فصل اول: کلیات

زندگی­نامه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….5

ساختارگرایی……………………………………………………………………………………………………………………………………………15

روایت­شناسی ساختارگرا………………………………………………………………………………………………………………………….18

شخصیت………………………………………………………………………………………………………………………………………………….23

پیرنگ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………26

درونمایه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………29

دیدگاه یا زاویۀ دید………………………………………………………………………………………………………………………………….30

صحنه و صحنه­پردازی…………………………………………………………………………………………………………………………… 32

گفتگو……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….34

لحن………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….35

فضا و رنگ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….36

سبک………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..37

تفاوت فیلمنامه و داستان………………………………………………………………………………………………………………………..39

فصل دوم

سوته­دلان…………………………………………………………………………………………………………………………………………………42

خلاصۀ داستان…………………………………………………………………………………………………………………………………………43

تحلیل ساختاری روایت……………………………………………………………………………………………………………………………44

پیرنگ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………49

شخصیت­پردازی……………………………………………………………………………………………………………………………………….53

درونمایه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………76

زاویۀ دید………………………………………………………………………………………………………………………………………………….76

موضوع……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..77

صحنه و صحنه­پردازی……………………………………………………………………………………………………………………………..79

لحن………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….82

گفتگو……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….85

فضا و رنگ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….88

سبک………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..92

فصل سوم

حاجی واشنگتن……………………………………………………………………………………………………………………………………….97

خلاصۀ داستان…………………………………………………………………………………………………………………………………………98

تحلیل ساختاری روایتِ فیلمنامۀ حاجی واشنگتن…………………………………………………………………………………99

پیرنگ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………102

شخصیت­پردازی…………………………………………………………………………………………………………………………………….109

درونمایه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………124

زاویه دید……………………………………………………………………………………………………………………………………………….124

موضوع………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………..125

صحنه­پردازی…………………………………………………………………………………………………………………………………………126

لحن……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….131

فضا و رنگ…………………………………………………………………………………………………………………………………………….133

سبک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..136

فصل چهارم

مادر……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….147

خلاصۀ داستان………………………………………………………………………………………………………………………………………148

تحلیل ساختاری روایت…………………………………………………………………………………………………………………………149

پیرنگ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………153

شخصیت­پردازی…………………………………………………………………………………………………………………………………….156

درونمایه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………187

زاویه دید……………………………………………………………………………………………………………………………………………….187

موضوع…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..187

صحنه­پردازی…………………………………………………………………………………………………………………………………………188

لحن……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….190

فضا و رنگ…………………………………………………………………………………………………………………………………………….193

سبک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..198

فصل پنجم

دلشدگان……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 203

خلاصۀ داستان………………………………………………………………………………………………………………………………………204

تحلیل ساختاری روایت…………………………………………………………………………………………………………………………205

پیرنگ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………208

شخصیت­پردازی…………………………………………………………………………………………………………………………………….210

درونمایه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………235

موضوع…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..235

زاویۀ دید……………………………………………………………………………………………………………………………………………….235

صحنه­پردازی…………………………………………………………………………………………………………………………………………236

لحن……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….238

فضا و رنگ…………………………………………………………………………………………………………………………………………….239

سبک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..243

سرانجام……………………………………………………………………………………………………………………………………………….24

«چکیده»

ساختارگرایی یکی از رویکردهای جدید نقد ادبی است که بر اساس نظریه های زبان شناسی به وجود آمده است. ساختار به معنی نظام است و در هر نظام، همۀ اجزای تشکیل دهندۀ آن با هم ارتباط دارند و هرچه هماهنگی میان این اجزای سازنده بیشتر باشد، یکپارچگی آن نظام نیز ببیشتر می شود. یک متن ادبی مانند هر نظام دیگری از اجزایی تشکیل شده است و پیوندی یکپارچه از همۀ عناصر ادبی و هنری ای است که نویسنده یا شاعر با بکارگیری شگردهای ادبی خاص، به صورت یک کلّیت منسجم ارائه می دهد. کار پژوهشگر ساختارگرا، کشف رابطه های منطقی و منسجم میان اجزای یک متن و ارتباط این اجزا با کلّیت اثر است.

«علی حاتمی» فیلمنامه نویسی است که همواره در آثارش به انسان و هویت ملی میهنش توجه داشته و کوشیده است تا آن معیارها را از طریق گزینش خاص جنبه های مختلف عناصر داستان-پردازی، همچون «درونمایه»، «موضوع»، «شخصیت پردازی» و «زبان» به نمایش بگذارد.

پژوهش حاضر، تحلیل ساختاری چهار فیلمنامۀ علی حاتمی با نام های «سوته دلان»، «حاجی واشنگتن»، «مادر» و «دلشدگان» است که به ترتیبِ سال ساخت و نمایش، در فصل های جداگانه گنجانده شده اند. در این پژوهش ابتدا به «تحلیل ساختاری روایت» پرداخته ایم  و سپس، هریک از عناصر داستانی فیلمنامه های موردنظر را مورد بررسی قرار دادیم و در نهایت ارتباط میان این عناصر را در ارتباط با کلیت آثار بررسی کرده ایم. نتایج پژوهش حاکی از ارتباط همۀ اجزای موجود در متن، اعم از زبانی، بلاغی و محتوایی است که بر روی هم نشان دهندۀ انسجام کلی فیلمنامه های مورد بررسی در این پژوهش هستند