اهداف پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………6

سوالات پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………….7

تعریف واژه‌ها و اصطلاحات ………………………………………………………………………………………………………….8

فصل دوم: ادبیات تحقیق

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………11

مفهوم شایستگی …………………………………………………………………………………………………………………………12

2-1- نظریه فرافوردیسم ……………………………………………………………………………………………………………..15

2- 1- 1- فوردیسم …………………………………………………………………………………………………………………..15

2- 1- 2- فرافوردیسم ……………………………………………………………………………………………………………….17

2- 1- 3- شایستگی های بازار كار در نظریه فرافوردیسم ………………………………………………………………….18

2- 1- 4- ملاحظات و جمع بندی نظریه فرافوردیسم ……………………………………………………………………….19

2- 2- نظریه سرمایه اجتماعی ………………………………………………………………………………………………………21

2- 2- 1- مؤلفه ها و ابعاد نظریه سرمایه اجتماعی ……………………………………………………………………………23

2- 2- 2- جایگاه نظریه سرمایه اجتماعی در مباحث اقتصادی و مدیریت سازمانی …………………………………24

2- 2- 3- بررسی و نقدی بر نظریه سرمایه اجتماعی …………………………………………………………………………26

2- 3- اقتصاد دانش محور …………………………………………………………………………………………………………..29

2- 3- 1- اقتصاد دانش محور چیست …………………………………………………………………………………………..29

2- 3- 2- مشخصه بازار كار و اشتغال در اقتصاد دانش محور ……………………………………………………………32

2- 3- 3- شایستگی های نیروی انسانی در اقتصاد دانش محور ………………………………………………………….34

2- 3- 4- بحث و بررسی نظریه اقتصاد دانش محور ………………………………………………………………………..35

2- 4- نظریه جهانی شدن ……………………………………………………………………………………………………………39

2- 4- 1- بازار كار و شایستگی های نیروی كار ……………………………………………………………………………..43

2- 4- 2- نقدی بر شایستگی های مورد نیاز بازار كار در نظریه جهانی شدن ………………………………………..47

2- 5- پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..51

2- 5- 1- تحقیقات خارجی ……………………………………………………………………………………………………….51

2- 5- 2- تحقیقات داخلی ………………………………………………………………………………………………………..68

2- 6- نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………………………..74

فصل سوم: روش تحقیق

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………83

3- 1- طرح پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………….83

3- 2- جامعه آماری، نمونه آماری و روش نمونه گیری پژوهش ………………………………………………………..83

3- 3- روش های جمع آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………84

3-3-1- پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………………………….84

3-3-2- مصاحبه ………………………………………………………………………………………………………………………87

3-3-3- اسناد مدارك ………………………………………………………………………………………………………………88

3- 4- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات …………………………………………………………………………………………..88

فصل چهارم: تحلیل داده ها

4- 1- تجزیه و تحلیل داده های مصاحبه ……………………………………………………………………………………….92

4-1-1- بررسی شایستگی های زنان شاغل در شركت فولاد مباركه اصفهان از دیدگاه مدیران با توجه به دو متغیر سابقه كار و تحصیلات چگونه می تواند باشد؟ …………………………………………………………………………92

4-1-2- دیدگاه مدیران شركت فولاد مباركه اصفهان در رابطه با شایستگی های اساسی زنان و مردان چگونه است؟ ………………………………………………………………………………………………………………………………………95

4- 2- تحلیل داده های پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………104

4- 3- آیا بین نظرات مدیران شركت فولاد مباركه اصفهان در مورد شایستگی ها با اسناد موجود اختلافی وجود دارد؟…………………………………………………………………………………………………………………………………….113

4- 4- آیا میان برنامه های آموزشی موجود در شركت فولاد مباركه اصفهان با مدلهای شایستگی زنان و مردان تطابقی وجود دارد؟ ………………………………………………………………………………………………………………..125

4-5- كدام یک از مدلهای نظری ارائه شده در مورد شایستگی ها، در شركت فولاد مباركه اصفهان از اهمیت بیشتری برخوردار است؟ ………………………………………………………………………………………………………..131

4-6- نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………..137

فصل پنجم: نتیجه گیری

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………139

5- 1- بحث و نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………….139

5- 2- پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………150

5- 3- مشكلات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………151

فهرست منابع و مآخذ

الف: منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………………………….152

ب: منابع انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………………….159

ضمائم          

الف: سوالات پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………………….161

ب: سوالات مصاحبه ………………………………………………………………………………………………………………..164

چكیده انگلیسی

فهرست شكل ها                                                                                                   

شكل 4- 1- الگوی شایستگی های مرجع مدیران شركت فولاد مباركه اصفهان ………………………………..114

شكل 4- 2- الگوی شایستگی های مدیران منابع انسانی فولاد مباركه اصفهان ……………………………………115

شكل 4- 3- الگوی شایستگی مدیران تولید فولاد مباركه اصفهان ……………………………………………………116

شكل 4- 4- الگوی شایستگی مدیران تكنولوژی فولاد مباركه اصفهان …………………………………………….117

شكل 4- 5- الگوی شایستگی مدیران خرید فولاد مباركه اصفهان …………………………………………………..118

شكل 4- 6- الگوی شایستگی مدیران فروش فولاد مباركه اصفهان ………………………………………………….119

شكل 4- 7- الگوی شایستگی مدیران اقتصادی و مالی فولاد مباركه اصفهان …………………………………….120

شكل 4- 8- الگوی شایستگی مدیران توسعه فولاد مباركه اصفهان ………………………………………………….121

فهرست جداول                  

جدول شماره 2- 1- شایستگی های مورد نیاز جهت اشتغال در بازار كار جهانی ………………………………….47

جدول شماره 2-2 دانش، مهارتها و شایستگی های لازم برای اشتغال ……………………………………………….. 52

جدول شماره 2- 3- دانش، مهارتها و شایستگی های دانش آموختگان دانشگاه ها ……………………………….52

جدول شماره 2- 4- شاخص های رفتاری شایستگی های پروژه دانشگاه میشیگان ……………………………….58

جدول شماره 2- 5- شایستگی های كلیدی انتخاب شده در پروژه DeSeco ………………………………………64

جدول شماره 2- 6- شایستگی های كلیدی انتخاب شده در پروژه DeSeco نقل از ریچن و تیانا …………. 65

جدول 2-7- چارچوب نظری تحقیق …………………………………………………………………………………………….81

جدول شماره 3- 1- بیان مهارتها و ارائه شرحی از آنها …………………………………………………………………….86

جدول شماره 4-1- خلاصه داده های حاصل از مصاحبه ………………………………………………………………..103

جدول شماره 4- 2- میانگین میزان اهمیت مهارتهای اشتغال زا برای زنان شاغل در شركت فولاد مباركه..104

جدول شماره 4- 3- میانگین میزان اهمیت مهارت كار با رایانه ………………………………………………………..106

جدول شماره 4- 3- توزیع فراوانی و درصدی مهارت كار با رایانه …………………………………………………..106

جدول 4- 4- میانگین میزان اهمیت مهارت مشتری مداری ……………………………………………………………..107

جدول 4- 4- توزیع فراوانی و درصدی مهارت مشتری مداری ………………………………………………………..107

جدول 4- 5- میانگین میزان اهمیت مهارتهای مربوط به كار گروهی ………………………………………………..108

جدول 4- 5- توزیع فراوانی و درصدی مهارتهای مربوط به كار گروهی …………………………………………..108

جدول 4- 6- میانگین میزان اهمیت مهارت استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات ……………………………109

جدول 4- 6- توزیع فراوانی و درصدی مهارت استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات ……………………..109

جدول 4- 7- میانگین میزان اهمیت توانایی تفكر خلاقانه و ایجاد نوآوری در محیط ………………………….110

جدول 4- 7- توزیع فراوانی و درصدی توانایی تفكر خلاقانه و ایجاد نوآوری در محیط …………………….110

جدول 4- 8- میانگین میزان اهمیت مهارت درك اهداف و سیاست های سازمان ………………………………111

جدول 4- 8- توزیع فراوانی و درصدی مهارت درك اهداف و سیاست های سازمان …………………………111

جدول 4- 9- میانگین میزان اهمیت مهارت حل مساله ……………………………………………………………………112

جدول 4- 9- توزیع فراوانی و درصدی مهارت حل مساله ………………………………………………………………112

فهرست نمودارها                                                                                                      

نمودار شماره 4- 1- توزیع فراوانی و درصدی مهارت كار با رایانه …………………………………………………..106

نمودار شماره 4- 2- توزیع فراوانی و درصدی مهارت مشتری مداری ……………………………………………….107

نمودار شماره 4- 3- توزیع فراوانی و درصدی مهارت مربوط به كار گروهی ……………………………………..108

نمودار شماره 4- 4- توزیع فراوانی و درصدی مهارت استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات …………….109

نمودار شماره 4- 5- توزیع فراوانی و درصدی مهارت تفكر خلاقانه و ایجاد نوآوری در محیط ……………110

نمودار شماره 4- 6- توزیع فراوانی و درصدی مهارت درك اهداف و سیاست های سازمان ……………….111

نمودار شماره 4- 7- توزیع فراوانی و درصدی مهارت حل مساله ……………………………………………………..112

چكیده

هدف کلی این پژوهش شناسایی و ارزیابی مــهارتهای مورد نیاز برای اشتغال و مشارکت بــهتر زنـان در بــخش صـنعت می باشد. از اهداف دیگر این تحقیق، این است تا به بررسی شایستگی زنان شاغل در شركت فولاد مباركه اصفهان از دیدگاه مدیران این شركت با توجه به دو متغیر سابقه كار و تحصیلات بپردازد. هم چنین در این پژوهش، با مطالعه مدلهای شایستگی و برنامه های آموزشی شرکت فولاد مبارکه اصفهان، به بررسی میزان انطباق شایستگی های مورد نیاز برای اشتغال و فعالیت زنان از دیدگاه مدیران با برنامه های آموزشی و مدلهای شایستگی این شرکت نیز پرداخته شد. در مجموع با بررسی موضوع و مصاحبه با مدیران شركت فولاد مباركه اصـفـهان سـعی شـد تـا فهرستی از مـهمترین و اساسی ترین مهارتها و قابلیت‌هایی را كه دانش آموختگان زن برای فعالیت و مشاركت در شركت فولاد مباركه اصفهان به آن نیاز داشتند، تـعیین شود. این پژوهش از نوع پیمایشی بوده و برای جمع آوری آن از تكنیک پرسشنامه و مصاحبه استفاده شده است. جامعه آماری ایـن پژوهـش را مـدیران شركت فولاد مباركه اصفهان تشکیل می دادند كه به دلیل محدود بودن جامعه آماری، همگی به عنوان نمونه آمـاری انتخاب شـدند. روش نـمونه گیری در این تـحقیق روش نــمونه گیری مـبتنی بر هـدف بود. داده های پـرسشنامه و مـصاحبه نشان داد که شایستگی های نظیر مهارت کار با رایانه، مشتری مداری، مهارت مربوط به كار گروهی، مهارت استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات، توانایی تفكر خلاقانه و ایجاد نوآوری در محیط، حل مساله، داشتن انتظارات شغلی معقول، درك اهداف و سیاست های سازمان، قابلیت آموزش دیدن در حین كار برای مدیران شرکت فولاد مبارکه از اهمیت زیادی برخوردار بود كه از بین آنها مهارت كار با رایانه، مشتری مداری و درك اهداف و سیاست های سازمان به عنوان شایستگی های كلیدی انتخاب شد. علاوه بر آن، این تحقیق نشان داد که برای ورود بهتر زنان به صنعت لازم است شایستگی کار در شرایط سخت نیز در برنامه های آموزشی آنان مورد توجه قرار گیرد. نتایج مطالعه برنامه های آموزشی شركت فولاد مباركه اصفهان نشان داد که در سه مورد، مهارت كار با رایانه، درك و فهم اهداف و سیاست های سازمان و مشتری مداری با شایستگهای مدنظر مدیران شركت فولاد مباركه اصفهان هماهنگی وجود دارد.

مقدمه و بیان مسئله

در مسیر انتقال به شرایط نوین و متغیر فن آوری های جدید صنعتی كه بنیان های فلسفی، علمی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی جوامع را دچار دگرگونی عمیقی كرده است و جوامع بشری در عمل ویژگی های پست مدرنیسم را در خود آشكار كرده اند، جوامع با چالش های متعدد ناشی از چنین تغییراتی مواجه شده اند. در چنین شرایطی نظام آموزشی جوامع می تواند در همسان سازی، هماهنگی و میانه گزینی دوباره جوامع با وضعیت جدید نقش مهمی را ایفا نماید. در این، رهگذر یكی از مقولات مهم، وظیفه بسیار اساسی و حساس نظام آموزشی در فراهم كردن شرایطی است كه در آن نیروهای دانش آموخته بتوانند از مهارتها، توانایی ها و قابلیت های كلیدی و متناسب با نیازها و شرایط دنیای صنعت و مشاغل برخوردار شوند. بررسی رسالت نظام آموزشی یک جامعه در فراهم كردن شرایط رشد و توسعه قابلیت‌های افراد در ابعاد مختلف از مباحث اساسی است كه می توان از زاویه های مختلف به بررسی آن پرداخت (عزیزی 1382).

به طور مثال خصوصی سازی نظام های آموزشی و ایجاد مهارت و قابلیت هایی متناسب با نیازهای شغلی جوامع یکی از راهبردهایی است که به عنوان پاسخی به فشارها و الگوهایی متغیر جهانی شدن آموزش و پرورش و اشتغال مورد بحث و بررسی قرار گرفته است (مهر علی زاده،1384). این تغییرات در بسیاری از جوامع ماهیت، قالب کار و تقاضای نیروی کار را تحت تأثیر خود قرار داده است و باعث شده تا یک ارتباط تنگاتنگ بین توسعه منـابع انـسانـی و وجود دانـش آموختـگانی که از مهارتهای لازم در خصوص کاربردی کردن دانش خود کسب کرده اند، به وجود آید.

به همین دلیل است که امروزه در جوامع پیشرفته بر یادگیری مبانی عملی مشاغل مورد نیاز در بازار كار و انتقال آموزش به محیط واقعی كار و تاكید بر تجربه اندوزی در ساختارهای مختلف شغلی دارند. شاید توجه به ایجاد و نگهداری مهارت های مورد نیاز نیروی كار در میان كشورهای توسعه یافته هرگز تا این اندازه فراتر نرفته است (عزیزی، 1382).

«در مقابل علارغم رشد قابل ملاحظه نظام های آموزشی در كشورهای جهان سوم در خلال ربع قرن گذشته، برنامه ریزی در راستای توسعه كشور به صورت مناسبی جهت داده نشده است. در حالی كه تعداد زیادی از دانش آموختگان بیكار هستند، میلیونها فرصت شغلی به دلیل ناكافی بودن نیروی انسانی دانش آموخته، كارورزیده و با مهارت مناسب فرو گذار مانده است» (فرش، 1979).

این عوامل باعث شده كه امروزه در اقتصاد كشورها كیفیت و تركیب نیروی انسان كارشناس و توانمند و با قابلیت ها و مهارتهای اساسی و كلیدی مورد نیاز برای بازار كار به عنوان یكی از مهم ترین نهادهای تعیین كننده رشد و توسعه اقتصادی قلمداد شود.

این مهارتها و شایستگی های كلیدی و اشتغال زا را می توان دانـش، بینش، نـگرش ها و مهارتـهایی دانـست كه مـوجب تحرك و پویایـی افـراد در روابـط با دیگران، انتـقال موفق از شـغلی به شـغل دیگر، حـضور مــوثـر در فـعالـیت هـای گـروهی و نـوآوری در حــل مـسائــل می شوند (عزیزی، 1383). اهمیـت این مهارتها از آنجا ناشی میشود كه مـوجب قابلیـت تحرك شغـلی بیشتر كـاركنـان می شود و كاركنان با این صلاحیت ها بهتر میتوانند نسبت به تحولات آینده واكنش نشان دهند. و به همین دلیل در اقتصادی كه بر عنصر دانایی و آگاهی استوار است، عامل اصلی برتری جوامع بر تخصص، توانمندی و دانش نیروی انسانی فرهیخته و متخصص است كه در قالب تشكیل سرمایه انسانی مورد بررسی قرار گرفته است (سهرابی و همکاران، 1376). علاوه بر اینها تحولات اقتصادی دنیای معاصر و تغییر الگوهای تولید انبوه به تولید متغیر، اهمیت سرمایه اجتماعی را در مقایسه با سرمایه انسانی بیشتر نمایان کرده است؛ زیرا در الگوهای تولید متغیر، بحث از مشارکت دسته جمعی افراد، انسانی سازی محیط کار و زندگی، افزایش سطوح مهارتی افراد جدای از طبقه اجتماعی، چند مهارتی ساختن کارگران، افزایش تعهد اجتماعی، برقراری نظم متقابل و اعتماد بین کارگران و کارفرمایان است (صالحی عمران، 1386). به همین خاطر اگر بخواهیم به تمامی ابعاد مهارتهای اشتغال زا و اساسی نیروی کار توجه کافی شود این امر می تواند حتی به تشکیل سـرمایه اجتـماعی نیز منجر شود. لذا این موضوع می تواند مبانی نظری متعددی را تحت پوشش قرار دهد.

علاوه بر این در این فرایند تحول و توسعه نظام اقتصادی، فرصتهای تازه ای برای اشتغال زنان به وجود آمده است. زنان به عنوان تشكیل دهنده نیمی از جمعیت، موضوع توجه به قابلیت های نیروی كار را دچار اهمیت زیادی كرده است. امروزه تقاضای زنان برای آموزش و رفتن به دانشگاه زیاد شده است، به طوری كه در سال های اخیر درصد بالایی از ورودیها به دانشگاه را زنان تشكیل می دهند. به همین دلیل پی بردن به بهبود كـیـفیـت نــیـروی كار زن و افزایش كارآیی و بـه كـارگیری آن جــزو رده بنــدی هایی آغــازین بـرای بـرنامه ریـزی تـوسعه كشورها محسوب می شود. چیــزی كــه بی توجهی به آن در جوامع توسعه نیافته به وفور احساس می شود.

«صاحب نظران در جوامع پیشرفته معتقدند كه از جمله شاخص های توسعه یافتگی یک كشور، میزان مشاركت و نقشی است كه زنان در آن كشور دارا هستنـد و عدم بهره وری از قابلـیت ها و توانایی های زنان در زمینه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی دستیابی به توسعه را ناممكن میسازد» (توکلی والا، 1388 ). لذا باید بر استفاده از مهارتها و قابلیت‌های زنان به عنوان یک عنصر مهم در اقتصاد توجه شود و این توجه به منظور جلوگیری از هدر رفتن سرمایه های كه به منظور آموزش آنها صرف می گردد، انجام پذیرد.

با این وجود، آمارهای در دسترس در مورد اشتغال زنان در سه دهه اخیر نشانگر این نکته است که عملاً از میزان اشتغال زنان کاسته شده است و این تغییر و تحولات در بخشهای مختلف اقتصادی جامعه به گونه ای بوده که بیشترین نسبت کاهش زنان در بخش صنعت مشاهده می شود (ایروانی، 1384).

با اهـتمام بـه ایـن امـر و كـوشش برای آسان سازی تحقق اهداف توسعه كشور، مستلزم سنجش دوباره نیازمندی های شغلی و حرفه ای مراكز اقتصادی و صنعتی و بررسی قابلیت‌ها و مهارتهای که زنان برای اشتغال مطلوب و بهینه در بخش صنعت نیاز دارند، می باشد. شاید پرداختن به این مهارتها و قابلیت‌ها موجبات حضور بیشتر زنان در فعالیتهای صنـعتی را فراهم سازد. بنابراین پرسش اساسی كه در این رابطه مطرح می شود آن است كه اساسی ترین و مهمترین تواناییها و مهارتهای كه دانش آموختگان زن برای مشاركت پیوسته در فعالیت های مختلف صنعـتی، از دیـد