• سؤال های پژوهش…………………………………………………………………………………………… 11
• تعریف واژه ها و اصطلاحات…………………………………………………………………………….. 12

1-6-1. تعاریف نظری ………………………………………………………………………………………………… 12

1-6-2. تعاریف عملیاتی ……………………………………………………………………………………………… 14

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1. مبانی نظری ………………………………………………………………………………………………………… 17

2-1-1. ویژگی ها و تعاریفی از تعلیم و تربیت ……………………………………………………………… 17

2-1-2. اهمیت و ضرورت تعلیم و تربیت ……………………………………………………………………… 19

2-1-3. ویژگی ها، روش ها، اهمیت و ضرورت و اهداف آموزش و پرورش دوره راهنمایی…. 20

2-1-3-1. ویژگی های آموزش و پرورش دوره راهنمایی ………………………………………………… 20

2-1-3-2. روش های آموزش و پرورش دوره راهنمایی تحصیلی ……………………… 21

2-1-3-3. اهمیت و ضرورت آموزش و پرورش دوره راهنمایی ……………………………………….. 22

2-1-3-4. اهداف آموزش و پرورش دوره راهنمایی ……………………………………………………….. 25

2-1-4. ضرورت و انواع برنامه ریزی ………………………………………………………………………….. 33

2-1-5. جایگاه، اهمیت و تعاریفی از محتوا ……………………………………………………………………. 38

2-1-6. انتخاب محتوا …………………………………………………………………………………………………. 42

2-1-6-1. دیدگاه های اساسی در زمینه انتخاب محتوا …………………………………………………….. 42

2-1-6-2. منابع انتخاب محتوا ……………………………………………………………………………………… 44

2-1-6-3. اصول انتخاب محتوا ……………………………………………………………………………………. 46

2-1-7. تحلیل محتوا و هدف های آن …………………………………………………………………………… 55

2-1-8. انواع تحلیل محتوا …………………………………………………………………………………………… 57

2-1-9. كتاب درسی …………………………………………………………………………………………………….58

2-1-9-1. جایگاه و اهمیت كتاب درسی ……………………………………………………………………….. 58

2-1-9-2. ضرورت پژوهش در كتاب های درسی ………………………………………………………….. 60

2-1-10. مفهوم و تعریف تحلیل محتوای كتاب درسی ……………………………………………………. 62

2-1-11. تكنیک ها و روش های متداول در تحلیل محتوای كتاب های درسی …………………… 67

2-1-12. ابزارهای فهرستی یا چك لیست هادر تحلیل محتوای کتاب های درسی ……………… 68

2-1-12-1. ویژگی های مطلوب كتاب درسی ………………………………………………………………… 70

2-1-12-2. چك لیست انتخاب كتاب درسی مناسب ………………………………………………………. 71

2-1-12-3. الگو یا تکنیک میزان دعوت به پژوهش ویلیام رومی ……………………………………… 73

2-1-12-4. روش بررسی شكل ها، تصویرها و نمودارهای كتاب ……………………………………… 75

2-1-12-5. روش بررسی سئوال ها و تمرین های كتاب …………………………………………………. 75

2-1-12-6. مدل طراحی و طبقه بندی هدف های آموزشی مریل ……………………………………… 76

2-1-13. اهداف کلی برنامه درسی ریاضی در دوره راهنمایی …………………………………………… 81

2-1-14. ضرورت تغییر برنامه های درسی متناسب با تغییرات امروزی ……………………………… 83

2-1-15. جمع بندی مبانی نظری ………………………………………………………………………………….. 85

2-2. تحقیقات انجام شده …………………………………………………………………………………………….. 86

2-2-1. تحقیقات انجام شده خارجی …………………………………………………………………………….. 86

2-2-2. تحقیقات انجام شده داخلی ………………………………………………………………………………. 90

فصل سوم: روش پژوهش

3-1. روش پژوهش …………………………………………………………………………………………………… 101

3-2. جامعه آماری، نمونه آماری و روش نمونه گیری …………………………………………………… 102

3-2-1. جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………. 102

3-2-2. نمونه آماری …………………………………………………………………………………………………. 103

3 -2-3. روش های نمونه گیری ………………………………………………………………………………… 104

3-3- ابزار گردآوری اطلاعات، بیان ویژگی‌ها، روایی و پایایی آن ……………………………………. 105

3-4. روش تحلیل داده ها ………………………………………………………………………………………….. 109

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1. توصیف و تحلیل داده ها به تفكیک سوال های پژوهش …………………………………………. 111

4-2. بررسی وضعیت جمعیت شناختی پاسخگویان ………………………………………………………. 111

4-3 .بررسی سوال های پژوهش …………………………………………………………………………………. 118

4-3-1 . سوال اول پژوهش ……………………………………………………………………………………….. 118

4-3-2. سوال دوم پژوهش ………………………………………………………………………………………… 121

4-3-3. سوال سوم پژوهش ………………………………………………………………………………………. 123

4-3-4. سوال چهارم پژوهش …………………………………………………………………………………….. 125

4-3-5. سوال پنجم پژوهش ………………………………………………………………………………………. 127

4-3-6. سوال ششم پژوهش ………………………………………………………………………………………. 130

4-3-7. سوال هفتم پژوهش ………………………………………………………………………………………. 133

4-3-8. سوال هشتم پژوهش ……………………………………………………………………………………… 135

4-3-9 .سوال نهم پژوهش ………………………………………………………………………………………… 137

4-3-10. سوال دهم پژوهش ……………………………………………………………………………………… 140

 

4-3-10-1. جنس …………………………………………………………………………………………………… 140

4-3-10-2. مدرک تحصیلی ………………………………………………………………………………………. 143

4-3-10-3. رشته تحصیلی ………………………………………………………………………………………… 145

4-3-10-4. ناحیه محل خدمت …………………………………………………………………………………. 147

4-3-10-5. سنوات تدریس در دوره متوسطه اول(راهنمایی) ………………………………………….. 151

4-3-10-6 حضور در دوره بررسی… ………………………………………………………………………….. 153

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1. خلاصه ای از پژوهش ……………………………………………………………………………………….. 158

5- 2. بیان یافته ها و بحث پیرامون آن …………………………………………………………………………. 159

5-3. بحث کلی ………………………………………………………………………………………………………… 171

5-4. پیشنهادهای عملی جهت كاربست یافته ها …………………………………………………………… 172

5-5. پیشنهاد موضوع های پژوهشی …………………………………………………………………………….. 177

5-6 محدودیت های پژوهش …………………………………………………………………………………….. 179

فهرست جداول

جدول2-1. یک نمونه از پرسش نامه تحلیل محتوای كتاب آموزش …………………………………… 69

جدول 2-2. چک لیست ملاك های ارزیابی برای انتخاب كتاب درسی مناسب ………………….. 72

جدول 2-3. فراوانی انواع جملات لفظی و دركی ……………………………………………………………. 74

جدول 2-4. انواع سطوح عملكردی براساس موضوع ……………………………………………………… 77

جدول 2-5. نتایج تجزیه و تحلیل مریل ………………………………………………………………………… 78

جدول شماره 2-6. انواع ارائه ثانویه و عملكرد مریل ……………………………………………………….. 80

جدول 3-1. جامعه آماری پژوهش ………………………………………………………………………………. 103

جدول 3-2. نمونه آماری پژوهش ……………………………………………………………………………….. 104

جدول 3-3. تناظر 32 گویه‌ای پرسش نامه ی کتاب ریاضی پایه هفتم دوره متوسطه …………. 107

جدول 3-4. طیف لیکرت، پرسش­نامه ی کتاب ریاضی پایه هفتم دوره متوسطه اول …………. 108

جدول 3-5. ضریب آلفای كرونباخ سوال های مختلف پژوهش ……………………………………. 108

جدول 4-1. توزیع پاسخگویان بر حسب جنس ……………………………………………………………. 112

جدول 4-2. توزیع پاسخگویان بر حسب مدرک تحصیلی ………………………………………………. 113

جدول 4-3. توزیع پاسخگویان بر حسب رشته تحصیلی ………………………………………………… 114

جدول 4-4. توزیع پاسخ گویان بر حسب ناحیه محل خدمت …………………………………………. 115

جدول 4-5. توزیع پاسخ گویان بر حسب سنوات تدریس در مقطع دبیرستان دوره اول …….. 116

جدول 4-6. توزیع پاسخگویان بر حسب حضور یا عدم حضور در دوره بررسی ………………. 117

جدول 4-7. فراوانی انواع جمله های درکی و حفظی …………………………………………………….. 119

جدول 4-8. فراوانی انواع جملات کتاب بر اساس روش تجزیه و تحلیل ویلیام رومی …….. 120

جدول 4-9. فراوانی انواع فعالیت ها و کار درکلاس ها وتمرین های کتاب در فصل های مختلف ……………………………………. 122

جدول 4-010 فراوانی انواع تصاویر و شکل های کتاب در فصل های مختلف …………………. 124

جدول 4-11. جمع بندی ارزیابی پاسخگویان نسبت به گویه های 1 تا5 …………………………. 125

جدول 4-12. نتایج آزمون t تك نمونه ای، مقایسه میانگین با میانگین فرضی ………………….. 127

جدول 4-13. جمع بندی ارزیابی پاسخگویان نسبت به گویه های 6 تا 11………………………… 128

جدول 4-4.1 نتایج آزمون t تك نمونه ای، مقایسه میانگین با میانگین فرضی …………………… 130

جدول 4-15. جمع بندی ارزیابی پاسخگویان نسبت به گویه های 12 تا 17 ……………………. 131

جدول 4- 16. نتایج آزمون t تك نمونه ای، مقایسه میانگین با میانگین فرضی …………………. 132

جدول 4-17. جمع بندی ارزیابی پاسخگویان نسبت به گویه های 18 تا 22 ……………………. 133

جدول 4-18. نتایج آزمون t تك نمونه ای، مقایسه میانگین با میانگین فرضی …………………… 135

جدول 4-19. جمع بندی ارزیابی پاسخگویان نسبت به گویه های 23 تا 27 …………………….. 135

جدول 4-20. نتایج آزمون t تك نمونه ای، مقایسه میانگین با میانگین فرضی ………………….. 137

جدول 4-21. جمع بندی ارزیابی پاسخگویان نسبت به گویه های 28 تا 32 …………………….. 138

جدول 4-22. نتایج آزمون t تك نمونه ای، مقایسه میانگین با میانگین فرضی ………………….. 139

جدول 4-23. فراوانی، میانگین و انحراف معیار سوال ها به تفكیک جنس ………………………. 141

جدول 4-24. نتایج آزمون t مستقل برای متغیر جنس …………………………………………………. 141

جدول 4-25. فراوانی، میانگین و انحراف معیار سوال های پژوهش به تفكیک مدرک تحصیلی …………………………. 143

جدول 4-26. نتایج تحلیل آنوا برای متغیر مدرک تحصیلی ……………………………………………. 144

جدول 4-27 .نتایج آزمون تعقیبی شفه در مورد سوال چهارم پژوهش بر حسب مدرک تحصیلی ……….. 145

جدول 4-28. فراوانی، میانگین و انحراف معیار سوال ها به تفكیک رشته تحصیلی …………… 146

جدول 4-29. نتایج آزمون t مستقل برای متغیر رشته تحصیلی………………………………………. 146

جدول 4-30. فراوانی، میانگین و انحراف معیار سوال های پژوهش به تفكیک ناحیه محل خدمت …………….. 148

جدول 4-31. نتایج تحلیل آنوا برای متغیر ناحیه محل خدمت ………………………………………… 149

جدول 4-32.نتایج آزمون تعقیبی شفه در مورد سوال چهارم پژوهش بر حسب ناحیه محل خدمت ………………….. 150

جدول 4-33. فراوانی، میانگین و انحراف معیار سوال های پژوهش به تفكیک سنوات تدریس ………………………………………………. 151

جدول 4-34. نتایج تحلیل آنوا برای متغیر سنوات تدریس در دوره متوسطه اول ……………… 152

جدول 4-35 .فراوانی، میانگین و انحراف معیار سوال ها به تفكیک حضور در دوره بررسی ………………………………………….. 153

جدول 4-36. نتایج آزمون t مستقل برای متغیر نوع حضور در دوره بررسی ……………………… 154

جدول 5-1. میانگین وزنی و میزان توجه متغیرهای پژوهش در کتاب ………………………………. 171

فهرست اشکال

نمودار 4-1. توزیع پاسخگویان بر حسب جنس ……………………………………………………………. 112

نمودار 4-2. توزیع پاسخگویان بر حسب مدرک تحصیلی …………………………………………….. 113

نمودار 4-3. توزیع پاسخگویان بر حسب رشته تحصیلی ………………………………………………… 114

نمودار 4-4. توزیع پاسخ گویان بر حسب ناحیه محل خدمت …………………………………………. 115

نمودار 4-5 .توزیع پاسخ گویان بر حسب سنوات تدریس در مقطع دبیرستان دوره اول ……… 116

نمودار4-6. توزیع پاسخگویان بر حسب حضور یا عدم حضور در دوره بررسی ……………. 117

چکیده:

هدف از انجام این تحقیق تحلیل محتوای کتاب ریاضی هفتم متوسطه اول سال تحصیلی 94- 1393 می باشد.این تحقیق، از نوع توصیفی و روش مورد استفاده، روش تحلیل محتوا و روش پیمایشی و از نظر هدف در گروه تحقیقات کاربردی و از نظر جمع آوری و کنترل متغیرها در گروه تحقیقات غیر آزمایشی قرار دارد. در این تحقیق دو جامعه آماری وجود دارد: الف) کتاب ریاضی هفتم دوره متوسطه اول چاپ 1393 ب) دبیران ریاضی پایه هفتم دوره متوسطه اول نواحی هفتگانه آموزش و پرورش شهر مشهد که 488 نفر می باشند. در این تحقیق دو نمونه آماری نیز مطرح است:

الف) برای جامعه اول کل کتاب مورد نظر بود که بر اساس الگوی ویلیام رومی تعیین شد. ب) برای جامعه دوم 170 نفر زن و مرد از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای متناسب باحجم از 3 ناحیه انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق یکی فرم تحلیل محتوای ویلیام رومی و دیگری پرسش نامه محقق ساخته بود.نتایج بدست آمده باتوجه به ضرایب فرم تحلیل محتوای ویلیام رومی در سه بخش متن، سوالات فعالیت ها، کاردرکلاس هاو تمرین ها و تصویرها نشان می دهد که کتاب ریاضی هفتم در میزان دعوت به پژوهش یا به تفکر مطلوب بوده است.همچنین نتایج بدست آمده از پرسش نامه نشان می دهد که کتاب ریاضی هفتم به اطلاعات قبلی ریاضی دانش آموزان بیشترین توجه و به نیازهای دانش آموزان کمترین توجه را داشته است.

• مقدمه

اهمیت و نقش آموزش و پرورش در بهسازی و توسعه زندگی فردی و اجتماعی موجب شده است که جامعه و اولیای دانش آموزان انتظار داشته باشند که مدرسه محیطی رشد دهنده، پویا و زمینه ساز پرورش استعدادهای بالقوه و خداداد فرزندان آنان باشد (دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش، 1379).

با توجه به شتاب روزافزون تکنولوژی و فن آوری اطلاعات، نیاز به بازنگری کتب درسی هر چند سال یک بار احساس می شود، یکی از راه های رسیدن به این مهم تحلیل محتوای کتب درسی است که شیوه های متفاوتی برای این امر وجود دارد (صاحبی و حسینی ، 1389).

کتاب های درسی یکی از مهمترین نقش ها را در برنامه های درسی ایفا می کنند زیرا بیشتر فعالیت های آموزشی در چارچوب کتاب های درسی صورت می گیرد و بیشترین فعالیت ها و تجربه های آموزشی دانش آموزان و معلم حول محور آن سازمان دهی می شود (عریضی، 1382).

ساختار نظام تحصیلی آموزش وپرورش در جمهوری اسلامی ایران براساس مفاد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، شامل 6 سال دوره ابتدایی و 6 سال دوره متوسطه (جمعا دوازده سال) است. هر دوره تحصیلی نیز به دو دوره سه ساله تقسیم می شود.

دوران تحصیلی رسمی و عمومی، با توجه به ماهیت و ویژگی برنامه های درسی شامل دوره آموزش عمومی (مرکب از دوره ابتدایی و دوره متوسطه اول) و نیمه تخصصی (دوره متوسطه دوم) خواهد بود و در پایان دوره متوسطه دوم به دانش آموزان مدرک دیپلم اعطا می شود (دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش، 1390).

این دوره از چند نظر حایز اهمیت است:

دانش آموزان این دوره در مرحله حساسی از زندگی، به نام نوجوانی هستند. ویژگی های خاص این سنین وتحولات جسمانی و روانی در نوجوانان ایجاب می کند که آنان در مراکز تربیتی خاص تحت تعلیم و تربیت قرار گیرند و جدا کردن آنان ازکودکان دوره ابتدایی و نوجوانان دبیرستانی ضرورت دارد.