الف)
آرزو………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..6
آزاده……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….6
اَرجاسپ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………7
اَردشیر……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………7
اَردشیرموبد……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 15
اَردشیرنیکوکار…………………………………………………………………………………………………………………………………………….15
اَردوان ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..15
اَرسطالیس…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..17
اِسفندیار………………………………………………………………………………………………………………………………………………………17
اِسکندر………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..28
اَشک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………41
اَلان شاه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………41
اَلوای……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………41
اَندریمان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 41
اندیان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….42
اورمزد 1 …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..42
اورمزد 2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..42
اورمزد بزرگ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….43
ب)
بابک…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….43
برانوش 1…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….44
برانوش 2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………44
براهام جهود………………………………………………………………………………………………………………………………………………..44
برزمهر…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………45
برزین………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 45
بِلاش پیروز………………………………………………………………………………………………………………………………………………….46
بُناک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………46
بَنداه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….46
بندوی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………46
به آفرید…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 47
بهرام اورمزد………………………………………………………………………………………………………………………………………………..47
بهرام بهرام…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..48
بهرام بهرامیان…………………………………………………………………………………………………………………………………………….48
بهرام شاپور…………………………………………………………………………………………………………………………………………………48
بهرام
گور…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….49
بهرام هور…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….67
بهزاد……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………67
بهمن 1……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….67
بهمن 2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….70
بیژن…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….70
بیطقون……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….70
بیورد……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………71
پ)
پارس………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….71
پارس مرزبان……………………………………………………………………………………………………………………………………………….71
پِروش………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….71
پشوتن…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………71
پیروز…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 73
پیروز بهرامیان…………………………………………………………………………………………………………………………………………….73
پیروز یزدگرد………………………………………………………………………………………………………………………………………………74
ج)
جاماسپ 1………………………………………………………………………………………………………………………………………………….75
جاماسپ 2………………………………………………………………………………………………………………………………………………….75
جانوشیار……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..76
جوانوی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..76
خ)
خرّاد1………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….76
خرّاد 2 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….77
خرّاد 3………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..77
خُزاعه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….77
خزوران………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..77
خسرو 1 …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….77
خسرو 2………………………………………………………………………………………………………………………………………………………77
خضر……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………78
خوشنواز………………………………………………………………………………………………………………………………………………………78
د)
دادبرزین……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..79
دارا………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………79
داراب…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..81
دل افروز……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..83
ر)
رستم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..83
رشنواد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………89
رودابه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..89
روزبه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………90
روشنک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 90
ز)
زال…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 91
زرمهر………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 92
زواره………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 93
س)
ساسان 1 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………94
ساسان 2…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….94
ساسان چهارم……………………………………………………………………………………………………………………………………………..94
ساسان ساسان…………………………………………………………………………………………………………………………………………….95
سپینود………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..95
سُورُک………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 95
سوسنک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 96
سوفرای……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 96
ش)
شاپور…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 97
شاپور اردشیر………………………………………………………………………………………………………………………………………………97
شاپور ذوالاکتاف………………………………………………………………………………………………………………………………………….99
شاپور رازی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….104
شاپور شاپور……………………………………………………………………………………………………………………………………………..104
شاهوی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………104
شعیب……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..105
شَغاد………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 105
شنبلید…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 106
شنگان…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 106
شَنگل……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….106
شهر …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………109
شهرگیر 1 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….109
شهرگیر 2…………………………………………………………………………………………………………………………………………………109
شهروی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..109
شیرخون…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..110
ط)
طایر………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….110
طرخان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..110
طینوش 1 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….110
طینوش 2…………………………………………………………………………………………………………………………………………………111
ف)
فرآیین………………………………………………………………………………………………………………………………………………………111
فرامرز……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….111
فرانک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….113
فرشید وردکدیور………………………………………………………………………………………………………………………………………113
فغانیش……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..113
فغستان…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….113
فور…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….114
فیلقوس…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..114
ق)
قارن………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….114
قارن برزمهر………………………………………………………………………………………………………………………………………………115
قباد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..115
قیدافه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….118
قیدروش…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 119
قیران …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 119
قیطون………………………………………………………………………………………………………………………………………………………120
ک)
کتایون………………………………………………………………………………………………………………………………………………………120
کرزسپ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….120
کنارنگ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..121
کُهرم…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………121
کَید هندی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………121
گ)
گرگسار……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..122
گستهم……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 124
گُشتاسپ…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..124
گُشسپ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..126
گلنار………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….126
گودرز …………………………………………………………………………………………………………………………………………….127
گوش بستر……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 127
گیروی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….127
ل)
لُنبک آبکش…………………………………………………………………………………………………………………………………………… 127
مالکه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………128
مانی صورتگر…………………………………………………………………………………………………………………………………………..128
ماه آفرید………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 129
ماهیار 1 ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….129
ماهیار 2…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 129
ماهیار 3……………………………………………………………………………………………………………………………………………………129
مزدک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….130
مشکناز……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..131
مشکنک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………131
مَنذر………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….132
مهرآذر………………………………………………………………………………………………………………………………………………………134
مهران……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….134
مهربرزین خرّاد…………………………………………………………………………………………………………………………………………134
مهربنداد……………………………………………………………………………………………………………………………………………………135
مهرپیروز بنداد………………………………………………………………………………………………………………………………………….135
مهرک نوشزاد………………………………………………………………………………………………………………………………………..135
مهرنوش………………………………………………………………………………………………………………………………………………….135 میلاد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………135
ن)
ناردانک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..136
ناهید…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………136
نِرسی 1 …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..136
نِرسی 2…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….137
نِرسی 3………………………………………………………………………………………………………………………………………….137
نِرسی آزادچهر……………………………………………………………………………………………………………………………….137
نصرقتیب………………………………………………………………………………………………………………………………………………..138 نُعمان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..138
نوش آذر…………………………………………………………………………………………………………………………………………………139
نوشه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..139
نوشین روان……………………………………………………………………………………………………………………………………………139
ه)
هرمز………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..140
هرمزد……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..140
هرمز یزدگرد………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 140
هَفتواد………………………………………………………………………………………………………………………………………………………141
همای 1 …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..141
همای 2………………………………………………………………………………………………………………………………………………….142
همای چهرآزاد………………………………………………………………………………………………………………………………………….142
هوشیار……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..143
ی)
یازاردشیر………………………………………………………………………………………………………………………………………………….144
یانُس…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………144
یزدگردبزه گر……………………………………………………………………………………………………………………………………………144
یزدگردبهرام……………………………………………………………………………………………………………………………………………..145
بخش دوّم:عناوین عام
ب)
باغبان………………………………………………………………………………………………………………………………………………….148
پ)
پزشک1………………………………………………………………………………………………………………………………………………148
پزشک2…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..148
د)
دبیر……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..149
دختر اردوان………………………………………………………………………………………………………………………………………….149
دخترمهرنوش زاد………………………………………………………………………………………………………………………………….149
دخترهفتواد…………………………………………………………………………………………………………………………………………..150
دهقان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….150
دهقان چاچ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..150
دیده بان…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..150
ر)
راهب…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………151
ز)
زن پالیزبان …………………………………………………………………………………………………………………………………………….151
زن گازُر……………………………………………………………………………………………………………………………………………………151
س)
ساقی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..152
سکُوبا………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..152
ف)
فرستاده 1………………………………………………………………………………………………………………………………………………..152
فرستاده 2……………………………………………………………………………………………………………………………………………….152
فرستاده 3……………………………………………………………………………………………………………………………………………….152
فرستاده 4……………………………………………………………………………………………………………………………………………….152
فغفور 1……………………………………………………………………………………………………………………………………………………153
فغفور 2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………153
فیلسوف هندی ………………………………………………………………………………………………………………………………………153
ق)
قیصر 1…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….154
قیصر 2…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….154
ک)
کنیزک 1…………………………………………………………………………………………………………………………………………………154
کنیزک 2…………………………………………………………………………………………………………………………………………………155
گ)
گازر ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..155
ل)
لوریان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….155
م)
موبد 1 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………156
موبد 2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..157
فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………………..158
چکیده
شاهنامۀ حکیم ابوالقاسم فردوسی از داستان های بسیاری تشکیل یافته است . در عین حال هر یک از داستانهای این اثر حماسی عظیم دارای شخصیّت های فراوانی است که مطالعۀ تک تک حوادث زندگی این شخصیتها به صرف زمان بسیاری نیازمند است و این احتمال وجود دارد که همین حجم انبوه در عدم رغبت به خوانش این متن ارزشمند مؤثر افتد .پژوهش حاضر جهت تسهیل در امر دستیابی به اطلاعات موجود در شاهنامه با صرف زمان کمتر، به بررسی اقدامات، رفتار ها و حوادث زندگی پادشاهان، پهلوانان و سایر اشخاص در شاهنامۀ فردوسی پرداخته و با عنوان بندی، فهرست کردن و ارائۀ آنها با ترتیبی منطقی، این امکان را برای خواننده فراهم آورده است که با یک بار نگاه کردن به فهرست اقدامات و حوادث مهمّ زندگی آنان، آشنایی کلی با چگونگی حضور شخصیتها در شاهنامه پیدا کند وبدون اتلاف وقت و سردرگمی ، به سراغ حادثۀ خاصی برود که خواهان مطالعه وکسب آگاهی بیشتر دربارۀ آن است.
مقدمه
شاهنامۀ فردوسی بزرگترین منظومۀ حماسی زبان فارسی و آیینۀ تمام نمای فرهنگ، اعتقادات و آداب و رسوم ایرانیان است. این شاهکار بزرگ ادبی، دارای شهرتی جهانی بوده و به مثابۀ شناسنامه و سند هویّت ملّت ماست. شاهنامه سرگذشت قوم ایرانی را از آغاز آفرینش جهان و نخستین فرمانروایان ایران تا زمان شکست آخرین امپراتور ساسانی از سپاه اسلام، دربر میگیرد، بنابراین از داستانهای بسیاری تشکیل یافته و محدودۀ زمانی آن نیز طولانی است. اشخاص متعددی در داستانهای آن نقشآفرینی کرده و با اقدامات خود در روند داستانها تأثیرگذار و از آنها تأثیرپذیر بوده اند. آشنایی با این اشخاص گرچه ممکن است مطلوب و دلخواه باشد؛ امّا مطالعۀ حوادث زندگانی و اقدامات فرد فرد آنها با توّجه به حجم شاهنامه مستلزم صرف زمان بسیاری است و نیز هیچ منبع مدوّن و طبقه بندی شدهای وجود ندارد تا هر پژوهشگری بتواند بدون جست وجوی بخش اعظمی از شاهنامه و مطالعه تک تک ابیات آن، به آسانی به اطلاعاتی که نیاز دارد دسترسی پیدا کند.