بخش عمده‌ای از سرمایه دانشگاه آزاد اسلامی مربوط به پروژه‌های عمرانی می باشد با توجه به لزوم توسعه دانشگاه آزاداسلامی و نیاز به ساختمان‌های جدید ‌‌در زمان مقرر، مدیریت پروژه‌های عمرانی با کمترین هزینه و زمان و بالاترین کیفیت ضرورت می‌یابد. در این میان قراردادهای عمرانی که مشخص کننده توافقات بین کارفرما وپیمانکار می‌باشد نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد. در دانشگاه آزاد اسلامی نوع خاصی از قرارداد که مشابه قرارداد متر مربع زیربنا و سرجمع منتشره از سوی سازمان مدیریت می‌باشد از سال ۱۳۷۶ در کلیه واحد‌های دانشگاه آزاد اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است در این میان عوامل مختلف درونی و بیرونی موجب شده است تا در جریان اجرای پروژه‌های عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد مسائلی بوجود بیاید که به پیمان و شرایط عمومی وخصوصی پیمان قراردادهای عمرانی ارجاع می‌شود و تحقق قراردادهای عمرانی را دچار اختلال می نماید.و این سوال پیش می آید که نقاط ضعف و قوت و فرصتها و تهدیدهای قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد چیست. به این منظورپژوهش حاضربااستفاده از روش پیمایش، مطالعات میدانی وتعیین نقاط ضعف و قوت و فرصت‌ها و تهدید‌های قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد یزد به روش swot نسبت به تعیین راهبردهای مختلف so ,st ,wt ,wo اقدام می نماید. تجزیه وتحلیل‌ها نشان داد با اتخاذ این راهبردها می توان نسبت به کاهش زمان و هزینه و افزایش کیفیت و رفع شبهات و اختلافات احتمالی بین کار فرما و پیمانکار اقدام نمود و ضمن تقویت مزیت‌های این نوع قراردادها نسبت به رفع محدودیت‌ها اقدام لازم به عمل آورد.

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه:

افزایش جمعیت و به تبع آن افزایش نیازهای جامعه همزمان با پیشرفت سریع تکنولوژی در دنیا، به افزایش تعداد پروژه‌های عمرانی و صنعتی و … در کشورهای جهان منجر شده است. با توجه به ویژگی‌های خاص هر پروژه مثل شرایط جغرافیایی، موقعیت مکانی، اوضاع اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، کشوری که پروژه درآن کشور اجرا خواهد شد، قوانین و دستورالعمل‌های جاری آن کشور در خصوص پیمان‌ها، سبک‌ها و سنت‌های آن جامعه و … در نوع قرارداد پروژه تأثیرگذار است لذا پروژه و طرح به روش‌های متفاوتی اجرا شده‌اند بعضی از این روش‌ها نیز در کشور ما خیلی رواج پیدا کرده‌اند. آنچه که مهم است، این است که کافرما به عنوان صاحب اصلی کار و مرجع تصمیم‌گیرنده در مورد روش قراردادی برای انجام پروژه‌ی مورد نظر، چه قراردادی را انتخاب و چه روش‌های مناسبی جهت انجام آن پروژه و نحوه‌ی مواجه با ادعاهای مطروحه در نظر بگیرد . با نظر به اجباری بودن بخشنامه شماره 6405/100 مورخ 4/2/1389 معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور با موضوع انعقاد پیمان اجرای کارهای ساختمانی به صورت سرجمع، امروزه حجم قابل توجهی از قراردادهای پروژه های عمرانی کشور بصورت پیمان سرجمع منعقد می گردد که با توجه به مقطوع بودن نرخ این گونه قراردادها، مسائل متعددی در موفقیت و شکست این پروژه ها تاثیر گذار می باشد. اولین بخشنامه در خصوص روش پرداخت به شیوه سرجمع تحت عنوان دستورالعمل انعقادپیمان با نرخ متر مربع زیربنا (2000) در تاریخ 20/5/1375 برای انعقاد پیمان های ساختمان هایی که سطح زیربنای آنها حداکثر 2000 متر مربع بود به دستگاه هایی اجرایی ابلاغ گردید پس از آن بخشنامه 10000 در مورخ 24/8/1385 برای ساختمان هایی با زیر بنای 10000 متر مربع ابلاغ و بخشنامه قبلی مبلغی گردید بخشنامه سرجمع با موضوع انعقاد پیمان اجرای کارهای ساختمانی به صورت سرجمع از تاریخ 24/2/1389 به منظور تکیمل و پوشش عیوب دستورالعمل های قبلی لازم الاجرا شد. دانشگاه آزاد اسلامی نیز از سال 1376 انعقاد قراردادهای عمرانی به روش متر مربع زیر بنا بدون در نظر گرفتن محدودیت متراژ و مشابه قرارداد 2000را در دستور کار خود قرارداد و در سال 1382 نیز با تغییرات جزئی در پیمان وشرایط عمومی پیمان روند قبلی ادامه پیدا نمود.

از مجموع قرار داد های عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد تعدادی مربوط به قبل از سال های76 بوده و تعدادی از سال 1376 به بعد که با قرار داد متر مربع زیر بنا منعقد شده است وتغییرات عمده ای در این قراردادها با عنایت به تغییر در قراردادهای معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور بوجود نیامده است از مجموع پروژه های عمرانی که با قرارداد مترمربع زیر بنا منعقد شده است تمامی قراردادها دارای تأخیر بوده و در موعد مقرر به پایان نرسیده است و مبلغ نهایی پروژه بیش از مبلغ اولیه پیمان بوده است لذا در تحقیق حاضر بدنبال بررسی عوامل تحقق قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد در زمان بهینه با هزینه بهینه و کیفیت بالامی باشیم.

1-1- بیان مسئله

با توجه به لزوم توسعه دانشگاه آزاداسلامی و نیاز به تاسیسات وساختمان‌های جدید ‌‌در زمان مقرر و عدم کمک‌های دولتی، اجرای پروژه‌های عمرانی با کمترین هزینه و زمان و بالاترین کیفیت ضرورت می‌یابد در این میان قراردادهای عمرانی که مشخص کننده توافقات بین کارفرما، پیمانکار و مشاور می‌باشد نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد، انواع قراردادهای منتشره از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور ویژگی‌های خاص خود را دارند و برای پروژه‌های مختلف می‌توان از یکی از این قراردادهای تیپ استفاده نمود. در دانشگاه آزاد اسلامی نوع خاصی از قرارداد که مشابه قرارداد متر زیربنا و سرجمع منتشره از سوی سازمان مدیریت می‌باشد از سال ۱۳۷۶ و با اصلاحاتی از سال ۱۳۸2 در کلیه واحد‌های دانشگاه آزاد اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است در این میان عوامل مختلف درونی و بیرونی موجب شده است تا در جریان اجرای پروژه‌های عمرانی مسائلی بوجود بیاید که به پیمان و شرایط عمومی و خصوصی قراردادهای عمرانی ارجاع می‌شود و تحقق قراردادهای عمرانی را دچار اختلال می نماید. این تحقیق با شناخت نقاط ضعف و قوت و فرصت‌ها و تهدید‌های قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد یزد کمک خواهد کرد

ز طریق تحلیل swotنسبت به تعیین راهبردهای مختلف st,so,wt,wo اقدام نمود و بتوان در پروژه‌های آتی با اتخاذ این راهبردها نسبت به کاهش زمان و هزینه و افزایش کیفیت و رفع شبهات و اختلافات احتمالی بین کار فرما و پیمانکار اقدام نمود و ضمن تقویت مزیت‌های این نوع قراردادها نسبت به رفع محدودیت‌ها اقدام لازم به عمل آورد.

2-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

بخش عمده‌ای از سرمایه دانشگاه آزاد اسلامی مربوط به پروژه‌های عمرانی می‌باشد با توجه محدودیت منابع مالی دانشگاه آزاد اسلامی و نیاز به ساختمان‌های جدید ‌‌در زمان مقرر، اجرای پروژه های عمرانی با کمترین هزینه و زمان و بالاترین کیفیت ضرورت می‌یابد. انتخاب نوع قرارداد و در نظر گرفتن کلیه عوامل تحقق آن نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد. لذا بررسی عوامل تحقق قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد منجر به یافتن راهبردهایی برای کاهش زمان و هزینه و بالارفتن کیفیت پروژه‌ها خواهد شد. با توجه به تعدد تاخیر در پروژه‌های دانشگاه آزاد اسلامی یزد و بالارفتن تعداد دعاوی و عدم تحقق قراردادهای عمرانی دانشگاه در موعد مقرر با مبلغ پیش بینی شده لازم است نسبت به یافتن راهبردهایی برای حل این مشکلات اقدام عاجل بعمل آورد.

3-1- سوال تحقیق

چه فرصت‌های محیطی عمده‌ای در قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد وجود دارد؟

در قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد با چه تهدیدهای عمده خارجی مواجه هستیم؟

نقاط ضعف قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد چیست؟

نقاط قوت قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد چیست؟

اتخاذ چه راهبردهایی می‌تواند منجر به تقویت مزیت‌ها و رفع محدودیت‌ها در پروژه‌های عمرانی واحد یزد شود؟

 

 

4-1- علت انتخاب موضوع

با عنایت به عملکرد دانشگاه آزاد یزد و عقد قراردادهای متعدد متر مربع زیربنا و مشکلات موجود در زمینه‌ی این نوع قراردادها که منجر به تطویل زمان قراردادها و افزایش هزینه ها واختلافات متعدد فنی ومالی بین پیمانکاران وکارفرما شده است لزوم کمک به تقویت مزیت‌های این نوع قراردادها و رفع محدودیت‌ها مشهود بود.

5-1- اهداف تحقیق

این تحقیق با شناخت نقاط ضعف و قوت و فرصت‌ها و تهدید‌های قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد یزد کمک خواهد کرد تا از طریق تحلیل swotنسبت به تعیین راهبردهای مختلف st,so,wt,wo اقدام نمود و بتوان در پروژه‌های آتی با اتخاذ این راهبردها نسبت به کاهش زمان و هزینه و افزایش کیفیت و رفع شبهات و اختلافات احتمالی بین کار فرما و پیمانکار اقدام نمود و ضمن تقویت مزیت‌های این نوع قراردادها نسبت به رفع محدودیت‌ها اقدام لازم به عمل آورد. و در راستای اهداف سازمانی دانشگاه که ایجاد فضاهای مناسب جهت آموزش وپژوهش در زمان بهینه وهزینه بهینه با کیفیت بالا است گام برداشت.

6-1- فرضیه ها

قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد به روش متر مربع زیر بنا دارای نقاط ضعف می باشد.

تعیین راهبردهای so,st.wo,wt در طول اجرای پروژه‌های عمرانی باعث تقویت مزیت‌ها ورفع محدودیت‌ها خواهد شد.

قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد به روش متر مربع زیر بنا با مبلغ و مدت مندرج در پیمان به اتمام نمی رسد.

بدون اتخاذ تمهیدات لازم، قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد به روش متر مربع زیر بنا محقق نخواهد شد.

7-1- استفاده کنندگان

با عنایت به اینکه قراردادهای متر مربع زیر بنا بصورت گسترده ای در کشور مورد استفاده قرار می گیرد نتایج تحقیق حاضر می تواند مورد استفاده دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد ، کلیه واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی، ادارات دولتی، وسایر موسسات قرار گیرد.

8-1- جنبه نوآوری تحقیق

با توجه به اینکه این تحقیق با هدف بررسی عوامل تحقق قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد با بهره گرفتن از تحلیل SWOT و ارائه راهبرد های ST,SO,WT,WO برای تقویت مزیتها ورفع محدودیتها در قراردادهای متر مربع زیر بنا برای اولین بار انجام می پذیرد لذا کاری نو و جدید خواهد بود.

9-1- روش تحقیق

تحقیق حاضر از جهت هدف از توع کاربردی واز جهت روش تحقیق از نوع میدانی پیمایشی می باشد بدین صورت که ابتدا با تکیه بر اطلاعات بدست آمده از مطالعات کتابخانه ای وادبیات نظری موجود واسناد و بخشنامه ها و مکاتبات قراردادهای گذشته، اطلاعات خام از وضعیت قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد که به روش متر مربع زیر بنا منعقد شده بود، بر اساس نظر کارفرمایان ، پیمانکاران وناظرین آن قراردادها بدست آمد. پژوهش میدانی در قالب تلفیقی از مصاحبه ، پرسشنامه نیمه باز بی نام محقق ساخته انجام شد. سوالات پنج گزینه ای بر اساس طیف لیکرت طراحی شده و جهت روایی در اختیار صاحبنظران و اساتید دانشگاه قرار گرفته و مود تائید قرار گرفت و جهت تعیین پایایی آن از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شدکه باتوجه به اینکه مقدار آلفای کرونباخ 759/بدست آمد پرسشنامه پایایی لازم را جهت ادامه تحقیق دارد. لازم بذکر است کل جامعه آماری 23 نفر بودند که از همه آنها مصاحبه انجام شد و پرسشنامه در اختیار آنها قرار گرفت وبا توجه به اینکه از کل جامعه آماری جهت تحقیق استفاده شد لذا هرگونه تغییری در پاسخها معنی دار بود. در مرحله مصاحبه وپرسشنامه کلیه نقاط ضعف و قوت وفرصتها و تهدیدها که نظر بیش از 50درصد جامعه آماری بود مورد شناسایی قرار گرفت و پس از آن ماتریس ارزیابی عوامل داخلی وخارجی بر اساس این نقاط ضعف و قوت و تهدید و فرصت تهیه و مجددا در اختیار کل جامعه آماری قرار گرفت تا وزن هر عامل مشخص گردد از افراد خواسته شد تا به هر عامل وزنی از 0تا 100بنا به اهمیت عامل اختصاص دهند سپس میانگین هر عامل مشخص گردید و سپس وزنها نرمالیزه شد تا مجموع وزنها در ماتریس عوامل داخلی و ماتریس عوامل خارجی عدد یک شود .همچنین از افراد خواسته شد تا برای هر عامل در ماتریس عوامل داخلی برای نقاط ضعف عدد یک بعنوان خیلی ضعیف یا عدد 2بعنوان ضعیف امتیازی اختصاص دهند و به نقاط قوت عدد 3بعنوان عامل قوی یا عدد 4بعنوان عامل خیلی قوی امتیازی اختصاص دهند. همچنین از افراد خواسته شد تا برای هر عامل در ماتریس عوامل خارجی یک امتیاز بین 1تا 4 برحسب میزان تطابق قراردادها با فرصتها و تهدیدها اختصاص دهند عدد 4 بعنوان فرصت طلایی (واکنش بسیار عالی) و عدد 3 فرصت قابل اعتنا ( واکنش خوب )و عدد 2 تهدید قابل اعتنا ( واکنش بد ومنفی) وعدد 1تهدید جدی (واکنش خیلی بد ) اختصاص دهند. سپس امتیاز هایی که دارای فراوانی بیشتری بود بعنوان امتیاز هر عامل مشخص گردید از ضرب امتیاز در وزن هرعامل امتیاز وزن دار هرعامل وسپس امتیاز های موزون عوامل جمع زده شد تا نمره نهایی هر ماتریس مشخص گردد. وبر اساس نمره نهایی، وضعیت قراردادهای عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد مشخص گردید ودر نهایت آنالیز SWOTپیاده سازی گردید.

فصل اول : کلیات ………………………………………………………………………….. 1

1-1- مقدمه: 2

1-2- بیان مساله ………………………………………………………………………. 3

1-4- اهداف تحقیق …………………………………………………………………….. 5

1-5- فرضیه‌های تحقیق…………………………………………………………… 6

1-6- چارچوب نظری ………………………………………………………………. 6

1-7- مدل تحلیلی تحقیق ……………………………………………………………. 7

1-8- متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………… 7

1-9- روش تحقیق …………………………………………………………………. 7

فرضیه‌های فرعی…………………………………………………………. 6

1-10- قلمرو تحقیق…………………………………………………………. 8

1-11- تعاریف مفهومی متغیرها …………………………………………. 8

1-12- محدودیت های تحقیق ………………………………………… 9

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق …………………………………….. 10

2-1- مقدمه ……………………………………………………………….. 11

2-1-1- تعاریف سرمایه فکری…………………………………………….. 12

2-1-2- مؤلفه‌های سرمایه فکری…………………………………………… 14

2-1-3 ویژگیهای سرمایه فکری…………………………………………… 18

2-1-3-1 رویکردها و روش های اندازه گیری داراییهای نامشهود………………… 19

2-1-3- 2- الگوی رهیاب اسکاندیا…………………………………………. 23

2-1-3- 3- الگوی شاخص سرمایه فکری…………………………………………… 25

2-1-3- 4- الگوی تکنولوژی بروکینگ……………………………………………. 27

2-1-3- 5- الگوی نمایشگر داراییهای نامشهود………………………………………….. 27

2-2-1- مقدمه……………………………………………………… 28

2-2-2- تعاریف عملکرد سازمانی…………………………………………… 29

2-2-3-هدف از ارزیابی عملکرد…………………………………………. 30

2-2-4- علل ضعف عملکرد………………………………………….31

2-2-4-1 عوامل فردی…………………………………………… 31

2-2-4-2 عوامل سازمانی…………………………………………… 32

3-2-5- اجزاء اصلی و مراحل اجرای مدیریت عملکرد……………………………….34

2-2-6- اما ارزیابی عملکرد چیست؟………………………………………….. 35

2-2-7- انواع ارزیابی…………………………………………… 36

2-2-8- سیستیم های ارزیابی عملکرد سنتی و مدرن………………….. 38

2-2-9- مدل‌های ارزیابی عملکرد سازمانی………………………………. 39

2-2-9-1- مدل منشور عملکرد………………………………………….. 39

2-2-9-2- ماتریس عملكرد (1989)…………………………………………. 43

2-2-9-3- مدل نتایج و تعیین كننده‌ها (1991)………………………. 44

2-2-9-4- هرم عملكرد (1991) ………………………………………….44

2-2-9-5- كارت امتیازدهی متوازن (1992)………………………… 45

2-2-9-6- فرایند كسب و كار (1996)……………………………………… 47

2-2-9-10- تحلیل ذی نفعان (2001)…………………………………… 48

2-2-9-11 الگوی ماهواره ای عملکرد سازمانی…………………………. 49

الف)تحقیقات انجام گرفته در داخل کشور………………………….. 56

ب)تحقیقات انجام گرفته در خارج کشور…………………………….. 60

معرفی بانک ………………………………………………………………….. 62

فصل سوم ……………………………………………………………………… 65

3-1- مقدمه ……………………………………………………………………… 66

3-2- روش تحقیق ………………………………………………………………. 66

3-2-1)تحقیق کاربردی……………………………………………………… 66

3-2-2) تحقیق توصیفی…………………………………………………….. 67

3-4- متغیرهای تحقیق ……………………………………………………… 69

3-5- روش های جمع آوری اطلاعات ………………………………….. 69

3-5-1- تعیین اعتبار (روایی) پرسشنامه………………………………….. 71

3-6-2- تعیین پایایی (قابلیت اعتماد) پرسشنامه……………………….. 71

3-7-1- جامعه آماری…………………………………………………….. 72

3-7-3- قلمرو مکانی تحقیق…………………………………………… 73

3-6-4) قلمرو زمانی تحقیق…………………………………………… 73

3-7-4) نمونه آماری و روش محاسبه حجم نمونه……………………. 73

3-7-5- روش‎های نمونه‌گیری…………………………………………… 74

3-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات …………………………………. 74

 

 

فصل چهارم: تجزیه تحلیل اطلاعات ……………………………………. 77

الف) آمار توصیفی………………………………………………………… 78

ب) آمار استنباطی: ………………………………………………………. 84

آمار توصیفی……………………………………………………………. 91

فصل5 : نتیجه گیری و پیشنهادات …………………………………… 97

5-1- مقدمه ………………………………………………………………… 98

5-2- بررسی یافته های پژوهش با توجه به آزمون آماری گرامر …….. 99

5-3- بررسی یافته های پژوهش با توجه به آزمون تحلیل واریانس فریدمن .. 103

5-4- ارائه پیشنهادات ……………………………………………………. 103

5-4-1)پیشنهادات بر مبنای یافته‌های تحقیق…………………………. 103

5-5- پیشنهادات برای تحقیقات آتی ……………………………………… 105

منابع فارسی………………………………………………………….. 106

منابع خارجی…………………………………………………………. 109

پرسشنامه ……………………………………………………………….. 113

پیوست و ضمایم ………………………………………………………… 118

چکیده:

امروزه موضوع سرمایه های فكری یكی از عناصر موفقیعت سازمان ها محسوب می شود و سازمان ها برای اینكه بتوانند در محیط پرتلاطم امروزی كه جهان تبدیل به دهكده جهانی شده است موفق باشند باید شاخص های سرمایه فكری را در سازمان شان شناسائی كرده و به آنها بپردازند، تحقیق حاضر به بررسی رابطه سرمایه فكری با عملكرد سازمانی بانكك قوامین استان تهران می پردازد و به دنبال جواب دادن به این سوال هست كه آیا بین سرمایه فكری با عملكرد سازمانی بانك قوامین استان تهران رابطه ی معناداری وجود دارد ؟

روش تحقیق این پژوهش توصیفی – همبستگی و از نظر هدف كاربردی می باشد ، جامعه مورد نظر مدیران و كارشناسان ارشد ستادی ، رئیس ، معاونین و كارمندان ارشد شعب بانك قوامین استان تهران است كه تعداد 200 نفر جامعه آماری و 70 نفر نمونه آماری را تشكیل می دهند. در ارتباط با روائی ابزار سنجش به نظرات متخصصین اكتفا شده و پایائی پرسشنامه سرمایه فكری و عملكرد از طریق آزمون آلفای كرونباخ عدد 925% بدست آمده است . و از آمار توصیفی و استنباطی برای تجزیه و تحلیل نتایج استفاده شده است ، فرضیه های پژوهش با همبستگی پیرسن آزمون شدند و نتایج آزمون های آماری نشان داده است كه رابطه بین ابعاد سرمایه فكری با عملكرد سازمان در بانك قوامین استان تهران معنادار است.

فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه

امروزه با متحول بودن محیط, سازمانها برای بقاو رقابت با سایر سازمانها و برای اینکه بتوانند فعالیت خودراتداوم ببخشند ناچارند در برابر تغییرات محیط پویا باشندو با شرایط محیط خود را وفق بدهند یکی ازعوامل موفقیت درمحیط متحول امروزی استفاده از دانش میباشد.

دانش در مقایسه با سایر عوامل تولید مانند زمین، سرمایه و ماشین آلات و… از ارجحیت بیشتری برخوردار شده است به طوری كه در این اقتصاد، دانش به عنوان مهمترین عامل تولید محسوب می شود و از آن به عنوان مهمترین مزیت رقابتی سازمانها یاد برده می شود.یكی ازویژگیهای این دانش آن است كه نامشهود می باشد، یعنی غیر قابل لمس و محسوس است و ارزشگذاری و اندازه گیری آن خیلی سخت و مشكل است. در صورتی كه در گذشته سازمانها با بهره گرفتن از روش های حسابداری قادر بودند تا ارزش و اندازه عوامل تولید خود را بطور كامل محاسبه كنند. امروزه این روش های حسابداری دیگر دارای كارایی لازم نیستند، سازمانها در حال وارد شدن به اقتصاد مبتنی بر دانش هستند که در آن دانش به عنوان مهمترین عامل تولید ثروت محسوب می‌شود و در این میان سازمان هایی موفق هستند که به کمک ابزارهای مدیریتی وفناوری‌های نوین، از فرصت‌های ایجاد شده به نفع خود استفاده کنند که سرمایه فکری یکی از این ابزارهاست و رفته رفته مقوله دانش و سرمایه فکری جای خود را در سازمان­ها و شرکت‌ها باز کرده است و به عنوان مهمترین بخشی از سرمایه شرکت است که در سودآوری و پایداری بلند مدت اکثر شرکت‌ها نقش دارد. (ثاقب تهرانی و تدین، 1380)

لذا در این فصل پس از بیان مساله و اهمیت و ضرورت انجام تحقیق ،اهداف پژوهش را تبیین نموده و بر اساس آن فرضیه های تحقیق را بیان می کنیم.پس از بیان مختصر چارچوب نظری به تدوین مدل پژوهش اقدام شد.بیان روش تحقیق و تعاریف مفاهیم اساسی در پایان فصل آورده شده است.

2-1- بیان مسئله

در جهان امروز آنچه بیش از همه دارای اهمیت است، نیروی انسانی است بطوری که اقتصاددانان معتقدند آنچه در نهایت روند توسعه اقتصادی و اجتماعی یک کشور را تعیین می‌کند، منابع انسانی آن کشور است، نه سرمایه و یا منابع مادی دیگر. این منابع انسانی هستند که سرمایه‌ها را متراکم می‌سازند، از منابع طبیعی بهره برداری می‌کنند، سازمان های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را بوجود می‌آورند و توسعه ملی را پیش می‌برند. کشوری که نتواند مهارتها و دانش مردم خود را توسعه دهد و از آن در اقتصاد ملی به نحو مؤثری بهره برداری کند، قادر نیست هیچ چیز دیگری را توسعه بخشد.

دنیای کنونی عصر دانایی است. امروزه دیگر مواهب و دارائی‌های طبیعی و مشهود کلید کامیابی جوامع و سازمان‌ها نیست، بلکه برخورداری از سرمایه‌های فکری و مدیریت این سرمایه‌هاست که در عرصه محیط پرتلاطم و چالشی رمز موفقیت محسوب می‌شود. این دسته از دارایی‌ها به دلیل ماهیتشان اغلب فراموش می‌شوند و همین امر نیز بر اهمیت آنها می‌افزاید. در واقع سرمایه فکری موجودیت دانشی یک سازمان است که در یک مقطع زمانی خاص در آن وجود دارد. سرمایه فکری همان منابع دانش محوری است که برای سازمان ارزش تولید می‌کنند ولی در صورتهای مالی وارد نمی شوند(پابلوس[1]،2004).

از سوی دیگر، این منبع نامشهود به عنوان یکی از ارزش افزاترین منابع شرکت‌ها و سرمایه ای کلیدی در ثروت آفرینی مطرح شده است. از این رو ضرورت توسعه و مدیریت سرمایه فکری، به یک الزام جدی در عرصه کسب و کار تبدیل شده و با حرکت به سمت اقتصاد دانش پایه منجر به تغییر پارادایم حاکم اقتصاد صنعتی شده است. به گونه ای که می‌توان شاهد پیدایی اقتصادی مبتنی بر اطلاعات و دانش بود، که اساس و بنیان آن بر محور سرمایه فکری استوار است. به تعبیری ساده شاید بتوان سرمایه فکری را بسته دانشی تشکیل شده از مجموعه منابعی نامشهود و پنهان اصول، فرهنگ، الگوهای رفتاری، قابلیت، شایستگی‌ها، ساختارها، ارتباطات، فرایندها و پردازش‌های منجر به دانش حساب آورد.(مار ، 2003)

حال با توجه به نقش و کارکرد سرمایه فکری در ایجاد مزیت رقابتی در سازمانها و بهبود عملکرد آنها این تحقیق در صدد پاسخ به این سوال اساسی است که آیا بین سرمایه فکری و ابعاد آن با عملکرد بانک قوامین استان تهران رابطه معناداری وجود دارد؟

1- 3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:

امروزه عرصه ی رقابت جهانی، بر عناصر سرمایه فکری تأکید کرده و سازمان های بین المللی به طرح چارچوب‌های جهانی برای مدیریت سرمایه فکری می‌پردازند. براین اساس، سنجش سرمایه فکری هم در سطح کلان و هم در سطح خرد به ضرورتی غیرقابل انکار برای پذیرش و رقابت در بازارهای بین المللی و بعنوان پیش شرطی برای سرمایه گذاری تبدیل شده است. به باور بسیاری از نظریه­پردازان، دهه آینده دهه ارزش آفرینی از خلال سرمایه فکری برای سازمانها و کشورهاست.

لذا توجه به موضوع سرمایه فکری در سطح جهانی و منطقه­ای، نظر یه جدید بودن این بحث می‌تواند به عنوان یک مزیّت برای کشورما به حساب آید. روزگاری تنها داشتن دارائی‌های فیزیکی، کارکنانی حرفه ای و سپس بهره­مندی از فناوری‌های نوین و روزآمد بعنوان ملاکی برای ارزش شرکتها به حساب می‌آمد. اما امروزه به وضوح می‌توان گفت که دارائی‌های فیزیکی مستهلک می‌شوند، کارکنان حرفه ای سازمانها را ترک می‌کنند و فناوری‌ها همواره نسبت به فناوری آینده ناکارآمدتر و عقب مانده به حساب می‌آیند. از این رو، هنر مدیریت و سنجش سرمایه فکری، هنر توسعه دارائی‌های نامشهود و فکری غیرقابل استهلاک و پرارزش­تر، توسعه ظرفیت ارزش افزایی دارائی‌های مالی فیزیکی، انتقال قابلیت‌های دانش کارکنان حرفه ای و تبدیل آن به دانش سازمانی و یا دارائی‌های تحت مالکیت فکری سازمان، ایجاد فناوری‌های درون زا یا توسعه قابلیت‌های به کارگیری فناوری‌های خریداری شده و روزآمدسازی درونی آنها، و در نهایت ایجاد ارزش افزوده بیشتر و پایدارتر برای سازمان و ذینفعان آن، و ترغیب سرمایه گذاران به سرمایه گذاری در سازمان و بهبود اعتماد و اطمینان بازارهای مالی و سرمایه­ای است.(چن و همكاران ، 2004 ، كنان و همكاران ، 2004)

با توجه به آنچه ذکر شد می‌توان گفت که پرداختن به مباحث سرمایه فکری در موسسات بازرگانی می ­تواند تصویر روشنی از داراییهای مشهود و نامشهود آنان فراهم نماید.از آنجاییکه بانکها نقش محوری در توسعه اقتصادی و تسهیل مبادلات تجاری دارند، توجه به سرمایه فکری و ابعاد ان از نظر تاثیرگذاری در مزیت رقابتی شان می تواند در افزایش رتبه عملکردی مورد توجه قرارگیرد.

از سوی دیگر، چون کارکنان شاغل با توانمندیها، مهارتها و خلاقیت خود در ایجاد این سرمایه فکری نقش بنیادی دارند. لذا انجام این تحقیق می تواند ضمن شناسایی وضعیت فعلی بانک از نظر نیروی انسانی در طرح ریزی نظام منابع انسانی بانک در توسعه آتی و بالاخص تنظیم نظام بهره وری و انگیزش کارکنان و بالطبع افزایش رضایت مندی، تعلق و وفاداری انان موثر باشد.

4-1- اهداف تحقیق

بررسی وجود رابطه بین سرمایه فکری با عملکرد سازمانی بانک قوامین استان تهران که در این راستا اهداف زیر دنبال می‌گردد:

– بررسی وجود رابطه بین سرمایه انسانی با عملکرد سازمانی بانک قوامین استان تهران

– بررسی وجود رابطه بین سرمایه ساختاری با عملکرد سازمانی بانک قوامین استان تهران

هدف تحقیق حاضر بررسی تاثیر قراردادآتی بر ریسك سرمایه گذاری دربورس اوراق بهادارتهران بوده است.

یکی از ویژگی های بازار بورس، نوسانات زیاد قیمتها می باشد که سبب ایجاد ریسک قیمت می گردد از آنجایی که در اقتصاد ایران بورس و فعالیتهای بورس به عنوان یک ابزار کارآمد در ایران شناخته نشده است و نوسانات قیمت به دلیل شرایط اقتصادی بالا می باشد و ریسک قیمت اثرات منفی بر اقتصاد کشور وارد می کند لذا مدیریت و پوشش این ریسک به وسیله راهکارهای مناسب ضروری به نظر می رسد. یکی از راهکارهای مقابله با ریسک استفاده از ابزار مشتقه مالی و ورود به معاملات کاغذی می باشد که در این تحقیق به آن پرداخته شده است.

در این مطالعه به منظور بررسی نرخهای پوششی و انتخاب بهترین آنها، از قراردادهای آتی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت بورس اوراق بهادار تهران مربوط به سالهای 1389- 1390 استفاده شده است و داده ها به صورت روزانه می باشد. نرخهای پوششی به وسیله برآورد مدلهای حداقل مربعات معمولی (OLS)، ارزش در معرض ریسک (VAR) و مدل تصحیح خطای برداری (VECM) محاسبه شدند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

یکی از اهداف اساسی کشورها دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و توسعه می‌باشد. در اقتصاد، سرمایه یکی از ارکان نظام اقتصادی و زیر بنایی بوده و عامل تعیین کننده رشد و توسعه اقتصادی می باشد. علاوه بر عوامل تولید مانند نیروی انسانی، منابع طبیعی، فناوری و مدیریت، تامین سرمایه های مالی از عوامل مهم رشد، بقاء و پایداری عوامل تولیدی ( صنعت و بازرگانی و بخشهای تولیدی ) بوده که بدون این مهم تخصیص منابع به راحتی انجام نمی شود.

کمبود منابع مالی برای تامین نیازهای سرمایه ای یکی از چالشهای اساسی واحدهای تولیدی   (زیر بنایی) برای کسب و کار می باشد که این امر با دخالت دستگاه های دولتی نظیر سازمان بورس اوراق بهادار و جذب سرمایه های کوچک و به دست آوردن وجوه و منابع مالی عظیم مورد نیاز برای راه اندازی کسب و کارها به عنوان یک مساله جدی به ویژه در کشورهای درحال توسعه مهم بوده و از این طریق امکان پذیر می باشد.

اگر فرایند به دست آوردن وجوه مورد نیاز، مشکل و زمان بر باشد، واحدهای تولیدی از فعالیت اقتصادی منصرف می شوند. همچنین بدون تامین مالی کافی، فعالیت‌های اقتصادی و کسب ‌و کارها هرگز به موفقیت نخواهند رسید.

بررسی و پرداختن به روش های جدید مالی با بهره گرفتن از ابزار مشتقه مانند صكوك مرابحه، صكوك مضاربه، صكوك جعاله، صكوك مزارعه، صكوك مساقات و قرارداد آتی راه هایی جهت دستیابی به وجوه مورد نیاز بنگاه های تولیدی می باشد.

پژوهش حاضر به بررسی تاثیرات ابزارهای مالی جدید ( قراردادهای آتی ) در بورس اوراق بهادار با بکارگیری روش های آماری رگرسیون و با بهره گرفتن از مدلهای اقتصاد سنجی و OLS ، VAR، ECM در سه حالت پوششی، بدون پوشش و پوشش ساده ریسک (نرخ بهینه پوشش ریسک) نوسانات قیمت بازار سهام می پردازد.

2-1- بیان مسئله

به موازات تغییر در مقررات، ابزارهای جدیدی نیز در واکنش به تغییرات اقتصادکلان و مقررات موجود و جدید بوجود آمده اند. اغلب این ابزارها

 هم ریسک بازار را توزیع مجدد کردند و هم باعث انسجام بیشتر بازار با کنار گذاشتن تمایزات بین فعالیتهای بانکی و بازار بورس یا با اجازه دادن به وام گیرندگان می‌شوند و دسترسی به بازار را ممکن می سازند.

امروزه شرایط عدم اطمینان فرایند تصمیم گیری را به کلی متحول ساخته است تغییرات قیمت کالاهای اساسی، تغییر نرخ ارز ، تغییر نرخ سود بانکی و … از مواردی هستند که سازمان های امروزی دائماً با آن دست به گریبان هستند بنابراین ریسک جزء لاینفک زندگی بشر است و هر تصمیمی یا عملی دارای نوعی ریسک می باشد، فعالیتهای اقتصادی از این امر مستثنی نبوده و توام با درجه ای از ریسک هستند.

وجود ابزارهای مالی گوناگون در بازار اوراق بهادار، انگیزش و مشارکت بیشتر مردم را در تأمین منابع مالی فعالیت‌های درازمدت به همراه می آورد. تنوع ابزارهای مالی از نظر ترکیب ریسک و بازده، ماهیت سود و شیوه مشارکت در ریسک، گروه های مختلف را به سوی بازار اوراق بهادار جذب میکند. برای ابزارهای مالی می توان سه نقش متمایز در نظر گرفت:

1- اول، ابزارهای مالی وسایلی برای نقل و انتقال وجوه از سهامدارانی که مازاد سرمایه دارند و مایل به سرمایه گذاری هستند، به کسانی است که به این وجوه برای سرمایه گذاری در دارایی های حقیقی نیاز دارند.

2- دوم، ابزارهای مالی انتقال وجوه را به شکلی انجام می دهند که ریسک سیستماتیک مربوط به جریان نقدی ناشی از سرمایه گذاری در دارایی های حقیقی، بین متقاضیان و عرضه کنندگان وجوه، توزیع مجدد شود. ( قهرمانی ، زهرا 1385 )

3- سوم، ابزارهای مالی وسیله ای برای تجمیع به شمار می روند. افزودن و انباشت پس اندازهای خانوار برای تأمین مالی طرح های بزرگ سرمایه گذاری، بدون تجمیع که بخش تفکیک ناپذیر نظام مالی است، امکان پذیر نیست. اگر امکان تجمیع از طریق صدور دارایی های مالی وجود نداشت ، این امکان برای خانوارها پدید نمی آمد که سرمایه‌های خود را تجهیز کنند و در سبد متنوعی از دارایی‌های حقیقی سرمایه گذاری نمایند. ( قهرمانی، زهرا 1385)

ابزار مشتقه نوعی مدیریت ریسك در بازارهای مالی قلمداد می شوند. این ابزارها به تناسب رشد و توسعه سرمایه گذاری چه در بازارهای واقعی و چه در بازارهای مالی جهت پوشش ریسك سرمایه گذاری رشد پیدا كرده اند. ( قهرمانی، زهرا 1385)

توسعه ابزارهای مالی در گسترش بازار با توجه به سرمایه گذاری و تقسیم بندی اوراق بهادار امکان پذیر خواهد بود.

3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

با توجه به اینکه در هر فعالیت سرمایه گذاری، وجود ریسک امری غیر قابل اجتناب می باشد لذا داشتن ابزارهایی جهت کنترل مدیریت آن اهمیت قابل توجهی خواهد داشت.

امروزه شاهد گسترش روز افزون ابزارهای مالی در جهت کنترل و مدیریت ریسک می باشیم .

در شرایط امروز کسب و کار، بازارها دچار نوسانات بسیار شدید هستند و این نوسانات منشا بسیاری از انواع ریسک ها می شود. ابداع ابزارهای مالی مختلف جهت پوشش این ریسکها نتیجه احساس ضرورت به برخورداری از ابزارهای خاص جهت منظور مشخص محسوب می شود.

در کشور ایران نیز شر

فصل اول: كلیات ‌تحقیق

مقدمه…………………………………… 3

بیان مسئله…………………………………… 4

اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………. 6

اهداف تحقیق……………………………………. 7

چارچوب نظری تحقیق……………………………………. 7

مدل تحلیلی تحقیق……………………………………. 8

فرضیه های تحقیق…………………………………..11

قلمرو تحقیق……………………………………. 12

محدودیت تحقیق……………………………………. 13

تعریف مفهومی متغیرها …………………………………..13

تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق……………………………………. 14

فصل دوم: ادبیات تحقیق  

بخش اول : تفکر استراتژیک………………………………………. 17

مقدمه…………………………………… 17

تعریف تفکر استراتژیک…………………………………..18

مدلی برای آموزش استراتژیک………………………………………… 19

عناصر تفكر استراتژیك………………………………………… 23

تفکر استراتژیک خاستگاه برنامه ریزی استراتژیک……………….. 24

تعریف برنامه ریزی استراتژیک………………………………………. 24

فرایند برنامه ریزی استراتژیک………………………………….. 25

خصوصیات و فواید برنامه ریزی استراتژیک…………………….. 26

اجزاء مورد نیاز جهت برنامه ریزی استراتژیک…………………… 27

ابزارهای برنامه ریزی استراتژیک………………………………………. 28

تفکر و برنامه ریزی استراتژیک………………………………………. 28

تفکراستراتژیک در مقابل برنامه ریزی استراتژیک…………………. 30

وابستگی و هم ترازی اساسی……………………………………. 32

برخی کمبودها و محدودیتهای تفکر و برنامه ریزی استراتژیک……………. 33

یک راه کار مناسب جهت عملکرد بهتر…………………………………… 34

برنامه ریزی استراتژیک طی زمان های متمادی در قالب تفکر استراتژیک تکامل یافته است…….. 34

برنامه ریزی استراتژیک یک تفاوت اساسی را به وجود می آورد…….. 35

چارچوب رابیک کیوب   مدلی از برنامه ریزی استراتژیک با محوریت تفکر استراتژیک…… 36

آیا تفکر استراتژیک با برنامه ریزی استراتژیک سازگار است؟…………. 37

دلایل اهمیت برنامه ریزی و تفکر استراتژیک جهت کاربرد مکملی باهمدیگر………. 39

فاکتورهای اساسی موفقیت دربرنامه ریزی و تفکر استراتژیک و به کارگیری آنها …….40

بازنگری درباره مدیریت استراتژیک جدید……………………………………. 41

جایگاه خلاقیّت و شهود در تفکر استراتژیک………………………………………. 42

خلاقیت استراتژیک………………………………….. 43

انواع تفکر و متفکران………………………………….. 46

تفکر خلاقانه و آنالیزگرا…………………………………..48

خلاقیت یک عامل کلیدی در شکل گیری استراتژی می باشد……………………. 51

تفکر شهودی و نقش و اثرات آن در تفکر استراتژیک…………………………. 51

راهکارهای شهودی کلاسیک می باشند………………………………….. 55

تفکر استراتژیک بستر توسعه استراتژیک منابع انسانی در سده 21……… 56

تعریف توسعه استراتژیک منابع انسانی……………………………………. 57

مفهوم توسعه استراتژیک منابع انسانی و کاربردآن……………………. 58

فرضیات و فلسفه توسعه استراتژیک منابع انسانی…………………….. 59

رابطه بین برنامه های کسب وکار، برنامه های منابع انسانی و توسعه منابع انسانی…… 59

تفاوتهای بین آموزش سنتی و توسعه استراتژیک منابع انسانی…………….. 61

خصوصیات توسعه استراتژیک منابع انسانی…………………………………… 61

ارتباط دهی توسعه منابع انسانی واستراتژی……………………………………. 62

نقش فرهنگ سازمانی در توسعه تفکر استراتژیک……………………………. 63

فرهنگ و مكاتب فرهنگی مدیریت استراتژیك………………………………….. 64

ضرورت ارتباط بین استراتژی و فرهنگ و ساختار……………………………. 67

فرهنگ سازمانی و تفكر استراتژیك………………………………….. 68

تاثیر فرهنگ بر روی الگوهای شناختی………………………………….. 69

ساخت فرهنگی كه مشوق تفكر استراتژیک باشد………………………….. 69

بخش دوم: مزیت رقابتی……………………………………. 71

مقدمه………………………………….. 71

مزیت رقابتی و منشأ آن……………………………………. 72

 

 

انواع مزیت رقابتی……………………………………. 80

جایگاه و مدل رقابتی…………………………………… 87

اساس ماهیت رقابت………………………………….. 88

منابع یک سازمان یا شرکت چه چیزهایی می باشد؟…………….. 89

کاربرد فناوری اطلاعات در ایجاد مزیت رقابتی………………….. 91

مزیت رقابتی پایدار در بازارهای اینترنتی…………………………. 92

روش های شناسایی عوامل راهبردی در ایجاد مزیت رقابتی………..98

روش های شناسایی عوامل داخلی راهبردی………………………….. 99

الف:رویکرد زنجیره ارزش………………………………….. 99

ب)رویکرد وظیفه ای………………………………….. 99

دلیل توجه به منابع انسانی به عنوان عاملی برای مزیت رقابتی………. 100

کسب مزیت رقابتی با ایجاد سازمان یادگیرنده…………………….. 106

بانک،بازاریابی و مزیت رقابتی……………………………………. 108

بر 5 نیروی موثر بر رقابت در صنعت بانکداری…………… 111

بخش سوم: تاثیرتفکر استراتژیک بر مزیت رقابتی…………………. 114

مقدمه…………………………………… 114

چشم انداز سیستمی و مزیت رقابتی……………………………………. 114

فرضیه های محرک(فرضیه محور بودن)و مزیت رقابتی…………… 114

تمرکز بر قصد(نیت)و مزیت رقابتی……………………………………. 115

بخش چهارم: پیشینه تحقیق……………………………………. 115

الف) تحقیقات انجام شده در خارج از کشور…………………………………… 115

ب) تحقیقات انجام شده در داخل کشور……………………………………115

فصل سوم: روش تحقیق  

روش تحقیق……………………………………. 118

جامعه و نمونه آماری……………………………………. 119

ابزار جمع آوری اطلاعات…………………………………….. 119

مقیاسهای پرسشنامه…………………………………… 122

روایی و پایایی ابزار جمع آوری اطلاعات…………………………………….. 122

روش تجزیه و تحلیل داده های آماری……………………………………. 124

بررسی نرمال بودن داده ها………………………………….. 124

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل آماری اطلاعات   

مقدمه…………………………………… 127

بخش اول………………………………….. 128

توصیف آماری سؤالات پرسشنامه………………………………….. 128

بخش دوم………………………………….. 133

تجزیه و تحلیل استباطی داده های آماری( آزمون آماری فرضیه های تحقیق)……. 133

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها                                                                                                          

مقدمه…………………………………… 199

بحث و نتیجه گیری……………………………………. 199

پیشنهادها …………………………………..201

منابع و مآخذ                                                                                                                                    

Abstract…………………………………..

پیوست ها …………………………………..220

چکیده:

تفکر استراتژیک مهم دیدن چیزی است که که دیگران نمی بینند،کشف یک نیاز نهفته به معنای کشف یک فرصت جدید است و این مفهوم اساس نوآوری در کسب وکار به شمار می آید.منافع اصلی یک نوآوری به کسی تعلق دارد که نیازهای نهفته در محیط را زودتر از دیگران کشف کند و بهتر از دیگران به آن پاسخ گوید.تفکر استراتژیک عبارت است از: استفاده از چهارچوبهای مختلف ذهنی،که هنوز بسیاری از آنها برای بررسی و تحلیل و در نهایت تصمیم گیری موقعیتهای استراتژیک ناشناخته اند.جهان امروزی دنیای کسب و کار و تغییر است. با بررسی متون مدیریتی، می توان گرایش عمومی به تغییر مستمر را مشاهده کرد. تغییر مستمر نشانه بارز قرون بیست و بیست و یک می باشد. آلوین تافلر این روند را مرگ ثبات لقب داده است و آن را با شوک آینده در ارتباط می داند. لازمه بقاء در کسب و کار امروزی داشتن چیزی برای ارائه یا همان مزیت رقابتی است. دنیای رقابت بی رحم است و هرکس که نتواند در کمترین زمان ممکن خود را با روند تحولات سازگار نماید محکوم به فنا در محیط رقابتی امروز می باشد. اینچنین اموری، مورگان، نظریه پرداز معروف را به بحث در مورد چگونگی ایجاد و توسعه مزیتهای رقابتی جدید در کسب و کار، وا داشته است. در حالت کلی می توان گفت، مزیت رقابتی عامل بقاء و در مرحله بعدی موفقیت می باشد. تفکر استراتژیک نیز کلید دستیابی به مزیت رقابتی است.

هدف اصلی این تحقیق، بررسی میزان تفکر استراتژیک مدیران بانک تجارت و تاثیر آن بر عوامل ایجاد کننده مزیت رقابتی (منبع محور) در بانک تجارت می باشد. مدلی که در این تحقیق از آن استفاده شد مدلی ترکیبی می باشد که از ترکیب دو مدل براساس نظریات جین لیدکا و مایکل پورتر می باشد که بر پایه آن سعی گردیده که میزان تفکر استراتژیک مدیران ارشد و تاثیر آن را بر عوامل ایجاد کننده مزیت رقابتی(منبع محور) در بانک تجارت سنجیده شود. روش تحقیق حاضر از نظر روش ،پیمایشی واز حیث هدف، کاربردی می‌باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر مدیران ارشد بانك تجارت می باشد که تعداد آنها 46 نفر است .از 46 نفر حاضر 3نفر امکان جوابگویی نداشتندو بخاطر این وضعیت جامعه آماری 43 نفر می باشد، با توجه به محدود بودن حجم جامعه آماری ، کل جامعه آماری به عنوان جامعه مورد بررسی در نظر گرفته شده است. جهت جمع آوری اطلاعات از دو پرسشنامه تفکر استراتژیک و مزیت رقابتی(منبع محور) استفاده شد. در این تحقیق برای تعیین روایی ابزار جمع آوری اطلاعات از روایی نمادی یا صوری استفاده گردید. برای آزمون پایایی پرسشنامه از آزمون آلفای كرونباخ استفاده شده است. براساس این روش با یک مطالعه مقدماتی روی 30 كارمند در حوزه جامعه مورد بررسی و با بهره گرفتن از نرم افزار آماری spss میزان پایایی سؤالات تفكر استراتژیک و عوامل ایجاد كننده مزیت رقابتی (منبع محور) بترتیب 867/0 و 933/0 بدست آمد. برای آزمون تاثیر هر متغیر مستقل بر متغیر وابسته این فرضیه ­ها از آزمون رگرسیون استفاده شده است. نتایج حاصل بیانگر آن است كه اغلب ابعاد تفکر استراتژیک بر روی برخی از ابعاد عوامل ایجاد کننده مزیت رقابتی(منبع محور) در بانک تجارت تأثیر مثبت داشتند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

در محیطی كه ویژگی آن، پیچیدگی و تغییر مستمر است، گفته می شود كه ظرفیت نوآوری و تفكراستراتژیک واگرا، بسیار بیشتر از برنامه‌ریزی استراتژیک محافظه كارانه و همگرا، به عنوان هسته مركزی خلق مزیت رقابتی به حساب می آیند. اما به نظر می رسد هم تفكر استراتژیک و هم برنامه ریزی استراتژیک هر دو نیاز امروزی سازمانها باشند. باوجود محیط غیر قابل پیش بینی و به شدت پیچیده و رقابتی، ظرفیت تفكر استراتژیک خلاقانه و واگرا در سطوح چندگانه سازمانی، به عنوان هسته مركزی خلق و حفظ مزیت رقابتی،حساب می آید(Lietdka,1998,p.32). تفكراستراتژیک فرایندی خلاقانه و واگرا بوده و با چشمانداز و دورنمای طراحی شده توسط رهبران سازمان مرتبط است این امرمستلزم فراتر رفتن اندیشه مدیران از عملیات روزمره باهدف تمركز برقصد ونیت استراتژیک بلند مدت مورد نظر برای كسب و كار است تفكراستراتژیک فعالیتهایی چون گردآوری اطلاعات، تحلیل و بحث وتبادل نظر در خصوص شرایط حاكم بر سازمان و درشركتهای دارای فعالیتهای متنوع، پاسخگویی به سؤالات اساسی در مورد پورتفوی سازمان راشامل میشود، آبراهام لینکلن تفكراستراتژیک راشناسایی استراتژیهای قابل اطمینان ویا مدلهای كسب وكاری میداند كه به خلق ارزش برای مشتری منجرشوند او معتقد است جستجو برای یافتن گزینه های استراتژیک مناسب، كه معمولاًبه عنوان بخشی از فرایند مدیریت استراتژیک انجام میگیرد، درواقع نتیجه عملی تفكراستراتژیک است، (مشبکی و خزاعی ،1387، 106-107). از زمان آدام اسمیت که تئوری مزیت مطلق رامطرح کرد، اقتصاددان ان تمایل پیدا کردند تاعوامل مؤثر برعملکرد صنعت داخلی رابررسی کنند بعد ازآدام اسمیت، ریکاردو تئوری مزیت نسبی را ارائه کرد . دیوید ریكاردو این دیدگاه را اصلاح كرد و مقوله‌ای را كه به “مزیت نسبی معروف شده مطرح كرد. منظور دیوید ریكاردو آن بود كه عوامل بازار، منابع كشور را به صنایعی سوق می دهند كه كشور در آنها بیشترین بهره‌وری نسبی را داشته باشد. یعنی كشور ممكن است كالایی را وارد كند كه خودش می تواند با هزینه كم تولید كند، ولی در تولید كالای دیگری بهره‌ورتر باشد در تئوری ریكاردو، تجارت، مبتنی بر تفاوت بهره‌‌وری نیروی كار در كشورهای مختلف بود. وی این موضوع را به تفاوتهای تشریح نشده در فضای حاكم بر كشورهای مختلف در زمینة صنایع گوناگون ارتباط میداد. ریكاردو مسیر درستی را انتخاب كرده بود ولی مفروضاتش به صنایع متكی بر منابع، كه عمدتاً از كارگر ساده و نیمه‌ماهر استفاده می‌كردند (و در قرنهای هیجدهم و نوزدهم اهمیت اصلی را داشتند) مربوط می‌شد وجه غالب در تئوری “مزیت نسبی” مبتنی بر مطالعات هكشرو اوهلین و این فرض است كه ملل مختلف از تكنولوژی معادلی برخوردارند و تفاوت آنها از فراوانی عوامل تولید، از قبیل زمین، نیروی كار، منابع طبیعی و سرمایه، ناشی می شوداین عوامل داده‌های اولیه برای تولید هستند. كشورها مزیت نسبی متكی بر منابع را در صنایعی به دست می‌آورند كه در آنها از منابعی كه در آن كشورها فراوان است بیشترین استفاده را به عمل می‌آورند. آنها این كالاها را صادر میكنند و كالاهایی را كه در آنها مزیت نسبی ندارند وارد میكنند. برای مثال، كشورهای برخوردار از نیروی كار فراوان و ارزان، مثل كره جنوبی، كالاهای كاربر از قبیل تجهیزات الكترونیكی را صادر می‌كنند و كشورهای برخوردار از منابع اولیة فراوان و زمینهای گستردة قابل كشت، محصولات مبتنی بر آنها را صادر می‌كنند. سوئد در صنعت فولاد بدین دلیل پیشرفته است كه ذخایر قابل توجهی با كمترین ناخالصی دارد و همین موجب میشود كه محصول مرغوب تولید كند(حسینی و پناهی ،1386،153-151).

2-1- بیان مسئله

امروزه در محیط بی ثبات صنعت بانکداری کنونی، داشتن پیشنهادی جدید که هم مورد توجه مشتریان باشد و نیز ایجاد درآمد زایی نماید و هم موجب تمایز یک بانک از بانکی دیگر شود بسیار مهم و حیاتی می باشد.بانکهایی با سابقه تاریخی ،مثل بانک تجارت جمهوری اسلامی ایران،از بعد رقابتی با چندین مساله مواجه می باشند:که از آنها دو بعد بیشتر حائز اهمیت است.مساله اول ورود رقبای جدید و تازه وارد به میدان رقابت است که در طی دهه اخیر شاهد حضور بانکهای خصوصی به میدان رقابت که هریک با توانائیهای خاص خود پا به میدان رقابت نهاده اند و مساله دوم بحث رقابت جهانی است، همانطور که شاهد هستیم دنیای کنونی رو به ایجاد یک دهکده جهانی گذارده است که این مساله سبب می شود پای بانکهای خارجی رابه محیط کشورهای دیگر باز نماید.بانکهای ایرانی مثل بانک تجارت که یکی از بانکهای با سابقه درخشان و پربار در امر بانکداری می باشد جهت ادامه راه بصورت استوارتر در این محیط پیچیده می بایست مزیتهای رقابتی برای خود ایجاد و از عوامل مهم تحکیم این مزیتهای رقابتی بهره گیرد.

موارد بسیاری در عوامل ایجاد کننده مزیت رقابتی موثر می باشد که در تحقیق حاضر سعی گردیده است تاثیر تفکر استراتژیک مدیران بر این امر مورد بررسی قرار گیرد . تفکر استراتژیک داشتن، نگرش متفاوت و متمایز از نگرش سایر افراد صنعت نسبت به پدیده ها و اتفاقات و جریانات حادث شده در جامعه و صنعت می باشد که این امر سبب می گردد متفکر استراتژیک قادر به درک فرصتهای بالقوه محیطی باشد که سایر رقبا حاضر در صنعت از دیدن آنها عاجزند.داشتن تفکر استراتژیک در مدیران عالی سازمان و کارکنان رده بالای سازمان جهت متمایز سازی و ایجاد یک مزیت رقابتی به نظر امری ضروری و حیاتی است،بدین معنا که اگر در این محیط پیچیده کنونی که تغییرات و تحولات آن بیش از گذشته سریع،ناگهانی و خلق الساعه می باشد،اگر به این عناصر اصلی، بانک یا سازمانی، صاحب این سلاح گرانمایه نباشند آن سازمان در رقابت با سایر رقبا محکوم به فنا می باشد. در صنایع کلیدی کشور ما،مثل صنعت بانکداری ،که شاهرگ و نبض اقتصادی کشور عزیز ما ایران می باشد، مدیران عالی بانکها و از شاخص ترین آنها مدیران ارشد بانک تجارت دارای عملکرد خوبی می باشند اما جهت بهبود و افزایش عملکرد و بهره وری شان می بایست آنان را به یک سلاح بسیار قوی مثل تفکر استراتژیک آشنا کرد که آن هم مستلزم درگیری شان با یکسری از موضوعات مثل:داشتن چشم انداز سیستمی،هوشمندی در استفاده از فرصتها،تمرکز بر قصد و تفکر فرضیه محور می باشد.

برای بررسی میزان تفکر استراتژیک مدیران ارشد و تاثیر آن بر عوامل ایجاد کننده مزیت رقابتی در بانک تجارت تفکر استراتژیک بر اساس نظریه لیدکا در پنج بعد:

1- چشم انداز سیستمی: که نشانگر هدف مشترک، ارزشهای مشترک از جهت دیگر نگرش سیستمی داشتن می باشد. یک متفکر استراتژیک باید همواره الگویی از عوامل خلق ارزش از ابتدا تا انتهادر ذهن داشته باشد و تعامل بین این زنجیره عوامل را به درستی درک نماید.(غفاریان و کیانی،75،1387)

2- تمرکز بر قصد(نیت): قصد یا نیت استراتژیک که برای اولین بار توسط گری همل و پاراهالاد ابداع گردید جهت اشاره بر جاه طلبی استراتژیک می باشد.(همل و پاراهالاد،148،1387)

3- فرصت طلبی هوشمند: دراین بعد عواملی مثل توجه به فرصتهای خارجی،درک محیط داخلی و خارجی و سازگاری با ابهام و پیچیدگی و یکسری دیگر از شاخصها سرکار دارد.

4- تفکر در زمان: در این امر تفکر استراتژیک می بایست بصورت لحظه ای توجه به الگوهای سازمان های گوناگون و ارتباط با گذسته و حال و آینده و بهره گیری از وقایع گذشته می باشد.

5- تفکر فرضیه محور: این بعد دلالت بر ایجاد چندین فرضیه خوب و همچنین ارزیابی اثربخشی آنها در مورد وقایع و پدیده ها بصورت خلق الساعه دارد (مشبکی و خزاعی،112،1387).

و عوامل ایجاد کننده مزیت رقابتی بر اساس نظریه پورتر در چهار بعد ؛

1- شایستگیهای منحصربه فرد: در این بعد از شایستگیهای منحصربه فرد اشاره به عواملی دارد که موجب تمییز سازمان از دیگر سازمان های موجود در صنعت می گردد. (هکس و مجلوف،113،1387)

2- پایداری : پایداری مزیت رقابتی بستگی به عوامل گوناگونی دارد،برخی از عوامل پایداری مثل :قابلیت رقبای بالقوه و بالفعل و رقابت ناپذیری مزیت رقابتی و پویایی محیط می باشد.(خدا دادحسینی وعزیزی،1385، 82)

3- قابلیت حفظ(نگهداری): در این بعد از ایجاد مزیت رقابتی (نگداری)بستگی به توان مقاومتی سازمان ،انتقال پذیری و قابلیت تناسب: یعنی این که متنفع واقعی چه کسی است؟،مطرح می گردد(Sadler,2003).

4- فرصت شناسی/وقت شناسی:مزیت رقابتی می بایست در زمان و فرصت مناسب ایجاد گردد و این مزیت رقابتی از شرایط مثل هزینه کمتر نسبت به ارزش تولیدی داشته باشد.تعریف گردیده است.(هکس و مجلوف،1387،13)

تعریف گردیده است. بطور کلی تحقیق حاضر در پی پاسخگویی به سوال زیر است:

میزان استراتژیک فکر کردن مدیران عالی بانک تجارت در چه حدی است؟ و تفکر استراتژیک مدیران بر عوامل ایجاد کننده مزیت رقابتی در بانک تجارت چه تاثیری دارد؟

فهرست مطالب:

فصل اول: کلیات تحقیق  

1-1 مقدمه…………………………… 2

1-2 بیان مسئله…………………………… 4

1-2-1 تعریف فساد…………………………… 5

1-2-2 تعریف تقلب…………………………….. 5

1-2-3 تعریف سلامت اداری……………………………. 5

1-2-4 تعریف فساد اداری……………………………. 6

1-3 اهداف پژوهش………………………………. 8

1-3-1 اهداف اصلی پژوهش………………………….. 8

1-3-2 اهداف جزئی پژوهش………………………….. 8

1-4 اهمیّت پژوهش………………………………. 8

1-5 ضرورت تحقیق…………………………….. 9

1-6 فرضیات تحقیق…………………………….. 10

1-6-1 فرضیه اهم…………………………..10

1-6-2 فرضیه‌های اخص………………………….. 10

1-7 روش تحقیق…………………………….. 10

1-8 ابزار گردآوری اطلاعات…………………………….. 11

1-9 جامعه و نمونه آماری…………………………….. 11

1-10 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………….. 11

1-11 ساختار تحقیق…………………………….. 12

1-12 تفاوت این تحقیق با دیگر تحقیقات……………………. 12

1-13 مدل مفهومی…………………………….. 13

1-14 مدل عملیاتی…………………………….. 14

1-15 تعریف مدل مفهومی و مدل عملیاتی………………… 15

1-15-1 فرهنگ سازمانی………………………….. 15

1-15-1-1 فاصله قدرت………………………….. 15

1-15-1-1-1آزادی و استقلال فردی………………………….. 15

1-15-1-1-2 میزان، حدود و ثغور ارتباط با همکاران………… 15

1-15-1-1-3 تفویض اختیار………………………….. 15

1-15-1-1-4تصمیم‌گیری شخصی………………………….. 15

1-15-1-1-5 میزان مدیریت مشارکتی………………………….. 15

1-15-1-2 فرد گرایی…………………………… 16

1-15-1-2-1 اهمیت به فرد………………………….. 16

1-15-1-2-2 میزان تعهد واحساس فرد به گروه…………….. 16

1-15-1-2-3 میزان موردقبول واقع شدن فرد در گروه………….16

1-15-1-2-4 پاداش‌های فردی………………………….. 16

1-15-1-2- 5 صمیمیت و کارگروهی………………………….. 16

1-15-1-3پرهیز از نا شناخته‌ها (ابهام ‌گریزی)………………………….. 16

1-15-1-3-1 پیروی از قوانین و دستورات………………………….. 16

1-15-1-3-2 اطلاع از انتظارات سازمان………………………….. 16

1-15-1-3-3 میزان انعطاف‌پذیری و رویه‌های عملیاتی استاندارد…………….. 17

1-15-1-3-4 پیروی از اصول و قواعد کیفی مشخص………………………….. 17

1-15-1-3-5 دستورالعمل‌های شفاف و روشن………………………….. 17

1-15-2 فساد اداری……………………………. 17

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2-1 بخش اول : فرهنگ سازمانی ………………………….19

2-1-1 مقدمه…………………………… 19

2-1-2 پیشینه تاریخی……………………………. 21

2-1-3مفاهیم پایه و اساسی فرهنگ………………….. 22

2-1-3-1 ارزش‌ها………………………….. 22

2-1-3-2 فرهنگ…………………………..22

2-1-4 کارکردهای فرهنگ……………………………… 26

2-1-5 فرهنگ سازمانی………………………….. 27

2-1-5-1 كاركردهای فرهنگ سازمانی…………………….30

2-1-5-2 عوامل مؤثر و تاثیر گذار بر فضای فرهنگ سازمانی………….. 31

2-1-5-3 تاثیر محیط روی فرایند مدیریت فرهنگ سازمان……………. 32

2-1-5-4 فضای فرهنگ ملی……………………………. 34

2-1-5-4-1 عوامل اصلی و موثر برفرهنگ ملی………………… 34

2-1-5-4-1 -1 اوضاع اقلیمی……………………………. 34

 

 

2-1-5-4-1 -2 موقعیت جغرافیایی……………………………. 35

2-1-5-4-1-3 مذهب…………………………….. 35

2-1-5-4-1-4 نظام حاکم بر جامعه (در سطح خرد و کلان)…………. 36

2-1-6 جمع بندی و پیشنهادات و ارائه یک مدل……………………… 36

2-2 بخش دوم: فساد اداری…………………………….. 37

2-2-1 مقدمه…………………………… 37

2-2-2 تعاریف فساد اداری……………………………. 38

2-2-2-1 فساد چیست؟…………………………… 38

2-2-3 مبانی اعتقادی (ارزشی) در زمینه فساد اداری……….. 41

2-2-4 انواع فساد…………………………… 41

2-2- 5 فساد در کشورهای مختلف………………………….. 46

2-2- 5 -1 آرژانتین……………………………. 46

2-2- 5 -2 برزیل…………………………… 47

2-2- 5 -3 هنگ کنگ……………………………… 47

2-2- 5 -4 مالزی……………………………. 48

2-2- 5 -5 ایران…………………………… 48

2-2- 6 علل بروز فساد اداری و اثرات آن……………………………. 49

2-2-7 رویكردهای اساسی پیشگیری……………………………. 54

2-2-8 راه‌های پیشگیری از فساد اداری از دیدگاه اسلام………… 56

2-2-9 نظریه‌های کنترل فساد…………………………… 58

2-2-10 راهبرد جامع پیشگیری از فساد اداری در ایران…………. 60

2-2-10-1 ارتقای پاسخ‌گویی سیاسی……………………………. 61

2-2-10-2 پاسخ‌گویی رهبری نظام سیاسی……………………………. 62

2-2-10-3 تقویت جایگاه آموزه‌های دینی……………………………. 62

2-2-10-4 تقویت مشارکت مردمی……………………………. 62

2-2-10-5 تقویت نقش رسانه‌ها………………………….. 62

2-2-10-6 ایجاد بخش‌ خصوصی رقابت…………………………….. 63

2-2-10-7 سازوکارهای نهادی ناظر بر قدرت…………………………….. 63

2-2-10-8 اصلاح مدیریت دولتی……………………………. 63

2-2-11 راه‌كار‌های پیشگیری و مقابله با فساد در نظام اداری كشور………… 64

2-2-11- 1 راه‌كار‌های كلان……………………………. 64

2-2-11- 1-1 پیشگیری از طریق اصلاح و بهسازی نظام اداری و آموزش…… 64

2-2-11-1-2 مقابله و برخورد جدی با مصادیق فساد…………………….. 64

2-2-11-1-3 مدیریت موثر برنامه مقابله با فساد…………………………… 64

2-2-11-1 -4 تصویب قوانین كار آمد و راه‌گشا در مقابله با فساد………….. 64

2-2-11-2 راه‌كار‌های خرد…………………………… 64

2-2-11-2-1 راه‌كار های اداری و مدیریتی………………………….. 64

2-2-11-2-2 راه‌كار‌های فرهنگی ـ اجتماعی………………………….. 64

2-2-11-2-3 راه‌كار‌های سیاسی ـ مدنی………………………….. 65

2-2-11-2-4 راه‌كار‌های اقتصادی………………………….. 65

2-2-12 نوآوری در پیشگیری از فساد اداری…………………………… 66

2-2-12-1 میثاق سلامت………………………….. 66

2-2-12-2 عناصر اصلی برنامه میثاق سلامت عبارتند از……………. 67

2-3 بخش سوم: کالبد شکافی فرهنگی فساد…………………………… 68

2-3-1 ابعاد فرهنگ ملل از نظر هافستد…………………………… 70

2-3-1 -1 فاصله قدرت…………………………….. 70

2-3-1 -2 فردگرایی در مقابل جمع گرایی……………………………. 71

2-3-1-3 ابهام گریزی (عدم اطمینان)…………………………..74

2-3-1-4 بعد مردسالاری……………………………. 76

2-3-2 تصویر ایران در پژوهش هافستد…………………………… 78

2-3-2-1مطالعه‌ ی اول……………………………. 78

2-3-2-1مطالعه‌‌ی دوم…………………………… 79

2-3-3 انتقادهای وارده به هافستد…………………………… 80

2-3- 4 مدل‌های نقش فرهنگ سازمانی در پیشگیری از بروز فساد اداری……. 81

فصل سوم: روش تحقیق

3-1 مقدمه…………………………… 85

3-2 متغیرها و شاخصهای تحقیق…………………………….. 86

3-5 روش تحقیق…………………………….. 91

3-6 جامعه آماری…………………………….. 91

3-7 تعیین حجم نمونه…………………………… 91

3-8 قلمرو تحقیق…………………………….. 92

3-8-1 موضوعی………………………….. 92

3-8-2 زمانی………………………….. 92

3-8- 3 مکانی…………………………..93

3-9 روش و ابزار گردآوری اطلاعات…………………. 93

3-9-1 بررسی اسناد و مدارک……………………….. 93

3-9-2 پرسش‌نامه…………………………… 94

3- 10 واحد آماری…………………………….. 95

3-11روایی ابزار سنجش………………………………. 95

3-12 پایایی پرسشنامه…………………………… 96

3-12-1 اجرای دوباره(روش بازآزمایی) ………………96

3-12-2 روش موازی(همتا) …………………………..96

3-12-3 روش تصنیف(دو نیمه کردن) ……………….96

3-12-4 روش کودر- ریچاردسون……………………………. 96

3-12-5 روش آلفای کرونباخ……………………………. 96

3-13تجزیه و تحلیل داده‌ها …………………………..97

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها و نتایج

4-1 مقدمه…………………………… 99

4-2 آمار توصیفی متغیرهای جمعیت شناسی تحقیق………. 99

4-2-1 جنسیت…………………………….. 100

4-2- 2 میزان تحصیلات…………………………….. 101

4-2-3سابقه کار …………………………..102

4-2-4 نوع استخدامی……………………………. 103

4-2-5 سن……………………………. 104

4-3 پایایی متغییر مستقل……………………………. 105

4-3-1 پایایی فاصله‌ قدرت…………………………….. 105

4-3-2 پایایی فرد گرایی……………………………. 105

4-3-2 پایایی ابهام گریزی……………………………. 106

4-4 پایایی متغییر وابسته…………………………… 106

4-5 تحلیل فرضیات با بهره گرفتن از رگرسیون……………. 106

4-5-1 مدل خلاصه…………………………… 107

4-5-2 آزمون معنادار بودن رگرسیون……………………………. 107

4-5-3 آزمون معنادار بودن ضرایب…………………………….. 108

4-6 تحلیل استنباطی…………………………….. 109

4-6-1 آزمون فرضیه اول……………………………. 110

4-6-2 آزمون فرضیه دوم…………………………… 110

4-6-3 آزمون فرضیه سوم…………………………… 110

4-7 یافته‌های جانبی……………………………. 111

4-7-1 رتبه میانگین ها………………………….. 111

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات

5-1 مقدمه…………………………… 114

5-2 یافته‌های تحقیق…………………………….. 114

5-2-1 یافته‌های آمار توصیفی…………………………….114

5-2-2 یافته‌های آزمون فرضیات تحقیق…………….. 114

5-2-2-1 فرضیه اول……………………………. 114

5-2-2-2 فرضیه دوم…………………………… 115

5-2-2-2 فرضیه سوم…………………………… 115

5-3 پیشنهادات بر اساس یافته‌ها‌ی تحقیق…………………… 116

5-4 پیشنهادات جانبی…………………………….. 116

5-5 پیشنهاد برای محققان آتی…………………………….. 119

5-6 مشکلات و محدودیت‌های تحقیق……………………. 119

فهرست منابع فارسی……………………………. 120

فهرست منابع لاتین……………………………. 125

پیوست«الف»: پرسش‌نامه…………………………..130 

پیوست «ب»: معرفی نامه توزیع پرسشنامه……………. 133

پیوست«ج»: جدول حاوی کشورها از نظر رتبه بندی هافستد… 134

چکیده لاتینی………………………………………137

چکیده:

فرهنگ سازمانی به‌ دلیل ماهیت اثرگذاری قوی كه می‌تواند بر رفتار و عملكرد اعضاء سازمان داشته باشد، نقش مهمّی در كنترل درونی رفتارهای كاركنان و پیشگیری از بروز فساد اداری دارد. پژوهش حاضر به منظور بررسی عوامل فرهنگ سازمانی براساس مدل هافستد در سازمان‌های دولتی، در سازمان جهادکشاورزی استان آذربایجان‌غربی انجام شده است. این پژوهش از جنبه هدف، کاربردی و نیز توسعه‌ای واز نظر ماهیت، توصیفی پیمایشی است. یافته‌های تحقیق حاصل جمع‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آوری اطلاعات از 448 نفر جامعه آماری و نمونه‌ی 208 نفری از کارکنان به روش تصادفی ساده می‌باشد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش‌های آمار توصیفی و استنباطی از طریق نرم‌افزار SPSS و تحلیل رگرسیون استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد بین فاصله‌ قدرت و فساد اداری در سازمان‌های دولتی رابطه‌ی معنادار وجود دارد که اندازه‌ی این رابطه 020/0 می‌باشد؛ هم‌چنین بین ابهام‌گریزی و فساد اداری در سازمان‌های دولتی رابطه‌ی معنادار وجود دارد که اندازه‌ی این رابطه صفر می‌باشد؛ در حالی که رابطه‌ی معنادار بین فردگرایی و فساد‌ اداری در سازمان‌های دولتی وجود ندارد که اندازه‌ی این رابطه 702/0 می‌باشد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

تجربه‌های به دست آمده از کشورهای مختلف نشان‌گر این است که فساد امری پیچیده، پنهان و متنوع است. از این رو، مبارزه با آن نیز باید امری مستمر، طولانی و پیچیده باشد. درحقیقت، فساد (در ابعاد اداری و ابعاد دیگر جامعه) مانند عفونت است که اگر به اندام و پیکر جامعه راه یابد، اعضای آن را یکی پس از دیگری عفونی کرده و از کار می اندازد و چه بسا گسترش این عفونت، کل پیکره‌ی جامعه را فاسد کند.

اصطلاح فساد اداری که آن را در برابر سلامت اداری به کار می برند، مدت زیادی است که مورد توجه اندیشمندان و صاحب‌نظران مختلف سازمانی قرار گرفته و تلاش کرده‌اند با ارائه‌‌‌‌‌‌‌‌ی تعاریف منطبق با اصول سازمانی در جهت رفع آن گام بردارند که وجه اشتراک اغلب تعاریف ارائه شده درباره‌ی فساد دستگاه‌های دولتی را می توان رشوه و سوءاستفاده از موقعیت‌های شغلی، برای نفع شخصی دانست. پیامدهای فساد اداری نیز در قالب معضلات و ناهنجاری‌هایی هم‌چون سوءاستفاده از موقعیت‌های شغلی، ارتشاء و اختلاس، کلاه‌برداری، پارتی بازی، بی عدالتی، باج خواهی، ایجاد نارضایتی برای ارباب رجوع (ذینفع ها)، سرقت اموال و دارائی‌های سازمان، فروش اطلاعات محرمانه سازمان به دیگران و نظایر آن بــه صورت فردی، گروهی و سازمـان یافته پدیدار می‌گردد. عوامل و زمینه‌های گوناگونی وجود دارند که می‌تواند موجب پیدایش و گسترش و ترویج فساد اداری به صورت بالقوه و بالفعل شوند. برمبنای این عوامل و زمینه‌ها می‌توان راه‌هایی را شناسایی کرد که اثر بیشتری در کاهش و حذف پدیده فساد اداری در سازمان دارند. اگر سازمان را به صورت یک سیستم درنظر بگیریم، این سیستم از خرده سیستم‌های گوناگونی تشکیل شده است که یکی از مهم‌ترین آنها خرده سیستم منابع انسانی است. بر همین اساس در مبارزه با پدیده فساد اداری، تمرکز بر روی عواملی که مستقیمــاً به بعد منابع انسانی سازمان مربوط می شود، می‌تواند تاثیر بیشتری در کاهش یا حذف فساد اداری در سازمان داشته باشد هرچند که عوامل سازمانی دیگری هم‌چون شفافیت قوانین اداری و… در این زمینه موثرند.

فرهنگ سازمانی به عنوان پدیده‌ای که نقش گرفته از سیاست‌ها و رویکردهای مدیران رده بالای سازمانی است از جمله عواملی است که نقش مهمی در پیشگیری از بروز فساد در ادارات و سازما‌ن‌ها دارد. صاحب‌نظران نسبت فرهنگ سازمانی به سازمان را، هم‌چون نسبت شخصیت به فرد می دانند که نقش مهمی در شکل گیری رفتار (فردی و سازمانی) دارد.

از آ‌‌ن‌جا که فساد اداری (و انواع دیگر آن همچون فساد اقتصادی، سیاسی و…) می‌تواند تاثیر زیادی بر روی حرکت توسعه جامعه بگــذارد و با توجه به این که امروزه در زمینه‌ی مبارزه با فساد اداری، بیشتر تأکید روی رویکردهایی است که بر پیشگیری از بروز چنین پدیده‌ای تمرکز می‌کند و بنابر اهمیتی که فرهنگ سازمانی – به عنـــــوان یکی از مهم‌ترین عوامل پیشگیری کننده از بروز فساد اداری – دارد. این رساله تلاش دارد تا با برجسته نمودن نقش فرهنگ سازمانی مطلوب، زمینه مناسبی را برای افزایش شناخت مدیران سازمان‌ها و شرکت‌ها در جهت پیشگیری از بروز پدیده‌ای نامطلوب به نام فساد اداری به وجود آورد. در نهایت با توجه به تاثیر متقابل فرهنگ سازمانی و فساد، براساس مدل ارائه شده، بر آن توجه داردكه فرهنگ سازمانی قوی با ابعاد مورد نظر هافستد، از جمله فاصله قدرت پایین، فرد گرایی و ابهام گریزی و تاثیرات این ابعاد در بروز عدالت‌خواهی، جلوگیری از تبعیض و حاكمیت شفافیت، می‌تواند باعث مهار فساد و مانعی درفراگیر شدن آن و نهایتاً منجر به رونق و رشد و بالندگی جامعه شود و نیاز به برخوردهای قهر آمیز و تنبیه را – با توجه به عوارض نامطلوب آن – تا حد زیادی كاهش دهد.

با این اوصاف اگرچه در ایران برنامه‌های زیادی برای مبارزه با فساد، طراحی و به اجرا درآمده است، اما در این رابطه موفقیت اندكی حاصل شده است كه می‌توان دلیل اصلی آن را این چنین بیان كرد كه برنامه‌های صورت گرفته از سوی دولت ها غالباً بر روی تنبیه و مجازات متخلفین متمركز بوده است به‌ جای آن‌كه بر پیشگیری از بروز فساد تأكید داشته باشد. در این پژوهش، سعی شده است كه تأثیر فرهنگ سازمانی به عنوان یكی از عوامل پیشگیرانه در بروز فساد اداری مورد بحث قرار گیرد. این مهم از طریق مطالعه تطبیقی ارائه شده ابعاد فرهنگی تحقیقات هافستد و گزارش سازمان شفافیت (2012 ) مورد بررسی قرار گرفته است.

2-1- بیان مسئله

فرهنگ سازمانی هم‌چون دیگر پدیده‌های سازمانی به صورت‌های مختلفی تعریف شده است. در این رابطه ادگار شاین[1]، یکی از برجسته‌ترین اندیشمندان رفتار سازمانی معتقد است که: فرهنگ سازمانی عبارت از آداب، رسوم و اخلاقیات است. فرهنگ سازمانی ارزش‌هایی را به طور علنی اعلام شده‌اند را شامل می‌شود. فرهنگ سازمانی، انباشته ‌ای از آموخته‌هایی مشترک در طول تاریخ مشترک است و آن اشاره به استحکام ساختاری و الگویی بودن و تکامل سازمان دارد (شاین، 1383). کارتر مک نامارا[2] در رابطه با فرهنگ سازمانی معتقد است که آن شامل پیش‌فرض‌ها، هنجارها و علائم ملموس (مصنوعات بشری) اعضای سازمان و رفتارهای آن‌ هاست. فرهنگ از جمله اصطلاحاتی است که بیان آن به طور واضح بسیار مشکل است، اما هر فردی آن را حس کند، آن را به خوبی می‌شناسد. فرهنگ یک سازمان از طریق نظاره ترتیب لوازم، آن‌چه اعضا درباره آن حرف می‌زند و آن گونه که پوشیده‌اند و… قابل تشخیص است. دیل و کندی در تعریف فرهنگ سازمانی قوی، آن را فرهنگی می‌دانند که افراد تحت آن، اهداف سازمانی را به خوبی می‌شناسند و در جهت آنها کار می‌کنند. به عقیده این دو نفر فرهنگ قوی آهرمی قوی برای رفتار (کارکنان) است و کارکنان را برای انجام کارهایشان به شیوه بهتر به ویژه دو صورت خاص کمک می کند (دیل و کندی[3]، 1988).

فساد در بین کارگزاران دولت ممکن است به صورت فراگیر یا نادر صورت گیرد. فساد فراگیر با تضعیف انگیزه‌ها موجب زیان‌های اجتماعی و یا تضعیف نهاده‌های موجود، باعث زیان‌های سیاسی و یا توزیع ناعادلانه منابع، موجب زیان‌های اقتصادی می‌گردد.

فرهنگ سازمانی به دلیل ماهیت توانا و موثر بر رفتار و اعمال کارکنان سازمانی، نقش حیاتی در کنترل درونی رفتارهای کارکنان و پیشگیری از فساد اداری را دارد. ارتباط نزدیک فرهنگ سازمانی با فرهنگ عمومی جامعه، به عنوان یک عامل مهم در شکل گیری رفتار سازمانی در نظر گرفته شده است.
پس آیا عوامل فرهنگ سازمانی مدل هافستد بر پیشگیری از فساد اداری در سازمان‌های دولتی موثرند؟

در تحقیق حاضر تلاش بر این است تا عوامل فرهنگ سازمانی با بهره گرفتن از مدل هافستد در پیشگیری از بروز فساد اداری را مورد بررسی قرار دهیم.

1-2-1 تعریف فساد

خواستار فساد و تباهی در روی زمین مباش که خداوند تبهکاران را دوست نمی‌دارد (سوره قصص، آیه 77).

ریشه فساد[4] از فعل لاتین «رومپر» به معنای «شکستن» است. بنابراین در فساد چیزی می‌شکند یا نقض می‌شود. فساد در فرهنگ و بستر به عنوان «پاداشی نامشروع برای وادار کردن فرد به تخلف از وظیفه تخصیص داده شود» آمده است. گونار میردال[5] فساد را در معنای وسیع‌تری مورد مطالعه قرار می‌دهد. به نظر وی، فساد به تمام شکل‌های گوناگون انحراف یا اعمال قدرت شخصی و استفاده نامشروع از مقام و موقعیت شغلی قابل اطلاق است (عباس زادگان، 1383). فساد یک موضوع پیچیده است و هنگامی جلوه‌گر می‌شود که موسسات، ضعیف و نظام اقتصادی بازار منحرف شده‌ باشد. بانک جهانی فساد را به عنوان سوءاستفاده از اختیارات دولتی (عمومی) برای منافع شخصی یا گروهی که از آن تبعیت می‌کند تعریف کرده است.

کیلتگارد[6]، 1996 مدل زیر را برای بحث فساد ارائه کرده است: (پیام یونسکو، دوره 27).

فساد = قدرت انحصاری + اختیار – پاسخ‌گویی

1-2-2 تعریف تقلب

تقلب عبارت است از تحریف حقایق و یا اطلاعات با اهمیت، به منظور کسب منافع مالی نا مشروع یا ناحق (رهنمودهای آسوسای[7]، 2003).

1-2-3 تعریف سلامت اداری

وضعیتی که کلیه عوامل یک سازمان قابلیت تامین اهداف سازمان را به طور مطلوب داشته و بتواند انحراف از هنجارهای اداری و قانونی و موانع اهداف سازمانی را در اسرع وقت شناسایی و تدابیر لازم و به هنگام را برای رفع آن‌‌ها لحاظ نماید.

1-2-4 تعریف فساد اداری

فساد اداری پدیده­ای بسیار گسترده­تر از كلاه­برداری و دارای ماهیتی چند وجهی است. فساد یک فعل غیر­اخلاقی، غیرقانونی و تقلب­آمیز است كه با هدف كسب منافع غیرمشروع به وسیله یک یا چند نفر انجام می­ شود و می‌توان آن را كاربرد غیراخلاقی هر نوع امكانات عمومی) دولتی( برای كسب منافع شخصی، انحراف از امانت و درستی از طریق ارتشاء یا تبانی، انجام فعلی مغایر قانون به منظور مساعدت به شخص ثالث در ازای دریافت وجه توسط كاركنان دولت تعریف نمود. یکی از نخستین تعاریفی که از فساد به عمل آمد توسط ژرژ سنتوریا[8] در سال 1931 ارائه گردید. از نظر وی فساد اداری به معنی استفاده غیر قانونی از قدرت دولت برای نفع شخصی است. ساموئل هانتیگتون[9] تصویر دیگری از فساد را ترسیم می­ کند، به عقیده او فساد اداری به رفتار آن بخش از کارکنان دولتی اطلاق می­ شود که برای منافع شخصی خود، ضوابط پذیرفته شده را زیر پا می­نهند. فساد به­ طور اعم و فساد اداری به طور اخص از ویژگی­های متعددی برخوردار است که آن را به یک موضوع قابل بحث تبدیل کرده است (دانایی فر، 1383).

فساد، مفهومی فرهنگ محور است. ممکن است دریافت هدیه یا پدیده­ای نظیر پدیده x در فرهنگ شرقی نوعی فساد تلقی شود ولی در فرهنگ غربی امری طبیعی تصور گردد یا بالعکس.

فساد از منظر اقتصاد و مدیریت دولت، عامل مثبتی نیز تلقی می­ شود:؛ در واقع فساد اداری به گردش چرخه‌های دولت و تولید کالاها و خدمات کمک می­ کند.

فساد، پدیده­ای فراگیر است. به عبارت دیگر، فساد در هر جا وجود دارد و در همه جنبه­ها می ­تواند بروز کند.

پیامدهای مخرب فساد و تضاد آن با منافع عام، از جمله اتلاف منابع، کاهش رشد اقتصادی کشورها و کاهش اثربخشی، باعث توجه روزافزون به اهمیت پدیده تقلب و فساد در جوامع مختلف شده است. در گزارش سال ۲۰۱1 سازمان شفافیت جهانی[10]، ایران از منظر مفاسد اداری بین 183 کشور در رتبه 120 قرار دارد. این سازمان ایران را به لحاظ رشد رشوه، فساد مالی و دولتی یکی از فاسدترین کشورهای دنیا تشخیص داده است. فساد اداری از جمله پدیده­های سازمانی است که روند توسعه کشورها را بطور چشمگیری با مشکل روبرو می­ کند.

تجربیات به دست آمده از اجرای این برنامه‌ها نشانگر این است که برای حذف یا کاهش این پدیــده شوم در نظام اداری کشور، نیازمند برنامه‌هایی هستیم که با تاثیر بر فرهنگ عمومی جامعه و ابعاد آن هم‌چون فرهنگ سازمانی (به عنوان پدیده‌ای که به طور مستقیم از فرهنگ جامعه تاثیر می پذیرد)، پیشگیری از بروز فساد اداری را هدف قرار دهد، به جای آن‌که از طریق طراحی رویه‌های تنبیهی و پس از وقوع با آن مبارزه کند. همان ‌گونه که در دنیای پزشکی تاکید بر این است که پیشگیری بهتر از درمان است و از این طریق با هزینه کم‌تر و سریع‌تر می‌تــوان به مقصود رسید، در این‌جا نیز تاکید می‌کنیم که فرهنگ سازمانی این قابلیت را دارد که بتواند مانع از بروز بسیاری از جریانات توأم با فساد اداری گردد. فرهنگ سازمانی از کارکـــردهای گوناگونی برخوردار است. می تواند با معرفی الگوی رفتاری مطلوب به کارکنان، رفتار آنان را کنترل کند. فرهنگ سازمانی ازطریق تثبیت شیوه‌های مطلوب انگیزش، به رفتار کارکنان جهت می‌دهد. هم‌چنین فــــرهنگ سازمانی از نظر اجتماعی به عنوان چسبی به حساب می‌آید که می‌تواند ازطریق ارائه استاندارد مناسب (در رابطه با آن‌چه که باید اعضای سازمان انجام دهند یا بگویند) اجزای سازمان را به هم متصل می‌کند. اهمیت فرهنگ سازمانی در شکل دادن به رفتار کارکنان و القای تعهد درونی در آنان به حدی است که استانلی دیویس[11] در کتاب مدیریت فرهنگ سازمانی خود، به مجموعه آن نام سازمان غیررسمی را می دهد که می‌تواند باعث شود در افراد نوعی تعهد و احساس مسئولیت نسبت به چیزی به وجود آید که آن چیز، بیش از منافع شخصی فرد است. در عین حال، برنامه‌هایی وجود دارند که متمرکز بر فرهنگ جامعه بوده و به منظور پیشگیری از ایجـــاد فساد طراحی شده‌اند. ازجمله این برنامه‌ها، طرح میثاق سلامت است که سازمان جهانی شفافیت آن را مطرح کرده و هدف آن محفوظ نگه داشتن تعاملات همگانی از فساد است. در اصل میثاق سلامت، یک سوگند نامه لازم الاجرا بین سازمان های دولتی (به عنوان ارائه دهندگان خدمات) و موسسات و افراد (به عنوان مراجعه کنندگان به دولت) است، به طوری که آنها رشوه ندهند و دولت و اجزای آن رشوه نگیرند.

در نهایت در زمینه مبارزه با فساد اداری صاحب‌نظران سازمانی معتقد به رویکردهایی هستند که آن بیشتر بر پیشگیری از بروز چنین پدیده­ای باشد، تا اینکه بخواهد از طریق اعمال مجازات بر کارکنان خاطی با چنین پدیده گسترده­ای مبارزه کند. رویکرد اساسی که این تحقیق بر آن تاکید دارد این است که به جای اتکا بر رویه­ هایی که مبتنی بر تنبیه بعد از ارتکاب فساد است، ایجاد و راه­اندازی یک سیستم پیشگیری از فساد که هسته مرکزی آن فرهنگ سازمانی می­باشد، امری ضروری است.

1Edgar H.Shein

[2] Karter mak namara

[3] Deal &Kennedy

1Corruption

[5] gonarmirdal

3Klitaarad

[7] ASOSI

[8] Sentoria