1-3- اهداف علمی………………………….. 4

1-4- اهداف کاربردی…………………………. 5

1-5- ضروریات خاص انجام تحقیق………………………….. 5

1-6- بهره­ وران…………………………. 5

1-7- نوع روش تحقیق………………………….. 6

1-8- روش گرد آوری داده­ ها …………………………6

1-9- ابزارهای گردآوری داده ­ها………………………… 6

1-10- روش تجزیه و تحلیل داده ­ها………………………… 7

1-11- شرح واژه‌ها‌ و اصطلاحات به کار رفته در پژوهش…………………. 7

فصل 2: بر ادبیات موضوع…………………………. 9

2-1- مقدمه…………………………. 10

2-2- مراحل اجرای پروژه …………………………11

2-3- مراحل‌ اجرای‌ یک‌ پروژه‌………………………… 12

2-3-1- مرحله‌ نظری………………………….. 12

2-3-2- مرحله‌ طرح‌ و برنامه‌ریزی………………………….. 13

2-3-3- مرحله‌ اجرا …………………………14

2-4- مرحله‌ پایانی………………………….. 15

2-5- قراردادهای عمرانی………………………….. 16

2-5-1- تعریف قرارداد…………………………. 17

2-5-2- روش­های اجرای پروژه (از نگاه قراردادی)………………………… 17

2-6- مرور مد­ل­های انتخاب پیمانکار…………………………. 21

2-7- شاخص ­های انتخاب…………………………… 36

2-8- رویه ­های ارزیابی و انتخاب پیمانكاران در كشورهای مختلف……………. 37

2-8-1- ارزیابی مقدماتی پیمانكاران در هنگ كنگ…………………………… 37

2-8-2- تعیین صلاحیت اولیه پیمانكاران در تركیه…………………………. 38

2-8-3- رویكردهای انتخاب پیمانكار در انگلیس…………………………… 39

2-9- جمع­بندی………………………….. 40

فصل 3: روش تحقیق…………………………..42

3-1- مقدمه…………………………. 43

3-2- روش انجام تحقیق………………………….. 43

3-3- مراحل انجام پژوهش…………………………… 46

3-4- ابزار گردآوری داده ‏ها………………………… 46

3-5- روایی و پایایی پژوهش…………………………… 46

3-6- جامعه آماری پژوهش…………………………… 48

3-7- نمونه آماری………………………….. 48

3-8- تکنیک‌ها‌ی تصمیم‌گیری ریاضیMCDM…………………………..

3-9- ارزیابی و بررسی مدل‌ها‌ی MADM……………………………

3-10- علم مدیریت فازی………………………….. 51

3-10-1- اعداد فازی و عملیات جبری………………………….. 53

3-10-2- اعداد فازی ذوزنقه ای ومثلثی………………………….. 54

3-10-3- متغیر‌ها‌ی کلامی………………………….. 54

3-11- معرفی تکنیک دلفی………………………….. 55

3-12- مراحل اجرای روش دلفی فازی………………………….. 58

3-13- معرفی تكنیک AHP…………………………..

3-14- معرفی تکنیک PROMETHEE…………………………..

3-14-2- رتبه بندی کامل PROMETHEE-2………………………….

3-15- قلمرو مکانی پژوهش…………………………… 80

3-15-1- پروژه­ های عمرانی………………………….. 81

3-15-2- چشم انداز…………………………. 84

3-16- جمع‌بندی………………………….. 85

فصل 4: تجزیه و تحلیل………………………….. 86

4-1- مقدمه…………………………. 87

4-2- انتخاب خبرگان………………………… 87

4-3- مراحل اجرا………………………… 87

4-3-1- نهایی ­سازی معیارهای موثر در ارزیابی و رتبه ­بندی پیمانکاران پروژه ­های عمرانی………. 88

4-3-2- وزن­دهی به معیارهای انتخاب شده توسط تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی…….. 119

4-3-3- رتبه ­بندی پیمانکاران با روش PROMETHEE فازی……………… 128

4-4- جمع بندی………………………….. 140

فصل 5: نتیجه گیری وپیشنهادات…………………………… 142

5-1- مقدمه…………………………. 143

5-2- نتایج ویافته‌ها‌ی تحقیق………………………….. 143

5-2-1- نتایج مربوط به تعیین شاخص‌ها‌ی اولویت بندی…………… 143

5-2-2- نتایج حاصل از پیاده سازی مدل پیشنهادی………………… 144

5-3- مزایای الگوریتم پیشنهادی………………………….. 147

5-4- پیشنهاداتی به منظور بهبود کاربرد الگوریتم پیشنهادی در رتبه ­بندی پیمانکاران…….. 148

5-5- پیشنهاداتی جهت کاربرد نتایج تحقیق………………………….. 148

5-6- پیشنهادهایی برای پژوهش­های آتی………………………….. 149

5-7- جمع بندی…………………………. 149

چکیده:

شتاب روز افزون روند رشد و توسعه و هم­چنین پیچیده­تر شدن پروژه­ های صنعتی همگام با پیشرفت علوم و تکنولوژی ، موجب گشته تا مسأله و فرایند انتخاب پیمانکار به عنوان عاملی مهم و کلیدی در ارتباط با موفقیت طرح­های صنعتی محسوب گشته و محققین و صاحبان صنایع رویکردی هرچه تخصصی­تر را در ارتباط با این مقوله در پیش گیرند ، انتخاب پیمانکار شایسته و واجد صلاحیت ، یک مسأله تصمیم گیری چند معیاره بوده و اولین گام جهت اجرای یک پروزه صنعتی در قالب هزینه، مدت و کیفیت مطلوب می­باشد.

در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با بهره گرفتن از تکنیک PROMETHEE فازی، انتخاب شایسته­ترین پیمانکار در اداره کل راه و شهرسازی استان یزد انجام گیرد. در این راستا ابتدا ضمن بررسی گسترده پیشینه موضوع، مهم­ترین معیارها و شاخص ­های پیشنهادی شناسایی و دسته­بندی شدند و سپس با کمک تکنیک دلفی فازی معیارها و شاخص ­های اصلی تعیین گشته، در گام بعدی با بهره گرفتن از روش AHP فازی، وزن معیارهای تصمیم ­گیری تعیین گردیده ، سپس نوع تابع ترجیحی هر شاخص و آستانه بی ­تفاوتی و آستانه برتری آن مشخص شدند و با بهره گرفتن از این مقادیر و با فرض خنثی بودن دیدگاه تصمیم گیرنده در ارتباط با ریسک با بهره­ گیری از روش PROMETHEE فازی، شرکت­های پیمانکاری شرکت کننده در مناقصه مورد نظر رتبه ­بندی شدند و مناسب­ترین پیمانکار جهت اجرای پروژه مربوط تعیین گردید.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

فرایند انتخاب پیمانکاران با ریسک بالایی برای کارفرماها همراه می­باشد، از این رو کارفرما­­ها همواره تلاش می­ کنند که از میزان ریسک موجود بکاهند. در ابتدا پیمانکاران را بر مبنای کم­ترین قیمت پیشنهادی انتخاب می­کردند که این موضوع باعث بروز مشکلاتی در حین اجرای پروژه­ ها می­شد. کار فرمایان برای رفع چنین مشکلی نیاز به یک فیلتر برای جلوگیری از ورود پیمانکاران فاقد صلاحیت به مناقصه دارند.

حجم فعالیت­های عمرانی از جمله شاخص ­های اساسی رشد و توسعه محسوب می­ شود. سالانه هزاران میلیارد ریال از سرمایه ­های ملی کشورمان در بخش­های دولتی و خصوصی به صورت مستقیم یا غیر­مستقیم صرف عمران و ایجاد تأسیسات زیر بنایی کشور می­ شود. در یک طرح عمرانی بیشترین مقدار سرمایه ­گذاری در مرحله­ اجرای طرح انجام می­گیرد (عباس نیا و همکاران، 1384).

با توجه به آمار ارائه شده از سوی سازمان مدیریت و برنامه ­ریزی در طول سال­های اخیر مشاهده می­ شود، 10 درصد مشکلات اجرایی ناشی از عدم صلاحیت پیمانکاران می باشد (رجایی و حضرتی، 1387).

یکی از علل اصلی از بین رفتن منابع مالی و شکست در پروژه­­های عمرانی انتخاب نادرست پیمانکاران در پروژه­ ها می­باشد. در این رابطه معرفی و انتخاب صحیح پیمانکاران در پروژه­ های عمرانی به عنوان یک راهکار اساسی برای جلوگیری از هدر رفتن منابع ملی تلقی می­ شود. با انتخاب پیمانکار اصلح، ریسک اتلاف منابع از لحاظ هزینه، زمان به حداقل می­رسد هم­چنین موجب افزایش کیفیت اجرایی پروژه­ ها و ایمنی در حین اجرا و یا بعد از اجرا خواهد شد (عباس نیا و همکاران، 1384).

برای نیل به این منظور دو راهکار جدید برای حل مشکل ارائه شده است. تغییر روند برگزاری مناقصه­ها و تعیین صلاحیت پیمانکاران قبل از برگزاری مناقصه دو رویکرد مذکور می­باشد (عباس نیا و همکاران، 1384).

طبیعت چنین تصمیم ­گیری­هایی پیچیده می­باشد و در این رابطه عوامل کمّی و کیفی زیادی برای ارزیابی صلاحیت پیمانکاران مورد استفاده قرار می­گیرد. با توجه به مطالب مذكور و در نظر گرفتن این نكته كه مدیریت ارزیابی و انتخاب پیمانكار برای واگذاری پروژه­ های عمرانی، یک قسمت اساسی از فرایند ساخت و ساز است، این تحقیق به شناسایی ابعاد و عوامل اثرگذار بر انتخاب پیمانكار و اولویت بندی و انتخاب پیمانكار اصلح با بهره گرفتن از روش PROMETHEE در اداره کل راه و شهرسازی استان یزد می ­پردازد.

2-1- پرسش اصلی تحقیق

سوال­های این تحقیق عبارتند از:

1 – معیار­های موثر بر رتبه بندی پیمانكاران پروژه­ های عمرانی كدامند؟

2 – رتبه بندی پیمانكاران پروژه­ های عمرانی اداره كل راه و شهر سازی استان یزد چگونه است؟

3-1- اهداف علمی

تجربه نشان داده است قبول و انتخاب پیمانكاران با قیمت حداقل پیشنهادی در مناقصات و یا قبول پیمانكاران با تخفیف­های غیر منطقی نسبت به بر آورد های اولیه كار فرما و مشاور هم باعث تطویل بی­رویه مدت پیمان گردیده و هم در نهایت باعث بالا رفتن هزینه­ های طرح­ های عمرانی بوده است چه در این مسیر به علت عدم كار آیی و توان پیمانكاران، كار فرما یا بایستی نسبت به خلع ید پیمانكار اقدام كند كه این امر بسیار زمان بر بوده، یا در مقاطع حساس اجرای پروژه تسلیم شرایط پیمانكار گردد و نسبت به ترمیم قیمت اقدام نماید كه این امر نیز پی آمد تطویل مدت و مبلغ اضافی در طرح خواهد بود با توجه به موارد بالا شناسایی شاخص های كمّی و كیفی موثر بر صلاحیت پیمانكاران پروژه­ های عمرانی و میزان اهمیت هر یک از شاخص ­ها و ارزیابی و اولویت بندی پیمانكاران از اهداف این پژوهش می­باشد.

4-1- اهداف کاربردی

به طور متوسط حدود 15 درصد از تولید ناخالص ملی در جهان صرف اجرای پروژه­ ها می­ شود و حدود 10 درصد اقتصاد جهانی در این صنعت جریان دارد. از آنجا که حجم بسیار قابل ملاحظه صنعت، پروژه­ های عمرانی است اهمیت آن در اقتصاد جهانی کاملا مشهود است (سازمان برنامه و بودجه، 1378). از طرف دیگر در اقتصاد توسعه از آنجا که سرمایه گذاری­های دولت، صرف گسترش ظرفیت های تولیدی، زیر بنایی و به طور کلی زیر ساخت­ها می­ شود. پروژه­ ها لبه برنده و کارساز هر کشور تلقی می­ شود اما شرط لازم این است که هزینه­ های دولت از یک سو صرف اجرای پروژه­ های مناسب و ارزیابی شده شود و از سوی دیگر این پروژه­ ها برای اجرا به پیمانکار مناسب سپرده شود. پیمانكار در هر پروژه­ی عمرانی نقش اصلی و اساسی را ایفا می كند انتخاب پیمانكار جزء تصمیمات كلیدی مدیران و تصمیم­گیرندگان به شمار می­رود. نتایج این تصمیمات اثر مهمی بر اجرای پروژه از لحاظ زمانی، کیفیت و هزینه می­گذارد (رجائی و حضرتی،1387). ارزیابی پیمانکاران و رتبه بندی آنان بر اساس معیار­­های صحیح باعث حذف پیمانكاران ناكارامد از فرایند مناقصه خواهد شد.

5-1- ضروریات خاص انجام تحقیق

با توجه به مواردی كه در بالا به آن اشاره شد ارزیابی پیمانكاران و رتبه بندی آنان بر اساس معیار­های صحیح در طرح­های عمرانی امری مهم و الزامی می­باشد در این پژوهش به دنبال آن هستیم كه در ابتدای امر شاخص های كمّی و كیفی موثر بر صلاحیت پیمانكاران را شناسایی كنیم سپس میزان اهمیت هر یک از شاخص ها را بسنجیم و در نهایت اولویت بندی پیمانكاران و شناسایی پیمانكار اصلح را انجام دهیم.

6-1- بهره وران

در این پژوهش پس از شناسایی شاخص ­های موثر بر انتخاب پیمانكار، میزان اهمیت شاخص ­ها تعیین و اولویت­­بندی پیمانكاران با بهره گرفتن از روش تصمیم ­گیری PROMETHEE فازی (كه كمتر بر روی مسأله انتخاب پیمانكار پیاده شده است) در اداره كل راه و شهر سازی استان یزد پیاده ­سازی می­گردد.

7-1- نوع روش تحقیق

نوع تحقیق بر اساس هدف کاربردی می­باشد و بر اساس چگونگی به دست آوردن داده‌ها‌ی مورد نیاز، تحقیق حاضر از نوع توصیفی واز شاخه پیمایشی محسوب می­ شود.

8-1- روش گردآوری داده ها

جهت گرد آوری داده های مورد نیاز برای پژوهش، مطالعات کتابخانه ای و میدانی به صورت زیر انجام می­گردد.

1 – بررسی ادبیات موضوع و استخراج شاخص ­های اولیه بر اساس پیشینه تحقیق

2 – نظر­سنجی از خبرگان