهان اهمیت زیادی داردبه همین دلیل کشورها

درتلاشند تا با سرمایه گذاری مناسب سهم بیشتری از منافع این صنعت داشته باشند.

گردشگری می‌توانددر صورت هدایت مناسب وبرنامه ریزی درست درآمدزاترین وارزآورترین صنعت باشدوسهم بسزایی درایجاد فرصت‌های شغلی،توزیع ثروت در سطح جهان،کاهش فقروبهبودسطح زندگی مردم وتعاملات مثبت فرهنگی داشته باشد.

امروزه گردشگری با توجه به دامنه تقاضا و نیازهای فضایی روبه رشد از اهمیت وجاذبه خاصی برخوردار می‌باشد.( Flescher.2000)

شرط اساسی در گردشگری برنامه ریزی مناسب ومشارکت بخش‌های مختلف جامعه است هماهنگی این بخش‌ها دراجرای برنامه‌ها نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

تجربه بسیاری از نواحی توریستی در جهان این امر را به اثبات رسانده است که در بلند مدت روش برنامه ریزی شده برای توسعه توریسم می‌تواند بدون ایجاد مشکلات عمده منافعی را در بر داشته باشدوبه حفظ رضایت بازار منجر شود‌.(رنجبریان،زاهدی،1379: 13)

همچنین باید درنظر داشت که برنامه ریزی گردشگری مانند سایر برنامه‌های توسعه باید به گونه ای باشد که تحقق تو سعه پایدار را میسر سازدتوسعه پایدار بر این امر دلالت داردکه ضمن تحقق منافع برای جامعه امروز،منابع مختلف گردشگری را برای استفاده آیندگان حفظ نماید.

شهرستان شوش با بر خورداری از جاذبه‌های فرهنگی،تاریخی،طبیعی ودیگر جاذبه‌های گردشگری می‌تواند نقش موثرتری در سطح استان و کشور در این زمینه ایفا نمایید وجود آثار تاریخی متعدد از جمله مجموعه تپه‌های باستانی شوش،آکروپل،شهر شاهی،کاخ آپادانا،ومعبد یا زیگورات چغا زنبیل،بقعه دانیال نبی‌(ع) آرامگاه دعبل خزاعی،یادمان‌های دفاع مقدس وموزه‌های شوش وهفت تپه که آثار تاریخی متعدد را در خودجای داده اند می‌توانند در جذب گردشگران داخلی و خارجی متوانند نقش مهمی‌داشته باشند بنا براین با توجه به توان بالای شهرستان شوش در زمینه گردشگری ضرورت تدوین و طراحی یک برنامه ریزی مناسب احساس می‌شود‌.این تحقیق تلاش دارد ضمن معرفی جاذبه‌های گردشگری این شهرستان موانع توسعه گردشگری در این شهرستان را برسی نماید ودر پایان راهکارهای مناسب برای توسعه گردشگری با تاکید بر توسعه پایدار ارائه دهد.

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق

امروزه گردشگری بزرگترین ومتنوع ترین صنعت دنیا به حساب می‌آیدوبا 200 میلیون نفرشاغل گردش مالی سالانه آن حدود4/5 تریلیون دلار می‌رسد.به بیان دیگر،این فعالیت 8 درصدکل اشتغال جهانی را به خود اختصاص می‌دهد دربیش از 150 کشور، گردشگری یکی از پنج منبع مهم کسب ارز خارجی است و در 60 کشور،رتبه اول را به خود اختصاص می‌دهد.تعدادکل گردشگران ورودی جهان از 25 میلیون نفردر سال 1950، به 760 میلیون نفر درسال 2004 افزایش یافته است‌.

پیش بینی می‌شودکه این تعداد درسال 2020 به 56/1میلیارد نفربرسد. نرخ رشدسالیانه گردشگری در دهه 1990 سالیانه 7 درصد ودرسال 2004 بیش از 10 درصد بوده است. در83 درصد کشورهای درحال توسعه یکی از منابع اصلی درآمد ودریک سوم کشورهای فقیر،عمده ترین منبع درآمد بوده است.(رضوانی:1387)

بسیاری از نویسندگان،گردشگری را یک فرصت منحصر به فرد افتصادی می‌دانند. در سالهای‌ اخیر، گردشگری منبع درآمد سرشار در تجارب جهانی و عنصر مهمی‌در بهبود و تنظیم موازنة بازرگانی و تراز پرداخت‌‌های بسیاری از كشورها شده است (كاظمی، 1386: 4).

توسعة گردشگری، به ویژه در كشورهای كمتر توسعه یافته، عامل مؤثری در مقابله با فقر است و موجب افزایش درآمد قشرهای مختلف، كاهش بیكاری و رونق اقتصادی و در نتیجه بهبود كیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد كه ارزهای به دست آمده از فعالیت‌های گردشگری، در تنظیم تراز پرداخت‌های بسیاری از كشورها، به ویژه كشورهای كمتر توسعه یافته كه معمولاً وابسته به یک محصول اند، مؤثر واقع شده است (همان: 6-7).

اهمیت وعظمت گردشگری به ایجاد فرصت‌های شغلی و درآمد محدود نمی‌گردد.درصورت برنامه ریزی وتوسعه برنامه ریزی شده قادراست منافع مستقیم وغیرمستقیم اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی،محیطی وسیاسی راایجاد وسهم قابل توجهی ازتوسعه ملی ومنطقه ای رابه خوداختصاص بدهد،به عبارتی به بهبود شاخص‌های عدالت عدالت اجتماعی،ارتقاء سطح زندگی،رفاه عمومی،تعادل وتوازن منطقه ای منجرگردد.(معصومی: 1388، 14)

شهرستان شوش دارای جاذبه‌های فراوان توریستی از جمله جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی و جاذبه‌های   طبیعی است. اما به دلیل عدم سرمایه گذاری‌های کافی و نبود امکانات و خدمات و زیرساخت‌های گردشگری، نتوانسته اند چندان موثر واقع شوند.

 

1-3- پیشینة تحقیق

در هر تحقیق علمی، مطالعه و بررسی تحقیقات‌ و پژوهشهایی‌كه در ابتدا با موضوع انجام شده، لازم و ضروری است، چرا كه تحلیل بدون دستیابی به نتایج پژوهشی دیگران و توسعه كامل آنها، امكان رسیدن به پاسخ مناسب و تجزیه و تحلیل بهتر میسر نیست.

پیرامون توریسم و اكوتوریسم در منطقه مورد پژو هش با توجه به وجود جاذبه‌های گردشگری ، تاریخی،‌ فرهنگی و مذهبی و طبیعی تحقیق چندانی انجام نشده است.

– حبیب الله جعفری پناه (1380) در پایان نامه خود تحت عنوان مطالعه و برنامه ریزی جاذبه‌های توریستی شهر ابركوه به شناسایی جاذبه‌های گردشگری به منظور فعال نمودن آنها در راستای جذب توریست پرداخته است. وی در این بررسی توان اقامتی شهر را برای گردشگران به مدت 24 ساعت پیش بینی نموده است.

– رضا مختاری(1382) در پایان نامه خود تحت عنوان تحلیل پتانسیلهای گردشگری بخش باغبهادران و برنامه ریزی توسعه آن پس از معرفی جاذبه‌ها و پتانسیلهای گردشگری بخش، راهكارهای توسعه این صنعت را به منظور جذب توریست بیشتر و ارتقاءكمی‌وكیفی بخش ارائه داده است.

عبدالکریم عزیزی ( 1378 ) در پایان نامه خود تحت عنوان بررسی قابلیت سنجی منطقه ای توریسم به منظور برنامه ریزی گردشگری به معرفی جاذبه‌های گردشگری شهر یاسوج پرداخته وامکانات و تنگنا‌های این شهر را در این زمینه مورد بررسی قرار داده ودر پایان پیشنهاداتی در زمینه گسترش گردشگری در این شهر ارائه نموده است‌.

غلام حسین احسانی( 1385 ) در پایان نامه خود بررسی جاذبه‌ها توریستی و اکو توریستی منطقه خروطبس پرداخته است و پیشنهاداتی در زمینه توسعه و برنامه ریزی توریسم ارائه نموده است و به این نتییجه رسیده است که جهت توسعه و ساماندهی گردشگری تنها برنامه ریزی تک بعدی اقتصادی نمی‌تواند موفق شود و باید به جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی نیز توجه شود‌.

1-4- اهداف تحقیق

شناسایی ومعرفی توان‌های گردشگری شهرستان شوش

بررسی موانع توسعه گردشگری درسطح شهرستان.

ارائه راهکار‌های منا سب برای توسعه گردشگری درشهرستان شوش

1-5- فرضیه‌ها وسوال

سوال:

– عمده ترین موانع توسعه گردشگری درشهرستان شوش کدامند؟

فرضیه‌ها:

– به نظر می‌رسد توسعه گردشگری نقش بسزایی در بهبود و توسعه شرایط اقتصادی واجتماعی درسطح شهرستان شوش داشته باشد‌.

– به نظر می‌رسد برنامه ریزی مناسب در زمینه گردشگری می‌تواند در توسعه و رشد گردشگری در سطح شهرستان شوش نقش مهمی‌داشته باشد

1- 6- واژگان كلیدی

-جاذبه‌ها:یک منبع دائمی‌ومهم طراحی شده است كه به منظور تفریح، سرگرمی، لذت بردن وآموزش بازدید كنندگان كنترل و اداره می‌شود (رنجبر یان، زاهدی، 1384 : 155 )‌.

-گردشگری:گردشگری فعالیتی است که فرد در مسافرت ودرمکانی خارج از محبط عادی خود انجام می دهد این مسافرت بیش لز یک سال طول نمی کشد وهدف تجارت یا فعالیت های دیگراست (موحد، 1386 : 14(

-گردشگری پایدار: عبارت است از گسترش این صنعت و جذب گردشگران به كشور با بهره گرفتن از منابع موجود به گونه ای كه ضمن پاسخ دادن به نیازهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ضوابط قانونی جامعه و همچنین انتظارات گردشگران، بتواند وحدت و یكپارچگی، هویت فرهنگی و سلامت محیط زیست، رشد اقتصادی و رفاه مردم و مهمانان آنها را به گونه ای متوازن و پیوسته تأمین نماید(منصوری، 1381 : 37 ).

-شوش: شهرستان شوش یکی از شهرستان‌های استان خوزستان است که از شمال به شهرستان اندیمشک، از شمال شرقی به شهرستان دزفول، از شرق به شهرستان شوشتر واز جنوب و جنوب شرقی به شهرستان اهواز،از جنوب و جنوب غربی به شهرستان دشت آزادگان،از غرب و شمال غربی به استان ایلام محدود است (سازمان برنامه و بودجه استان خوزستان،1375: 1)

 

[1] Attractions

[2] Turism

[3] Sustainable Tourism

توسعه روستایی از عوامل مختلفی نشات می­گیرد که یکی از آنها مسکن مطلوب می باشد . مسکن مناسب درواقع مسکن پایدار است که دارای ویژگی های آسایش مناسب،فضای مناسب،عوامل بهداشتی مناسب،مکان مناسب،وقابلت دسترسی از نظر کار را دارا می باشد . از این رو هدف اصلی این پژوهش شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر توسعه پایدار مسکن در نواحی روستایی است که به صورت مطالعه موردی در دهستان های بخش مرکزی شهرستان کرج صورت گرفته است . روش تحقیق به صورت توصیفی –تحلیلی و پیمایشی می باشد . برای گردآوری داده ها از دو روش کتابخانه ای – اسنادی و از روش میدانی همچون مشاهده و پرسشنامه استفاده شده است . جامعه آماری این تحقیق کل خانوارهای روستایی بخش مرکزی کرج که دارای 10316 نفر میباشد حجم نمونه با بهره گرفتن از فرمول کوکران 220 نفر تعیین شد . برای تعیین اعتبار متغیرهای تحقیق از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن برابر با 77/. به دست آمد . برای تحلیل داده ها از نرم افزار آماری SPSSآزمون های آماری T-test و تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شد . نتایج حاصل از تحلیل داده هابا بهره گرفتن ازتحلیل واریانس یک طرفه نشان داد که در مولفه پایداری کالبدی شاخص ­های “میزان رعایت اصول مقاوم سازی در ساخت واحد مسکونی “مقدار آماره F برابربا 549/16و ” میزان رعایت شرایط جغرافیایی منطقه در ساخت واحد مسکونی “برابربا 549/12وهمچنین شاخص ” میزان مقاوم بودن مساکن روستایی در برابر حوادث طبیعی ” برابر با 465/12 می­باشدو در مولفه پایداری اجتماعی شاخص های “دسترسی به مراکز فرهنگی ومذهبی” مقدار آماره F برابربا 313/13 و”رضایت از سیستم فاضلاب واحدمسکونی”برابر با460/16 و”تاثیر مهاجرت بر ساخت و سازهای غیر اصولی ” برابر با362/12 میباشد. همچنین در مولفه پایداری اقتصادی در شاخص های “میزان قیمت هر متر مربع زمین ” مقدار آماره F برابربا 527/10و”میزان اجاره بها در روستا “برابر با046/12 و”مساکن روستایی دارای مالک شخصی ” برابر با 985/5 میباشد . همچنین نتایج نشان از متفاوت بودن پایداری کالبدی، اجتماعی و اقتصادی مسکن بین دهستان های مورد مطالعه است و دراکثر موارد پایداری بدست آمده در حد متوسط یا کمتر از حد متوسط بوده است .

واژه های کلیدی : روستا ، مسکن روستایی، توسعه پایدار مسکن، بخش مرکزی شهرستان کرج .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عنوان                                                                                                                           صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه………………………………………… 1

1-1.تبیین مسأله پژوهشی و اهمیت آن………………. 2

1-2.ضرورت و اهمیت تحقیق………………………. 3

1-3. پیشینة تحقیق…………………………….. 5

1-4. اهداف تحقیق……………………………… 6

1-5. سوال­های تحقیق……………………………. 7

1-6. فرضیه ­های تحقیق…………………………… 7

1-7. روش تحقیق……………………………….. 7

1-7-1.جامعه آماری…………………………….. 7

1-7-2.روش و طرح نمونه برداری…………………… 7

1-7-3. حجم نمونه و روش محاسبه………………….. 7

1-7-4. ابزار گردآوری داده ها…………………… 7

1-7-5. ابزار تجزیه و تحلیل…………………….. 8

1-8. کاربرد نتایج تحقیق……………………….. 8

 

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

مقدمه………………………………………… 9

2-1.­تعاریف ومفاهیم…………………………… 10

2-1-1.مفهوم مسکن ……………………………. 10

2-1-2.مسکن روستایی…………………………… 11

2-1-3.پایداری و توسعه پایدار………………….. 14

2-1-4.توسعه پایدار روستایی……………………. 15

2-1-5.مسکن پایدار روستایی……………………. 17

 

 

عنوان                                                                                                                            صفحه    

2-2.مسکن و نظریات مربوط به آن…………………. 17

2-3.اهمیت مسکن در زندگی انسان…………………. 18

2-4.نقش مسکن درفرایند توسعه اقتصادی و اجتماعی و اهمیت آن    19

2-5.روش های اساسی تامین مسکن…………………… 20

2-5-1.ارتقای کیفیت سکونت……………………… 20

2-5-2.تامین زمین و خدمات……………………… 21

2-5-3.اهداف روش تامین زمین و خدمات……………. 21

2-5-4.روش توانمند سازی……………………….. 22

2-6.عوامل موثر در تدوین استاندارد های مسکن…….. 23

 

2-6-1.زیانهای ناشی از بی دقتی در تدوین استانداردهای مسکن    23

2-6-2.استانداردهای مسکن………………………. 23

2-6-3.شکل مطلوب مسکن…………………………. 24

2-6-4.استحکام مسکن…………………………… 24

2-7.جایگاه مسکن روستایی در توسعه پایدار روستایی… 24

2-9. شاخص ها ی تبیین کننده توسعه پایدار و توسعه پایدار روستایی  26

2-10.اصول طراحی مسکن پایدار روستایی…………… 27

2-10-1.موارد اکولوژیکی ………………………. 27

2-10-1-1.مسکن پایدار و طراحی منظر…………….. 27

2-10-1-2.مسکن پایدار و اقلیم………………….. 27

2-10-1-3.مسکن پایدار و حفاظت از منابع آبی…….. 28

2-10-1-4.مسکن پایدار و پیوند با طبیعت…………. 28

2-10-2.موارد اجتماعی…………………………. 29

2-10-2-1.مسکن پایدار و فرهنگ ساکنین…………… 29

2-10-2-2.مسکن پایدار و کاربری های مختلط………… 29

2-10-2-3.مسکن پایدار و تراکم………………….. 29

2-10-2-4.مسکن پایدار و رابطه انرژی و سلامت…….. 30

2-10-3.موارد اقتصادی…………………………. 30

عنوان                                                                                                                           صفحه

  

2-10-3-1.مسکن پایدار و عوامل تکنیکی…………… 30

2-11.شاخص ­های مسکن پایدار در تجارب جهانی……….. 30

2-11-1.شاخص های توسعه پایدارمسکن در ایران……… 33

2-12.سیاست های مسکن در برنامه های عمرانی قبل و بعد از انقلاب 34

2-12-1.سیاست های مسکن در برنامه های قبل از انقلاب.. 34

2-12-2.سیاستهای مسکن در برنامه های عمرانی بعد از انقلاب 35

2-13.روش شناسی پژوهش…………………………. 36

2-13-1. روش تحقیق……………………………. 36

2-13-2.تعیین حجم نمونه……………………….. 37

2-13-3.تجزیه و تحلیل داده ­ها…………………… 38

2-13-4.اجزای پرسشنامه………………………… 38

2-14.شاخص های مسکن پایدارمورد استفاده در این تحقیق 39

 

فصل سوم: جغرافیای تاریخی شهرستان کرج

مقدمه……………………………………….. 40

3-1.موقعیت جغرافیایی…………………………. 40

3-2.موقعیت سیاسی…………………………….. 42

3-3.ویژگی زمین شناسی…………………………. 43

3-3-1. زمین شناسی استان البرز در ترسیر و كواترنر.. 43

3-3-2.كواترنر تا میوپلیوسن……………………. 43

3-3-3. كانسار اشتهارد ( چشمه شور)…………….. ..43

3-4.وضعیت توپوگرافی………………………….. 43

3-4-1.کوه ها………………………………… 43

3-4-2.تپه ها………………………………… 44

3-4-3.دشت…………………………………… 44

-5.وضعیت شیب شهر…………………………….. 45

3-6.بررسی حرکات فعال زمین (زلزله )…………… .45

 

عنوان                                                                                                                            صفحه  

-7.ویژگیهای اقلیمی(درجه حرارت، بارش و …)……. .46

3-7-1.کویر یا دشت کویر……………………….. 46

3-7-2.رشته کوه‌های البرز………………………. 46

3-7-3.بادهای مرطوب و باران‌زای غربی……………. 46

3-8.فاكتورهای دمایی………………………….. 46

3-8-1.بررسی وضعیت بارش ………………………. 49

3-8-2.رطوبت نسبی……………………………. .51

3-8-3.یخبندان……………………………….. 52

3-8-4.بررسی وضعیت باد………………………… 54

3-8-5.تابش …………………………………. 54

3-9.شناسنامه اقلیمی …………………………. 55

3-10.پوشش گیاهی……………………………… 55

3-11. جغرافیای تاریخی منطقه…………………… 56

3-11-1.پیشینه تاریخی…………………………. 56

3-11-2.چگونگی توسعه شهرستان کرج……………….. 56

3-11-3.تحولات بافت …………………………… 57

3-11-4.وضع موجو مساکن روستایی…………………. 57

3-12.ویژگی های انسانی – اجتماعی……………….. 57

3-12-1. بررسی ساختار جمعیتی استان البرز………. 57

3-12-2.نسبت جنسی و بعد خانوار استان البرز……… 58

3-12-3.نرخ رشد طبیعی جمعیت طی سالهای 1390-1385…. 59

3-12-4. وضعیت اشتغال در شهر کرج……………….. 60

3-12-5. وضعیت سواد………………………….. 61

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات

مقدمه……………………………………….. 62

 

عنوان                                                                                                                             صفحه

 

4-1.یافته های توصیفی متغیر­های تحقیق…………… 62

4-1-1.جنس پاسخگویان………………………….. 63

4-1-2.وضعیت سنی پاسخگویان…………………….. 64

4-1-3.وضعیت تحصیلات پاسخگویان …………………. 65

4-1-4.وضعیت شغلی پاسخگویان …………………… 66

4-1-5.بعد خانوار…………………………….. 67

4-1-6.سال ساخت مسکن………………………….. 67

4-1-7.وضعیت دهستان ها از لحاظ مالکیت واحد مسکونی.. 68

4-1-8.فاصله روستا تا شهر……………………… 68

4-1-9.زیر بنای واحدهای مسکونی…………………. 69

4-1-10.تعداد طبقات واحدهای مسکونی…………….. 69

4-1-11.تعداد اتاق در واحدهای مسکونی ………….. 70

4-1-12.تعداد نفر در هر واحد مسکونی……………. 70

4-2. بررسی توصیفی متغیر­ها…………………….. 71

4-2-1. بررسی توصیفی متغیر­های کالبدی…………… 71

4-2-2. بررسی توصیفی متغیر­های اجتماعی………….. 72

4-2-3 .بررسی توصیفی متغیر­های اقتصادی………….. 74

4-3.یافته های تحلیلی (آمار استنباطی )…………. 75

4-3-1. آزمون T-test…………………………….. 75

4-3-1-1. نتایج حاصل ازآزمون T-test………………. 75

4-3-1-1-1. شاخص کالبدی ………………………. 75

4-3-1-1-2. شاخص اجتماعی………………………. 77

4-3-1-1-3.شاخص اقتصادی……………………….. 79

4-4. تحلیل واریانس یک طرفه …………………… 81

4-4-1-1.شاخص کالبدی………………………….. 86

4-4-1-2.شاخص اجتماعی…………………………. 84

4-4-1-3 .شاخص اقتصادی………………………… 88

4-5. عوامل موثر بر ساخت و سازهای غیراصولی مسکن در پیرامون شهرستان کرج…………………………………………. 91

عنوان                                                                                                                             صفحه

 

فصل پنجم: تبیین فرضیه ­ها ،نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه……………………………………….. 92

5-1.سوال­ها…………………………………. 93

5-1-1.پاسخ سوال اول………………………….. 93

5-1-2.پاسخ سوال دوم………………………….. 93

5-2.آزمون فرضیه ­ها……………………………. 93

5-2-1.آزمون فرضیه اول ……………………….. 94

5-2-2. آزمون فرضیه دوم ………………………. 95

5-3.نتیجه گیری……………………………… .95

5-4. پیشنهادها………………………………. 98

منابع و مآخذ……………………………….. 100

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                              صفحه

 

جدول ( 2-1) شاخص های توسعه پایدارمسکن روستایی در تجارب جهانی    31

جدول( 2-2) شاخص های توسعه پایدارمسکن در ایران…. 32

جدول (2-3 )اسامی روستاهای منتخب و تعداد افراد نمونه گیری شده     37

جدول( 2-4) شاخص های مورد استفاده در این تحقیق….. 38

جدول(3-1) موقعیت استان و شهرستان کرج و بر حسب طول و عرض جغرافیایی……………………………………………. 42

جدول(3-2) تقسیمات سیاسی استان البرز و شهرستان کرج1390   42

جدول (3-3) تحولات جمعیت در شهر کرج ……………. 58

جدول(3-4) نسبت جنسی…………………………. 58

جدول (3-5) نرخ رشد جمعیت شهرستان کرج طی سال های 1390-1385   59

جدول(3-6) وضعیت اشتغال شهر کرج در سال های 1385و1375 60

جدول(3-7) طبقه بندی جمعیت بر حسب گروه های عمده فعالیت طی سال­های1375تا 1390 ……………………………… 60

جدول(3-8) میزان با سوادی شهر کرج در سال های 1385-1365   61

جدول(4-1) جنس پاسخگویان………………………. 63

جدول (4-2) وضعیت سنی…………………………. 64

جدول(4-3) توزیع پاسخگویان برحسب وضعیت تحصیلی…… 65

جدول(4-4) توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت شغلی……. 66

جدول(4-5) تعداد افراد خانواده………………… 67

جدول(4-6) سال ساخت مسکن……………………… 67

جدول(4-7) مالکیت واحد مسکونی………………….. 68

جدول (4-8) فاصله روستا تا شهر…………………. 68

جدول (4-9) زیر بنای واحد مسکونی……………… 69

جدول (4-10) تعداد طبقات واحد­های مسکونی………… 69

جدول (4-11) تعداد طبقات واحدهای مسکونی………. 70

جدول(4-12) زیر بنای واحد مسکونی……………… 70

جدول (4-13) توصیف متغیر­های کالبدی…………….. 71

 

 

عنوان                                                                                                                                صفحه

 

جدول(4-14) توصیف متغیر­های اجتماعی……………. 73

جدول (4-15) توصیف متغیر­های اقتصادی…………… 74

جدول (4-16) شناسایی وضعیت شاخص های پایداری کالبدی در دهستان­های مورد مطالعه………………………………………. 76

جدول (4-17) شناسایی وضعیت شاخص های پایداری اجتماعی در دهستان­های مورد مطالعه………………………………………. 78

جدول (4-18) شناسایی وضعیت شاخص های پایداری اقتصادی در دهستان­های مورد مطالعه………………………………………. 80

جدول (4-19) شناسایی وضعیت شاخص های پایداری کالبدی با بهره گرفتن از تحلیل واریانس یک طرفه…81

جدول (4-20) طبقه بندی روستاها در گروه های همگن براساس شاخص های پایداری کالبدی………………………………. 83

جدول (4-21) شناسایی وضعیت شاخص های پایداری کالبدی با بهره گرفتن از تحلیل واریانس یک طرفه…85

جدول (4-22) طبقه بندی روستاها در گروه های همگن براساس شاخص های پایداری اجتماعی……………………………… 86

جدول (4-23) شناسایی وضعیت شاخص های پایداری کالبدی با بهره گرفتن از تحلیل واریانس یک طرفه…88

جدول (4-24) طبقه بندی روستاها در گروه های همگن براساس شاخص های پایداری اقتصادی……………………………… 89

جدول(4-25) عوامل تاثیرگذار بر ساخت و سازهای غیراصولی مسکن   91

جدول (5-1) مقادیر بدست آمده از آزمون T test برای گویه­­ های کالبدی،اجتماعی، اقتصادی………………………. 94

جدول (5-2) مقادیر بدست آمده از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه برای گویه­­ های کالبدی،اجتماعی،
اقتصادی…………………………………….. 95

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                                                صفحه

شکل (2-1) :ابعاد و مولفه های اصلی توسعه پایدار… 15

شکل (2-2) فرایند انجام تحقیق………………….. 39

شکل (3-1) موقعیت جغرافیایی بخش مرکزی شهرستان کرج در استان البرز  41

شکل (3-2) نقشه توپوگرافی شهرستان رستم…………. 44

شکل(3-3) میانگین ماهیانه حداقل دمای روزانه بر حسب درجه سانتی گراد……………………………………………. 47

شکل(3-4) میانگین ماهیانه حداکثر دمای روزانه بر حسب درجه سانتی گراد……………………………………………. 47

شکل(3-5) پهنه بندی متوسط دما در مقیاس سالانه……. 48

شکل (3-6) میانگین ماهیانه بارش بر حسب میلی متر…. 49

شکل(3-7) پهنه بندی متوسط سالیانه بارش…………. 50

شکل (3-8) میانگین ماهیانه حداقل رطوبت نسبی بر حسب در صد    51

شکل(3-9) میانگین ماهیانه حداکثر رطوبت نسبی بر حسب در صد 51

شکل (3-10) میانگین تعداد روزهای یخبندان ……… 52

شکل(3-11)پهنه بندی متوسط تعداد روز­های یخبندان سالانه 53

شکل(3-12) میانگین ماهیانه سرعت باد بر حسب متر بر ثانیه 54

شکل(3-13) میانگین تعداد ساعات آفتابی منطقه(ساعت) 55

شکل(4-1) نمودار جنس پاسخگویان ………………… 63

شکل(4-2) وضعیت سنی پاسخگویان………………….. 64

شکل(4-3) وضعیت تحصیلی پاسخگویان……………….. 65

شکل(4-4) وضعیت شغلی پاسخگویان…………………. 66

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

مقدمه

جغرافیا علم شناخت محیط و پدیده­های موجود در آن است . این پدیده ­ها اعم از اینکه به شکل طبیعی وجود داشته باشند یا اینکه در نتیجه رابطه انسان با محیط بوجود آمده و شکل گرفته باشند، به دلیل اشغال فضا و قرارگیری در بستر محیط به خودی خود در حیطه مطالعات جغرافیایی قرار می­گیرند . سکونتگاه های انسانی ، پدیده هایی مکانی و فضایی بوده است وبه همین علت شناخت و تبیین و درک قانونمندیهای حاکم بر شکل­ گیری ، تحول و تکامل آن در چهارچوب روابط متقابل انسان و محیط ، یک موضوع جغرافیایی بوده و در محور مطالعات جغرافیایی قرار می­گیرد . همچنین سکونتگاه ها تبلور و انعکاس فضایی ایفای نقش انسان میباشند که برحسب شرایط محیطی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ، سیاسی و تاریخی شکل گرفته و متحول شده اند . با توجه به اهمیت روستاها و نقش تعیین کننده ­ای که در توسعه اقتصادی ، اجتماعی و امنیت ملی ایفا می نمایند تامین مسکن مناسب در آنها و برطرف نمودن مشکلات موجود در این زمینه خصوصا تامین استحکام در رفع آسیب پذیری آنها از موضوعاتی است که اهمیت خاصی می یابد . بنابراین رسیدگی به کالبد روستا وبهبود بخشی فضایی زیست محیطی روستایی بخش کوچکی از مجموعه اقدامات عملی در زمینه توسعه روستایی است .

بدین ترتیب توجه به مجتمعهای زیستی روستایی که مسکن و شاخص ­های پایدار آن از مهمترین عناصر توسعه پایدار روستایی به شمار می رود از اهمیت ویژه ای برخوردار است و از میان انواع مولفه های پایداری روستایی مسکن از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

.

1-1.تبیین مسأله پژوهشی و اهمیت آن

مسکن خردترین و کوچک ترین شکل تجسم کالبدی رابطه متقابل انسان و محیط وخصوصی ترین فضای زندگی انسان است (زیاری و همکاران،2:1389). مسکن روستایی یکی ازمهمترین بخش­های سکونتگاه های روستایی را تشکیل می دهد که از رابطه با کارکردهای اجتماعی ، اقتصادی ،اکولوژیکی و الگوهای زندگی روستاییان شکل می گیرد و در طول زمان با توجه به تحول نظام اقتصادی و اجتماعی متحول می­ شود که آثار این تحول را در وسعت ، فضابندی و مصالح بکاررفته در مساکن روستایی می­توان مشاهده کرد ( چپرلی ،18:1387 ). مسکن نیاز اولیه بشر و مهمترین کالایی است که تامین آن سهم متنابهی از درآمد عامه مردم را به خود مشغول می دارد ( احمدی ، 23:1387 ). مسکن در مجموعه بافت روستابه عنوان یک جز از هویت کلی روستا وایفاگر نقشی چندکارکردی است.مسکن علاوه بر نقش سکونت به عنوان بخشی از فضای اشتغال وتولید مطرح بوده که این امر از نقش سکونت و شیوه زیست و کیفیت استفاده از محیط و اقتصاد حاکم در روستا و سنت هاو هنجارهای پنهان و آشکار روستایی نشات می­گیرد(روح الامینی،1370).کارکرد اصلی مسکن علاوه بر نقش آن به عنوان سرپناه ،فراهم آوردن شرایط مطلوب برای خانواده به منظور تحقق فعالیت­های خانوادگی است یکی از پیامدهای مثبت این امر ثبات و همبستگی خانواده است(هدایت نژاد،563:1375). مسکن علاوه بر تامین یکی از نیازهای زندگی یعنی سرپناه به عنوان یک پس انداز نیز مطرح است از این رو مسکن کالایی سرمایه ای است و یک ارزش اجتماعی است که باعث پایداری جامعه و کاهش آسیب های اجتماعی می شود ( Dix,1985:1-10). مسکن به عنوان نمادی ازچگونگی تعامل و ارتباط انسان با محیط طبیعی پیرامون خویش است که درطی سالیان متمادی بر حسب شرایط زمانی –مکانی در هرمنطقه شکل گرفته و به نوعی نشان دهنده نوع فعالیت ها در ابعاد اقتصادی،نگرش اجتماعی-فرهنگی روستاییان،چگونگی تحول و استفاده ازتکنولوژی ونهایتا سطح درآمدو معیشت وساکنان آن می باشد(شمس الدینی،44:1387) . عوامل اقتصادی ، سبک معماری ،زبان بومی منطقه ، گرایش­های سبک شناختی ، آب و هوا ، جغرافیا و آداب و سنن محلی در توسعه و طراحی مسکن در مکان های مختلف تاثیر گذارند( Sendich ,2006:185) . امروزه تقاضا برای مسکن مناسب درحال افزایش است به دلیل اینکه مسکن و شرایط محیطی آن ،اثربخش­ترین مولفه رضایت فرد از محله مسکونی اش می باشد(westaway,2006:187) .مسکن مناسب درواقع مسکن پایدار است که دارای ویژگی­های آسایش مناسب،فضای مناسب،عوامل بهداشتی مناسب،مکان مناسب،وقابلت دسترسی از نظر کار را دارا می باشد(روستایی وهمکاران،151:1391) .

مسکن پایدار نقش بااهمیتی در ثبات خانواده ، رشد اقتصادی و اجتماعی و بالا بردن ضریب ایمنی افراد خصوصا ارتقای فرهنگی و آرامش روحی اعضای خانواده دارد و در کل سیستم نیز تاثیر میگذارد (آسایش ،67:1375). یکی از راه های مهم آگاهی از وضعیت مسکن پایدار ، استفاده از شاخص های پایداری مسکن میباشد . این شاخص ها بیانگر وضعیت کمی و کیفی مسکن روستایی از یک طرف و بهبود بخشی برنامه ریزی مسکن از سوی دیگر برای یک افق بلندمدت است (لطفی ،1:1388).شاخص ها در واقع ابزار اندازه ­گیری وسنجش وضعیت پایداری مسکن و روند تحول آن و همچنین میزان موفقیت و تحقق سیاست های مسکن محسوب می شوند به همین دلیل علاوه بر ارزیابی وضعیت ، در تدوین اهداف کمی برنامه ها نیز مورد استفاده قرار می گیرند .( حکمت نیا ، 116:1385). تاکنون بطورهماهنگ و یکپارچه درخصوص تعیین سطح پایداری شاخص ­های مسکن پایدار روستایی مطالعه­ ای صورت نگرفته و همچنین در برنامه ها نسخه یکسانی برای روستاها و مساکن روستایی تجویز می شود در حالی که مناطق روستایی و مساکن از نظر شرایط جغرافیایی و آسیب پذیری با یکدیگر متفاوتند لذا نظام برنامه ریزی کشور نیازمند ساختاری جهت سنجش و ارزیابی پایدار مسکن روستایی است تا علاوه بر مشخص شدن شاخص های مناسب برای هر منطقه جغرافیایی ، میزان تحقق آنها در برنامه ها ارزیابی شود .

با توجه به تحولاتی که طی سالهای اخیر در جوامع روستایی کشور بوجود آمده است پرداختن به مقوله مسکن پایدار روستایی ، اهمیت خاصی می یابد ، برای رسیدن به نتایج کاربردی از جهات مختلف چون اقتصاد ، فرهنگ ، معماری ، سازه و ….. به پایداری مسکن روستایی باید توجه کرد . در این راستا طراحی و تدوین شاخص های پایدار مسکن روستایی همگام با تغییرات و تحولات در عرصه سکونت گاه های روستایی امری قطعی و ضروری تلقی می گردد تا فرایند طراحی الگوی توسعه پایدار با تاکید بر مسکن روستایی ، سازگاری خود را با سایر شاخص های توسعه روستایی همراه و همگام سازد .

با این حال مساله مهم آن است که شاخص های تبیین کننده پایداری مسکن روستایی در هر مکان جغرافیایی متفاوت و دارای ویژگیهای خاص خود میباشد . در این بین لازم است با بهره گیری از ابزارهای مناسب ضمن شناسایی این شاخص ها که تبیین کننده تفاوت ها و افتراقات مکانی – فضایی است اهمیت آنها شناخته در محدوده دهستان های مشخص با تفاوت های جغرافیایی مورد آزمون قرار گیرند .

تا کنون بطور هماهنگ و یکپارچه در خصوص تدوین شاخص های پایداری مسکن در نواحی روستایی کاری صورت نگرفته لذا نظام برنامه ریزی کشور نیازمند ساختاری جهت ارزیابی پایداری مسکن روستایی است تا علاوه بر مشخص شدن شاخص های مناسب برای هر منطقه جغرافیایی ، میزان تحقق آنها نیز در برنامه ها ارزیابی شود .

مساکن روستایی بخش مرکزی کرج نیز به مانند مساکن روستایی کشور از این مسایل جدا نیست و مشکلات بخش مسکن رادارد بنابراین با توجه به وضعیت مساکن روستایی بخش مرکزی کرج ،تلاش برای شناسایی هرچه دقیق ترمشکلات مسکن و رفع مسایل وموانع بر سر راه رسیدن به مسکن پایدار از جمله الزاماتی در مسیر توسعه روستایی منطقه مورد مطالعه به شمار می آید.مطالعه حاضر درصدد است تا با شناسایی عوامل موثر بر توسعه مسکن پایدارونقش مسکن پایدار بر توسعه روستایی بخش مرکزی شهرستان کرج را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد .

 

1-2.ضرورت و اهمیت تحقیق

روستاها مرکز تولیدات کشاورزی،دامی،صنایع دستی وکانون تامین مایحتاج خوراکی جمعیت کشور هستند. به اعتباری می تون آنها را کانون تولید ثروت و ارزش افزوده در کشور محسوب نمود. زیرا به رغم میزان سرمایه گذاری اندک در مقایسه با شهر ها،حدود یک سوم تولید ناخالص ملی کشور از آنها به دست می آید(طالب و دیگران،1379).تجربه نشان می دهد درمناطقی که روستاها مورد غفلت و بی­توجهی بوده ­اند مشکلات شهری-روستایی بیشتر و در مناطقی که ازعمران وآبادانی برخوردارند نابسامانی منطقه ای کمتر بوده است(سعیدی و طالب،1376).به همین دلیل نادیده گرفتن و رها نمودن روستاهاو بی توجهی نسبت به مسکن و بافت آنهاضمن نادیده گرفتن شرایط آسایش برای بخش قابل توجهی ازجمعیت کشور؛برهم زدن تعادل اجتماعی –اقتصادی کالبدی مناطق و متعاقب آن بروزنابسامانی نظام سکونتگاهی کشوررا به دنبال خواهد داشت(حبیب،1375). با توجه به اینکه مسکن یکی ازشاخص ­های توسعه یافتگی ویکی ازنیازهای اساسی انسان محسوب می شود،بنابراین جایگاه مسکن و برنامه ریزی برای آن ولزوم توجه به آن از اهمیت زیادی برخوردار است. مهمترین دلایل توجه به مسئله مسکن روستایی عبارتند از:تحول شرایط زندگی روستایی والزام تطابق با شرایط حال،ضرورت کاهش خسارات بلایای طبیعی،سیل،زلزله،طوفان و رانش زمین،الزامات بهسازی و مقاوم سازی مساکن وابسته،فراهم آوردن محیط مناسب زندگی وتوازن شهر وروستاوبوجودآوردن شرایط مناسب زندگی برای جوانان و افراد تحصیل کرده می باشد.مساکن روستایی در ایران با توجه به تنوع اقلیمی وجغرافیایی دارای تیپ های مختلفی هستند،این مساکن با توجه به ویژگی های جغرافیایی،وضعیت زمین،نوع معیشت،شیوه های زیستی وسبک زندگی هرناحیه ساخته شده اند.روستاییان با توجه به دسترسی به مواد اولیه مسکن که اغلب از منابع محلی تامین می شود،اقدام به احداث مسکن خود می نمایندکه درنهایت استاندارهای مربوط به مسکن،رعایت نشده است.از این رو توجه جدی به کیفیت و کمیت ساختمان هایا به عبارتی مسکن روستایی لازم و ضروری مینماید،چرا که مسکن مناسب واستانداردازشاخص های توسعه روستایی به شمارمی آید(لطفی ودیگران،1388: 107-106). مسکن روستایی در ایران ازچند عامل رنج می­برد: ضعف تکنیکی ساخت و ساز،وجود مصالح کم دوام و کم توجهی به مقاوم سازی مسکن روستایی است(بهرامی،1390).که مساکن روستایی شهرستان کرج هم از این قاعده مستثنی نیستند.لازم است در شیوه نگرش به طراحی و ساخت مسکن روستایی در عین حفظ خصوصیات بومی،روش های ساخت محلی وتطابق مسکن با نیازهای معیشتی روستاییان اصلاح شده ومسایلی مانند مقاومت در برابر زلزله،ملزومات بهداشتی ،مباحث زیست محیطی ،استفاده بهینه از انرژی و مانند آن در طرح مسکن روستایی ملحوظ گردد(زندیه وحصاری،1390).

از مهمترین موارد اهمیت و ضرورت تحقیق ، می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1) مطالعات در زمینه مسکن در کشور عمدتا به مسکن شهری معطوف بوده است . کمبود مطالعات در این زمینه و وجود تفاوت بین مسکن شهری و روستایی ، تحقیقات در زمینه شناخت ویژگی های توسعه پایدار مسکن در نواحی روستایی را از اهمیت خاصی برخوردار ساخته است . علی رغم این نیاز ، ماهیت توصیفی پژوهش های انجام شده طی سالهای اخیر و یا محدود بودن آنها به مناطقی خاص مانند گونه شناسی مسکن در برخی استان ها تاکنون نتوانسته به ارائه معیارهای مشخص و معتبری که در طراحی و برنامه ریزی مسکن موثرند منجر شود .

2) مبحث مسکن به طور عام و پایداری مسکن روستایی به طور خاص از جمله مهمترین مباحث مطرح شده در برنامه های توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی بعد از انقلاب به شمار می رود . عدم درک و شناخت تفاوت های موجود در این زمینه به لحاظ هم سویی و هم پوشی مسکن روستایی با سایر فعالیت های اقتصادی و جریانات اجتماعی و تاثیر عمیق آن در فرایند اشتغال و رفاه جامعه روستایی ، میتواند اثرات سویی بر پیکره نظام برنامه ریزی کشور وارد نموده و تنش های اجتماعی ، اقتصادی و کالبدی مختلفی را به همراه داشته باشد .

3) تدوین یک برنامه جامع در بخش مسکن روستایی نیازمند شناسایی و تجزیه و تحلیل ابعاد و اجزای مختلف مسکن است و شاخص های مسکن به عنوان یک برنامه جامع و ابزاری ضروری برای بیان ابعاد مختلف اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی وکالبدی مسکن از جایگاه ویژه­ای در برنامه ریزی مسکن روستایی برخوردار هستند .

4) با تعریف و تدوین شاخص های مسکن روستایی شناخت عناصر ، کمیت ها و کیفیت های فضایی آن ، تفاوت های موجود در نیازهای کمی و کیفی مسکن در مناطق مختلف کشور را نشان داده و با تاکید بر ضرورت پرهیز از برنامه ها و اقدامات یکسان مشابه در مناطق روستایی بستر لازم برای تصمیم گیری های متناسب با قوت ها و ضعف های مسکن در پهنه – های مختلف جغرافیایی کشور را مهیا سازد .

 

1-3. پیشینة تحقیق

 

بدیهی است که توجه به پیشینه و ادبیات پژوهش انجام گرفته در راستای هر موضوع تحقیق برای هر محقق لازم و ضروری است . بر این اساس نتایج تعدادی از مهم ترین آنها را که به نحوی در راستای موضوع تحقیق یا بخشی از آن قرار می گیرد مطرح می کنیم .

 

ریموند و آندرو[1](2000): در بررسی خود تحت عنوان روند وخط سیرزندگی روستایی در روستاهای کانادا معتقدندکه روستاهای این کشور در چند سال اخیرتحت تاثیر فرایندهای جهانی سازی ،شهرنشینی وگسترش تکنولوژی های مدرن قرار گرفته اندکه این عوامل به نوبه خودباعث تغییرات اجتماعی،فرهنگی،جمعیتی و اقتصادی در روستاها شد اند.

 

وین کنت و دیگران2(2001): نقش سیاست­گذاری­های مسکن ، دسترسی به زمین ، زیرساخت های مسکن ، مقررات ساخت ، مصالح ساختمانی و صنایع مرتبط با مسکن را درکشور نیجریه بررسی کرده اند و به این نتیجه رسیدند که افزایش نقش بخش خصوصی می تواند منجر به کاهش مشکلات مسکن گردد .

 

می و همکاران3(2006): نتایج مطالعات نشان می­دهد عوامل اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی و فضایی باعث تغییر شکل مساکن می شوند.ضمن اینکه خاطر نشان می شودکه سرعت شهرنشینی و جهانی شدن نیزدر تغییر شکل مساکن تاثیر گذار بوده ­اند.

 

ایسیک و تولبنتسی 4(2008): در تحقیق خود تحت عنوان ” مسکن پایدار در شرایط جزیره ای با بهره گرفتن از تثبیت زمین آهکی ” به نقش مواد ساختمانی در پایداری مسکن پرداخته اند . و معتقدند مواد ساختمانی در بخش مسکن تاثیر مهمی بر محیط و اکوسیستم دارد . از این روی آنها انتخاب مواد مناسب و مطابق با نیازهای هر منطقه برای مسکن را یکی از مهم ترین استراتژی­ها در توسعه مسکن پایدار دانسته اند .

 

مالین ومایلز5 (2009): درتحقیق خود تحت عنوان”مسکن با کیفیت،کلید دست یابی به جوامع پایدار”به مشخصات مسکن با کیفیت و نقش مسکن درجذابیت و سلامت جوامع توجه کرده اند.دراین تحقیق مسکن پایدار ابزارکلیدی در ایجاد جوامع پایدار قلمداد شده است.

 

تقی زاده (1380) : در مطالعه ای تحت عنوان ” توسعه پایدار شهر و مسکن ” به این نتیجه رسید توجه به مقولات اساسی مرتبط با انسان ، طبیعت ، فرهنگ ، محیط و تاثیر آنها بر یکدیگر برای توسعه پایدار شهر و مسکن ضرورت دارد و برای حرکت به سمت توسعه پایدار شهر و مسکن نتایجی را بیان می دارد .

 

 

 

سرتیپی پور(1384): به این نتیجه رسیده است که با تعریف و تدوین شاخص ­های مسکن روستایی و شناخت عناصر،کمیت ها وکیفیت های فضایی آن،تفاوت­های موجود در زمینه نیازهای کمی و کیفی مسکن مشخص می شود.

 

 

لطفی و دیگران(1388):درمطالعه ای تحت عنوان شاخص ­ها مولفه­­های ضروری در برنامه ریزی و سیاست گذاری مسکن روستایی در ایران این گونه نتیجه گرفته­اند که شناخت و بکارگیری شاخص ­های مسکن روستایی در بلند مدت ،مسکن روستایی را متحول و این امر منجر به ارائه یک الگوی مناسب و توسعه یافته مسکن روستایی درکشور خواهد شد.

 

صیدایی و دیگران(1389):درمطالعه ای تحت عنوان تحلیل فضایی مسکن روستایی در استان کهکیلویه و بویراحمد به این نتیجه رسیدندکه پنج عامل تسهیلات و امکانات،مالکیت،تاسیسات و رفاه و استحکام سازه نقشی مهم و اساسی در توسعه مسکن روستایی دارند و توجه به این عوامل در برنامه ریزی برای رسیدن به وضعیت بهینه مسکن ضروری به نظر می رسد.

 

پورطاهری و دیگران(1390):درپژوهشی تحت عنوان ارزیابی تغییرات فرهنگی برالگوی مسکن روستایی در روستاهای بخش مرکزی شهرستان قزوین به این نتیجه رسیدند که بین تغییرات فرهنگی و تغییر الگوی مسکن روستایی رابطه خطی معناداری وجود دارد.

بیتی(1390):درمطالعه ای به این نتیجه رسیدكه ساخت و سازهای معاصر روستایی از تامین کیفیت فضایی مطلوب فاصله زیادی دارد.این مشکلات را می توان دراثر دو عامل”1-عدم جامعیت الگوهای تدوین شده وضعف آنهادرانطباق با تمام جوانب زندگی روستایی 2-موانع اجرایی”می باشد.

 

این تحقیق در راستای تکمیل تحقیقات گذشته انجام شده است با این تفاوت که نگارنده در این تحقیق به دنبال این بوده است تا با شناسایی عوامل موثر بر توسعه پایدار مسکن و با طراحی شاخص های مناسب ، میزان پایداری این شاخص ­ها را در دهستان­های مورد مطالعه ارزیابی کند تا ضمن سنجش این شاخص ­ها تفاوت­های موجود را نیز در دهستان­های مورد مطالعه به لحاظ میزان پایداری در شاخص ها و ابعاد توسعه پایدار مسکن روستایی مشخص سازد .

[1] -Rymond and Androw

2-Vincent

3-Mai

4-Isik and Tulbentic

5-Malim and Myls

1-1- مقدمه

عصر حاضر، عصر اقتصاد دانش محور نامیده شده است. در این دوران توجه مدیران سازمان‌ها بیشتر به مقوله‌هایی همچون دانش و خلاقیت جلب شده است و در پی آن انسان‌های دانش‌گرا نسبت به انسان های عمل‌گرا اهمیت بیشتری پیدا كرده‌اند.

صاحب‌نظران معتقدند دهه 80 دهه جنبش كیفیت و دهه 90 دهه مهندسی مجدد بوده است و دهه كنونی دهه مدیریت دانش است. به گفته پیتر دراكر چالش 50 سال اول هزاره سوم بهره‌وری دانش در سازمان‌هاست كه جز با مدیریت درست و مؤثر آن امكان‌پذیر نیست (افرازه، 1386). از این‌رو جای تعجب ندارد كه دانش قواعد قدیمی مربوط به رقابت و استراتژی را دگرگون كرده است، به‌طوریكه پایه و اساس اقتصادهای صنعتی از منابع مادی به سمت دارایی‌های فكری سوق داده شده است. این امر محققان را بر آن داشته است تا درباره چگونگی مدیریت این سرمایه ارزشمند تحقیق كنند.

علی‌رغم تحقیقات قابل توجهی که تاکنون در حوزه مدیریت دانش صورت گرفته است، کمتر پژوهشی به‌طور جامع به بررسی کلیه مولفه‌های زیر ساختی مدیریت دانش پرداخته است. لذا این تحقیق سعی دارد تا مولفه‌های مربوط به زیرساخت های پیاده سازی مدیریت دانش را به‌طور جامع و یکپارچه در بین دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد. در این فصل قصد داریم تا اهمیت، سوالات پژوهشی و مسیر انجام تحقیق را به اختصار تبیین نموده تا تصویری کلّی از آن حاصل گردد.

2-1- بیان مسأله تحقیق

الزامات مدیریت دانش، سازوكاری است كه سازمان از طریق آن دانش را مدیریت می­كند و افراد در بخش­های متفاوت آن، دانش خود را از طریق این زیرساخت تسهیم می­كنند، به طوری كه اعضا بتوانند از آن دانش به طور كاملاً اثربخش استفاده كنند. این زیرساخت باعث می­ شود، فرایندهای ضروری دانش با حداكثر كارآیی صورت گیرند، از فناوری­ها اعم از سخت­افزار و نرم­افزار كارآمدتر استفاده شود و خلق، تسهیم و به­ كارگیری دانش انجام پذیرد. هدف اصلی این زیرساخت، چیزی جز جریان دادن دانش در رگ­های فرایندهای كاری سازمان نیست. الزامات مدیریت دانش شامل الزامات فرهنگی، الزامات فرایندهای دانشی و الزامات فناوری اطلاعات می­باشد. یک زیرساخت قوی دانش بر اساس مبانی قوی ایجاد می­ شود و این مبانی به استفاده كامل از دانش می­انجامد. در این میان، مدیریت دانش بر افراد و تعاملات آنها تمركز دارد. خلق و تسهیم دانش، حاصل تعاملات انسان­ها در حین كار است، لذا در مدیریت دانش ابتدا باید افراد را به اطلاعات مرتبط كرد. این ارتباط شامل فرایندها و تشویق لازم است؛ نه صرفاً برای ایجاد اعتماد و استفاده از اطلاعات موجود، بلكه به دنبال آن، برای سهیم شدن در منبع جهانی اطلاعات. سپس افراد باید با هم مرتبط شوند. آنها باید قادر به یافتن یكدیگر بوده و در مورد درخواست و دریافت كمك و انتشار تجاربشان راحت باشند. این كار به آنان این احساس را می­دهد كه خود را همواره در تحقق اهداف استراتژیک سازمان سهیم ببینند. مدیریت دانش را نباید با مدیریت داده ­ها اشتباه كرد. مدیریت داده ­ها بر فرایند و فناوری تمركز دارد، در حالی كه اركان مدیریت دانش، افراد و توانایی جمعی آنان برای تشریک مساعی سریع و اثربخش است. بدون مدیریت داده ­ها، مدیریت دانش موفق نخواهد بود. پیوند دادن این دو، نیازمند تعهد به فرهنگ تسهیم دانش است. سازمان برای رسیدن به این منظور چاره­ای جز سرمایه ­گذاری و تعهد به ایجاد فرهنگ مطلوب سازمانی ندارد. بدون آنكه افراد نسبت به دانش تعهد داشته باشند و فعالیت­های فعلی دانش را بپذیرند، زیرساخت دانش موفق نخواهد بود. همچنین، بدون داشتن یک زیرساخت فناوری كه به اندازه كافی برای پشتیبانی فعالیت­های دانش قوی باشد، زیرساخت­ دانش عمل نمی­كند و تا زمانی كه فرایندهای مبتنی بر دانش نباشند نیز، مدیریت دانش دارای زیرساخت مناسبی برای عمل نخواهد بود(سیوان، ۲۰۰۰). استعاره انتقال علم از بازو به مغز و تبدیل اطلاعات به دانش و نهایتاً به كار یا خروجی مشخص دارای ارزش افزوده، حاكی از آن است كه تنوع، خلاقیت، نوآوری و دانش محور شدن سازمان­ها، انتخابی اجتناب­ناپذیر برای سازمان­های قرن بیست­ویكم خواهد بود(میشل و رایس، ۲۰۰۷).

همان گونه که بیان شد مبانی زیر ساخت مدیریت دانش شامل نظام فناوری اطلاعات، فرایندهای دانش و فرهنگ سازمانی می باشد که این مبانی منجر به استفاده کامل از دانش می گردند. این تحقیق نیز با مفروض داشتن این سه عامل در پی تبیین و سنجش وضعیت هر یک از این عوامل در سازمان­های مورد مطالعه جهت استقرار مدیریت دانایی و نیز رتبه بندی آنها به منظور توجه و تقویت عوامل ضعیف تر می باشد. لذا با توجه به اهمیت بحث الزامات و زیرساخت­های پیاده­سازی مدیریت دانش، سوال اساسی تحقیق حاضر این است که دستگاه های اجرایی ستادی در استان سیستان و بلوچستان از نظر زیرساخت های مدیریت دانش در چه سطحی هستند؟ رتبه بندی آنها به چه صورتی است؟ و راهکارهای بهبود وضعیت این سازمان ها در ارتباط با زیرساخت های مدیریت دانش کدامند؟

3-1- اهداف پژوهش

هدف اصلی:

– ارزیابی وضعیت عوامل زمینه ­ای در پیاده­ سازی مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان.

اهداف فرعی (ویژه):

– بررسی و ارزیابی وضعیت شاخص ­های عامل فناوری برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان.

– بررسی و ارزیابی وضعیت شاخص ­های عامل فرهنگی برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان.

– بررسی و ارزیابی وضعیت شاخص ­های عامل فرایندهای مدیریت دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان.

– مقایسه دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان در ارتباط با زیرساخت های مدیریت دانش.

4-1- ضرورت انجام تحقیق

مدیریت دانش در سبز فایل، تحولات شگرفی را در مباحث مدیریتی ایجاد کرده است. مدیریت دانش به دنبال تصرف دانش ، خرد و تجربیات با ارزش افزوده کارکنان و نیز پیاده سازی، بازیابی و نگهداری دانش به عنوان دارایی‌های سازمان است. به گفته پیتر دراکر”راز موفقیت سازمانها در قرن 21 همان مدیریت دانش است”. بنابراین مدیریت سازمانها باید با تکیه بر دانایی برتر امکان اتخاذ تصمیمات معقول تر در موضوعات مهم و بهبود عملکردهای مبتنی بر دانش را پیدا کنند. از این رو مدیریت دانایی مقوله­ای مهمتر از خود دانایی محسوب می شود که در سازمان­ها به دنبال آن است تا نحوه چگونگی تبدیل اطلاعات و دانسته های فردی و سازمانی را به دانش و مهارت­ های فردی و گروهی تبیین و روشن نماید(گلسر، ۲۰۰۳). هر چند در حال حاضر سازمان­های بسیاری در زمینه توسعه دانش در سطوح مختلف سرمایه گذاری کرده و موفق بوده اند، اما سازمان­های بسیار زیادی نیز با شکست مواجه شده‌اند. عدم وجود مکانیزمهای صحیح ارزیابی و پیاده سازی مدیریت دانش، این نوع سرمایه گذاری را در ذهن مدیران تنها به یک هزینه اضافی تبدیل نموده است. از این رو سازمان­ها باید محیطی را برای اشتراک، انتقال و تقابل دانش در میان اعضای خود به وجود آورند و افراد را در جهت با مفهوم کردن تعاملاتشان آموزش دهند و سعی در ایجاد بسترسازی و شناسایی عوامل زمینه­ای جهت استقرار مدیریت دانش در سازمان نمایند (بالوگان، ۲۰۰۴). این مهم در سازمان­های دولتی نیز ضرورت دارد.

شرکتهای خصوصی به تولید کالا و خدماتی می پردازند که مستقیماً در رقابت با کالا و خدمات بخش دولتی است. آموزش، دانش، امنیت و علم از جمله زمینه های رقابت بین این دو بخش است. برای مثال آموزش از راه دور و به ویژه آموزش از طریق اینترنت توسط شرکت‌های خصوصی، ارائه خدمات

 آموزشی توسط دولت را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. وقتی مشتریان بتوانند نیازهای خود را به صورت کاملاً دلخواه و سفارشی توسط بخش خصوصی برطرف کنند، ناخودآگاه چنین انتظاری را از بخش دولتی نیز خواهند داشت. بازنشسته شدن کارمندان دولت و هم چنین انتقال آن‌ ها بین بخش‌های مختلف، چالش جدیدی برای ابقای دانش و حفظ حافظه سازمانی و متعاقب آن آموزش کارکنان جدید ایجاد می‌کند. به مرور زمان کارمندان فعلی دولت تا چند سال آینده بازنشسته خواهند شد. این به عنوان یک مشکل اصلی پیش روی بسیاری از دولت­هاست. سازمان های دولتی نیازمند این هستند تا با ابتکار عمل، دانش کارکنان ارشد را حفظ کنند زیرا در غیر این صورت ارائه خدمات به بخش عمومی دچار مشکل خواهد شد. بنابر این، کسب دانش از کارکنان ارشد و سپس انتقال آن به سایر کارکنان و نیز روزآمد کردن آموخته ها طی زمان امری بسیار حیاتی است. افزایش روز افزون شهروندان دانش مدار، دولت را مجبور می کند تا در رأس دانش‌های ایجاد شده و به روز قرار گیرد. مدیریت دانش بیان می کند که مهم‌ترین منابع ارزشمند هر سازمان دانش کارکنان آن است. این تأکید و تمرکز با توجه به شتاب روز افزون تغییرات در سازمان و در کل جامعه انجام می گیرد. لذا انجام پژوهش در زمینه مدیریت دانش در ساختارها و سازمان­های دولتی یک ضرورت است.

5-1- فرضیه ها (یا سوال های پژوهش)

1-5-1- سوال اصلی

– وضعیت عوامل زمینه­ای برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان چگونه است؟

2-5-1- سوال های فرعی

بر اساس سؤال اصلی فوق، سؤالات فرعی تحقیق حاضر عبارتند از:

– وضعیت شاخص ­های الزام فنی جهت استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان چگونه است؟

– وضعیت شاخص ­های الزام فرهنگی جهت استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان چگونه است؟

– وضعیت شاخص ­های الزام فرایندهای مدیریت دانش جهت استقرار مدیریت دانش در دستگاه­های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان چیست؟

– رتبه دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان در ارتباط با شاخص ­های الزام فرایندهای مدیریت دانش جهت استقرار مدیریت دانش به چه صورت است؟

6-1- قلمرو تحقیق

1-6-1- قلمرو موضوعی

موضوعات مرتبط با تحقیق حاضر در قلمرو مباحث مدیریت دانش قرار دارد. این پژوهش به بررسی مقایسه­ای آمادگی دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان در زمینه­ زیرساخت­های پیاده­ سازی مدیریت دانش می پردازد.

2-6-1- قلمرو مکانی

قلمرو مکانی این تحقیق در سطح استان سیستان و بلوچستان و در بین ادارات ستادی استان می باشد.

3-6-1- قلمرو زمانی

گردآوری داده­ های تحقیق و تحلیل آنها در 6 ماهه نخست سال 1393صورت خواهد پذیرفت.

7-1- روش تحقیق

پژوهش حاضر از نوع کاربردی و شیوه این پژوهش با توجه به ماهیت موضوع و اهداف آن از نوع توصیفی – پیمایشی است. در این تحقیق از دو روش کتابخانهای و پیمایشی استفاده می شود. در مرحله اول با بهره گرفتن از اسناد و مدارک موجود به بسط مباحث نظری مرتبط پرداخته می شود. مرحله مطالعه پیمایشی از دو قسمت مرحله مطالعه مقدماتی و مرحله گردآوری اطلاعات میدانی تشکیل شده است. در مرحله مطالعه مقدماتی، اطلاعات مورد نیاز به تدریج با انواع فنون از جمله فیش برداری و مصاحبه، گردآوری و تجزیه و تحلیل می شود. به نحوی که در پایان این مرحله متغیرهای مربوط به عوامل زمینه­ای پیاده سازی مدیریت دانش و روابط بین آنها بررسی و تحلیل می شود. در مرحله بعدی با اتکا به شناخت تجربی حاصل از مرحله پایلوت، متغیرهای دسته بندی شده در قالب پرسشنامه، از طریق روش نمونه گیری به صورت میدانی(سیستم توزیع و استفاده کنندگان) گردآوری می شود. سپس اطلاعات گردآوری شده در قالب نرم افزارهای آماری استخراج و نهایتاً به توصیف و تحلیل اطلاعات گردآوری شده پرداخته می شود. برای گردآوری داده‌های مورد نیاز جهت انجام این تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته که به تأیید اساتید راهنما و مشاور رسیده و مبتنی بر بررسی منابع علمی معتبر خواهد بود. در ضمن در این در ضمن در این پژوهش جهت تعیین روایی ابزارهای اندازه‌گیری، ابتدا پرسشنامه محقق‌ساخته با بهره گرفتن از سایر مطالعات انجام شده و ادبیات مرتبط با موضوع تحقیق، طراحی و سپس توان سنجش خصیصه‌های مورد نظر در پرسشنامه توسط جمعی از خبرگان، مشتمل بر اساتید دانشگاه و كارشناسان حسابرسی مورد تایید قرار خواهد گرفت. به منظور تعیین پایایی پرسشنامه از روش آلفای كرونباخ استفاده خواهد شد. در ضمن برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS18 استفاده خواهد گردید.

[1]Peter Drucker

[2] Glaser

یكی از مسائل معمول درفراگرد مدیریت این است كه بسیاری از مدیران در نشان دادن نقاط قوت كاركنان مؤثر هستند ولی در كمك به علت یابی ضعفها به همان میزان اثربخش نیستند . به عبارت دیگر، بسیاری از مدیران در شناسایی مسأله قوی هستند ولی در تشخیص علت یا تحلیل آن ضعیفند. مدیران برای مؤثر بودن در ارزیابی عملكرد و حل مسائل بهره وری به تعیین علل پیدایش آنها نیاز دارند.

مسئولین واحدهای سازمانی، ناگزیرند به موقعیت و موفقیت سازمان خود بیاندیشند و یكی از گزینه‌ها برای بالاتر بردن رشد علمی سازمان حضور كاركنان در دوره های آموزشی ضمن خدمت است. سرپرستان معتقدند كه دوره های آموزشی ضمن خدمت می تواند قابلیت های دانشی و مهارتی، رفتاری و نگرش مناسبی را در كاركنان پرورش دهند. با این همه، گاه عوامل زمینه ساز تغییر رفتار دركاركنان را مورد غفلت قرار می دهند؛ كه چنین غفلتی تمام تلاشهای آنان را در راستای بهبود سازمان با ناكامی روبرو می سازد.

جهان امروز، جهان تغییر و تحول است. به ندرت روزی بدون نوآوری در جهان اقتصاد‌، تغییر در تولید یا وضعیت خدمات می گذارد. در چنین شرایطی بیشتر سازمان ها به دنبال راه حلی برای تطبیق با این شرایط هستند‌. راه حلی كه توسط بیشتر صاحب‌نظران عنوان شده، آموزش و بهسازی منابع انسانی است. از لحاظ علمی نیز عوامل فرهنگی‌، اجتماعی، تكنولوژیك، اقتصادی و سیاسی با هم تركیب شده اند تا سازمان ها را مجبور كنند به پتانسیل های اساسی به طور كل و به آموزش به طور خاص توجه بیشتری داشته باشند.

 تعیین دقیق اثرات و نتایج یک دوره آموزشی بر شركت كنندگان و تعیین دقیق نحوه عملكرد آن ها در بازگشت به محل كار خود در سازمان، فرایندی است پیچیده و مشكل و گاه مبتنی بر قضاوت‌ای ذهنی كسانی است كه هر چند در تهیه و اجرای ظاهراً موفقیت آمیز یک دوره آموزشی كوشش بسیار به عمل می آورند، اما كمتر به آثار و نتایج عملی دوره آموزشی توجه دارند.

آموزش ضمن خدمت یکی از مؤثرترین ابزارهای مدیران برای مقابله با تغییرات محیطی بوده و ضامن ارائه مناسب خدمات، به خصوص در سازمان‌های خدماتی و دولتی می‌باشد که چنانکه منظم و هدفمند و در راستای نیازهای واقعی کارکنان تدوین و اجرا شود، نه تنها عملکرد کارکنان و سازمان را بالا می‌برد، بلکه بهبود مهارت‌های مدیران و افزایش رضایت کارکنان و ارباب رجوع را نیز در پی خواهد داشت.

1-1- بیان مسأله تحقیق

آموزش همواره به عنوان وسیله ای مطمئن در جهت بهبود كیفیت عملكرد و حل مشكلات سازمان مد نظر بوده و فقدان آن باعث ایجاد معضلات متعددی در سازمان می شود.

سیستم آموزشی هر سازمانی باید طوری باشد كه اطلاعات، مهارتها و بینش لازم را به كاركنان ارائه كند تا برای احراز مشاغل مختلف همواره آمادگی كافی را داشته باشند بدین جهت به منظور تربیت و تجهیز نیروی انسانی سازمان و بهسازی و بهره گیری هرچه موثرتر از این نیروها، آموزش بعنوان موثرترین عامل همواره اهمیت خاصی داشته است.

رسیدن به اهداف سازمان بستگی به توانایی كاركنان در انجام وظایف محوله و انطباق با محیط متغیر دارد، آموزش و بهسازی نیروی انسانی سبب می شود تا افراد بتوانند متناسب با تغییرات سازمان و محیطی بطور موثر فعالیتهایشان را ادامه داده و بر كارایی و بهره وری خود افزوده و عملكرد خود را بهبود بخشند. بنابراین آموزش و بهسازی، كوشش مداوم و برنامه ریزی شده بوسیله مدیریت برای بهبود سطوح شایستگی كاركنان و عملكرد سازمانی است. سازمان یک سیستم پویاست ، زیرا شرایط و اوضاع محیطی بطور مداوم در حال تغییر است و چون این تغییر بر روی سازمان موثر است ضروری است كه سازمان برای حفظ و بقا، خود را با این تغییرات وفق دهد.

به عقیده صاحبنظران علم مدیریت سازمان باید برای وفق با تغییرات محیطی و رشد و توسعه، بطور مداوم و مستمر اقدام به توسعه و بهسازی در خصوص چهار متغیر نیروی انسانی، تجهیزات و تكنولوژی، قوانین و مقررات و جو سازمانی نماید، مهمترین فعالیت بهسازی و توسعه نیروی انسانی از طریق آموزش كاركنان میسر می شود. بعبارت دیگر برای اینكه كاركنان بتوانند از عهده خواسته های جدید و مسائل و دشواریهای تازه برآیند، مدیران باید امكانات لازم برای آموزش كاركنان خود را فراهم آورند تا آنان بتوانند با بهره گرفتن از فرصتهای آموزشی ایجاد شده از تمام استعدادهای خود بهره گرفته و در مقابل مسائل و مشكلات، واكنشی مناسب از خود بروز دهند.

از آنجایی كه هزینه های آموزشی بالا بوده و مقدار گزافی از بودجه سازمان برای این دوره های آموزشی در نظر گرفته می شود، این هزینه ها خود دلیل موجهی بر لزوم ارزشیابی عملكرد این دوره‌های آموزشی می باشد. بطور معمول ارائه یک دوره آموزشی جدید كار آسانی است، ولی اگر این اقدام مورد ارزیابی قرار نگیرد امكان دارد بتوان هرگونه برنامه آموزشی را اثر بخش دانست و هزینه هنگفتی را برای آن در نظر گرفت ولی ممكن است برنامه های آموزشی، اثربخشی و كارایی لازم را نداشته باشند. همچنین هیچگاه نمی توان بدون ارزیابی برنامه ها و دوره های آموزشی ادعا نمود كه آموزش های

 ارائه شده برای فراگیران ثمر بخش بوده و باعث بهبود دانش، مهارت و نگرش در زمینه شغلی و حرفه ای شده است یا خیر ( دولان و شولر، 1375، 245).

لذا بر همین اساس مساله اصلی تحقیق آن است كه بدانیم آیا شركت در دوره های آموزش ضمن خدمت باعث بهبود عملكرد كاركنان و مدیران سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران شده است؟

2-1- هدف های تحقیق

مهمترین اهداف تحقیق حاضر عبارت است از:

1- تعیین وضعیت دوره های آموزش ضمن خدمت موجود در سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران.

2- تعیین عملكرد فعلی مدیران و كاركنان سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران.

3- تعیین میزان تاثیر دوره های آموزش ضمن خدمت بر بهبود عملكرد كاركنان و مدیران سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران.

4- مشخص نمودن اولویت بندی مولفه های عملكرد كاركنان و مدیران سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران.

5- ارائه راه كارهایی جهت بهبود عملكرد كاركنان و مدیران سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران با بهره گرفتن از دوره های آموزش ضمن خدمت.

3-1- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن

همانطور كه می دانیم نیروی انسانی گرانترین و با ارزشترین سرمایه هر سازمان است و آموزش نیروی انسانی اساسی ترین نقش را در جهت هرچه كارآمدتر كردن كاركنان ایفا می نماید و درواقع آموزش یكی از ابزارهای اساسی مدیریت می باشد، مشروط بر اینكه برنامه های آموزش در جهت تغییر و اصلاح كاركنان برای رسیدن به هدفهای سازمان طرح ریزی شده باشد. مسلماً مدیران با به وجود آمدن تغییرات روز افزون در ابزار و وسایل تولید و استفاده از روش های جدید باید به فكر بهبود عملكرد و افزایش بهره وری كاركنان خود نیز باشند. بخش عظیمی از بهبود عملكرد كاركنان مستقیماً در رابطه نزدیک با آموزش (ضمن خدمت) می باشد. در این راستا علاوه بر توجه به آموزش باید در نظر داشت كه این مقوله به تنهایی راه گشای مسائل و مشكلات سازمان نمی باشد.

شتاب گرفتن رخدادها، دامنه وسیع تغییرات، پیچیدگی روز افزون پدیده ها، خروج سریع روند حوادث از سیر و مدار مطلوب و عدم توانایی در تصحیح سیر این حوادث و در نتیجه گسترش بحران، همه و همه ما را بر این می دارد كه بیش از پیش برآینده تسلط پیدا كنیم، بنابراین باید بیاموزیم كه چگونه خود را با این تغییرات انطباق دهیم؟ و چگونه آثار و نتایج تغییرات را حس و درك كنیم؟ و چگونه بر آن مسلط شویم و آن را