چکیده ……………………………….1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه…………………………….. 3

1-2- بیان مسأله…………………………….. 5

1-3- اهمیت و ضرورت………………………………. 7

1-4- اهداف تحقیق……………………………… 10

1-5- سؤالات تحقیق……………………………… 10

1-6-1 تعاریف نظری……………………………… 11

1-6-2 تعاریف عملیاتی……………………………… 12

1-7- نوع متغیرها……………………………. 12

1-8- قلمرو تحقیق……………………………… 13

فصل دوم: بر ادبیات و پیشینه تحقیق

مقدمه…………………………….. 15

بخش اول: عدالت………………………………. 16

2-1- بررسی نظریه های پیرامون عدالت سازمانی……………….. 16

2-1-1 معنای لغوی عدالت………………………………. 16

2-1-2 بحث مفهومی و اصطلاحی عدالت………………………………. 17

2-1-2-1 عدالت در قرآن…………………………….. 17

2-1-2-2 عدالت در سیره‌ی نبوی……………………………… 18

2-1-2-3 عدالت در اندیشه سیاسی امام علی (ع)……………………………. 22

2-1-2-4 عدالت از نظر افلاطون…………………………….. 23

2-1-2-5 عدالت از دیدگاه شهید مطهری……………………………… 23

2-1-3 عدالت صوری و ماهوی……………………………… 26

2-1-4 عدالت طبیعی و حقوقی……………………………… 26

2-1-5 مروری بر مبانی عدالت در فلسفه اجتماعی غرب…………………. 26

2-1-5-1 یونان باستان…………………………….. 26

2-1-5-2 اروپای پس از رنسانس………………………………. 27

2-1-5-3 غرب معاصر…………………………….. 27

2-1-5-4 گستره عدالت در فرهنگ اسلامی……………………………… 28

2-1-5-5 فلسفه…………………………….. 28

2-1-5-6 اخلاق…………………………….. 28

2-1-5-7 فقه…………………………….. 28

2-1-5-8 اجتماع و سیاست………………………………. 29

2-1-6 موانع استقرار عدالت………………………………. 29

2-1-7 عدالت اجتماعی……………………………… 29

2-1-8 ابعاد عدالت اجتماعی……………………………… 31

2-1-8-1 برابری و مساوات………………………………. 31

2-1-8-2 قانون مندی……………………………… 31

2-1-9 راهكارهای تامین عدالت اجتماعی……………………………… 32

2-1-9-1 قانون صحیح……………………………… 32

2-1-9-2 قانون گرایی……………………………… 32

2-1-9-3 اخلاق……………………………… 32

2-1-9-4 شایسته سالاری……………………………… 33

2-1-9-5 نظارت اجتماعی……………………………… 33

2-1-9-6 پیوند استوار حكومت و ملت………………………………. 34

2-1-9-7 زی مردمی داشتن كاگزاران نظام…………………………….. 34

2-1-9-8 مبارزه با ستمگران…………………………….. 34

2-1-10 مفهوم عدالت سازمانی……………………………… 34

2-1-11 تعریف عدالت سازمانی……………………………… 36

2-1-12 مدل عمومی عدالت سازمانی……………………………… 37

2-1-13 ابعاد عدالت در سازمان…………………………….. 37

2-1-13-1 عدالت توزیعی……………………………… 38

2-1-13-1-1 نظریه برابری……………………………… 40

2-1-13-1-2 واكنش‌های افراد در مقابل برابری و نابرابری ادراك شده…………41

2-1-13-1-3 کاربردهای مدیریتی نظریه برابری……………………………… 43

2-1-13-1-4 مدل قضاوت عادلانه……………………………. 44

2-1-13-1-5 معیارهای عدالت توزیعی……………………………… 44

2-1-13-2 عدالت رویه ای……………………………… 45

2-1-13-2-1 راهکارهای درک عادلانه رویه ها …………………………….46

2-1-13-3 عدالت تعاملی……………………………… 47

 

 

2-1-14 طبقه‌بندی گرین برگ از عدالت………………………………. 48

2-1-15 کانون های عدالت سازمانی……………………………… 49

2-1-16 عوامل مؤثر بر درک عدالت در سازمان…………………………….. 50

2-1-16-1 پیامدهایی که شخص از سازمان دریافت می کند…………… 50

2-1-16-2 رویه های سازمانی……………………………… 50

2-1-16-3 خصوصیات ادراک کننده……………………………. 51

2-1-16-4 ویژگی های شخصیتی……………………………… 51

2-1-16-5 ویژگی های جمعیت شناسی……………………………… 51

2-1-17 نتایج حاصل از درک عدالت در سازمان…………………………….. 52

2-1-17-1 عملکرد کاری……………………………… 52

2-1-17-2 رفتار شهروندی سازمانی……………………………… 53

2-1-17-3 رفتار خلاف انتظار و ترک شغل……………………………… 53

2-1-17-4 واکنش های نگرشی و احساسی نسبت به پیامدهای خاص، سازمان و سرپرست……. 53

2-1-17-5 افزایش تعهد سازمانی……………………………… 53

2-1-17-6 رضایت شغلی و رضایت مشتری……………………………… 54

2-1-18 قوانین شش گانه برای استقرار عدالت سازمانی……………………………… 56

2-1-19 مدیریت منابع انسانی و عنصر عدالت………………………………. 56

2-1-19-1 عدالت در استخدام افراد سازمان…………………………….. 56

2-1-19-2 عدالت در طراحی نظام جبران خدمات………………………………. 57

2-1-19-3 عدالت در آموزش کارکنان…………………………….. 58

2-1-19-4 عدالت در طراحی سیستم های انضباطی……………………………… 58

2-1-19-5 عدالت در اخراج کارکنان…………………………….. 59

2-1-19-6 عدالت در طراحی نظامِ ارزیابی كاركنان (تعیین شایستگی)……………. 59

2-1-20 موانع اجرای تحقق عدالت سازمانی……………………………… 60

2-1-20-1 تعریف نشدن اهداف و استراتژی ها بر محور عدالت…………… 60

2-1-20-2 محیط…………………………….. 61

2-1-20-3 اندازه سازمان…………………………….. 61

2-1-20-4 ساخت قدرت و کنترل…………………………….. 62

2-1-20-5 موانع آگاهانه…………………………….. 63

2-1-20-6 موانع نا آگاهانه ( سوء ادراکات)……………………………. 63

بخش دوم: انگیزش………………………………. 65

2-2- تعریف انگیزش………………………………. 65

2-2-1 انگیزش و رفتار…………………………….. 67

2-2-2 تأثیر انگیزه …………………………….67

2-2-3 نیاز و انگیزش………………………………. 67

2-2-4 نیازهای ناخودآگاه …………………………….68

2-2-5 ابعاد انگیزش………………………………. 68

2-2-6 تأثیر انگیزه بر عملکرد…………………………….. 68

2-2-7 نگرشی اسلامی به بحث انگیزش………………………………. 69

2-2-7-1 انسان بر سر دو راهی……………………………… 69

2-2-7-2 رابطه‌ی انگیزش و خیر و شر…………………………….. 69

2-2-7-3 نیازهای مادی……………………………… 70

2-2-7-4 جاذبه‌های معنوی……………………………… 70

2-2-8 کلیدهای اصلی اداره و رهبری انگیزش کارکنان…………… 71

2-2-9 نقش انگیزش در سازمان ها …………………………….72

2-2-10 ضرورت شناخت نیازها …………………………….72

2-2-11 تعریف نیاز…………………………….. 73

2-2-12 مشخصات نیازها……………………………. 73

2-2-13 مدیر مسلمان و انگیزش‌ها……………………………. 74

2-2-14 اسلام و انگیزش برای تأمین نیازمندی‌ها…………… 74

2-2-15 تئوری‌های نیاز در انگیزش………………………………. 75

2-2-15-1 سلسله مراتب نیازهای مازلو…………………………….. 75

2-2-15-2 نظریه ERG آلدرفر…………………………….. 76

2-2-15-3 نظریه‌ی دو عاملی هرزبرگ………………………………. 77

2-2-15-4 نظریه نیازهای سه گانه…………………………….. 77

2-2-15-5 تركیب دیدگاه‌های مختلف نیاز…………………….. 78

2-2-15-6 نظریه‌ی انتظار و احتمال……………………….. 78

2-2-15-7 نظریه برابری……………………………… 79

2-2-15-8 نظریه X و نظریه Y………………………………

2-2-15-9 نظریه هدف‌گذاری……………………………… 80

2-2-15-10 نظریه اسناد…………………………….. 80

2-2-15-11 تئوری z اوچی……………………………… 81

2-2-15-12 نظریه تقویت………………………………. 81

2-2-16 از مفاهیم انگیزش چگونه در سازمان‌ها استفاده می‌شود؟……. 83

2-2-16-1 استفاده از انگیزنده‌ها……………………………. 83

2-3- بررسی تحقیق‌های انجام شده……………………………. 84

2-3-1 بررسی تحقیقات انجام شده در مورد عدالت سازمانی………… 84

2-3-1-1 تحقیقات انجام شده در داخل كشور………………………….. 84

2-3-2-2 تحقیقات انجام شده در خارج كشور…………………………….. 86

2-3-2 بررسی تحقیقات انجام شده در مورد انگیزش…………… 88

2-3-2-1 تحقیقات انجام شده در داخل کشور…………………….. 88

2-3-2-2 تحقیقات انجام شده در خارج از کشور………………….. 91

2-4- چهارچوب نظری تحقیق……………………………… 92

2-5- مدل مفهومی تحقیق……………………………… 93

2-7- فرضیه‏های تحقیق……………………………… 95

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1- مقدمه…………………………….. 97

3-2- نوع و روش پژوهش………………………………. 97

3-3- فرایند تحقیق……………………………… 97

3-4- جامعه آماری پژوهش………………………………. 98

3-5- نمونه پژوهش………………………………. 98

3-6- روش های گردآوری اطلاعات………………………………. 99

3-7- ابزار گردآوری داده ‏ها……………………………. 99

3-7-1 پرسشنامه عدالت سازمانی مبتنی بر مدیریت اسلامی…………99

3-7-2 پرسشنامه انگیزش کارکنان…………………………….. 100

3-8- تعیین روایی و پایایی ابزارهای اندازه گیری پژوهش……. 100

3-8-1 روایی پرسشنامه…………………………….. 100

3-8-2 پایایی پرسشنامه ها……………………………. 101

3-9- روش تجزیه و تحلیل داده ها …………………………….102

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه…………………………….. 104

4-1- توصیف آماری داده‌ها……………………………. 104

4-1-1 توزیع آماری نمونه بر حسب جنسیت………………………………. 105

4-1-2 توزیع آماری نمونه بر حسب تحصیلات………………………………. 106

4-1-3 توزیع آماری نمونه بر حسب سنوات خدمت………………………………. 107

4-1-4 توزیع آماری نمونه بر حسب سن……………………………… 108

4-2- بررسی توصیفی سؤالات و مؤلفه های پرسشنامه عدالت سازمانی بر مبنای مدیریت اسلامی و انگیزش کارکنان….. 109

4-2-1 توصیف آماری پرسشنامه عدالت سازمانی بر مبنای مدیریت اسلامی………. 110

4-2-1-1 توصیف آماری مؤلفه عدالت توزیعی بر مبنای مدیریت اسلامی………….. 110

4-2-1-2 توصیف آماری مؤلفه عدالت رویه ای بر مبنای مدیریت اسلامی………….. 111

4-2-1-3 توصیف آماری مؤلفه عدالت مراوده ای بر مبنای مدیریت اسلامی……….. 112

4-2-1-4 توصیف وضعیت کلی رابطه عدالت سازمانی بر مبنای مدیریت اسلامی دانشگاه های جامع علمی کاربردی در شهرستان کرمان…………………………….. 113

4-2-1-5 مقایسه توصیفی وضعیت مؤلفه‌های عدالت سازمانی بر مبنای مدیریت اسلامی دانشگاه های جامع علمی کاربردی در شهرستان کرمان…………………………….. 113

4-2-2 توصیف آماری پرسشنامه انگیزش کارکنان…………………………….. 114

4-2-2-1 توصیف آماری مؤلفه احساس امنیت………………………………. 115

4-2-2-2 توصیف آماری مؤلفه احساس اجتماعی…………………………….. 116

4-2-2-3 توصیف آماری مؤلفه احساس احترام…………………………….. 116

4-2-2-4 توصیف آماری مؤلفه احساس استقلال…………………………….. 117

4-2-2-5 توصیف آماری مؤلفه احساس خود شکوفایی……………………………… 118

4-2-2-6 توصیف وضعیت کلی انگیزش کارکنان در دانشگاه های جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان………119

4-2-2-7 مقایسه توصیفی وضعیت انگیزش کارکنان و مؤلفه های آن در دانشگاه های جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان…. 119

4-3- آمار استنباطی: تجزیه و تحلیل فرضیات پژوهش………………………………. 121

4-3-1 فرضیه تحقیق……………………………… 121

4-3-1-1 فرضیه اصلی……………………………… 121

4-3-1-2 فرضیه های فرعی……………………………… 122

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- مقدمه…………………………….. 127

5-2- نتیجه گیری……………………………… 127

5-2-1 نتایج توصیفی……………………………… 128

5-2-2 نتایج استنباطی……………………………… 128

5-3- محدودیت های تحقیق……………………………… 134

5-4- پیشنهادات کاربردی……………………………… 135

5-5- پیشنهادات پژوهشی……………………………… 136

منابع و مآخذ…………………………….. 137

فهرست منابع فارسی……………………………… 137

فهرست منابع انگلیسی……………………………… 143

پیوست………………………………. 146

پیوست الف) پرسشنامه عدالت سازمانی…………………………….. 146

پیوست ب) پرسشنامه انگیزش………………………………. 148

چکیده انگلیسی…………………………….. 149

چکیده:

امروزه با توجه به نقش فراگیر و همه جانبه سازمان­ها در زندگی اجتماعی انسان­ها نقش عدالت در سازمان­ها بیش از پیش آشکارتر شده است. سازمان­های امروزی در واقع مینیاتوری از جامعه بوده و تحقق عدالت در آنها به منزله تحقق عدالت در سطح جامعه است. هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین عدالت سازمانی بر مبنای مدیریت اسلامی و انگیزش کارکنان دانشگاه جامع علمی کاربردی شهرستان کرمان می­باشد. در این پژوهش از 13 آیه ی قران کریم و 8 حدیث معتبر استفاده شده است. روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش، کلیه کارکنان دانشگاه جامع علمی کاربردی به تعداد 53 نفر می­باشند که از روش سرشماری (تمام شماری) استفاده شده است ابزار پژوهش پرسشنامه می باشد که روایی و پایایی آن تأیید گردیده است. سپس داده ­ها با بهره گرفتن ازنرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اندکه حاصل نتایج نشان می دهد بین عدالت سازمانی بر مبنای مدیریت اسلامی و انگیزش کارکنان رابطه معنا داری وجود دارد. همچنین نتایج فرضیات فرعی تحقیق حاکی از آن است که بین عدالت توزیعی، عدالت رویه­ای، عدالت مراوده­ای و انگیزش نیز رابطه وجود دارد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

یکی از بنیادی ترین مفاهیم در علوم انسانی مفهوم عدالت است که اهمیت بی بدیل آن بر کسی پوشیده نیست . در طول تاریخ یکی از آرزوهای اساسی انسان اجرای عدالت و تحقق آن در جامعه بوده است (حسین زاده و دیگران 1386، 19). عدالت مفهومی است که بشر از آغاز تمدن خود می شناخته و برای استقرار آن کوشیده است.مشاهده طبیعت، تاریخ رویدادها و اندیشه در خلقت از دیرباز انسان را متوجه ساخت که جهان بیهوده آفریده نشده است، هدفی را دنبال می­ کند و نظمی بر آن حکمفرماست. انسان نیز در این مجموعه منظم و با هدف قرار گرفته است و با آن همگام و سازگار است (کاتوزیان 1376،34). عدالت در معنی و درک امروزی آن ارتباط نزدیکی با مفاهیمی چون آزادی،برادری و برابری دارد.در واقع در بسیاری از نظام ها و نهادها بر مبنای اینکه آیا همه اعضای آن دارای حقوق مساوی هستند و نهاد مذکور بهره وری آن را تضمین میکند یا خیر مورد داوری قرار میگیرند. در بسیاری از مکاتب فکری کنونی تحقق عدالت را منوط بر به رسمیت شناختن حقوق و آزادی مشروع انسانی می دانند (گلپرور 1385،12). عدالت قدیمی­ترین مفهومی است که بشر با ادراک وجدانی آن را از آغاز تمدن خود می­شناخت و هدفی آرمانی می­دانست. به همین علت برای استقرار و تحقق آن بسیار کوشیده است(عظیم زاده اردبیلی1384،5). از نظر خواجه نصیر الدین طوسی سعادت مشتمل بر چهار جنس است که آن را اجناس فضایل خوانند: آنها حکمت، شجاعت، عفت و عدالت بودند (محمودیان 1380،40). در عدالت مفاهیمی چون عادل بودن،شایستگی و سزاواری مطرح می­ شود. اصول رسمی عدالت را می توان در این اندیشه یافت که با موارد مشابه باید رفتاری مشابه و با موارد نا متشابه، رفتاری متفاوت داشت. بیان مسأله های قانون حفظ تساوی حقوق[1] و تبعیض مثبت همواره مورد بحث بوده است (لاوتن[2]، ترجمه فارسی 1384،70). کمپل[3] معتقد است که عدالت یکی از اصطلاحات مبنایی سیاست و اخلاق است که با اهمیتی عالم گیر در همه نظریه­ های سیاسی و اجتماعی، نقش محوری دارد و اعتبار جهانی آن به توسعه مجموعه متنوعی از تحلیل ها و طرح ها کاربردی انجامیده که دست یابی به تعریف واضح و دقیق درباره آن را دشوار ساخنه است. از این رو عدم توافق بسیاری درباره معنای عدالت و مصادیق اعمال عادلانه و ناعادلانه به وجود آورده است.

(پور عزت1380، 86). در این خصوص مکتب­ها و اندیشه­ های گوناگون بشری و الهی راه حل­های متفاوتی را برای تبیین و استقرار آن پیشنهاد کرده ­اند. غالب مکتب­ها و نظریه­ها و نظام های سیاسی کوشیده اند این اصل و مفهوم را از جنبه نظری و عملی وجهه همت خود قرار دهند و خود را متصف به آن وانمود کنند. هدف همه ادیان الهی، هم تحقق این اصل بوده است. دین مبین اسلام نیز به عنوان خاتم ادیان تحقق عدالت را سر لوحه ی اهداف خود قرار داده است. اولین تعاریف درباره عدالت به سقراط، افلاطون و ارسطو منسوب است. یکی از مهمترین پرسشهای سقراط در مورد سرشت عدالت بود. بعد از سقراط، شاگردش افلاطون در کتاب جمهوری مهمترین اثر خود، بحثی را عدالت نامید که نخستین و قدیمی­ترین بحث تفضیلی درباره عدالت در فلسفه سیاسی قدیم است (حسین زاده و دیگران 1386، 19). افلاطون در کتاب جمهوری به تفضیل از عدالت سخن گفته است، به نظر وی عدالت آرمانی است که فقط تربیت یافتگان دامان فلسفه به آن دست می­یابند و به یاری تجربه و حس نمی­توان به آن رسید (قربانیان1383، 54). حیات و قوام هر سیستم اجتماعی منوط به وجود پیوندی مستحکم میان عناصر شکل دهنده آن است. این پیوند تحت تأثیر میزان رعایت عدالت قرار دارد. از این رو عدالت به مثابه عامل حیات و بقای سیستم­های اجتماعی محسوب می­ شود (پورعزت 1382،12). گاهی از مفاهیم عدالت و انصاف در محیط های سازمانی با عنوان عدالت سازمانی[4] یاد می­ شود. چنانچه عدالت سازمانی در سازمان وجود داشته باشد کار کردن با لذت و همراه با رضایتمندی و خود شکوفایی از یک سو، و پیشرفت امور و شکوفایی کار و انگیزش بیشتر از سوی دیگر است. عدالت سازمانی یکی از فاکتورهای زمینه ساز انگیزش می­باشد. آگاهی از مسأله انگیزش کارکنان که در واقع پی جویی علت و سبب حرکت و رفتارهای اعضاء و افراد سازمان برای هر مدیری در سازمان ضرورت تام دارد.

کنکاش در مسأله انگیزش، پاسخ چراهای رفتار آدمی است.

چرا انسان در سازمان کار می­ کند؟ چرا بعضی از افراد بسیار فعال و برخی کم کارند؟ علت علاقه به شغل و بی علاقگی به کار چیست؟ این سوالات و بسیاری دیگر همه با موضوع انگیزش در ارتباط هستند و پاسخ به آنها در انگیزش و انگیزه­های کارکنان خلاصه میشود. از این رو مدیران با احاطه به نحوه انگیزش کارکنان و انگیزه­های آنان می­توانند در تحقق اهداف سازمان به کمک کارکنان به سهولت گام برداشته و در انجام سایر وظایف خود نیز موفق باشند (الوانی1371، 10).

مدیران می­توانند بر افکار، احساسات و آرزوهای کارکنان تحت نظارت خود اثر بگذارند. همین افکار، احساسات و آرزوها موجبات انگیزش و هدایت رفتار می­گردد. برای اینکه یک مدیر بتواند در کار خود اثربخش­تر از آنچه هست باشد، لازم است عوامل درونی مهم در محیط کار خود را بشناسد و این عوامل را با روش­های علمی و انسانی در جهت منافع سازمان کنترل نماید. بعبارت دیگر باید علاوه بر کنترل و هدایت رفتار کارکنان، انگیزش آنان و عوامل مؤثر بر انگیزش کار را نیز اداره و رهبری کند (ساعت چی1377، 35).

بنا به تعریف سیتز[5] “انگیز ش یعنی نیروهایی که موجب می­شوند افراد به گونه­ ای خاص رفتار کنند” (مورهد و گریفین[6] 1377، 88). 

1-2- بیان مسأله

این موضوع بدیهی است که بشر تمایل به زندگی اجتماعی دارد. بسیاری از روزهای زندگی ما درون موسسات اجتماعی مانند مدرسه ها،دادگاه ها،همایشها و تجارت می­گذرد (کلمن[7] 1993، 200). از این رو در جهت عملکرد فعال در این موسسات به تعدادی معیار برای روابط بین فردی و همکاری افراد نیاز است.

امروزه از نیروی انسانی به عنوان اصلی ترین سرمایه سازمان نام می برند اگرچه تصور بر این است مدیریت بر منابع انسانی راحت تر از مابقی منابع تولید باشد اما بدون اغراق باید گفت جذب، حفظ و صیانت این سرمایه بزرگ کاری بس مشکل و طاقت فرساست که اندک مدیرانی می­توانند به راحتی از عهده آن بر آیند . افراد معمولا برای وقت، تلاش و مالیات مبلغی پرداخت میکنند و در برابر موسسات اجتماعی این امکان را به ما می دهندکه از منافع مختلفی برخوردار شویم. به طور کلی، محققان این منافع را به دو دسته تقسیم می­ کنند: اقتصادی و اجتماعی (کروپانزانو[8] و دیگران 1993، 52). منافع اقتصادی که منافع ابزاری نیز نامیده می­شوند، آنهایی هستند که توسط شأن افراد می توانند یک زندگی استاندارد و راحت را برای خود فراهم کنند. آنها تمایل پیدا می کنند به اینکه پول در بیاورند و جمع کنند. منافع اجتماعی به موقعیت اجتماعی فرد در یک گروه اشاره می­ کند. در واقع ماهیت تحقیقات عدالت اجتماعی بر پایه بازخورد مردم نسبت به آنچه که بدست می آورند است.موسسات اجتماعی در واقع منبع فراوانی از منافع اقتصادی و اجتماعی هستند. اینکه چگونه این منافع توزیع میشوند یکی از مهمترین موارد در نظر افراد است. پاسخ و عکس العمل مردم در برابر اینکه چه چیزی بدست می آورند و چه چیزی از دست میدهند، زمینه ساز اصلی تحقیقات عدالت اجتماعی است . نحوه توزیع این منافع توسط افرادی است که در آن موسسات مشغول به کارند، ارزیابی می­ شود و در اینجاست که ادراک مردم شکل می گیرد به این صورت که آیا این روش و توزیع ها عادلانه است یا نا عادلانه است. این ادراک عدالت به افراد اجازه می­دهد تا در آینده رفتارها و منافعی را که بدست می آورند را ارزیابی کنند. اگر سازمانها به صورت ناعادلانه­ای پاداش­ها را توزیع کنند، آنگاه افراد این برداشت را خواهند کرد که در آینده نیز چنین توزیع ناعادلانه ای حتما رخ خواهد داد. اگر یک مدیر نگرانی های افراد را در نظر بگیرد، آنگاه کارمندان عقیده خواهند داشت که این مدیر در آینده نیز به صورت مشابه رفتار خواهد کرد. این ارزیابی ها به کارمندان این اجازه را میدهد تا نسبت به نحوه تخصیص منابع در سازمان تصمیم گیری کنند و در مورد عادلانه بودن آن تفکر کنند. در صورتی که کارمندان عدالت در سازمان را حس کنند آنگاه انگیزه بیشتری دارند و تلاش بیشتری در جهت بالا بردن کارایی خواهند داشت (تیلر و لیند[9] 1993، 2). مهمترین اصولی که بر سازمان­های بزرگ و کوچک بایستی به مرحله اجرا در آید رعایت عدالت و انصاف می باشد. عدالت و اجرای آن یکی از نیاز های اساسی و فطری انسان است که همواره در طول تاریخ وجود آن بستری مناسب جهت توسعه جوامع انسانی فراهم کرده است. نظریات مربوط به عدالت به موازات گسترش و پیشرفت جامعه بشری تکامل یافته و دامنه آن از نظریات ادیان و فلاسفه به تحقیقات تجربی کشیده شده است . در تمامی اندیشه های سیاسی اسلام، مبنا و زیر بنای تمامی اصول نیز عدالت است. آیات الهی اشاره دارند که پیامبران را با مشعلهای هدایت فرستادیم و به آنها کتاب و میزان دادیم تا عدالت را بر پا دارند. بعثت پیامبران و تشریع ادیان به منظور تحقق قسط و عدل با مفهوم وسیع کلمه در نظام حیات انسان بوده است تا آنجا که از رسول خدا (ص) نقل شده است: «کشور با کفر می ماند اما باظلم ماندنی نیست» و حضرت علی (ع) در قسمت مربوط به کارگزاران فرموده اند: علیک بالعدل فی حکمک اذا انتهت الامور الیک (بر تو باد به عدل حکم کردن آن گاه که کار به تو منتهی گردد). آنچه معمولاً سازمان­ها یا جامعه را به تباهی و فساد سوق می­دهد و باعث افزایش نارضایتی کارکنان می گردد ظلم ها، ستم ها و تبعیضاتی است که به واسطه عدم رعایت عدالت انجام می­ شود. معمولا موسساتی که در آنها کمتر تبعیض و بی عدالتی وجود دارد از ثبات بیشتری برخوردارند، در نتیجه رعایت عدالت و سرلوحه قرار دادن آن برای مدیران و سرپرستان در تمام موارد ضروریست (مشرف جوادی 1378، 46). هنگامی که سیستم پاداش سازمانی به گونه ای باشد که رفتار نادرست را به صورت مثبت تقویت کند افراد خوب هم دست به کارهای نادرست می زنند. هنگامی که سازمانها به افراد درغگو، متقلب و کسانی که کارهای خلاف انجام می­ دهند ارتقای مقام دهد، حقوق زیادی به آنها پرداخت کند و یا آنها را مورد ستایش و تشویق قرار دهد، کارکنان این مطلب را می آموزند که رفتارهای غیر اخلاقی بازدهی­های مناسب دارد (رابینز[10]،1385: 191). و همچنین در مواقعی که کارمندان رویدادها را به صورت نا عادلانه مشاهده نمایند آنگاه وظیفه شناسی کمتری دارند و همینطور تمایل کمتری برای حمایت از سازمان دارند و این نه تنها ممکن است منجر به پائین آوردن کارایی شود بلکه ممکن است به مواردی مانند دزدی، اعتراض و آشوب نیز کشیده شود (کروپانزانو و آمبروز[11] 2001، 32). در عدالت سازمانی مطرح می­ شود که باید با چه شیوه هایی با کارکنان رفتار شود تا احساس کنند به صورت عادلانه با آن ها رفتار شده است و شامل حیطه­های عدالت توزیعی، رویه ای و تعاملی است. در واقع یکی از وظایف مهم مدیران در سازمانها، شناسایی استعدادهای بالقوه کارکنان خود و فراهم کردن زمینه های رشد و شکوفایی آنان است که زمینه تحقق هدف مهم و اساسی ارتقای بهره وری را نیز فراهم می کند. به عبارت دیگر شناخت مسائل انگیزشی کارکنان جهت بهبود عملکرد و افزایش بهره وری سازمان بسیار حائز اهمیت است. همچنین کسب چنین شناختی می تواند به بهبود کاربرد منابع انسانی سازمانی کمک شایانی کند و در جلوگیری از مقاومت کارکنان در مقابل تغییرات، کاهش محدودیت در بازده و مبارزه با ستیز و مجادله کاری کارکنان بایکدیگر کمک کند و به ایجاد یک سازمان سودآور منتهی شود. از اینرو مدیران با احاطه به نحوه انگیزش کارکنان و انگیزه­های آنان می­توانند در تحقق اهداف سازمان به کمک کارکنان به سهولت گام برداشته و در انجام سایر وظایف خود نیز موفق باشند.

به این ترتیب سوال اساسی تحقیق این است که آیا بین عدالت سازمانی بر مبنای مدیریت اسلامی با انگیزش کارکنان دانشگاه جامع علمی کاربردی استان کرمان رابطه وجود دارد یا خیر؟ که پاسخ دادن به این سوال نیازمند کار علمی و تحقیقاتی است.

[1] – Affirnative Action

[2] – Lawten

[3] – Campell

[4] – Organizational Justice

[5] – Sitez

[6] – Morhed & Grifin

[7] – Coleman

[8] – Cropanzano

چكیده…………………………………………………………………………………………………………….1

كلمات كلیدی: …………………………………………………………………………………………………..1

فصل اول:كلیات تحقیق

1-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………………..3

1-2-بیان مسأله ………………………………………………………………………………………………..4

1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………………….10

1-4-اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………..11

1-4-1- هدف اصلی تحقیق……………………………………………………………………………….11

1-4-2- اهدف فرعی تحقیق……………………………………………………………………………..11

1-5-سوالات و فرضیات تحقیق…………………………………………………………………….11

1-5-1-سوالات تحقیق…………………………………………………………………………………..11

1-5-1- 1-سوال اصلی تحقیق…………………………………………………………………………11

1-5-1- 2-سوال فرعی تحقیق ……………………………………………………………………….11

1-5-2- فرضیات تحقیق………………………………………………………………………………..12

1-5-2-1-فرضیات اصلی تحقیق……………………………………………………………………..12

1-5-2-2-فرضیات فرعی تحقیق…………………………………………………………………..12

1-6-قلمرو تحقیق……………………………………………………………………………………13

1-6-1-قلمرو مکانی تحقیق………………………………………………………………………….13

1-6-2-قلمرو زمانی تحقیق………………………………………………………………………….13

1-6-3-قلمرو موضوعی تحقیق……………………………………………………………………13

1-7-تعریف اصطلاحات و واژه ها…………………………………………………………………13

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………19

2-2- ادبیات و پیشینه تحقیق……………………………………………………………………….20

2-2-1- ادبیات تحقیق…………………………………………………………………………………20

2-2-1-1- بانک و بانکداری ………………………………………………………………………20

2-2-1-2- ضرورت بانکداری ………………………………………………………………………..20

2-2-1-3- جایگاه ریسک ………………………………………………………………………….21

2-2-1-4- تاریخچه و جایگاه ریسک ……………………………………………………………..23

2-2-1-5- نظریه ریسک …………………………………………………………………………..26

2-2-1-6- اهمیت ریسک ……………………………………………………………………………..26

2-2-1-7- روش های محاسباتی ریسک …………………………………………………………27

2-2-1-8- مدیریت ریسک ………………………………………………………………………….28

2-2-1-9- اصول و مقررات کمیته بال در خصوص مدیریت ریسک ………………………29

2-2-1-10- تعریف ریسک ………………………………………………………………………..30

2-2-1-11- طبقه بندی ریسک ها ………………………………………………………………..30

2-2-1-12- مفهوم ریسک تسهیلات …………………………………………………………….32

2-2-1-13- مهمترین ریسک های بانکی ………………………………………………………34

2-2-1-14- تاثیر ریسک اعتباری بر بانک یا موسسه مالی ………………………………..36

2-2-1-15- مدلهای محاسبه ریسک اعتباری و تحلیل مدل CR ………………………….

2-2-1-16- معیارها و مدل های مورد استفاده برای رتبه بندی مشتریان …………….39

2-2-1-17- رویکرد فعلی در کشور درخصوص نرخ سود سپرده ها و تسهیلات اعطایی….41

2-2-1-18- تعیین نرخ سود تسهیلات و سپرده ها در سالهای نه چندان دور …………44

2-2-1-19- بررسی عقود مبادله ای و مشارکتی در بسته های سیاستی و نظارتی بانک مرکزی …48

2-2-1-20- بانک ها براساس بخش های مختلف درخصوص عقود مشارکتی …………50

2-2-1-21- رویکرد سایر کشورها درخصوص نرخ سود …………………………………….50

2-2-1-22- بر عملکرد شرکتهای بیمه با هدف پوشش ریسک ……………………51

2-2-1-23- چگونگی تعیین نرخ بهره در وامهای رهنی ………………………………….53

2-2-1-24- تعریف ریسک عملیاتی …………………………………………………………….55

2-2-1-25- اهمیت ریسک های عملیاتی ……………………………………………………….56

2-2-1-26- ویژگی های تعریف ریسک عملیاتی از دیدگاه کمیته بال ………………..56

2-2-1-27- روش های اندازه گیری ریسک عملیاتی ………………………………………..57

2-2-1-28- استقرار ساختاری برای مدیریت نقدینگی …………………………………….60

2-2-1-29- نظارت و اندازه گیری خالص وجوه مورد نیاز ……………………………..60

2-2-1-30- کنترل های داخلی برای مدیریت ریسک نقدینگی ………………………..61

2-2-1-31- ویژگی های دارایی های نقد شونده در بانکها ………………………………62

2-2-1-32- ویژگی های بدهی ها در بانک ها …………………………………………….63

2-2-1-33- مدلهای مدیریت نقدینگی ……………………………………………………..69

2-2-1-34- استراتژی های مدیریت ریسک اعتبار مالی …………………………………72

2-2-1-35- معرفی بانک ملت و مدیریت شعب بانک ملت در استان سمنان…………73

 

 

1-تاریخچه بانک ملت ………………………………………………………………………..75

2-شبکه بین المللی بانک………………………………………………………………………76

3-اهداف /چشم انداز/مأموریت ها………………………………………………………76

4-معرفی مدیریت شعب بانک ملت استان سمنان…………………………………..79

2-2-2- پیشینه تحقیق………………………………………………………………………..80

2-2-2-1-پیشینه تحقیق داخلی…………………………………………………………..80

2-2-2-2-پیشینه تحقیق خارجی…………………………………………………………..85

3-2-2-2- استخراج مدل مفهومی تحقیق………………………………………………..90

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه………………………………………………………………………………….92

3-2- روش تحقیق……………………………………………………………………………93

الف) دسته بندی تحقیقات بر حسب هدف………………………………………………93

1-تحقیق بنیادی………………………………………………………………………………93

2-تحقیق کاربردی……………………………………………………………………………….94

3-تحقیق و توسعه…………………………………………………………………………94

ب) دسته بندی تحقیقات بر حسب نحوه گردآوری داده ها (طرح تحقیق)…….94

تحقیق توصیفی(غیر آزمایشی)…………………………………………………………..94

تحقیق آزمایشی……………………………………………………………………………..94

تحقیق کاربردی…………………………………………………………………………….. 94

3-2-1-جامعه آماری……………………………………………………………………….95

3-2-2-حجم نمونه………………………………………………………………………….. 97

شیوه نمونه گیری………………………………………………………………………….97

3-2-2-1- ابزار گردآوری داده ها………………………………………………………..100

3-3- فرضیات تحقیق…………………………………………………………………..102

3-3-1- فرضیه اصلی تحقیق………………………………………………………….102

3-3-2- فرضیات فرعی تحقیق…………………………………………………………102

1-1- فرضیه اول تحقیق…………………………………………………………………..102

2-1- فرضیه دوم تحقیق…………………………………………………………………102

3-1- فرضیه سوم تحقیق…………………………………………………………………..102

1-2- فرضیه چهارم تحقیق………………………………………………………………..102

2-2- فرضیه پنجم تحقیق………………………………………………………………….102

2-3- فرضیه ششم تحقیق………………………………………………………………….102

3-4-قلمرو تحقیق……………………………………………………………………………102

3-4-1-قلمرو مکانی تحقیق…………………………………………………………………102

3-4-2-قلمرو زمانی تحقیق………………………………………………………………..103

3-4-3-قلمرو موضوعی تحقیق…………………………………………………………..103

3-5- روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………..103

الف) آمار توصیفی…………………………………………………………………………..104

ب) آمار استنباطی……………………………………………………………………………… 104

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها

4-1-مقدمه……………………………………………………………………………………..106

4-2-توصیف آماری داده ها………………………………………………………….106

4-3-جامعه آماری و حجم نمونه و روش نمونه گیری…………………………..108

4-3-1-جامعه آماری……………………………………………………………………..108

3-3-2-حجم نمونه…………………………………………………………………….108

4-4- نتایج آزمون های اولیه داده ها………………………………………………….109

4-4-1-توصیف آماری داده ها و ویژگی­های داده ها…………………………… 109

4-4-2-آزمون تعیین نرمالیتی متغیرها………………………………………………109

4-5- نحوه اندازه گیری متغیرهای تحقیق……………………………………….111

4-6- تجزیه تحلیل داده ها و آزمون فرضیه های تحقیق…………………….111

4-6-1-نتایج آزمون فرضیه اول تحقیق………………………………………111

فرضیه اول تحقیق……………………………………………………………………111

4-6-2-نتایج آزمون فرضیه دوم تحقیق………………………………………..115

فرضیه دوم تحقیق………………………………………………………………….115

4-6-3-نتایج آزمون فرضیه سوم تحقیق………………………………………….119

فرضیه سوم تحقیق………………………………………………………………..119

4-6-4-نتایج آزمون فرضیه چهارم تحقیق………………………………………123

فرضیه چهارم تحقیق……………………………………………………………..123

4-6-5-نتایج آزمون فرضیه پنجم تحقیق……………………………………..127

فرضیه پنجم تحقیق………………………………………………………….127

4-6-6-نتایج آزمون فرضیه ششم تحقیق………………………………………131

فرضیه ششم تحقیق…………………………………………………………….131

4-6-7-نتایج آزمون فرضیه اصلی اول تحقیق………………………………135

فرضیه اصلی اول تحقیق…………………………………………………………135

4-6-8-نتایج آزمون فرضیه اصلی دوم تحقیق…………………………….139

فرضیه اصلی دوم تحقیق……………………………………………………………139

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1-مقدمه……………………………………………………………………………145

5-2-بحث……………………………………………………………………………….145

5-2- 1-خلاصه نتایج آزمون فرضیه های تحقیق به تفکیک (بحث بر روی یافته های تحقیق)…145

5-2-2-خلاصه نتایج آزمون فرضیه اول تحقیق…………………………………145

5-2-3- خلاصه نتایج آزمون فرضیه دوم تحقیق………………………………..146

5-2-4-خلاصه نتایج آزمون فرضیه سوم تحقیق……………………………………..147

5-2-5- خلاصه نتایج آزمون فرضیه چهارم تحقیق………………………………………148

5-2-6- خلاصه نتایج آزمون فرضیه پنجم تحقیق……………………………………149

5-2-7-خلاصه نتایج آزمون فرضیه ششم تحقیق…………………………………….150

5-2-8-خلاصه نتایج آزمون فرضیه اصلی اول تحقیق………………………….151

5-2-9-خلاصه نتایج آزمون فرضیه اصلی دوم تحقیق………………………………152

5-2-10-نتیجه گیری………………………………………………………………………. 154

5-3-محدودیت های تحقیق………………………………………………………………155

5-4- پیشنهادات تحقیق………………………………………………………………. 156

5-4-1- پیشنهادات کاربردی تحقیق………………………………………………………..156

5-4-2- پیشنهادات تحقیق برای انجام مطالعات آتی………………………………..158

فهرست منابع و مآخذ تحقیق……………………………………………………………159

الف) منابع فارسی…………………………………………………………………………..159

ب) منابع لاتین………………………………………………………………………………….164

فهرست پیوست ها و ضمائم تحقیق ……………………………………………………170

چکیده:

هدف مطالعه حاضر بررسی رابطه بین مدیریت ریسک اعتباری با مطالبات معوق بانک ملت به صورت یک مطالعه مطالعه موردی درمدیریت شعب بانک ملت استان سمنان بوده است. جامعه آماری تحقیق حاضر بانک ملت استان سمنان بوده است. نمونه آماری تحقیق حاضر در مدیریت شعب بانک ملت استان سمنان دربازه زمانی سال های1391-1381،می باشد. پژوهش حاضر به لحاظ روش درجمله تحقیقات توصیفی و ازنوع مطالعات همبستگی می باشد. علاوه براین روش تجزیه تحلیل داده ها، تحلیل همبستگی یا تحلیل واریانس بوده که سعی در تبین رابطه علت و معلولی بین مدیریت ریسک اعتباری(به عنوان متغیرمستقل تحقیق که خود شامل:1-ریسک اعتباری وام‌های دریافتی مشتریان به‌ صورت انفرادی(كه متناظر با تحلیل انفرادی ریسك اوراق بهادار است)، و2-ریسک اعتباری سبد وام(كه معادل تحلیل ریسك سبد اوراق بهادار است))، با مطالبات معوق (به عنوان متغیروابسته تحقیق) بانک ملت در مدیریت شعب بانک ملت استان سمنان بوده است که نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که:رابطه بین مدیریت ریسک اعتباری با مطالبات معوق بانک ملت و به صورت یک مطالعه موردی درمدیریت شعب بانک ملت استان سمنان معنا دار بوده است. ودر سطح خطای 5%(درصد)،وهمچنین درسطح اطمینان 95%(درصد)،رابطه معنی داری را بین دومتغیرمدیریت ریسک اعتباری با مطالبات معوق بانک ملت و به صورت یک مطالعه موردی درمدیریت شعب بانک ملت استان سمنان را نشان می دهد. بنابراین با توجه به خروجی های نرم افزارآماری(SPSS) که در جداول فوق نشان داده شده است، می توان بیان نمود،ازآن جا که سطح معنی داری (sig)، کمتراز پنج درصد است، فرضH0 درسطح خطای پنج درصدرد می شود و وجود همبستگی بین این دو متغیر تایید می شود. واین نتایج را می توان به کل جامعه آماری تحقیق، یعنی بانک ملت تعمیم داد.

فصل اول: کلیات تحقیق

ایجاد و گسترش وابستگی های بین المللی در بسیاری از جنبه های سیاسی و اجتماعی، به ویژه در شرایط جهانی شدن اقتصاد، باعث شده است انگیزه های لا‌زم به منظور یکپارچگی سیستم های بانکی و مالی از جایگاه ویژه ای برخوردار شود. به تبع آن، اهمیت مسائل حسابداری و مدیریت بانکی در مفهوم جهانی و درک آن بسیار ضروری شده است. در همین راستا، کنترل و بررسی مستمر اقلا‌م کلیدی ترازنامه و ارزیابی مسائل مهم در ترازنامه از جمله نقدینگی، توان واریز بدهی ها و انعطاف پذیری مالی و همچنین تراکم، تنوع، زمان بندی و کیفیت دارایی ها و بدهی ها بسیار ضرورت دارد.

ریسك اعتباری از این واقعیت ریشه می‌گیرد كه طرف ‌قرارداد نتواند یا نخواهد تعهداتش را انجام دهد. به‌‌شیوۀ سنتی، تأثیر این ریسك با هزینۀ ریالی ناشی از نكول طرف قرارداد سنجیده می‌شود. زیان‌های ناشی از ریسك اعتباری ممكن است قبل از وقوع واقعی نكول از جانب طرف قرارداد، ایجاد شود.

بنابراین، ریسك اعتباری را می‌توان به‌ عنوان زیانی محتمل تعریف كرد كه در اثر یک رویداد اعتباری اتفاق می‌افتد. رویداد اعتباری زمانی واقع می‌شود كه توانایی طرف قرارداد در انجام تعهداتش تغییر كند. با این تعریف، تغییر ارزش بازار بدهی به‌خاطر تغییر رتبه‌بندی اعتباری (یا تغییر آگاهی بازار از توانایی طرف قرارداد نسبت به انجام تعهداتش)، را نیز می‌توان به‌عنوان ریسك اعتباری در نظر گرفت(رادپور،1390).

تا سال 1970 بیشتر فعالیت های بانکی شامل پرداخت های اعتباری بود. به عبارت دیگر، واسطه گری بین سپرده های کوچک و کم هزینه و اعطای وام بود.

قیمت گذاری ها و سرمایه گذاری ها مبتنی بر تصمیم گیری های ساده بود و کلیدی ترین چالش مدیریت، کنترل کیفیت دارایی ها، زیان وامها و هزینه های سربار بود.

بروز مشکلا‌ت تورم، رکود اقتصادی و بی ثباتی نرخهای بهره در اواخر دهه 1970 و اوایل 1980، باعث شد تا مدیریت دارایی ها و بدهی ها در بانک ها برای نگهداری حاشیه سود پذیرفتنی، بسیار ضرورت پیدا کند) جرونینگ و براتانوویچ،2003).

کمیته نظارت بانکی در بانک تسویه بین المللی معروف به کمیته بال بر این باور است که نقدینگی در بانک ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و کمبود نقدینگی پیامدهای گسترده ای به همراه دارد. به همین منظور تحقیقات و مطالعات گسترده ای در زمینه دستیابی به یکسری رویه ها و اصول اساسی برای مدیریت نقدینگی انجام داده است.

پس از انتشار گزارشی در سپتامبر 1992با عنوان «چارچوبی برای اندازه گیری و مدیریت نقدینگی»، با انجام اصلا‌حات و تغییرات لا‌زم و با در نظر گرفتن اصول کلی و اساسی در مدیریت نقدینگی بانکها در فوریه 2000، نشریه ای با عنوان «روش های موثر در مدیریت نقدینگی بانک ها» از سوی کمیته یاد شده منتشر شد. پایه و اساس این نشریه مشتمل بر 14 اصل کلیدی در نحوه مدیریت نقدینگی بانکهاست که در 94 بند تشریح شده است. فعالیت بانک ها و مؤسسات مالی در حوزه های اعطای تسهیلات، سرمایه گذاری، صدور انواع اوراق قرضه، صدور انواع گواهی سپرده، صدور ضمانت نامه‏ها و گشایش انواع اعتبارات اسنادی و یا به عبارت دیگر، اقدام به ایفای نقش دربازارهای پول و سرمایه، آنها را در معرض مخاطرات و ریسک های خاص اینگونه فعالیت ها قرارداده است.

بانک ها با انواع متنوعی از ریسک ها روبرو می باشند،ریسکی که این تحقیق به آن می پردازد، ریسک عملیاتی نامیده می شود. در حال حاضر بانک های معتبرجهانی در حال انجام اقدامات قابل توجهی در زمینه مقابله با ریسک های عملیاتی می باشند. این اقدامات شامل مراحل زیر می‏شود:

1-شناسایی ریسک های عملیاتی درمؤسسه مالی (در اینجا منظور همان زیان های عملیاتی است).

2- ارزیابی و یا به بیان دقیق‏تر کمی کردن ریسک های عملیاتی(که نتیجه آن تعیین میزان سرمایه مورد نیاز برای مقابله با ریسک های عملیاتی می باشد.)

3- مدیریت ریسک های عملیاتی که شامل انتقال ریسک ( با بهره گرفتن از ابزار بیمه و …) و یا انجام اقداماتی درجهت کاهش میزان ریسک های عملیاتی سازمان می باشد).

1-2-بیان مسأله

واقعیت این است که مشکلات زیادی در میزان تاثیر گذاری ریسک بر عملکرد بانکها ایجاد شده است که این مشکلات ناشی از عدم تفکیک میزان نوع ریسک وام ها بر عملیات بانکی می باشد. یعنی اینکه ما مشاهده می کنیم که اقدام تفکیک در وام های بانکی یعنی در دو بخش حقیقی و حقوقی و سنجش آنها در عملکرد بانکها کاملاً متفاوت بوده اما نشان می دهد که صنعت بانکداری و دست اندرکاران آن با توجه به حجم مطالبات موجود می بایست به این مقوله مهم اهتمام ویژه و بیشتری داشته باشند که در عمل چنین نیست. از مهم ترین عوامل موجود می توانیم به کمبود فرصتهای بهینه، عدم وجود نیروهای متوسط و عدم بکارگیری ابزارهای مدیریت علمی ریسک اشاره کنیم که بانکها می بایست بدان توجه ویژه داشته باشند که تحقیق حاضر براساس مشکلات موجود شکل گرفته است. و به همین منظور مدیریت ریسک اعتباری که یکی از مهمترین مباحث بانکداری نوین می باشد را در دو سطح به شرح ذیل انجام داده ایم:

1- بررسی ریسك اعتباری وام‌ها و مشتریان به‌ صورت انفرادی(كه متناظر با تحلیل انفرادی ریسك اوراق بهادار است).

2- بررسی ریسك اعتباری سبد وام به‌ صورت غیرانفرادی (كه معادل تحلیل ریسك سبد اوراق بهادار است).

ارزیابی و سنجش توان بازپرداخت مشتریان اعتباری به‌صورت انفرادی و محاسبۀ احتمال عدم‌بازپرداخت اعتبارات دریافتی آن­ها را “اعتبارسنجی” گویند. اعتبارسنجی، نظامی است كه به وسیلة آن بانك­ها و مؤسسات اعتباری با بهره گرفتن از اطلاعات حال و گذشتۀ متقاضی، احتمال عدم‌بازپرداخت وام توسط وی را ارزیابی نموده و به او امتیاز خاص خود را می‌دهند. این روش ابزاری عینی برای مدیریت ریسك اعتباری بانك‌ها بوده و مشتریان اعتباری را بی‌طرفانه و بر اساس آمار و اطلاعات كیفی و كمّی طبقه­­بندی می کند. مدل‌های اعتبارسنجی را می­توان به دو گروه عمده تقسیم نمود:

1) مدل­های اعتبارسنجی پارامتری مانند:

– مدل احتمال خطی

– مدل­های پروبیت و لوجیت

– مدل­های مبتنی بر تحلیل ممیزی

2) مدل­های اعتبارسنجی غیرپارامتری مانند:

– برنامه ­ریزی ریاضی

– درختواره­ های طبقه ­بندی (الگوریتم­های تقسیم ­بندی بازگشتی)

– مدل­های نزدیك­ترین همسایگان

– فرایند سلسله مراتب تحلیلی

– سیستم­های خبره

– شبكه ­های عصبی مصنوعی

ارزیابی و سنجش ریسك اعتباری سبد وام‌های بانك با در نظر گرفتن اثرات متنوع‌سازی و ارتباط میان موقعیت‌های مختلف موجود در سبد وام و ادارۀ سبد اعتبارات بر این اساس، “مدیریت سبد اعتباری” نام دارد.

بانك‌های موفق در سطح جهان، سیستم‌های اعتبارسنجی و مدیریت سبد اعتباری متناسب خود را توسعه می‌دهند. چنین سیستم‌هایی مدیران بانك را در جهت اتخاذ هرچه بهتر تصمیمات اعتباری یاری می‌دهد، تصمیماتی كه بر پایۀ ارزیابی‌های كیفی و كمّی وام‌های انفرادی و سبد اعتباری بانك قرار دارد.

اهداف توسعۀ نظام اندازه‌گیری و مدیریت ریسك اعتباری

هدف از اجرای این طرح، طراحی سازوكاری برای اندازه‌گیری و مدیریت ریسك اعتباری بانك است. چنین سازوكاری شامل ارزیابی‌های ریسك اعتباری در هر دوسطح وام‌های انفرادی و سبد وام است.

این سازوكار تصمیمات مدیریت ریسك اعتباری و دایرۀ اعتبارات بانك را در جهت شناسایی و تخصیص وام به مشتریان معتبر راهنمایی می‌كند و در عین حال تصمیمات مدیریت سبد وام را برای بهره‌برداری بهینه از اثرات تنوع ‌بخشی سبد پشتیبانی می کند.

چنین سازوكاری داری ویژگی‌های زیر است:

– بر اساس چنین سازوكاری فرایند‌های بانك در زمینۀ اعطای وام به مشتریان مورد‌ بازنگری قرار می‌گیرد و در صورت امكان، فرایندهای جایگزین جهت بهبود و تسریع فرایندهای وام‌دهی پیشنهاد می‌گردد.

– از طریق این سازوكار زمینه‌‌ای فراهم می‌شود كه تصمیمات مربوط به اعطای وام در میان شعبه‌های مختلف بانك از وحدت‌ رویه برخوردار باشد. بدین‌ترتیب، بستری برای ارزیابی عملكرد دایرۀ اعتباری شعب مختلف بانك بر مبنای معیاری واحد ایجاد می‌گردد و طراحی سیستم‌های پاداش مبتنی بر عملكرد شعب میسر می‌شود.

– به‌وسیلۀ چنین سازوكاری مشتریان معتبر از غیرمعتبر تمیز داده می‌شوند و منابع بانك به سمت متقاضیانی جریان می‌یابد كه به‌لحاظ اعتباری ازاستحقاق بیشتری برای دریافت وام برخوردارند. این سازوكار همچنین ضمانت‌ها و وثیقه‌های مورد‌نیاز برای اعطای وام به مشتریان را بر اساس نمرۀ اعتباری آن‌ ها تنظیم می‌كند و از سخت‌گیری و سهل‌گیری بی‌مورد نسبت به متقاضیان جلوگیری می‌كند.

بدین ‌ترتیب، مشتریان با كیفیت بانك با سهولت بیشتری وام می‌گیرند و مشتریان بی‌كیفیت تنها با ارائۀ تضمین‌های محكم موفق به اخذ وام می‌شوند.

در نتیجه، چنین سازوكاری ضمن توسعۀ بازار بانك به سمت مشتریان معتبر، ریسك اعتباری سبد وام بانك را به‌نحومؤثری تحت كنترل و نظارت مدیران بانك قرار می‌دهد.

– اتخاذ سیاست‌های بسیار محافظه‌كارانه در برابر تصمیمات اعتباری باعث كاهش ریسك اعتباری بانك می‌شود، ولی این كاهش ریسك به بهای كاهش درآمد بهرۀ بانك تمام می‌شود. این‌گونه سیاست‌ها خصوصاً در محیط‌های رقابتی منجر به حذف مؤسسه مالی از صحنۀ رقابت می‌شود. از طرفی دیگر اعطای بی‌برنامۀ اعتبار نیز به ‌طرز فزاینده‌ای باعث افزایش ریسك اعتباری و در نهایت زیان‌های اعتباری بانك خواهد شد.

بنابراین، اعطای اعتبار به متقاضیان وام مستلزم برقراری مصالحه‌ای میان ریسك و بازده است. سازوكار مدیریت ریسك اعتباری بانك، صرفاً ریسك اعتباری هركدام از متقاضیان وام را محاسبه می‌كند تا با فرض مشابهت وثیقه‌های وام (برای مشتریان معتبر و غیر‌معتبر) در صورت امكان، نرخ بهرۀ دریافتی از مشتریان بر اساس نقش آن‌ ها در ریسك اعتباری سبد وام‌های بانك تعدیل گردد.

– از مجرای چنین سازوكاری امكان افزایش كیفیت سبد وام‌های بانك فراهم می‌گردد. بنابراین با راه‌اندازی این سازوكار انتظار می‌رود تسهیلات اعطایی سوخت‌شده ومعوق بانك كاهش یابد و در نتیجه جریان‌های نقدی ورودی حاصل از بازپرداخت سود و اصل وام‌ها با قطعیت بیشتری قابل‌پیش‌بینی می‌شود.

بدین‌ترتیب سازوكار مدیریت ریسك اعتباری علاوه بر كاهش هزینه‌های ناشی از سوخت وام‌ها و افزایش سودآوری تا حدودی به رفع مسایل ناشی از ریسك نقدینگی بانك كمك می‌كند.

– مدیریت بهینۀ ریسك اعتباری بانك و ایجاد سبدی از وام‌های باكیفیت، راه را برای صدور اوراق بهادار با پشتوانۀ وام‌های رهنی هموار می‌كند. صدور چنین اوراقی، با آزاد‌ سازی وام‌های اعطایی بانك وجوه لازم را برای سرمایه‌گذاری مجدد و یا رفع مشكلات مالی در اختیار بانك قرار می‌دهد.

– عدم‌توجه به ریسك اعتباری، بانك‌ها را بر آن می‌دارد تا برای پوشش ریسك اعتباری به افزایش ذخایر وام­ها بپردازند. مهمترین پیامد افزایش ذخایر تسهیلات كاهش بازدة سرمایه ­گذاری بانك و در نتیجه كاهش سودآوری خواهد بود.

سازوكار مدیریت ریسك اعتباری با ارایۀ تخمین‌های قابل‌اتكا از ریسك اعتباری موجب می‌شود تخمین ذخایر از حالت تجربی و محافظه‌كارانه خارج شود. چنین وضعیتی به احتمال زیاد به كاهش مقدار ذخایر و افزایش دقت تخمین‌ها منجر می‌شود.

– چنین سازوكاری مطابق با پیمان‌های كمیتۀ بال در زمینۀ اندازه‌گیری و مدیریت ریسك اعتباری است. بنابراین از طریق راه‌اندازی چنین سازوكاری بانك با رعایت استانداردهای ریسك اعتباری كمیتۀ بال، از رتبۀ بالاتری در میان بانك‌ها برخوردار شده و در روابط برون‌مرزی خود با سایر بانك‌ها، نهادهای مالی و… از تسهیلات بیشتری ( ازجمله برخورداری از وام‌ هایی با نرخ بهرۀ پایین) بهره‌مند خواهد گردید.

متدولوژی اجرایی

متدولوژی اجرای طرح مدیریت ریسك اعتباری در بانك مستلزم طی فرایند عمومی مدیریت ریسك یعنی شناسایی، اندازه‌گیری، گزارش، مدیریت و نظارت است. این فرایند در دو بخش اعتبارسنجی و مدیریت سبد اعتبارات اعمال می‌شود.

1- اعتبارسنجی

در این بخش ریسك وام‌های انفرادی مورد ارزیابی و تحلیل قرار می‌گیرد. در مرحلۀ شناسایی تیم اجرایی به بررسی و شناسایی متغیرهای توضیحی اعتبار وام‌گیرندگان در بانك می‌پردازد و فهرستی از این متغیرها فراهم می‌آورد. متغیرهای توضیحی برای وام‌گیرندگان حقیقی و حقوقی به‌طور جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

هم‌زمان با شناسایی متغیرهای توضیحی سابقه‌ای از عملكرد اعتباری مشتریان نیز تهیه می‌شود.

در مرحلۀ اندازه‌گیری بر اساس مدل‌های اعتبارسنجی به هریک از متغیرهای توضیحی وزنی منتسب می‌شود. این اوزان از درجۀ اهمیت نسبی متغیرهای توضیحی در تشریح اعتبار مشتریان حكایت می‌كند. خروجی اصلی مدل‌های اعتبارسنجی، سنجش اعتبار متقاضیان وام در قالب احتمال نكول، نمرۀ اعتباری، رتبۀ اعتباری و یا گروه‌بندی آن‌ ها در قالب طبقات اعتباری است.

بر اساس احتمال نكول، مبلغ در معرض نكول و زیان مشروط بر نكول می‌توان زیان اعتباری مورد انتظار حاصل از وام‌های انفرادی را محاسبه كرد. هم‌چنین بر اساس توزیع به‌دست آمده می‌توان سنجۀ ریسك اعتباری مورد نظر را برآورد نمود.

در مرحلۀ گزارش نتایج حاصل از اعتبارسنجی مشتریان در اشكال استانداردی ارائه می‌گردد. رتبۀ اعتباری مشتریان در این مرحله گزارش می‌شود.

از دیگر گزارش‌های مهم این مرحله، ماتریس گذار مشتریان است. بدین وسیله احتمال گذار از یک رتبۀ اعتباری به رتبه‌های بالاتر یا پایین‌تر گزارش می‌شود.

در مرحلۀ مدیریت بر اساس گزارش‌های حاصل از مرحلۀ قبل رهنمودهایی برای راهنمایی تصمیمات مدیریت ریسك اعتباری فراهم می‌گردد.

دراین مرحله،برای اعطا یا عدم‌اعطای اعتبار به متقاضیان وجوه تصمیم‌گیری می‌شود ووثیقه‌ها و ضمانت‌های متناسب با هر رتبۀ اعتباری و نیز صرف ریسك مربوط به آن جهت تعیین شرایط وام اعطایی مشخص می‌شود. در مرحلۀ نظارت نیز از طریق مقایسۀ تخمین‌های حاصل از مدل با واقعیت، بازخوری جهت بهبود مدل‌ها، تكنیك‌ها و روش‌های مورداستفاده فراهم می‌گردد.

2- مدیریت سبد وام

در این بخش ریسك اعتباری بانك در قالب سبد وام مورد‌ بررسی قرار می‌گیرد. مهم‌ترین چالش مدیریت سبد وام اندازه‌گیری ارتباط میان زیان اعتباری وام‌ها و لحاظ اثرات تنوع‌بخشی در محاسبات ریسك است. خروجی نهایی این مرحله توزیع زیان اعتباری سبد وام بانك است.

بر اساس این توزیع سنجه‌های ریسك مورد نظر مانند ارزش در معرض ریسك اعتباری استخراج می‌شود. هم‌چنین بر اساس این توزیع سرمایۀ قانونی و سرمایۀ اقتصادی محاسبه می‌شود. این بخش نیز مانند بخش قبل شامل مراحل شناسایی، اندازه‌گیری، گزارش، مدیریت و نظارت است.

زیر‌ساخت‌های لازم برای اجرای طرح در بانك

اندازه‌گیری و مدیریت ریسك اعتباری مستلزم وجود پایگاه اطلاعاتی منسجمی از شرح جزئیات وام‌ها است. این پایگاه اطلاعاتی حتی‌الامكان می‌باید اطلاعات روزآمد وام‌ها را در اختیار سیستم اندازه‌گیری و مدیریت ریسك اعتباری قرار دهد.

بنابراین، می‌توان گفت راه‌اندازی یک سیستم جامع مدیریت ریسك اعتباری و نظارت بر آن تنها ازمجرای فناوری اطلاعات و به‌كارگیری وسیع رایانه و سیستم‌های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه ممكن است.

بنابراین در تحقیق حاضرسعی بر اعتبارسنجی و مدیریت سبد اعتباری که یکی از مهمترین مباحث بانکداری نوین می باشد شده است. که همانند ریسك بازار بررسی‌های ریسك اعتباری در دو سطح انجام می شود:

1-بررسی رابطه بین ریسک اعتباری وام‌های دریافتی مشتریان به‌ صورت انفرادی( كه متناظر با تحلیل انفرادی ریسك اوراق بهادار است) با مطالبات معوق بانک ملت استان سمنان می باشد.

2- بررسی رابطه بین ریسک اعتباری سبد وام(كه معادل تحلیل ریسك سبد اوراق بهادار است) با مطالبات معوق بانک ملت استان سمنان می باشد. که در نهایت به دنبال آزمون هدف کلی تحقیق یعنی بررسی رابطه بین مدیریت ریسک اعتباری با مطالبات معوق بانک ملت(مطالعه موردی: مدیریت بانک ملت استان سمنان) می باشد.

[1]. counterparty

[2]. default

[3]. linear probability model

[4]. probit & logit models

[5]. discrimination analysis models

[6]. classification trees algorithms (recursive partitioning)

[7]. nearest neighbors models

[8] .analytical hierarchy process

[9]. expert systems

[10]. artificial neural networks

[11]. credit portfolio management

[12]. exposure at default (EَAD)

فصل اول: کلیات تحقیق

1-2- بیان مسأله تحقیق…………………………… 1

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق…………………………. 3

1-4- سؤالات تحقیق…………………………. 4

1-4-1- سؤالات تحقیق…………………………. 4

1-5-فرضیه ‏های تحقیق………………………….5

1-6-اهداف تحقیق………………………….6

1-7- روش انجام تحقیق…………………………. 8

1-8-روش گردآوری اطلاعات…………………………. 8

1-9-حدود پژوهش…………………………. 8

1-9-1- محدوده موضوعی…………………………. 8

1-9-2- محدوده مكانی…………………………. 8

1-9-3- محدوده زمانی…………………………. 8

1-10-جامعه‌ی آماری و نمونه‌آماری تحقیق………………………….9

1-11-تعریف واژه‌ها و اصطلاحات…………………………. 9

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1-مقدمه………………………….. 12

بخش اول: مبانی نظری تحقیق…………………………… 14

الف: جو سازمانی…………………………… 14

2-2-1-تعاریف جو سازمانی…………………………… 14

2-2-2-ویژگی‌های سازمانی…………………………… 24

2-2-3-عوامل مؤثر بر جو سازمانی…………………………… 27

2-2-4-ابعاد جو سازمانی…………………………… 30

2-2-5-انواع جو سازمانی…………………………… 31

2-2-6-نظریه‌های جو سازمانی…………………………. 34

2-2-6-1-مدل جو سازمانی هالپین و کرافت……………………………. 34

2-2-6-2-مفهوم‌پردازی رنسیس لیکرت از جو سازمانی…………………………. 41

2-2-6-3-مفهوم‌پردازی هوی و سیبو از جو سازمانی…………………………… 42

2-2-6-4-مفهوم‌پردازی هریسون از جو سازمانی…………………………. 46

2-2-6-5-مفهوم‌پردازی هاجست از جو سازمانی…………………………… 47

2-2-6-5-مفهوم‌پردازی ویزبورد از جو سازمانی…………………………… 48

2-2-6-6-مفهوم‌پردازی تاجی‌یوری از جو سازمانی…………………………… 50

2-2-6-7-مدل مفهومی………………………………….51

ب: استرس شغلی…………………………… 52

2-3-مقدمه………………………….. 52

نشانه‌های استرس……………………………. 56

2-3-1-منابع استرس شغلی…………………………… 58

2-3-2-پی‌آمدهای ناشی از استرس شغلی…………………………… 59

ج: خلاقیت……………………………. 61

2-4-خلاقیت……………………………. 61

2-4-1-تعریف خلاقیت……………………………. 62

تعریف خلاقیت از دیدگاه روانشناسی…………………………… 62

تعریف خلاقیت از دیدگاه سازمانی…………………………… 63

2-4-2-منشأ خلاقیت……………………………. 64

2-4-3-مدل‌های فرایند خلاقیت…………………………. 68

2-4-3-1-مدل والاس…………………………. 69

2-4-3-2-مدل روسمن………………………….69

2-4-3-3-مدل اسبورن…………………………. 70

2-4-3-4-مدل آمابیل…………………………. 70

2-4-3-5-مدل پلسک…………………………. 71

2-4-5-عوامل مؤثر بر خلاقیت…………………………. 72

2-4-6-نوآوری…………………………… 80

بخش دوم: پیشینه پژوهش (تحقیقات انجام شده داخلی)………….. 81

بخش سوم: پیشینه پژوهش (تحقیقات انجام شده خارجی)…………. 86

فصل سوم: روش ‌تحقیق

مقدمه………………………….. 95

3-1-مدل مفهومی…………………………… 95

3-2- روش تحقیق…………………………… 97

شکل 3-1: مدل مفهومی تحقیق محقق ساخته بر اساس نظریه هالپین و کرافت (1962).. 52

3-3-جامعه آماری…………………………… 98

 

 

3-4-حجم نمونه………………………….. 98

3-5- روش نمونه‌گیری…………………………… 98

3-6-ابزار جمع آوری داده ها ………………………….99

3-6-1- مطالعات کتابخانه‌ای…………………………… 101

3-7- تعیین روایی تحقیق…………………………… 102

3-8- پایایی تحقیق…………………………… 102

3-9-روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ‏ها……………..105

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

4-1- مقدمه………………………….. 107

4-2-تجزیه و تحلیل‌های توصیفی…………………………… 108

4-2-1-مطالعات جمعیت‌شناختی نمونه مورد مطالعه…….. 108

4-2-1-1-مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر جنسیت………… 108

4-2-1-2-مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر سن……………. 109

4-2-1-3- مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر میزان تحصیلات………. 110

4-1-2-4-مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به متغیر سابقه کار…………… 111

4-1-2-5-مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به رشته تحصیلی……………. 112

4-1-2-6-مطالعه توصیفی نمونه آماری با توجه به سمت سازمانی…………….. 113

4-2)توصیف متغیرهای تحقیق…………………………. 114

4-2-1)جو سازمانی…………………………. 114

4-2-2)روحیه گروهی…………………………. 115

4-2-3)بازدارندگی(مزاحمت)…………………………. 116

4-2-3)بازدارندگی(مزاحمت)………………………….116

4-2-4) صمیمیت…………………………. 117

4-2-5) بی‌علاقگی…………………………. 118

4-2-6) فاصله‌گیری…………………………. 119

4-2-7) مراعات(ملاحظه‌گری)…………………………. 120

4-2-8) نفوذپذیری…………………………. 121

4-2-9) کارمداری (تأکید بر تولید)………………………….122

تجزیه و تحلیل استنباطی…………………………… 123

4-3-آزمون فرضیات……………………………. 123

4-3-1-بررسی پایایی تحقیق…………………………… 124

آزمون قابلیت اعتماد پرسشنامه مورد استفاده در تحقیق…………… 124

4-3-2- وضعیت نرمال بودن متغیرهای عوامل جو سازمانی (روحیه گروهی، بازدارندگی(مزاحمت)، صمیمیت، بی‌علاقه‌گی، فاصله‌گیری، مراعات(ملاحظه‌گری)، نفوذپذیری، کارمداری(تأکید بر تولید))، استرس شغلی و خلاقیت……… 125

4-3-3- آزمون فرضیه اصلی1: آزمون مربوط به وجود همبستگی بین جو سازمانی و استرس شغلی….. 126

4-3-4- آزمون فرضیه فرعی(1-1): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین روحیه گروهی و استرس شغلی…….128

4-3-5- آزمون فرضیه فرعی(1-2): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین بازدارندگی(مزاحمت) و استرس شغلی…… 130

4-3-6- آزمون فرضیه اصلی(1-3): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین متغیر صمیمیت و استرس شغلی ……132

4-3-7- آزمون فرضیه فرعی(1-4): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین بی‌علاقه‌گی و استرس شغلی…… 134

4-3-8- آزمون فرضیه فرعی(1-5): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین فاصله‌گیری و استرس شغلی……. 136

4-3-9- آزمون فرضیه فرعی(1-6): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین مراعات(ملاحظه‌گری) و استرس شغلی…….138

4-3-10- آزمون فرضیه فرعی(1-7): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین نفوذپذیری و استرس شغلی…….. 140

4-3-11- آزمون فرضیه فرعی(1-8): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین کارمداری(تأکید بر تولید) و استرس شغلی……142

4-3-12- آزمون فرضیه فرعی(1-9): آزمون مربوط به وجود رابطه بین جنسیت و استرس شغلی……… 144

4-3-13- آزمون فرضیه اصلی2: آزمون مربوط به وجود همبستگی بین جو سازمانی و خلاقیت………. 145

4-3-14- آزمون فرضیه فرعی(2-1): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین روحیه گروهی و خلاقیت……. 147

4-3-16- آزمون فرضیه فرعی(2-3): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین متغیر صمیمیت و خلاقیت……. 151

4-3-17- آزمون فرضیه فرعی(2-4): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین بی‌علاقه‌گی و خلاقیت……… 153

4-3-18- آزمون فرضیه فرعی(2-5): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین فاصله‌گیری و خلاقیت……… 155

4-3-19- آزمون فرضیه (2-6): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین مراعات(ملاحظه‌گری) و خلاقیت…….. 157

4-3-20- آزمون فرضیه فرعی(2-7): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین نفوذپذیری و خلاقیت…….. 159

4-3-21- آزمون فرضیه فرعی(2-8): آزمون مربوط به وجود همبستگی بین کارمداری(تأکید بر تولید) و خلاقیت…..161

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

5-1-مقدمه………………………….. 165

5-2- مروری مختصر بر بیان مسأله………………………….. 165

5-3- بحث و نتیجه‌گیری…………………………… 169

5-4) ارائه پیشنهادات……………………………. 179

5-4-1)پیشنهادات بر مبنای یافته‌های تحقیق…………. 188

5-4-2- مقایسه نتایج تحقیق با نتایج تحقیقات گذشته……………180

5-4-2) پیشنهادات برای تحقیقات آتی…………………. 189

منابع و مآخذ……………………………..

چکیده:

هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین جو سازمانی با استرس شغلی و خلاقیت در كاركنان اداره کل بیمه سلامت استان گلستان و ادارات تابعه شهرستانی می­باشد.گروه نمونه مشتمل بر 88 نفر از مدیران و کارشناسان اداره کل بیمه سلامت استان گلستان و ادارات تابعه شهرستانی بودند که به طور تصادفی برگزیده شدند. برای انجام این پژوهش توصیفی، مقطعی و کاربردی از پرسشنامه استفاده شد که پس از سنجش روایی و پایایی (میزان پایایی 0.773 محاسبه گردید) بر اساس نمونه گیری تصادفی بین مدیران و کارشناسان اداره کل بیمه سلامت استان گلستان و ادارات تابعه شهرستانی توزیع گردید. و در نهایت 88 پرسشنامه جمع‌ آوری گردید. تجزیه و تحلیل داده ­های پژوهش با بهره گرفتن از نرم‌افزار SPSS16 و آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان داد که کلیه‌ی فرضیه‌های تحقیق مورد تأیید قرار گرفتند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

فرنچ و همکاران معتقدند که جو سازمانی عبارت از یک پایگاه قوی از ادراک کارکنان درباره ویژگی‌ها و کیفیت سازمانی می‌باشد (فرنچ[1] و همکاران، 1985). به عبارت دیگر، جو سازمانی به ادراک مشترک از خط مشی‌ها، عادات و رویه‌های رسمی و غیر رسمی گفته می‌شود (شادور[2] و همکاران، 1999). برخی از روانشناسان ریشه استرس را برگرفته از واژه لاتین Stringere به معنای to draw tight می‌دانند (آرنولد[3] و همکاران، 2005). برخی دیگر آن را از واژه قدیمی فرانسوی Destresse به معنای قرار گرفتن در شرایط محدود و پریشان دانسته‌اند (فانتانا[4]، 1989). کفایت خلاقیت را چنین توصیف می‌کند: خلاقیت به منزله ظرفیت و استعداد برخی از افراد در پدید آوردن ترکیبات و آثاری جدید در زمینه‌های هنری، مکانیکی و نظایر آن است که پیشتر ناشناخته بوده‌اند (کفایت، 1994). این فصل با توجه به مطالب یاد شده فوق به بررسی ضرورت انجام تحقیق، فرضیات تحقیق، اهداف تحقیق و … می ­پردازد.

1-2- بیان مسأله تحقیق:

در هر سازمانی، نوعی احساس هویت جمعی پدید می‌آید كه تجمع سادة افراد را به شخصیت متمایز محل كار تبدیل می‌كند. این، احساس طبیعی ناشی از محل كار، تحت عناوین متعدد از جمله خصوصیات سازمانی، محیط اجتماعی، جو، ایدئولوژی، اقلیم، فرهنگ، سیستم پیش آمده، و سازمان رسمی ، تحلیل و مطالعه شده است. جو سازمانی اصطلاح وسیعی است كه به ادراك كاركنان از محیط های عمومی كار در سازمان اطلاق شده و متأثر از سازمان رسمی، غیررسمی، شخصیت افراد و رهبری سازمانی است (هوی و میسكل،ترجمه عباس زاده،1376) از سوی دیگر،واژه استرس یا فشار روانی كه ریشه آن درعلم زبان شناسی است، توسط روانشناسانی كه در این حیطه كار می‌كردند، ارائه شد. یكی از منابع ریشه آن را واژه لاتین stringere به معنای محکم کشیدن می‌داند (آرنولد، رابرتسون و كوپر 1990)؛ برخی دیگر آن را از واژه قدیمی فرانسوی می‌دانند(فانتونا 1989). چنین به نظر می‌رسد قرار گرفتن در محدودیت و تنگنا، توصیف‌كننده همان چیزی باشد كه احتمالاً بسیاری از افراد در حین تجربه فشار روانی یا استرس احساس می‌كنند. خلاقیت در دو دهه اخیر، مخصوصاً بعد از كارهای گیلفورد، مورد توجه زیادی قرارگرفته است. اما سؤال اصلی در مورد تعریف خلاقیت تا حدودی لاینحل باقی مانده است، زیرا هر یک از اندیشمندان به گونه‌ای خلاقیت را تعریف کرده‌اند. در فرهنگ روانشناسی وبر خلاقیت عبارت است از ظرفیت دیدن روابط جدید، پدیدآوردن اندیشه های غیرمعمول و فاصله گرفتن از الگوی سنتی تفكر. به نظر آیزنگ (1979) خلاقیت فرایند روانی است که منجر به حل مسأله، ایده‌سازی، مفهوم‌سازی، ساختن اشكال هنری و نظریه‌پردازی می‌شود كه بدیع و یكتاست (حائری‌زاده، 1381). به طوركلی، خلاقیت فرایندی فكری و روانی است و محصول خلاقیت، پدیده‌ای نو و جدید و در عین حال دارای ارزش نیزمی باشد. البته خلاقیت یک توانایی عمومی است و در همه افراد كم و بیش وجود دارد (سلیمانی، 1384). فرایند خلاقیت فرایندی هدفدار یا جهت‌دار، که برای نفع شخصی یا برای نفع گروه اجتماعی می‌باشد. خلاقیت یكی از راه‌های تفكر است و ناشی از تفكر واگرا است و مترادف هوش نیست كه توانایی‌های ذهنی را دربرگیرد (شعاری‌نژاد، 1374). افراد خلاق دارای ویژگی‌هایی نظیرانگیزه پیشرفت سطح بالا، كنجكاوی فراوان، علاقه زیاد به نظم و ترتیب، قدرت ابراز وجود و خودكفایی، شخصیت غیرمتعارف و كامروا، پشتكار و انضباط در كارها، استقلال ودارای طرز فكر انتقادی و تفكر شهودی می باشند(سیف، 13). از سوی دیگر، استرس یكی از آفات نیروی انسانی شناخته شده است و اثرات مخرب آن بر زندگی فردی واجتماعی افراد كاملاً مشهود است كاركنان بعنوان یكی از آسیب پذیرترین قشرها در برابر استرس های بیشماری قرار دارند. عوامل متعددی می‌تواند منجر به ایجاد استرس شود كه شناخت هر یک از این عوامل می‌تواند در یاری رساندن جهت دستیابی به اهداف سازمان مؤثر واقع شوند.

بنابراین روابط مدیر یا سرپرست با كاركنان، باید در برگیرندة رفتار صمیمانه‌ای باشد كه منجر به ایجاد جوی سالم و باز، جهت پیشرفت كار كاركنان گردد. لذا با توجه به مطالب فوق، این تحقیق در صدد پاسخگویی به این مسئله است که آیا بین جو سازمانی با استرس شغلی و خلاقیت در کارکنان اداره کل بیمه سلامت استان گلستان و ادارات تابعه شهرستانی رابطه وجود دارد ؟ اگر جواب مثبت است نوع رابطه‌ی آن چگونه است؟

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق:

امروزه جهان ساكن نیست و دائماً در حال تغییر و دگرگونی است. این تغییرات، ركن اساسی جهان برای پیشرفت است و اگر تغییر نكند انسان به كمال نمی‌رسد. برای رفع نیازهای فردی و اجتماعی در فرایند پیشرفت سازمان ها باید به تغییر و نوآوری به عنوان یک ضرورت نگاه كرد.از سوی دیگر جو سازمانی قویاً بر شكل‌گیری تصور كاركنان از خود، نگرش‌های آنان درباره كار، مشاركت، مسئولیت پذیری، برقراری روابط متقابل با دیگران و خلاقیت آنان اثر می‌گذارد. اگر سازمان بخواهد پیشرفت كند باید خود را با نیازهای جدید و تغییرات محیطی هماهنگ كند. سازمان باید همگام با تغییرات محیط، ساختار خود را نیز تغییر دهد تا بتواند نیازهای جدیدی را برآورده سازد. مدیر باید همیشه به فكر بهبود و اصلاح جوسازمانی باشد تا آن را كارا و اثربخش نگه دارد و در افراد ایجاد انگیزه نماید و نیازهای مادی و معنوی آنها را برآورده سازد. با توجه به مطالب فوق و نقش بسزای استرس در خلاقیت کارکنان و در نهایت جو سازمانی و با عنایت به اینکه چنین موضوعی در سطح کشور و بخصوص در اداره کل بیمه سلامت استان گلستان و ادارات تابعه شهرستانی صورت نگرفته است محقق بر آن شد تا با بررسی آن، نتایج حاصله را به مسئولین مربوطه ارئه داده تا قدمی مثبت در جهت ایجاد جوی مناسب در این سازمان و همین‌طور بروز خلاقیت روز افزون در کارکنان بردارد.

[1]. French WL, Kast FE, Rosenzweig JE.

[2]. Shadur MA, Kienzle R, Rodwell JJ

[3]. Arnold J, Silvester J.

[4]. Fontana

1-4- سوالات تحقیق

هر تحقیقی با سؤالی در ذهن محقق شروع می­گردد. كه این سؤال از مشاهده مسائل و مشكلات موجود ناشی می‌شود. در صورتیکه با توجه به بررسی ادبیات موضوعی تحقیق نتوان جهت خاصی را برای توصیف، بیان رابطه و یا بیان تفاوت بین متغیرها، پیش ­بینی کرد، باید به بیان سؤال ویژه پرداخت (بازرگان، 1377، 37).

مرور ادبیات موضوعی مربوط به عنوان تحقیق حاضر نشان داده­است که در جامعه آماری مورد بررسی، تاکنون تحقیقی در این ارتباط انجام نگرفته است، لذا تحقیق حاضر در پی پاسخگویی به سؤالات زیر می‌باشد كه شامل دو سؤال اصلی و سؤالات فرعی به شرح زیر می­باشد.

آیا بین جو سازمانی با استرس شغلی رابطه معنی‌داری وجود دارد؟(سؤال اصلی اول)

– آیا بین روحیه و استرس شغلی رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

– آیا بین مزاحمت و استرس شغلی رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

– آیا بین بی علاقگی و استرس شغلی رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

– آیا بین صمیمیت و استرس شغلی رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

– آیا بین ملاحظه‌گری و استرس شغلی رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

– آیا بین فاصله‌گیری و استرس شغلی رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

– آیا بین تأکید بر تولید و استرس شغلی رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

– آیا بین جنسیت و استرس شغلی رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

– آیا بین نفوذ و پایایی و استرس شغلی رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

آیا بین جو سازمانی با خلاقیت رابطه معنی‌داری وجود دارد؟(سؤال اصلی دوم)

– آیا بین روحیه و خلاقیت رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

– آیا بین مزاحمت و خلاقیت رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

– آیا بین بی علاقگی و خلاقیت رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

– آیا بین صمیمیت و خلاقیت رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

– آیا بین ملاحظه‌گری و خلاقیت رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

– آیا بین فاصله‌گیری و خلاقیت رابطه معنی‌داری وجود دارد؟

چکیده…………………………….. 1

فصل اول: کلیات تحقیق……………………………… 2

1-1- مقدمه……………………………. 3

1-2- بیان مسئله……………………………. 5

1-3- ضرورت و اهمیت پژوهش…………………… 7

1-4- اهداف تحقیق…………………………….. 8

1-4-1- هدف کلی…………………………….. 8

1-4-2-اهداف فرعی…………………………….. 8

1-4-3- اهداف کاربردی…………………………….. 8

1-5- سؤالات تحقیق…………………………….. 9

1-6- فرضیه های تحقیق…………………………….. 9

1-6-1- فرضیه اصلی…………………………….. 9

1-6-2- فرضیه‌های فرعی…………………………….. 9

1-7- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها………………. 10

1-7-1- شایستگی‌های رهبری…………………………….. 10

1-7-2- تجهیز منابع…………………………….. 10

1-7-3- وصول مطالبات……………………………… 12

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه‌تحقیق………………. 13

2-1- مقدمه……………………………. 14

2-2- بخش اول: شایستگی رهبری…………………………….. 14

2-2-1- تعاریف شایستگی رهبری…………………………….. 15

2-2-2- ابعاد شایستگی رهبری……………………………. 18

2-2-2-1- قدرت نفوذ رهبر……………………………. 19

2-2-2-1-1- نفوذ و قدرت……………………………… 19

2-2-2-1-2- تاکتیک‌های نفوذ……………………………. 20

2-2-2-2- تغییر و تحول‌پذیری…………………………….. 21

2-2-2-3- به کارگیری ارزشهای اخلاقی…………………………….. 22

2-2-2-3-1- عناصر ارزش اخلاقی…………………………….. 23

2-2-2-3-2- معیار ارزش اخلاقی…………………………….. 24

2-2-2-4- اهمیت دادن به منابع انسانی…………………………….. 24

2-2-2-5- چشم‌اندازسازی توسط مدیران…………………………….. 25

2-2-2-5-1- فرایند ایجاد چشم انداز…………………………… 27

2-3- بخش دوم: تجهیز منابع و وصول مطالبات………………… 27

2-3-1 – تجهیز منابع…………………………….. 27

2-3-2- عوامل برون سازمانی…………………………….. 29

2-3-3- عوامل مؤثر درون سازمانی…………………………….. 30

2-3-4- عوامل خدماتی…………………………….. 31

2-3-4- 1- تنوع خدمات بانکی…………………………….. 31

2-3-4-2- کیفیت خدمات بانکی…………………………….. 33

2-3-4-2-1- ویژگی های خاص خدمات بانکی…………………………….. 34

2-3-4-3- خدمات بانکداری الکترونیک………………………………. 34

2-3-4-4- مهارتهای تخصصی کارکنان…………………………….. 36

2-3-5- توانایی‌های فنی مورد نیاز در مشاغل بانکی…………………………….. 37

2-3-5-1- توانایی‌های ارتباطی…………………………….. 37

2-3-6- عوامل مالی…………………………….. 38

2-3-6-1- تسهیلات پرداختی…………………………….. 38

2-3-6-2- نرخ سود پرداختی به سپرده‌ها…………………………… 39

2-3-6-3- جوائز پرداختی به سپرده‌گذاران قرض‌الحسنه……………………………. 40

2-3-7- عوامل ارتباطی و انسانی…………………………….. 41

2-3-7-1- تبلیغات و بازاریابی…………………………….. 41

2-3-7-1-1- بازاریابی در نظام بانکی…………………………….. 42

2-3-7-1-2- آمیزه بازاریابی بانکی…………………………….. 43

2-3-7-2- رفتار و نحوه‌ی برخورد کارکنان بانک با مشتریان…………………………….. 46

2-3-7-3- رعایت عدالت و عدم تبعیض در ارائه‌ خدمات……………………………… 46

2-3-7-4- اطلاع رسانی مناسب و ارائه‌ آموزش به مشتریان…………………………….. 47

2-3-7-5- ویژگیهای فردی مناسب کارکنان…………………………….. 47

2-3-7-6- رضایت مشتریان…………………………….. 48

2-3-7-6-1- رضایت مشتریان در بانک‌ها…………………………… 48

2-3-7-6-2- وفاداری مشتریان در بانک‌ها…………………………… 49

2-3-8- عوامل و شرایط فیزیکی…………………………….. 49

 

 

2-3-8-1- محل استقرار شعب بانک………………………………. 49

2-3-8-2- تعداد شعب بانک………………………………. 50

2-3-8-3- طراحی و زیبایی فضای داخلی و خارجی شعب……………….. 51

2-3-8-4- امکانات فیزیکی شعب بانک………………………………. 52

2-3-9- سپرده‌گذاری…………………………….. 53

2-3-9-1- انـواع سپـرده‌گذاری…………………………….. 53

2-3-9-2- سپرده قرض‌الحسنه جاری…………………………….. 54

2-3-9-3- سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز…………………………… 54

2-3-9-4- سپرده سرمایه‌گذاری كوتاه‌‌مدت……………………………… 55

2-3-9-5- سپرده‌ی سرمایه‌گذاری بلندمدت……………………………… 55

2-4- وصول مطالبات……………………………… 56

2-4-1- انواع مطالبات……………………………… 56

2-4-2- مطالبات معوق و چرایی ایجاد آنها ……………………………57

2-5- بخش سوم: شیوه‌های تجهیز منابع و تنوع خدمات در بانک کشاورزی……… 61

2-5-1- خدمات بانکداری الکترونیک ( مهرگستر) ……………………………61

2-5-2- حساب‌های بانکی در سیستم مهر گستر……………………………. 62

2-5-3- خدمات کارت مهرگستر بانک کشاورزی…………………………….. 64

2-5-4- تسهیلات بانک کشاورزی…………………………….. 64

2-5-5- صدور ضمانت نامه‌ی بانکی…………………………….. 65

2-6- بخش چهارم: پیشینه پژوهش………………………………. 66

فصل سوم: روش تحقیق……………………………… 70

3-1- مقدمه. 71

3-2- روش تحقیق.. 71

3-3- جامعه آماری، روش نمونه ‏گیری و حجم نمونه……………………………. 71

3-4- روش و ابزارگردآوری اطلاعات ( میدانی،کتابخانه‌ای وغیره )………… 71

3-5- تشریح پرسشنامه شایستگی‌های رهبری…………………………….. 72

3-6- آزمون روایی و پایایی ابزار اندازه‌گیری…………………………….. 73

3-7- روایی یا اعتبار…………………………… 73

3-8- پایایی یا قابلیت اعتماد……………………………. 74

3-9- شیوه نمره گذاری…………………………….. 74

3-10- روش اجرای پژوهش………………………………. 75

3-11- روش‌ و ابزار تجزیه و تحلیل داده ‏ها…………………………… 75

3-12- ملاحظات اخلاقی…………………………….. 75

فصل چهارم: یافته های پژوهشی…………………………….. 76

4-1- مقدمه……………………………. 77

4-2- یافته‌های توصیفی…………………………….. 77

4-2-1- ویژگیهای جمعیت شناختی نمونه آماری…………………………….. 77

4-2-2- توزیع فراوانی نمونه برحسب جنسیت……………………………… 78

4-2-4- توزیع فراوانی نمونه برحسب سطح تحصیلات……………………. 79

4-2-5- توزیع فراوانی نمونه برحسب سابقه در شغل…………………………….. 79

4-2-6- شاخص‌های توصیفی متغیرهای تحقیق…………………………….. 80

4-2-7- داده‌های مربوط به عملکرد تجهیز منابع و عملکرد وصول مطالبات به تفکیک شعب……80

4-2-7-1- عملکرد تجهیز منابع…………………………….. 80

4-2-7-2- عملکرد وصول مطالبات……………………………… 81

4-3- یافته‌های استنباطی…………………………….. 82

4-3-1- آزمون فرضیه اول…………………………….. 83

4-3-2- آزمون فرضیه دوم……………………………. 84

4-3-3-آزمون فرضیه سوم……………………………. 86

4-3-4- آزمون فرضیه چهارم……………………………. 88

4-3-5- آزمون فرضیه پنجم…………………………….. 90

4-4- سوالات تحقیق…………………………….. 92

4-4-1- سؤال اول: ابعاد شایستگی رهبری، تا چه میزان پیش بین تجهیز منابع می‌باشند؟……….92

4-4-2- سوال دوم……………………………. 93

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهـادها…………………………… 95

5-1- خلاصه پژوهش………………………………. 96

5-2- بحث و نتیجه‌گیری…………………………….. 96

5-3- پیشنهادهای پژوهش………………………………. 103

5-3-1- پیشنهادهای کاربردی…………………………….. 103

5-3-2-پیشنهاد برای تحقیقات آتی…………………………….. 103

فهرست منابع…………………………….. 104

پیوست‌ها…………………………… 113

چکیده:

هدف پژوهش حاضر، تبیین رابطه­ بین شایستگی­های رهبری با عملکرد تجهیز منابع و وصول مطالبات در شعب بانک کشاورزی استان سیستان و بلوچستان، شهر زاهدان بود. این پژوهش به روش توصیفی از نوع همبستگی صورت گرفت. جامعه­ مورد مطالعه کلیه شعب بانک کشاورزی در استان در سال 1391 به تعداد   52 شعبه است، به دلیل گستردگی وسعت جامعه آماری، در این تحقیق شعب بانک کشاورزی در شهر زاهدان به تعداد 11 شعبه به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید. برای جمع­آوری داده ­ها از پرسشنامه­ محقق ساخته شامل 29 گویه، بهره گرفته شد و برای تجزیه و تحلیل داده ­ها در سطح آمار توصیفی از میانگین و انحراف معیار و در سطح آمار استنباطی از تحلیل رگرسیون و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشان داد که از بین هر پنج بعد شایستگی رهبری شامل: قدرت نفوذ رهبری، تغییر و تحول­پذیری مدیران، بکارگیری ارزشهای اخلاقی، اهمیت دادن به منابع انسانی و چشم­اندازسازی مدیران، با عملکرد تجهیز منابع و وصول مطالبات همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که از بین ابعاد شایستگی رهبری، قدرت نفوذ و اهمیت دادن به منابع انسانی به طور معنی‌دار قادر به پیش‌بینی تجهیز منابع می‌باشد و همچنین از بین ابعاد شایستگی رهبری، تغییر و تحول­ پذیری، ارزش­های اخلاقی و اهمیت دادن به منابع انسانی به طور معنی‌دار قادر به پیش‌بینی وصول مطالبات می‌باشند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

جوامع در طول زمان تغییر می­كنند و جایگاه آنها را از یكدیگر متمایز می­سازد. این فرایند مستمر تاریخ ساز، نشانه­ های بارزی از شایستگی­های رهبری را به همراه دارد! این شایستگی­ها كدامند؟ چگونه به دست می­آیند؟ نشانه­ های آن چیست ؟ امروزه دستیابی به مدیران تحول آفرین، دغدغه بزرگ سازمان­ها به شمار می­رود. مساله آنگاه پیچیده­تر می­ شود كه دریابیم دانشگاه­ها با برنامه ­های معمول خود، توفیق چندانی در پرورش و عرضه این مدیران برجسته نداشته اند. پیتر دراكر – كه پدر مدیریت نوین نامیده می­ شود – طی مصاحبه­ای با نشریه “هاروارد بیزنس ریویو” در مورد ویژگی­های مدیریتی عصر حاضر می­گوید:”دیگر داشتن تحصیلات به خودی خود مفهومی ندارد، حتی داشتن تحصیلات عالیه در رشته مدیریت ، من فكر می­كنم بایستی جستجو برای یک معیار مشخص عینی را كنار گذاشت و به چیزی كه من آن را شایستگی فردی می نامم پرداخت”.

همان گونه که مطالعات متعدد در عرصه ­های مختلف سازمان و مدیریت نشان می­دهد، پس از طراحی و معماری راهبردی منابع انسانی در سازمان­ها، تحصیل اطمینان از وجود مهارتهای لازم برای اجرای دقیق این چشم انداز راهبردی از اهم امور است و این امر، مستلزم احصای شایستگی­های مورد نیاز سازمان، کارکنان و مدیران است. اهمیت این موضوع، زمانی مضاعف خواهد بود که به دنبال شناسایی شایستگی­های متولیان منابع انسانی سازمانی و به ویژه مدیران باشیم؛ چرا که کسانی که می­باید متولی استقرار نظام مدیریت مبتنی بر شایستگی باشند اولاً خود باید دارای شایستگی­های لازم باشند و ثانیاً وجود شایستگی­ها در دیگر حوز ه­ها ، کارکنان و مدیران را رصد کنند.(حاجی کریمی،1390)

اقدام بانکها در جمع آوری سپرده ها و به جریان انداختن آن در فعالیتهای اقتصادی سبب انتقال سرمایه از یک گروه غیر فعال (سپرده گذاران) به گروه دیگر که در امر اشتغال فعالیت دارند، می شود و بانکها واسطه و عامل بین این دو گروه هستند. جذب چنین سپرده هایی، نیازمند اتخاذ شیوه و روش های خاص خود هستند. به تعبیر دیگر عواملی در جذب سپرده ها موثرند که تا حد امکان باید از آنها بهره گرفت.

هر اقتصاد پولی دارای یک سیستم مالی می باشد که بانکها رکن اساسی این سیستم مالی هستند. امروزه از بانکها به واسطه ارائه خدمات مالی اعتباری متنوع و عدیده با عنوان سوپر مارکت خدمات مالی یاد می­ شود. تداوم حیات بانک موکول و منوط به جذب سپرده ها است. در واقع جذب سپرده محور و ستون عملیات بانکداری را تشکیل می­دهد. انجام سایر وظایف و عملیات بانکی منوط به جذب سپرده می­گردد، به عبارتی این وظیفه اساسی مقدم بر سایر وظایف بانکی می­باشد.(زمانی فراهانی،1383)

وصول مطالبات بانکها، مجموعه ­ای از فرایندهای داخلی و خارجی است؛ بدین معنا که بخشی از فرایند وصول (یعنی مذاکره با مشتری، دستورالعملهای لازم و…) در داخل بانک تهیه و تدوین می­ شود و بهبود این عوامل در حیطه اختیارات بانکهاست. استفاده از نیروهای مجرب بانکی همراه با رویه­ های مناسب وصول در بهسازی عوامل درون سازمانی نیز در وصول مطالبات مؤثر خواهد بود، اما بخشی دیگر از عوامل اثر گذار بر وصول مطالبات، عوامل برون سازمانی هستند. به عنوان مثال، قوانین و مقررات حاکم بر دستگاه قضایی کشور به گونه­ ای است که در بسیاری موارد تسریع در روند وصول مطالبات را با مشکل مواجه می­ کند و از آنجا که پرونده­ها دارای تعدد هستند، فرایند وصول مطالبات با کندی همراه خواهد شد. با عنایت به این مراتب، بانکها با توجه به شناخت خود از مشتریان و برآورد نحوه و زمان­بندی وصول مطالبات و توانمندی بدهکار در باز پرداخت بدهی به طوری که واحد تولیدی یا خدماتی دچار مشکل نشود، اقدامهای لازم را انجام می­دهند، ولی مذاکره با مشتری و مساعده، در اولویت کار بانکهاست. به طور کلی، بهترین رویه برای وصول مطالبات بانکها، ایجاد بستر مناسب است، بدین معنا که اختیارات ویژه­ای برای بانکها طراحی و تدوین شود تا فرایند وصول مطالبات را در شرایط کنونی تسریع نمایند، ضمن اینکه استفاده از خدمات شرکت­های وصول مطالبات، صرفه جویی وقت و هزینه بانکها را در پی دارد.(حیدرآبادی پور،1389)

حال به جهت اهمیت موضوع شایستگی رهبری و به جهت آشنایی با عملکرد بانک­ها در زمینه‌ی به کارگیری شایستگی­های رهبری و تاثیر آن بر تجهیز منابع و وصول مطالبات، قدم به یک مجموعه بانک­ها گذاشته­ایم تا با بررسی دقیق و با بهره گرفتن از آمار و ارقام موجود و همچنین با یاری کارشناسان زبده بانکی به بررسی رابطه بین شایستگی­های رهبری روسای شعب و عملکرد تجهیز منابع و وصول مطالبات بانک کشاورزی استان سیستان و بلوچستان بپردازیم.

2-1- بیان مسئله

در دنیای کنونی که تغییرات به سرعت صورت می­گیرد، سازمان­ها برای حفظ بقاء خود باید به صورت دائم در حال پیشرفت باشند، از تکنولوژی­های پیشرفته استفاده کنند و در برابر تغییرات عوامل محیطی واکنش نشان دهند. سازمان­های کنونی باید در مسیر نوآوری و تغییر گام بردارند. نه فقط بدان سبب که بخواهند بر رونق و موفقیت خود بیفزایند بلکه بدان سبب که در دنیای پر رقابت، بقای آنان در گرو داشتن چنین رویه­ای خواهد بود ( کلر[1]،2006).

شایستگی، تشریحی مكتوب از مهارت های شخصی و رفتارهای كاری قابل سنجش است كه از آن برای دستیابی به اهداف كار استفاده می­ شود.(مارسی[2]، 2003)

مدیریت منابع انسانی اروپا، برای درك بهتر چالش هایی كه سازمان ها و مدیران اروپایی، امروزه در محیط كار خود با آنها مواجه هستند، پروژه ای تحقیقاتی را در ژانویه 1998 آغاز كرد. در نشست و مطالعات گروهی ،كه در كنفرانس انجمن مدیریت منابع انسانی اروپا (ژوئن 1998 ، بودا پست مجارستان) برگزار شد، نمایندگانی از 22 كشور اروپایی، شایستگی مدیریتی را به عنوان موضوعی كه به طور ویژه ای خواهان بررسی آن در این پروژه تحقیقاتی هستند، معرفی كردند. آنها خواستار كسب اطلاعات و دانش بیشتر در خصوص نیازمندی های عملكرد موفق مدیریتی در محیط جدید تجاری بودند. در این تحقیق كه انجام آن دو سال طول كشید، سه رویكرد اصلی به شایستگی های مدیریتی شناسایی شد كه عبارتند از:

رویكرد رفتاری: در این رویكرد، شایستگی بر اساس اصطلاحات رفتاری معرفی می شود و عمدتاَ به معرفی نوعی از رفتارها كه با عملكرد عالی ارتباط دارند، پرداخته می شود. در این رویكرد، شایستگی ها بر حسب ویژگی های اصلی شخصی، نظیر: عادات، خصیصه های شخصیتی، دانش، مهارت و انگیزه های فرد در كسب شغل كه معمولاَ با عملكرد عالی در ارتباط است، به روش های مختلفی تعریف می شود.

رویكرد استاندارد: این رویكرد بر اساس تجزیه و تحلیل كار كردی شغل یا پست، به معرفی حداقل استانداردهای عملكرد در پستهای مدیریتی جهت تضمین كیفیتی معین در نتیجه شغل، می پردازد.

رویكرد اقتضایی: این رویكرد می تواند زیر مجموعه رویكرد رفتاری نیز قرار گیرد، اما بیشتر بر این نكته تمركز دارد كه آیا عوامل موقعیتی(اقتضایی) می توانند برشایستگی­ها فردی مورد نیاز عملكرد عالی اثرگذار باشند؟(بنتلی[3]، 2005)

تجهیز منابع پولی از همان ابتدا که بشر به زندگی اجتماعی روی آورد و داد و ستد و مبادله کالا را شروع كرد آغاز شد و همواره اصلی‌ترین وظیفه سیستم بانکی بوده است. بدین ترتیب بانک‌ها سپرده‌های مازاد در دسترس مردم را جمع‌ آوری می‌کردند و با دادن وام به افراد نیازمند وظیفه سنتی خود یعنی واسطه‌گری را میان سپرده‌گذاران و وام‌گیرندگان ایفا می‌کردند. در عصرحاضر مؤسسات مالی و بانک‌ها برای تجهیز منابع مالی نیاز به تغییرات اساسی در محصولات و خدمات خود دارند و با خدمات ساده و ساختار سنتی بانکداری واسطه­گری نمی‌توانند درعرصه‌های جهانی به تجهیز منابع بپردازند. در بانکداری نوین، بانک‌ها در زمینه‌های مالی غیر بانکی خدمات متعددی به مشتریان ارائه می دهند و ارائه خدمات نوین مانند بانکداری سرمایه گذاری، انجام امور بیمه و مسکن و تولید باعث شده منابع جدیدی به بانک‌ها سرازیر شود و در واقع در بانکداری نوین، بخش عمده‌ای از منابع از طریق فعالیتهای غیر بانکی به دست می­آید. (زریباف،1382، ص8).

بررسی‏های موجود از عملکرد مالی بانک‏های‏ تجاری و تخصصی نشان می‏دهد که بانک‏های‏ کشور از نظر مالی در وضعیت ضعیفی قرار دارند. سه ویژگی بانک‏های کشور طی دو دهه اخیر را می‏توان تقلیل مستمر سهم سرمایه در ترازنامه‏ بانک‏ها، ساختار هزینه‏ های عملیاتی نسبتا غیرکارآمد و ذخیره‏گیری ناکافی نسبت به وام‏های‏ معوقه و سوخت ‏شده ذکر کرد. بانک‏های کشور در واقع، تا حدود زیادی انگیزه‏های سود را از دست‏ داده ‏اند و به دلیل مداخلات دولت و تسهیلات‏ تکلیفی و ترجیحی در زمینه سیاست‏ها و اعتبارات دچار انفعال شده‏اند. به علاوه، استمرار سیاست‏ها و تخصیص منابع از بالا باعث شده‏ است که بانک‏ها مطلقا به تحلیل انواع ریسک‏های‏ بازار و مدیریت و تنوع بخشیدن پر تفوی، توجهی‏ نداشته باشند. اساسا تعداد زیادی از بانک‏ها فاقد مدیریت واجد صلاحیت در زمینه‏های فوق الذکر می‏باشند و مدیریت‏ها هم برای بهبود عملکرد واحد خود انگیزه کافی ندارند. بسیاری از مشکلات و تنگناهای مالی بانک‏ها به دلیل ضعف‏ مدیریتی خصوصا در زمینه کیفیت پایین‏ دارایی‏های اکتسابی، موقعیت‏گیری مناسب‏، ریسک و ناکارایی‏ها بروز می‏کند. به علاوه، موضوع نظارت بر امور بانک‏ها و اعمال مقررات‏ احتیاطی به صورت حرفه‏ای و به مفهوم بررسی‏ ریسک‏های اعتباری، طبقه‏بندی وام‏ها، استاندارد کردن حساب‏ها، تحلیل ذخایر وام‏های‏ سوخت شده، وضعیت نقدینگی و سلامت‏ بانک‏ها و امثال آن، از جمله اموری است که‏ بانک‏ها باید بدان توجه زیادی داشته باشند. اما مشکل اصلی امر نظارت در آن است که در یک‏ نظام دولتی، راهکارهای خود اصلاح گر برای‏ تصحیح امور در بانک‏ها خصوصا در حوزه‏های‏ مربوط به حد کفایت سرمایه، ضریب سلامت، نقدینگی و امثال آن محدود می‏باشند.

با توجه به اینکه تاکنون تحقیقی جامع و چشمگیری در زمینه موضوع مورد نظر در ایران انجام نشده است ، محقق به دنبال بررسی رابطه بین شایستگی­های رهبری مدیران شعب و عملکرد تجهیز منابع و وصول مطالبات در بانک کشاورزی استان سیستان و بلوچستان می باشد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1) مقدمه………………………………………………………………………………………………. 2

1-2) اهمیت موضوع……………………………………………………………………………….. 2

1-3) تعریف و بیان موضوع تحقیق…………………………………………………………….. 3

1-4) اهداف تحقیق………………………………………………………………………………… 5

1-5) قلمرو تحقیق…………………………………………………………………………………. 5

1-6) فرضیات تحقیق……………………………………………………………………………… 5

1-7) جامعه مورد نظر تحقیق…………………………………………………………………….. 6

1-8) نمونه آماری…………………………………………………………………………………… 6

1-9) روش تحقیق………………………………………………………………………………….. 6

1-10) چشم‌انداز کلی تحقیق…………………………………………………………………….. 8

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 10

عوامل کنترلی موثر بر حاکمیت شرکتی…………………………………………………………. 12

مالکیت شرکت های سهامی عام…………………………………………………………………. 12

جدا شدن مالکیت از مدیریت…………………………………………………………………….. 13

پراکندگی سهامداران………………………………………………………………………………… 13

ساختار مالکیت………………………………………………………………………………………. 14

هیئت مدیره…………………………………………………………………………………………… 14

سرمایه ی فکری……………………………………………………………………………………… 16

تعریف سرمایه فکری………………………………………………………………………………. 17

سنجش سرمایه فکری………………………………………………………………………………. 19

دلایل سنجش سرمایه فکری………………………………………………………………………. 20

شاخص ­های متداول برای اندازه گیری سرمایه فکری………………………………………… 21

مدل­ها و روش­های اندازه گیری سرمایه فکری……………………………………………….. 29

مدل­های سنجش غیرمالی سرمایه فکری……………………………………………………….. 30

1- ترازنامه نامرئی (ناملموس)……………………………………………………………………. 30

2- کنترل دارایی­ های ناملموس…………………………………………………………………… 30

3- کارت امتیاز دهی متوازن (BSC)…………………………………………………………..

4- شاخص سرمایه فکری…………………………………………………………………………. 31

5- کارگزار تکنولوژی………………………………………………………………………………. 31

6- روش جهت یابی (مرورگر) تجاری اسکاندیا…………………………………………….. 31

7- مدل مدیریت سرمایه فکری………………………………………………………………….. 32

8- روش جویا………………………………………………………………………………………. 32

9- مدل محاسبه بر مبنای متغیر های زبانی فازی……………………………………………… 33

مدل­های سنجش پولی و مالی سرمایه فکری………………………………………………….. 33

2- نرخ بازده دارایی ها (ROI)…………………………………………………………………. 35

3- روش تشکیل سرمایه بازار……………………………………………………………………. 35

4- روش سرمایه فکری مستقیم………………………………………………………………….. 35

5- روش­های اندازه گیری مالی سرمایه فکری………………………………………………… 35

6- روش q توبین (q Tobin)………………………………………………………………….

7- مدل ضریب ارزش افزوده فکری (VAIC)………………………………………………

ارزیابی عملکرد……………………………………………………………………………………… 38

تعاریف………………………………………………………………………………………………… 38

تعاریف عملکرد…………………………………………………………………………………….. 38

تعریف ارزیابی………………………………………………………………………………………. 38

تعریف ارزیابی عملکرد……………………………………………………………………………. 38

روش های ارزیابی عملکرد……………………………………………………………………….. 38

اهمیت و سودمندی ارزیابی عملکرد……………………………………………………………. 39

مبنای ارزیابی عملکرد……………………………………………………………………………… 39

تکنیک های ارزیابی عملکرد……………………………………………………………………… 40

اهداف ارزیابی عملکرد…………………………………………………………………………….. 40

بر پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………. 41

تحقیقات خارجی……………………………………………………………………………………. 41

تحقیقات داخلی…………………………………………………………………………………….. 46

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1) مقدمه…………………………………………………………………………………………… 49

3-2) نوع پژوهش………………………………………………………………………………….. 49

3-3) طرح مسأله پژوهش…………………………………………………………………………. 49

3-4) فرضیات تحقیق……………………………………………………………………………… 50

 

 

3-5) قلمرو مکانی و زمانی پژوهش……………………………………………………………. 50

3-6) ابزار جمع‌ آوری داده‌های مورد نیاز تحقیق……………………………………………… 51

3-7) مدل‌ها و متغیرهای پژوهش و نحوه آزمون فرضیه‌ها…………………………………. 51

سرمایه فکری………………………………………………………………………………………… 51

حاکمیت شرکتی…………………………………………………………………………………….. 52

مدلهای جهت آزمون فرضیات تحقیق………………………………………………………….. 54

3-8) روش‌های آماری مورد استفاده در پژوهش…………………………………………….. 54

3-8-1) روش‌های تخمین با بهره گرفتن از داده‌های ترکیبی…………………………………… 55

3-8-2) آزمون لیمر……………………………………………………………………………… 55

3-8-3)آزمون چاو………………………………………………………………………………….. 56

3-8-4) آزمون هاسمن…………………………………………………………………………….. 57

3-8-4-1) اثرات ثابت…………………………………………………………………………….. 57

3-8-4-2) اثرات تصادفی………………………………………………………………………… 57

3-8-5) آزمون‌های آماری…………………………………………………………………………. 58

3-8-5-1) آزمون t………………………………………………………………………………….

3-8-5-2) آزمون F فیشر………………………………………………………………………… 58

3-8-5-3) آزمون دوربین- واتسون…………………………………………………………….. 58

3-9) تحلیل رگرسیون……………………………………………………………………………… 59

رگرسیون چند متغیره………………………………………………………………………………… 59

ضریب تعیین و ضریب تعیین تصحیح شده…………………………………………………… 60

مدل رگرسیون………………………………………………………………………………………… 60

آزمون معنادار بودن در الگوی رگرسیون…………………………………………………………. 61

آزمون معنادار بودن معادله رگرسیون…………………………………………………………….. 61

آزمون معنادار بودن ضرایب……………………………………………………………………….. 62

عدم خود همبستگی…………………………………………………………………………………. 62

تحلیل همبستگی…………………………………………………………………………………….. 64

3-10) خلاصه فصل سوم…………………………………………………………………………. 65

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………….. 67

4-2- نتایج آمار توصیفی………………………………………………………………………….. 67

4-3- تحلیل ماهیت و ویژگی­های متغیرهای تحقیق………………………………………… 68

4-4- مدل اول تحقیق (فرضیه اول)…………………………………………………………….. 68

4-4-1- بررسی خود همبستگی…………………………………………………………………. 68

4-4-2- بررسی ناهمسانی واریانس…………………………………………………………….. 69

4-4-3- آزمون معنی دار بودن روش اثرات ثابت……………………………………………. 69

4-4-3- آزمون فرضیه اول تحقیق………………………………………………………………. 70

4-4-3-1- آزمون رگرسیون مربوط به فرضیه اول تحقیق………………………………….. 71

4-4-3-2- بررسی متغیرهای کنترلی مدل تحقیق…………………………………………….. 72

4-5- مدل دوم تحقیق (فرضیه دوم)……………………………………………………………. 72

4-5-1- بررسی خود همبستگی…………………………………………………………………. 72

4-5-2- بررسی ناهمسانی واریانس…………………………………………………………….. 72

4-5-3- آزمون معنی دار بودن روش اثرات ثابت……………………………………………. 73

4-5-3- آزمون فرضیه دوم تحقیق………………………………………………………………. 73

4-5-3-1- آزمون رگرسیون مربوط به فرضیه دوم تحقیق…………………………………. 74

4-5-3-2- بررسی متغیرهای کنترلی مدل تحقیق…………………………………………….. 75

4-6- مدل سوم تحقیق (فرضیه سوم)…………………………………………………………… 75

4-6-1- بررسی خود همبستگی…………………………………………………………………. 75

4-6-2- بررسی ناهمسانی واریانس…………………………………………………………….. 75

4-6-3- آزمون معنی دار بودن روش اثرات ثابت……………………………………………. 76

4-6-3- آزمون فرضیه سوم تحقیق……………………………………………………………… 76

4-6-3-1- آزمون رگرسیون مربوط به فرضیه سوم تحقیق…………………………………. 77

4-7- مدل چهارم تحقیق (فرضیه چهارم)……………………………………………………… 78

4-7-1- بررسی خود همبستگی…………………………………………………………………. 78

4-7-2- بررسی ناهمسانی واریانس…………………………………………………………….. 78

4-7-3- آزمون معنی دار بودن روش اثرات ثابت……………………………………………. 79

4-7-3- آزمون فرضیه چهارم تحقیق…………………………………………………………… 79

4-7-3-1- آزمون رگرسیون مربوط به فرضیه چهارم تحقیق………………………………. 81

4-7-3-2- بررسی متغیرهای کنترلی مدل تحقیق…………………………………………….. 81

فصل پنجم: بحث و نتیجه­ گیری و پیشنهادها

5-1- مقدمه………………………………………………………………………………………….. 83

5-2- خلاصه تحقیق……………………………………………………………………………….. 83

5-2-1- تدوین فرضیه تحقیق……………………………………………………………………. 83

5-2-2- تهیه آمار توصیفی کلیه متغیرهای تحقیق……………………………………………. 83

5-3- مراحل بررسی فرضیه تحقیق……………………………………………………………. 84

5-4- نتایج تحقیق…………………………………………………………………………………. 84

5-4-1- نتایج حاصل از فرضیه اول……………………………………………………………. 85

5-4-2- نتایج حاصل از بخش دوم…………………………………………………………….. 85

5-4-3- نتایج حاصل از فرضیه سوم…………………………………………………………… 85

5-4-4- نتایج حاصل از بخش چهارم…………………………………………………………. 86

5-6- پیشنهاداتی در ارتباط با موضوع تحقیق………………………………………………… 86

5-6- پیشنهاداتی در ارتباط با تحقیقات آتی………………………………………………… 86

5-7- محدودیتها در کاربرد نتایج تحقیق………………………………………………………. 86

منابع و مأخذ…………………………………………………………………………………………. 88

منابع فارسی………………………………………………………………………………………….. 88

منابع لاتین……………………………………………………………………………………………. 89

پیوست………………………………………………………………………………………………… 92

چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………… 107

چکیده:

هدف از اجرای تحقیق حاضر، بررسی رابطه بین شاخص حاکمیت شرکتی و سرمایه ی فکری بر عملکردشرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد. بر این اساس، پس از مروری جامع بر ادبیات موضوعی مربوط به سرمایه فکری و عملکرد و حاکمیت شرکتی، داده های مورد نیاز از جامعه آماری بین سالهای 1386 الی 1390 با بهره گرفتن از صورت های مالی شرکت ها جمع آوری شده است. سپس با اطلاعات بدست آمده به کمک نرم افزار Excelو Eviews اقدام به استخراج مدل رگرسیونی تبیین کننده اثرات متغیر سرمایه فکری (طبق مدل پولیک) و حاکمیت شرکتی و عملکردشرکت های جامعه آماری بر یکدیگر شده است. نتایج تحقیق نشان داده است که سرمایه فکری طبق رابطه مثبت معنادار با عملکرد شرکت ها دارد همچنین رابطه مثبت معناداری بین حاکمیت شرکتی و عملکرد و نیز بین سرمایه فکری و حاکمیت شرکتی وجود دارد، در نهایت نیز شاخص حاکمیت شرکتی بر رابطه بین سرمایه فکری و عملکرد شرکت ها تاثیر گذار می باشد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

حسابداری همواره در فرایند تهیه و ارائه‌ اطلاعات سودمند برای قضاوت و تصمیم‌گیری استفاده‌ کنندگان صورت‌های مالی ابزار موثری تلقی می‌شود. در این راستا، بیان می‌شود که تمرکز بسیاری از استدلال‌های مطرح شده در حمایت از فلسفه وجودی دانش حسابداری تأکید بر فرایند قضاوت و تصمیم‌گیری استفاده‌ کنندگان است. بر پایه‌ی مبانی نظری حسابداری و گزارشگری مالی کشورهای آنگلوساکسون و همچنین در ایران، سرمایه‌گذاران اصلی‌ترین استفاده‌ کنندگان اطلاعات صورت‌های مالی به شمار می‌روند. این گروه در پی اطلاعاتی هستند که بر پایه‌ی آن ارزیابی مخاطره و بازدهی مورد انتظار سرمایه‌گذاری امکان پذیر شود. [2]

استفاده‌ کنندگان از اطلاعات مالی و خصوصاً سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان، غالباً بر اساس پیش‌بینی عملکرد آتی، تصمیم‌گیری می‌کنند. لذا ارزیابی عملکرد گذشته، همواره یکی از مبانی شکل‌گیری انتظارات آتی و پیش‌بینی آینده است. گزارشات مالی اطلاعاتی را در خصوص میزان سود و اجزای تشکیل دهنده آن ارائه می‌کند و استفاده‌ کنندگان اطلاعات مالی بر اساس این اطلاعات نسبت به ارزیابی، برآورد، پیش‌بینی و سنجش مخاطرات اقدام می‌نمایند. بدین ترتیب حسابداری مالی با ارائه صورت‌های مالی اساسی، اطلاعات تفضیلی در خصوص سود و عوامل تعیین‌کننده آن را در اختیار استفاده‌ کنندگان قرار می‌دهد. [5]

2-1- اهمیت موضوع

با توجه به فرایند خصوصی‌سازی صنایع ایران و جلب مشارکت عمومی در اداره شرکت‌ها، ضروری است به منظور اتخاذ تصمیمات منطقی در مورد سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها و به لحاظ ارزیابی وضعیت سودآوری واحد تجاری و انعطاف‌پذیری مالی در یک سرمایه‌گذاری، شرایطی فراهم شود تا اطلاعات مورد نیاز سرمایه‌گذاران جهت حصول اطمینان از افزایش منافع آن‌ ها در نتیجه سرمایه‌گذاری در واحد مورد نظر در اختیار آنان قرار گیرد. سرمایه‌گذاران برای انجام سرمایه‌گذاری باید سؤالات متعددی را پی‌جو باشند که: سودآوری شرکت در آینده چگونه خواهد بود؟ آیا روند سوددهی همچنان ادامه خواهد داشت یا خیر؟ سیاست‌های تولید و فروش شرکت در آتی چگونه خواهد بود؟ شرکت قدرت پرداخت سود سهام را خواهد داشت؟

انتخاب یک مساله و صورت بندی آن، در قالب یک مسأله علمی و بررسی آن با بهره گرفتن از روش های علمی، شناسایی علل و روابط مربوط به آن و در نهایت برگرداندن آن از زبان علمی به زبان ساده تر یعنی نزدیک کردن اندیشه ها و نظریه های تجریدی و انتزاعی به ذهنیت کسانی است که باید از دستاوردهای تحقیق استفاده کرده و آن را اجراکنند، وظایف اصلی یک پژوهشگر را تشکیل می دهد. پس بیان موضوع تحقیق به زبان علمی، در واقع همان طرح مساله تحقیق در قالبی روشن و دقیق بر اساس ضوابط علمی است.[7]

کمیته ‏Basel‏ (‏BCBS‏) توجهات را معطوف نیاز مبرم به مطالعه، فهم و بهبود حاکمیت شرکتی در ‏موسسات مالی نموده است. پیام اصلی ‏BCBS‏ این است که حاکمیت شرکتی خوب کارایی نظارت را افزایش می دهد. علاوه بر ‏این کمیته معتقد است حاکمیت شرکتی برای گارانتی یک سیستم مالی صحیح مورد نیاز است. تا به حال مطالعات زیادی در ‏حوزه حاکمیت شرکتی انجام گرفته است ولی در حوزه بانکداری این مطالعات اندکند [12]، [21]، [24]، [27] و [30]. می دانیم که بانک ها به دلیل سیستم های اقتصادی که در انها فعالند با مشکلات و موانعی در سطح ‏انجام امور تجاری خود مواجهند که وظیفه حاکمیت شرکتی در این تنگنا خود را نشان می دهد و با چنین مشکلاتی دست و ‏پنجه نرم می کند و سعی در رفع انها دارد.‏

هدف اصلی قانون گذار که سعی در کاهش ریسک سیستماتیک دارد، ممکن است با هدف اصلی سهام داران که سعی ‏و خواستشان افزایش ارزش سرمایه گذاریشان است در تضاد باشد. نقش هیئت مدیره به عنوان مکانیزم حاکمیت شرکتی در ‏بانک ها با دیگر هیئت ها تفاوت دارد و این تفاوت ناشی از رقابت محدودتر در این صنعت، قوانین سفت و سخت تر و عدم ‏تقارن اطلاعاتی بالاتریست که ناشی از ویژگی ها و وظایف خاص این است، می باشد. بنابراین، هیئت مدیره یک مکانیزم ‏کلیدی در نظارت بر رفتار مدیران است و به انها در تدوین استراتژی و اجرا کمک می رسانند. دانش خاص مدیران در مورد ‏پیچیدگی تجارت بانکداری به انها کمک می کند تا به صورت کارا و بهینه مدیران را نظارت کرده و به انها توصیه نمایند.

با افزایش رقابت جهانی و پیشرفت تکنولوژی، سیستم­های حسابداری سنتی با مشکلاتی روبرو شده ­اند. یکی از این مشکلات اساسی، عدم کفایت و ناتوانی آن­ها در سنجش و ملحوظ نمودن سرمایه ­های فکری در صورت­های مالی شرکت­ها است [2]. در سبز فایل، تنها با تکیه بر سرمایه ­های فیزیکی و دارایی­ های مشهود نمی­توان به کارآیی و بهره­وری رسید، بلکه در بدبینانه­ترین حالت تولید نیز، بایستی سرمایه ­های فکری را مد نظر قرار داد تا از این طریق بتوان بر مزیت­های رقابتی شرکت­ها افزود. به تعبیری، سرمایه ­های فكری به عنوان سرمایه واقعی و جزء استراتژیك­ترین سرمایه ­های سازمان­های عصر حاضر به ویژه برای مراكز پژوهشی و سازمان­های دانش­محور، مطرح می­ باشند. لذا سازمان­های دانش­محور، جهت كسب مزیت رقابتی پایدار، نیازمند شناسایی و مدیریت آگاهانه و نظام­مند سرمایه ­های فكری خود می­ باشند [30]. شرکت­هایی که سرمایه فکری را به طور مؤثر اندازه ­گیری، گزارش و مدیریت می­ کنند، مزیت رقابتی برای خود ایجاد می­ کنند چرا که همه دارایی­ های خود را اعم از مشهود و نامشهود شناسایی کرده ­اند و لذا در وضعیت بالقوه کامل برای استفاده حداکثری از دارایی­ هایشان هستند. علاوه بر این، درک ارزش واقعی تمام دارایی ­ها، انعکاس صحیحی از ثروت شرکت بوده و در راستای هدف ارائه اطلاعات شفاف به سهامداران، سرمایه­ گذاران بالقوه و تحلیل­گران بازار می­باشد [31].

3-1- تعریف و بیان موضوع تحقیق

با توجه به گذار جوامع از عصر صنعت به عصر اطلاعات، اهمیت سرمایه ­های فکری در دنیای تجارت نیز رشد یافته است .در طول عصر صنعت، بهای تمام شده دارایی‌ها، كارخانجات و تجهیزات و مواد خام بود كه برای موفقیت یک تجارت لازم بود، اما در عصر اطلاعات این استفاده­ی مؤثر از سرمایه‌های فكری است كه معمولاً در موفقیت یا شكست یک مجموعه، مؤثر است. این موضوع تا به آن­جا پیش می‌رود كه پژوهش­گران در مقالات و اظهارات خود ارزشمندترین و مهم­ترین منابع یک شركت را سرمایه‌های فكری و دارایی‌های نامشهود آن می‌دانند. به نظر آن­ها دارایی‌های مشهود می‌توانند به راحتی كپی‌برداری شوند و یا در یک بازار آزاد خریداری گردند، بنابراین آن­ها نمی‌توانند دارایی‌های استراتژیک یک شركت باشد و مزیت‌های رقابتی برای آن شركت ایجاد كنند [36].

در زمینه سرمایه فکری و نحوه سنجش آن دو دیدگاه وجود دارد که عبارتند از دیدگاه ورودی-محور (Input-based) و دیدگاه خروجی-محور (Output-based). بر اساس دیدگاه خروجی-محور که یک دیدگاه اندازه ­گیری (Measurement) است، ارزش سرمایه فکری برابر با تفاوت ارزش بازار و خالص ارزش دفتری شرکت است [3]. ادوینسون و سولیوان (Edvinsson & Sullivan) كه از پیش­گامان پژوهش در زمینه سرمایه فكری به حساب می‌آیند، تفاوت بین ارزش بازار و ارزش دفتری را به عنوان ارزش سرمایه‌های فكری تعریف می­ كنند. از این دیدگاه (دیدگاه خروجی-محور) سرمایه فكری از سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری تشكیل شده است.

از دیدگاه ورودی-محور که یک رویکرد فرایند-محور (Process-based) است، سرمایه فکری ترکیبی از منابع نامشهود بوده که به قابلیت­ها و رقابت­پذیری منحصر به فرد شرکت کمک می­ کند که در خدمات و محصولات شرکت ریشه دوانیده و باعث ارزش افزوده اقتصادی می­ شود [3].

سرمایه فکری، دانشی است که می ­تواند به ارزش تبدیل شود [11]. [11] سرمایه فکری را ترکیبی از سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری می­ دانند. بونتیس و همکاران سرمایه فکری را در مفهومی که تمامی منابع نامشهود و ارتباطات داخلی آن­ها را شامل می­ شود، معرفی می­ کنند [11]. [9]سرمایه ساختاری را مشتمل بر سرمایه ارتباطی (مشتری) و سرمایه سازمانی می­دانند [9] و هم­چنین بوخ و همکاران (2001) سرمایه سازمانی را ترکیبی از سرمایه نوآوری و سرمایه رویه­ای معرفی می­ کنند [10].

چن معتقد است که سرمایه ­های فکری، شامل طبقه دارایی­ های غیرملموس می­باشد و از نظریه بازی­ها می­توان جهت ارزش­یابی سرمایه فکری بهره گرفت [15]. در مدلی بنام جای­گاه ارزش، سرمایه فکری متشکل از سه جزء اصلی دانسته شده که برای ایجاد ارزش با هم در تعامل می­باشند. این اجزاء سه­گانه عبارتند از سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری (سازمانی) و سرمایه مشتری (ارتباطی). به اعتقاد [11]، جای­گاه ارزش از ادغام سه نوع سرمایه فوق­الذکر جهت نیل به نتایج مطلوب ایجاد می­گردند [11]. در درون این جای­گاه ارزش، سرمایه فکری شرکت دارای خواصی به شرح زیر می­باشد:

1- سرمایه فکری می ­تواند مانند اختراع ثابت و یا مانند ظرفیت­های انسانی منعطف باشد.

2- سرمایه فکری می ­تواند هم شامل ورودی­ ها و هم شامل خروجی­های فرایند ایجاد ارزش باشد، لذا سرمایه فکری دانشی است که می ­تواند به ارزش تبدیل شود و یا محصول نهایی فرایند انتقال دانش باشد.

3- سرمایه فکری از کنش و واکنش سرمایه ­های انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه مشتری ایجاد می­ شود.

4- ارزش مستقیماً و به تنهایی از طریق یکی از این عوامل ناشی نمی­ شود، بلکه تنها از طریق برقراری تعاملی نظام­مند و بهینه میان این سه جزء ایجاد می­گردد. لذا برای این­که سازمان قادر به تبدیل سرمایه فکری به ارزش باشد، ضروری است تا در هر سه زمینه فوق قدرتمند باشد. سرمایه انسانی زیر بنای سرمایه سازمانی است و این دو با هم برای ایجاد سرمایه مشتری در تعامل می­باشند. در مرکز این سرمایه، سرمایه مالی یا ارزش قرار می­گیرد که از تعامل آن­ها ایجاد می­گردد. این تعامل، پویا، مستمر و در حال توسعه می­باشد [11]. بنابراین، سرمایه فکری شامل سه جزء می­باشد:

1- سرمایه انسانی: شامل آموزش، دانش کاری، ویژگی­ها و خصوصیات حرفه­ای.