پیشگفتار …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………دو

تعریف و بیان مسئله ………………………………………………………………………………………………………………………………………..سه

فرضیه ­ها و اهداف …………………………………………………………………………………………………………………………………………..سه

پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….سه

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….1

فصل اول:  شعر و موسیقی

1-1  ارتباط شعر و موسیقی………………………………………………………………………………………………………………………………..9

1-2   موسیقی شعر …………………………………………………………………………………………………………………………………………12

1-3   موسیقی شعر اشعار اوحدی …………………………………………………………………………………………………………………….14

فصل دوم: موسیقی  بیرونی اشعار اوحدی

2-1 موسیقی بیرونی…………………………………………………………………………………………………………………………………………19

2-2  تاثیر وزن بر شعر …………………………………………………………………………………………………………………………………….20

2-3  اوزان به کار رفته در اشعار اوحدی ……………………………………………………………………………………………………………21

2-4  شواهد اوزان به ترتیب بسامد ……………………………………………………………………………………………………………………25

2-4-1 اوزان دوری یا متناوب…………………………………………………………………………………………………………………….32

2-4-2 اوزان کم کاربرد……………………………………………………………………………………………………………………………..33

2-5 وزن رباعی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….35

2-6 بحور به کار رفته در اشعار اوحدی …………………………………………………………………………………………………………….36

2-7 اختیارات شاعری ……………………………………………………………………………………………………………………………………..38

فصل سوم: موسیقی کناری اشعار اوحدی

3-1 موسیقی کناری…………………………………………………………………………………………………………………………………………41

3-1-1 قافیه …………………………………………………………………………………………………………………………………………….41

3-1-2  قافیه و انواع آن در اشعار اوحدی …………………………………………………………………………………………………..42

3-1-2-1 قافیه بدیعی …………………………………………………………………………………………………………………………49

3-1-2-2 قافیه متوازی ………………………………………………………………………………………………………………………..51

3-1-2-3 قافیه میانی …………………………………………………………………………………………………………………………..51

3-1-2-4 همسانی قافیه و ردیف ………………………………………………………………………………………………………….52

3-1-2-5 تکرار قافیه ………………………………………………………………………………………………………………………….54

3-1-2-5-1 ردالقافیه …………………………………………………………………………………………………………………….55

3-1-3 عیوب قافیه …………………………………………………………………………………………………………………………………..57

3-1-4 ردیف …………………………………………………………………………………………………………………………………………..61

3-1-4-1 ردیف در دیوان اوحدی…………………………………………………………………………………………………………63

3-1-4-2  کاربرد ردیف در اشعار اوحدی …………………………………………………………………………………………….63

3-1-4-3 انواع ردیف در اشعار اوحدی ………………………………………………………………………………………………..65

3-1-4-4 ردیف آغازی ………………………………………………………………………………………………………………………70

3-1-4-5 ردیف میانی

 ………………………………………………………………………………………………………………………..72

3-1-4-6 ردیف از نظر کوتاهی و بلندی………………………………………………………………………………………………..72

3-1-4-7 ردیف از نظر موسیقایی و بلاغی …………………………………………………………………………………………….74

3-1-4-7-1تکرار در ردیف …………………………………………………………………………………………………………..74

3-1-4-7-2 ردیف و واج آرایی ……………………………………………………………………………………………………..75

3-1-4-7-3 تناسب در ردیف…………………………………………………………………………………………………………76

3-1-4-7-4 ردیف و تضاد ……………………………………………………………………………………………………………76

3-1-5 هنجارگریزی ردیف ……………………………………………………………………………………………………………………….77

فصل چهارم: موسیقی درونی اشعار اوحدی

4-1 موسیقی درونی ………………………………………………………………………………………………………………………………………..81

4-2 موسیقی درونی در اشعار اوحدی ……………………………………………………………………………………………………………….81

4-2-1 تکرار…………………………………………………………………………………………………………………………………………….81

4-2-1-1 تکرار کلمه…………………………………………………………………………………………………………………………..81

4-2-1-1-1 رد العجز علی الصدر ……………………………………………………………………………………………………82

4-2-1-2تکرار حروف یا آهنگ کلام……………………………………………………………………………………………………..83

4-2-1-3 تکرار واج یا واج واج آرایی ………………………………………………………………………………………………….84

4-2-2جناس …………………………………………………………………………………………………………………………………………..84

4-2-2-1 جناس اشتقاق……………………………………………………………………………………………………………………….85

4-2-2-2 جناس شبه اشتقاق ………­……………………………………………………………………………………………………….85

4-2-2-3 جناس تام ……………………………………………………………………………………………………………………………86

4-2-2-4  جناس خط یا مصحف …………………………………………………………………………………………………………87

4-2-2-5 جناس زاید یا افزایشی…………………………………………………………………………………………………………..87

4-2-2-6 جناس قلب …………………………………………………………………………………………………………………………88

4-2-2-7 جناس لاحق ……………………………………………………………………………………………………………………….89

4-2-2-8  جناس مضارع …………………………………………………………………………………………………………………….89

4-2-2-9 جناس مرکب ………………………………………………………………………………………………………………………90

4-2-2-10جناس ناقص یا محرّف ………………………………………………………………………………………………………..90

فصل پنجم: موسیقی معنوی اشعار اوحدی

5-1 موسیقی معنوی………………………………………………………………………………………………………………………………………..93

5-2 موسیقی معنوی در اشعار اوحدی ………………………………………………………………………………………………………………93

5-2-1 ارسال المثل (تمثیل) ………………………………………………………………………………………………………………………93

5-2-2 استخدام ……………………………………………………………………………………………………………………………………….95

5-2-3 ایهام (توریه) …………………………………………………………………………………………………………………………………96

5-2-3-1 ایهام تناسب ………………………………………………………………………………………………………………………..97

5-2-3-2 ایهام تضاد …………………………………………………………………………………………………………………………..98

5-2-4 تجاهل العارف ………………………………………………………………………………………………………………………………98

5-2-5 تجرید ………………………………………………………………………………………………………………………………………….99

5-2-6 تضاد (طباق) ……………………………………………………………………………………………………………………………….100

5-2-7 تلمیح ………………………………………………………………………………………………………………………………………..101

5-2-8 تنسیق الصفات ……………………………………………………………………………………………………………………………114

5-2-9 جمع ………………………………………………………………………………………………………………………………………….115

5-2-9-1 جمع با تفریق …………………………………………………………………………………………………………………..115

5-2-9-2 جمع با تقسیم ……………………………………………………………………………………………………………………116

5-2-10 حسن تعلیل ……………………………………………………………………………………………………………………………..117

5-2-11 حسن مطلع ………………………………………………………………………………………………………………………………117

5-2-12 حسن مقطع ………………………………………………………………………………………………………………………………118

5-2-13 سیاقة الاعداد (اعداد) ………………………………………………………………………………………………………………….118

5-2-14 سوال و جواب ………………………………………………………………………………………………………………………….119

5-2-15 لف و نشر ………………………………………………………………………………………………………………………………..120

5-2-16 مراعات النظیر …………………………………………………………………………………………………………………………..121

 

نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………………..123

 

فهرست منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………………124

 

فهرست جداول

(2-1) جدول اوزان کاربردی در اشعار اوحدی……………………………………………………………………………………………………23

(3-1) جدول بسامد حروف قافیه در دیوان اوحدی………………………………………………………………………………………………………56

 

فهرست نمودارها

(2-2) نمودار اوزان کاربردی رباعی در اشعار اوحدی ………………………………………………………………………………………….36

(2-3) نمودار بحور کاربردی در اشعار اوحدی…………………………………………………………………………………………………….37

(3-2) نمودار کاربرد انواع ردیف در دیوان اوحدی ……………………………………………………………………………………………..70

(3-3) نمودار بسامد ردیف در دیوان اوحدی……………………………………………………………………………………………………….79

(3-4) نمودار بسامد ردیف در مثنوی های منطق العشاق و جام جم……………………………………………………………………….79

چکیده:

موسیقی شعر از عوامل موثر و مهمی است که به شکل گیری ساختار شعر و تاثیرگذاری آن کمک می کند. شعر اساساً وسیله بیان و آیینه انعکاس احساسات درونی هر شاعر است که ابزار بیان این عواطف و احساسات، موسیقی شعر است و اوحدی برای تبیین عواطف، افکار، اندیشه­ها و علایق و سلایق خود، از عوامل تاثیر گذاری موسیقی بهره گرفته است.

در این رساله که هرچند گامی است کوچک برای آشنایی هر چه بهتر با عواطف، افکار و سبک اشعار اوحدی؛ کوشش شده است که موسیقی اشعار وی، از لحاظ موسیقی بیرونی، کناری، درونی و معنوی (وزن، قافیه و ردیف و نیز انواع آرایه­های لفظی و معنوی) که هر کدام به نوعی در شکل گیری و تاثیرگذاری موسیقی شعر و نایل شدن شاعر به اهداف خود؛ یعنی نفوذ در دل­ها و تحریک عواطف و احساسات، کمک می کنند؛ مور

چكیدة انگلیسی ………………………………………………………………………………………………….. ذ

كلیات ………………………………………………………………………………………………………………………………….. ر

مقدمه  …………………………………………………………………………………………………………………………………. 1

فصل اول: شرح احوال محمود طیاری ……………………………………………………………………………………. 4

1-1 ) زندگی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5

1-2 ) آثار …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5

1-3 ) ویژگی های هنری …………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

فصل دوم: جامعه شناسی ادبیات …………………………………………………………………………………………. 10

2-1 ) بخش اول: درآمدی بر جامعه شناسی ادبیات ………………………………………………………………………………………. 11

2-1-1 ) درآمد ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 11

2-1-2) رابطة جامعه و ادبیات ……………………………………………………………………………………………………………………. 12

2-1-3 ) جامعه شناسی تولید اثر ادبی …………………………………………………………………………………………………………. 15

2-1-4 ) جامعه شناسی محتوای اثر ادبی ……………………………………………………………………………………………………… 16

2-1-5 ) هدف جامعه شناسی ادبیات …………………………………………………………………………………………………………… 17

2-2 )بخش دوم: نقد جامعه شناختی رمان ……………………………………………………………………………………………………… 19

2-2-1)درآمد …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 19

ت

2-2-2) زمینه های اجتماعی داستان و رمان …………………………………………………………………………………………………… 19

2-2-2-1) صنعت چاپ ……………………………………………………………………………………………………………………………… 21

2-2-2-2) پیدایش و گسترش مطبوعات ……………………………………………………………………………………………………… 21

2-2-2-3) تأسیس دارالفنون ……………………………………………………………………………………………………………………….. 22

2-2-2-4) ترجمه …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 22

2-2-3) لوكاچ و نقد جامعه شناختی رمان ……………………………………………………………………………………………………. 23

2-2-4) گلدمن و نقد جامعه شناختی رمان ……………………………………………………………………………………………………. 25

2-2-5) نظریة بازتاب واقعیت …………………………………………………………………………………………………………………….. 29

2-2-6) جایگاه تیپ و شخصیت در رمان ……………………………………………………………………………………………………… 30

2-3) جمع بندی ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 34

فصل سوم: تلخیص داستان ها …………………………………………………………………………………………….. 36

3-1) بخش اول: مجموعة خانة فلزی ………………………………………………………………………………………………………….. 37

3-1-1) دفتر اول ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 37

3-1-1-1) در پای درخت نارنج …………………………………………………………………………………………………………………… 37

3-1-1-2) چل منبر …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 39

3-1-1-3) نقش …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 40

3-1-1-4) شمع های مومی ………………………………………………………………………………………………………………………… 41

3-1-1-5) از هیچ شروع شد ……………………………………………………………………………………………………………………….. 42

 

3-1-2) دفتر دوم ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 43

3-1-2-1) نیاز ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 43

3-1-2-2) آدم زیادی …………………………………………………………………………………………………………………………………. 44

3-1-2-3) تصویر ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 45

3-1-2-4) خانة فلزی …………………………………………………………………………………………………………………………………. 45

3-1-2-5) شاخه های كور ………………………………………………………………………………………………………………………….. 47

3-1-2-6) تهوع …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 47

3-1-2-7) ف نفی می كند ………………………………………………………………………………………………………………………….. 48

3-1-2-8) چپاول ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 49

3-1-2-9) سقوط ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 49

3-1-2-10) شبانه ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 51

3-2) بخش دوم: مجموعة طرح ها و كلاغ ها …………………………………………………………………………………………………. 51

3-3) بخش سوم: مجموعة كاكا ……………………………………………………………………………………………………………………. 53

3-3-1) كاسبكار ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 54

3-3-2) كاكا ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 54

3-3-3) كار به خانة ما آمد ………………………………………………………………………………………………………………………….. 55

3-3-4) نگاه به خوشحالی بود ……………………………………………………………………………………………………………………… 56

3-3-5) شب برفی زمستان چهل و دو …………………………………………………………………………………………………………… 57

3-3-6) یک جیپ دولتی در كوه های الموت ………………………………………………………………………………………………… 58

3-3-7) اقرار ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 59

3-4) بخش چهارم: مجموعة صدای شیر ……………………………………………………………………………………………………….. 60

3-5) بخش پنجم:  مجموعة آن سال برفی ………………………………………………………………………………………………………. 62

3-5-1) زغال پزان ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 64

3-4-2) هشت و نیم ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 65

3-5-3) پروانه …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 66

3-5-5) مینا ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 67

3-5-6) آن سال برفی ………………………………………………………………………………………………………………………………… 67

3-5-7) پالتو ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 67

3-5-8) كج كلاه خان ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 68

3-5-9) رزماری ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

3-5-10) باقالی به چند من ………………………………………………………………………………………………………………………….. 69

3-5-11) تخت روان ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

3-5-12) شمعدانی ها …………………………………………………………………………………………………………………………………. 70

3-5-13) درختزاران برگ خاطره ریخته ………………………………………………………………………………………………………… 72

3-5-14) باد با ما نیست ……………………………………………………………………………………………………………………………… 72

3-5-15) كلت …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 73

3-5-16) شیروانی در باد ……………………………………………………………………………………………………………………………… 73

3-5-17) پنگوئن ها ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 74

3-6) بخش ششم: رمان سینما ……………………………………………………………………………………………………………………….. 76

3-7) جمع بندی …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 82

فصل چهارم: نقد جامعه شناختی داستان ها ………………………………………………………………………….. 84

4-1) مروری بر نظریات مهم در نقد جتمعه شناختی ادبیات ……………………………………………………………………………… 85

4-1-1 )بخش اول:  نقد مجموعة خانة فلزی ………………………………………………………………………………………………… .88

4-1-1-1) نقد داستان چل منبر …………………………………………………………………………………………………………………….. 89

4-1-1-2) نقد داستان شمع های مومی ………………………………………………………………………………………………………….. 91

4-1-1-3) نقد داستان نیاز ……………………………………………………………………………………………………………………………. 93

4-1-1-4) نقد داستان آدم زیادی ………………………………………………………………………………………………………………….. 93

4-1-1-5) نقد داستان خانة فلزی ………………………………………………………………………………………………………………….. 95

4-1-1-6) نقد داستان تهوع ………………………………………………………………………………………………………………………… 95

4-1-1-7) نقد داستان سقوط …………………………………………………………………………………………………………………………96

4-1-2) بخش دوم: نقد مجموعة طرح ها و كلاغ ها ………………………………………………………………………………………… 97

4-1-3) بخش سوم: نقد مجموعة كاكا …………………………………………………………………………………………………………. 104

4-1-3-1) نقد داستان كاسبكار ……………………………………………………………………………………………………………………105

4-1-3-2) نقد داستان كاكا …………………………………………………………………………………………………………………………. 106

4-1-3-3) نقد داستان كار به خانة ما آمد …………………………………………………………………………………………………….. 107

4-1-3-4) نقد داستان نگاه به خوشحالی بود ………………………………………………………………………………………………… 109

4-1-3-5) نقد داستان یک جیپ دولتی در كوه های الموت …………………………………………………………………………… 110

4-1-4) بخش چهارم: نقد مجموعة آن سال برفی ………………………………………………………………………………………….. 111

4-1-4-1) نقد داستان زغال پزان ………………………………………………………………………………………………………………… 111

4-1-4-2) نقد داستان آن سال برفی …………………………………………………………………………………………………………… 113

4-1-4-3) نقد داستان كج كلاه خان ……………………………………………………………………………………………………………. 114

4-1-4-4) نقد داستان رزماری ……………………………………………………………………………………………………………………. 116

4-1-4-5) نقد داستان باد با ما نیست …………………………………………………………………………………………………………… 117

4-1-4-6) نقد داستان كلت ……………………………………………………………………………………………………………………….. 118

4-1-4-7) نقد داستان پنگوئن ها ………………………………………………………………………………………………………………… 119

4-1-5) بخش پنجم: نقد رمانِ رمان سینما ……………………………………………………………………………………………………. 120

4-1-6) جمع بندی …………………………………………………………………………………………………………………………………… 139

فصل پنجم: نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………………….. 140

فهرستمنابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………..145

جدول……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….147

نمودارها …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….149

 

چكیده

هنر و جامعه همواره بر یكدیگر تأثیرات متقابل داشته اند. آثار ادبی (داستان و رمان) از این جهت كه ریشه در اجتماع دارند، پدیده ای اجتماعی محسوب می شوند و بیانگر مسائل اجتماع خود هستند. از سوی دیگر، جنبة واقع گرایانة داستان و رمان در اغلب موارد، سبب شده، این نوع ادبی، آینة اجتماع و بازتاب دهندة مسائل و واقعیت های اجتماع خود باشند.

توصیف پیوندهای جامعه و ادبیات و تبیین نحوة انعكاس واقعیت های اجتماعی در آثار ادبی، هدف جامعه شناسی ادبیات است. لوكاچ و گلدمن، به عنوان بزرگ ترین صاحب نظران عرصة جامعه شناختی ادبیات، رمان را برگردان زندگی اجتماعی و زاییدة جهان نگری نویسنده می داانند. آنها در نظریات خود به بازتاب واقعیت های اجتماعی می پردازند.

این رساله سعی نموده تا با بررسی تحولات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ی عصر نویسنده و جهان نگری او، بیان كند كه ساخت های جامعه و اثر، همواره در پیوند با یكدیگر شكل گرفته اند. از همین رو آن چه در داستان و رمان آمده، بازتابی از واقعیات اجتماعی و آگاهی های جمعی و طبقاتی است. مطالعة هر یک از داستان های طیاری نشان می دهد كه او كم و بیش، مصالح و درونمایة آثار خویش را از بطن اجتماع، تحوّلات اجتماعی و تجربیات زندگی خویش گرفته و با بیان تضادهای جوامع شهری و روستایی، به نقش و تأثیر ساختارها و ریخت های این جوامع پرداخته است.

هدف

مطالعه و تبیین یک اثر ادبی از دیدگاه علم جامعه شناسی با بهره گرفتن از مبانی، اصول و روش های تحقیق،  مسألة اساسی پژوهش انتقادی در این حوزه است. در این تحلیل و بررسی، پژوهشگر به ادبیات به عنوان نهاد و پدیده ای اجتماعی می نگرد. در نقد جامعه شناختی ادبیات، توجه به خاستگاه فکریِ پدید آورندة اثر حائز اهمیّت است. توجه و دقّت نویسنده به بازتاب عینی واقعیات اجتماعی در اثر ادبی از یک طرف و تأثیر ارزش های اجتماعی جامعه و تحوّلات سیاسی بر      شکل گیری انگیزه و خواست نویسنده از سوی دیگر، اصلی مهم در تحلیل و نقد جامعه شناختی ادبیات به شمار می رود.

در این فصل چگونگی تشکیل و انتقال رسوبات معلق و عوامل موثر در رسوبگذاری و اهمیت دانستن سه فرایند فرسایش، انتقال و نهشته شدن مواد رسوبی بیان خواهد شد و در نهایت اهداف و ضرورت­های انجام تحقیق ذکر می­شوند.
تئوری تشکیل و انتقال رسوبات
تمام رسوباتی که به وسیله­ آب و باد حمل می­گردند و نیز تمام رسوبات موجود در دشت­ها در اثر پدیده­ هوازدگی سنگ­ها و صخره­ها به وجود آمده­اند. هوازدگی عملی است که طی آن سنگ­های سخت شکسته و فرسوده می­شوند. اندازه، ترکیب  معدنی، چگالی و عوامل دیگری چون بافت رسوبات، به طبیعت سنگ اصلی بستگی دارد. فرایند هوازدگی به سه بخش هوازدگی شیمیایی، مکانیکی و ارگانیکی تقسیم می­گردد. عوامل موثر در هوازدگی شیمیایی عبارتند از: اکسیژن، دی اکسید کربن و بخار آب که در هوا موجود می­باشند. در حالت­های خاص اسید کربنیک نیز روی سنگ­های گرانیت، آبیت، بیوتید و … موثر می­باشد (شفاعی بجستان،1390).
عوامل مکانیکی نیز سنگ­های اصلی را به قطعات کوچک­تر تبدیل می­ کنند که شامل یخ زدگی آب انبساط ناشی از تغییرات شیمیایی و انبساط و انقباض حاصل از تغییرات ناگهانی درجه حرارت در طول شبانه روز می­باشد. عوامل هوازدگی ارگانیکی شامل میکرواورگانیزم­های خاک و ریشه­ها و تنه­های درختان می­باشد که سبب خرد کردن سنگ­ها می­ شود (شفاعی بجستان،1390).
وقتی­که سنگ اصلی متلاشی گردید، مواد متلاشی شده به وسیله­ رودخانه­ها، باد و یا یخچال­ها، از نقطه­ای به نقطه­ی دیگر حمل و انباشته می­گردند. موادی که به وسیله­ رودخانه­ها حمل و انباشته می­شوند، مواد آبرفتی[1] و موادی که به وسیله­ باد جابجا و انباشته می­شوند، لس[2] و چنانچه به وسیله­ یخچال­ها منتقل و انباشته گردند، رسوبات یخچالی[3] نامیده می­شوند. میزان مواد آبرفتی حمل شده بستگی به اندازه­ ذرات، دبی جریان، شیب کف و خصوصیات فیزیوگرافی حوضه آبریز دارد (شفاعی بجستان،1390).
رسوبات رودخانه­ای به دو صورت منتقل می­شوند یا این مواد درون جریان آب غوطه­ور هستند و همراه با آب در حرکت می­باشند که به آنها مواد رسوبی معلق گفته می­ شود و میزان مواد رسوبی معلق[4] را که در واحد زمان از یک مقطع رودخانه عبور می­ کند بارمعلق می­نامند. از طرفی مواد رسوبی ممکن است در نزدیکی­های بستر به یکی از صور لغزش، غلتیدن و پرش حرکت نمایند که به آنها بار بستر[5] می­گویند. نوع حرکت به صورت بار­معلق یا بار بستر، بستگی به خصوصیات مواد رسوبی، شرایط جریان و خصوصیات رودخانه دارد. در رودخانه­های با شیب تند تحت شرایط سرعت بالا، ذرات شنی هم ممکن است بصورت معلق حرکت کنند، در حالی­که در رودخانه­های با شیب ملایم و سرعت کم، تنها ذرات بسیار ریزدانه و لای به صورت معلق متحرک­اند. از مسائلی که ذرات رسوبی در حین انتقال می­توانند به وجود آورند می­توان خسارات وارد به توربین­ها، پمپ­ها، پایه­ های پل، پوشش کانال­ها و غیره را نام برد (شفاعی بجستان،1390).
عوامل مهم در رسوب­گذاری و راهکارها
متأسفانه بسیاری از فعالیت­های بشری سبب تشدید فرایند­های فرسایش، انتقال و رسوب­گذاری می­گردد، بطور مثال با از بین بردن پوشش گیاهی (جنگل­ها) فرسایش اراضی تشدید و حجم زیادی از مواد رسوبی وارد رودخانه­ها می­ شود. تغییر بدون مطالعه­ رژیم رودخانه، بطور مثال از بین بردن قوسهای رودخانه، باعث تشدید فرسایش مصالح کف رودخانه می­گردد. احداث سد بر روی رودخانه سبب خواهد شد تا رسوبات در پشت سد انباشته شوند و علاوه بر آن تا کیلومترها پایین دست سد، بستر رودخانه به تدریج عمیق شود. احداث پل بر روی رودخانه باعث خواهد شد تا کف و سواحل رودخانه در اطراف محل پل شسته شود. معادن تولید شن و ماسه باعث می­شوند تا شرایط تعادلی به وجود آمده از بین بروند و در نتیجه فرسایش و رسوب­گذاری شدت یابد. از آنجا که خسارات وارد شده توسط رسوبات رودخانه­ای به طبیعت، کشاورزی و سازه­های آبی ساخته شده بر روی یا در کنار رودخانه­ها بسیار گسترده و وسیع و زیان آور است، شناخت دقیق این علم برای متخصصان و مهندسان آب ضروری می­باشد (شفاعی بجستان، 1390).
برای جلوگیری و یا به حداقل رساندن خسارات وارد شده باید سه فرایند فرسایش، انتقال و نهشته شدن مواد رسوبی را مورد مطالعه قرار داد. این فرایندها دارای پیچیدگی خاصی می­باشند، زیرا عوامل موثر در به وجود آوردن این فرایندها بسیار زیاد می­باشند. در فرایند فرسایش، ذرات رسوبی در اثر ضربه­ی قطره­های باران و یا در اثر حرکت آب از بستر خود جدا می­شوند. سپس ذرات جدا شده در آستانه­ی حرکت قرار می­گیرند و در صورتی که نیروهای وارد شده از سوی جریان آب بیشتر از نیروهای مقاوم باشد، ذره همراه با جریان آب منتقل می­ شود. شرایط شروع آستانه­ی حرکت ذرات و میزان انتقال آنها، به خصوصیات مواد رسوبی چون اندازه، شکل و چگالی ذره، به خصوصیات جریان، نظیر سرعت و عمق، به خصوصیات سیال نظیر لزجت و جرم واحد حجم سیال و نیز به خصوصیات شکل کانال یا رودخانه نظیر شعاع هیدرولیکی، شیب و غیره بستگی دارد. چنانچه در مسیر انتقال به هر دلیلی نیروهای وارد شده از طرف جریان آب کاهش یابد، ذرات رسوبی ترسیب (رسوب گذاری) خواهند شد (شفاعی بجستان، 1390).
هر یک از فرایندهای سه گانه­ی فرسایش، انتقال و رسوب گذاری می­توانند مشکلاتی را به وجود آورند. بطور مثال فرسایش باعث از بین بردن زمین­های کشاورزی، تخریب سازه­های کنار رودخانه­ها، تخریب پل­ها و سایر بناهای مجاور رودخانه­ها و همچنین موجب عمیق­تر شدن بستر رودخانه­ها می­ شود.
برای مقابله با مشکلاتی از قبیل رسوب­گذاری در بستر رودخانه­ها و در نتیجه ایجاد جزایر، رسوب گذاری در محل ورود رودخانه به دریا و پی­آمد آن تشکیل دلتا، رسوب­گذاری در مخازن سدها و در نتیجه کاهش ظرفیت آن و مشکلات غیر مستقیم دیگری که توسط فرسایش، انتفال و نهشته شدن رسوبات به وجود می­آیند، در مرحله­ اول باید طبیعت و چگونگی حرکت رسوب شناخته شود، در مرحله­ دوم عوامل موثر در فرسایش شناسایی گردد و در مرحله­ سوم مقدار و میزان مواد رسوبی منتقل شده را بتوان بطور دقیق تعیین و محاسبه کرد تا بتوان در طراحی سازه­های آبی مورد استفاده قرار داد (شفاعی بجستان، 1390).
اهداف و ضرورت­های انجام تحقیق
از جمله ضرورت­های موضوع برآورد بارمعلق و آثار انتقال رسوبات و همچنین اهمیت و پی­آمد استفاده از روش­های آماری، می­توان موارد زیر را یادآور شد:
فرسایش سطح حوضه، حمل ذرات رس[6] و لای[7] و فرسایش بستر و کناره­ها مهم ترین عوامل تشکیل دهنده بار رسوبی رودخانه­ها به شمار می­آیند. چنانچه به هر دلیلی در مسیر، سرعت جریان و یا پتانسیل حمل رسوبات کاهش یابد، ذرات رسوبی که روش­های متعددی جهت برآورد بار رسوبی و در نتیجه دیگر امکان حمل آنها توسط جریان وجود ندارد در بستر رودخانه بر جای مانده و با تغییر در شیب، شکل مقطع عرضی و یا پلان، موجب تغییر مورفولوژی رودخانه می­شوند. در نتیجه در پیش بینی تغییر مورفولوژی رودخانه، تعیین بیلان رسوبی از اهمیت خاصی برخوردار است (جواهری و همکاران، 1384).

• ذرات معلق در آب رودخانه­ها که تبدیل به رسوب می­شوند از مشکلات اصلی مدیریت سدها می­باشند. لذا پیش از احداث سدها و سایر تأسیسات هیدرولیکی نیاز به مطالعه­ بارمعلق رودخانه­ها می­باشد. بدیهی است که با توجه به محدود بودن دوره­ های آماری و تغییرات گسترده­ی شرایط هیدرولوژیکی و حفاظتی حوزه­ آبریز و رودخانه، عموماً استفاده از روش­های درون یابی یا برون یابی ضروری می­ شود که طبعاً احتمال خطا را افزایش می­دهد (پوراغنائی و همکاران، 1386).
• آب و خاک از منابع اصلی حیات بشر هستند و نقشی که این دو ماده­ی مهم در توسعه­ اقتصادی و پیشرفت جوامع داشته اند بر کسی پوشیده نیست، لیکن از همان هنگامیکه دست بشر در اکوسیستم متعادل حیاتی وارد شد، پاره­هایی از همین طبیعت رو به فنا و نابودی گذاشت. رودخانه­های کشور ما در مقایسه با رودخانه­های جهان رسوب بالایی را حمل می­ کنند. این امر نشان دهنده شدت فرسایش و وضعیت نامناسب منابع طبیعی (فشار بیش از حد به مراتع، تخریب اراضی جنگلی و بهره برداری نامناسب از اراضی کشاورزی) می­باشد. میزان رسوب بالا علاوه بر اینکه ما را به تفکری برای ارائه­ راه حل­هایی جهت کاهش فرسایش ویژه رهنمون می­ کند، شناخت وضعیت رسوبدهی حوزه و برآورد دقیق میزان رسوب خروجی را نیز ضروری می­سازد (مساعدی و همکاران، 1388).

• 

•  

• طول عمر سدها بیشتر تابع نرخ رسوب گذاری در مخزن آن می­باشد تا مسائل سازه­ای، اغلب سدهایی که تا کنون با مشکل رسوب و کاهش عمر مفید مواجه بوده ­اند به گونه­ ای که در بعضی موارد مانند سد سفیدرود حجم مفید مخزن در کم­تر از 20 سال بهره ­برداری به میزان قابل ملاحظه­ای کاهش یافته است. از آنجایی که انباشته شدن رسوبات در مخازن سدها به دلیل عمق آب زیاد روی آن­ها با تراکم فوق­العاده زیاد و چسبندگی ذرات همراه می­باشند، لذا خارج نمودن رسوبات از مخزن جهت تجدید ظرفیت آن مستلزم صرف هزینه­ های زیاد است که در بعضی موارد هزینه­ بازیابی حجم از دست رفته برابر و یا حتی بیشتر از احداث سد جدید خواهد بود (شفاعی بجستان، 1390).
• از مطالعات و تحقیقات گذشته بدیهی است که هرچه دبی جریان بیشتر باشد، دبی رسوب نیز بیشتر خواهد بود، یعنی دبی رسوب به صورت یک رابطه­ مستقیم نسبت به دبی آب تغییر می­ کند، لذا در زمان­های سیلابی همواره شاهد افزایش بی رویه­ی انتقال رسوبات خواهیم بود که شناخت و آگاهی از روش­های مهار و انتقال رسوبات را به خصوص در مواقع سیلابی که می­توانند اثرات جبران ناپذیری به بار آورند را امری حیاتی و ضروری می­سازد. به گونه­ ای که همانطور که از شکل (1-1) پیداست، گاهی شاهد خواهیم بود در مواقع طغیان سیل، با رسم شکل دبی آب و دبی رسوب، منحنی دبی رسوب از دبی آب نیز پیشی گرفته که ضرورت مطالعات برآورد رسوب را دوچندان می­ کند:

شکل زیر که برگرفته از مطالعه­ روویرا و باتالا[8] (2006) می­باشد، نشان دهنده­­ی چگونگی تغییرات دبی آب و رسوب نسبت به هم در حوزه­ آبخیز مدیترانه، توردرای پایین (اسپانیا) می­باشد:
شکل (1-1): تغییرات دبی رسوب نسبت به دبی آب در حوزه­ اسپانیا
(برگرفته از روویرا و باتالا، 2006)
شکل (1-2) نیز نشان دهنده تغییرات دبی رسوب نسبت به دبی آب می­باشد که مربوط به یکی از حوزه های قره­سو استان کرمانشاه می­باشد (یوسفوند و همکاران، 1383):
شکل (1-2): تغییرات دبی رسوب نسبت به دبی آب در حوزه­ آبخیز قره­سو
(برگرفته از یوسفوند و همکاران، 1383)
استان کهگیلویه و بویراحمد بعد از استان­های شمالی و حاشیه­ دریای خزر، دومین منطقه­ پربارش کشور ایران می­باشد که در برخی سال­ها میزان نزولات جوی حتی به بیش از 1000 میلیمتر  می­رسد. سدهای مهمی چون کوثر، مارون و مجموعه سدهای کارون از رودخانه­های این استان تغذیه می­شوند. طبعاً با توجه به پتانسیل قابل توجه بارندگی در حوضه­های بالادست استان، حجم قابل توجهی رسوب به وسیله­ سیلاب در فصل­های پربارش و حتی در بهار در اثر ذوب برف در مسیر رودخانه­ها و به سمت پایین­دست جریان می­یابند که اهمیت مطالعات برآورد رسوبات معلق را بیشتر می­ کنند. تاکنون تحقیق جامعی در مورد مطالعه­ روابط و شناخت رفتار رسوبات معلق و ارتباط هیدرولوژیکی آن با دبی جریان رودخانه­ای و رواناب سیلاب­ها در این منطقه انجام نشده است.
 لذا پژوهش حاضر برای تشریح رفتار هیدرولوژیکی رسوبات معلق در رودخانه­های مهم استان انجام می­ شود و نتایج آن می­توانند در پیش­بینی­های بعدی مورد استفاده قرار گیرند.
ساختار پایان نامه
کلیه­ مطالب این پایان نامه در پنج فصل بصورت کلی ارائه خواهند شد که مباحث کلیدی هر یک از این پنج فصل به اختصار در زیر ارائه شده است:

• فصل اول: کلیات

 در این فصل چگونگی تشکیل و انتقال رسوبات به همراه اهداف و ضرورت­های انجام تحقیق ذکر می­شوند.

• فصل دوم: پیش زمینه و سابقه­ پژوهش

در این فصل روش­های برداشت بارمعلق به همراه نقد و بررسی نتایج سایر محققین در زمینه­ برآورد رسوبات معلق ارائه خواهند شد.

• فصل سوم: مواد و روش­ها

در این فصل حوضه­های آبخیز استان معرفی می­گردند و سپس مشخصات ایستگاه­های هیدرومتری انتخاب شده به همراه تشریح روش­های هیدرولوژیکی مورد استفاده در پایان نامه و معرفی پارامترها و معیارهایی که پایه و اساس انتخاب مدل بهینه می­باشند، ارائه خواهند شد.

• فصل چهارم: بحث و نتایج

در این فصل روابط و شکل­های به دست آمده به همراه برآورد میزان انتقال رسوبات معلق در فصل­های مختلف سال ارائه خواهند شد و در آخر با ترکیب، تجزیه و تحلیل پارامترهای انتخاب مدل بهینه، روش­ها و روابط بهینه برای هر ایستگاه ارائه خواهند شد.

• فصل پنجم: نتیجه ­گیری و پیشنهادات

مقدمه. 2
ساختار کلی تحقیق …….5
1-1 بیان مسأله. 6
1-2 اهمیت وضرورت تحقیق.. 7
1-3 اهداف تحقیق.. 8
1-4 پرسش اصلی تحقیق.. 8
1-5 فرضیه‌های تحقیق.. 8
1-6 تعاریف عملیاتی تحقیق.. 8
1-6-1 بارش…. 8
1-6-1-1 عوامل وقوع بارش…. 9
1-6-1-1-1 عامل صعود. 9
1-6-1-1-2 منابع رطوبتی.. 11
1-6-1-2 عوامل مؤثر بر آب و هوای ایران با تآکید بر عنصر بارش…. 12
1-6-1-2-1 عوامل محلی.. 12
1-6-1-2-1-1 موقعیت جغرافیایی.. 12
1-6-1-2-1-2 ناهمواریها 12
1-6-1-2-2 عوامل بیرونی.. 14
1-6-1-2-2-1 اثر همسایگان.. 14
1-6-1-2-2-2 اثر سرزمین‌های دور 18
1-6-2 اقلیم.. 20
1-6-2-1 گازهای گلخانه‌ای.. 20
1-6-2-2 الگوهای ارتباط از دور 21
1-6-3 پارامترهای متأثر از تغییرات اقلیمی.. 22
1-6-3-1 بارندگی و بخار آب… 22
1-6-3-2 درجه حرارت… 23
1-6-3-3 تغییر در میزان یخ و برف… 24
1-6-3-4 سطح آب دریاها 24
1-6-3-5 الگوهای پیوند از دور 25
1-6-3-5-1 چرخه اتمسفری.. 25
1-6-3-5-2 النینو نوسانات جنوبی ENSOو نوسانات اطلس شمالی NAO … 26
1-6-4 تغییر در اکوسیستم.. 27
1-6-5 سوانح طبیعی متأثر از تغییرات آب و هوایی.. 27
1-6-6 بررسی میزان همبستگی سری زمانی بارش طولانی مدت با ناهنجاری‌های بارش جهانی به عنوان شاخصی برای بررسی تغییر اقلیم.. 28
 
فصل دوم:  پیشینه­ی تحقیق
2-1 پیشینه­ی تحقیق در ایران.. 30
2-2 پیشینه­ی تحقیق در جهان.. 38
 
فصل سوم: مواد و روش ها
3-1 منطقه مورد مطالعه. 50
3-2 ایستگاه های مورد مطالعه. 50
3-3 اقلیم وهواشناسی منطقه. 54
3-4 تجزیه وتحلیل داده‌ها 57
3-5 روش تحقیق.. 58
3-6 آزمون‌های آماری جهت بررسی روند. 58
3-6-1 آزمون من کندال روش اول.. 60
3-6-2 آزمون آماری من –کندال روش دوم. 64
3-6-3 تخمین گر سِن.. 67
 
فصل چهارم: نتایج وبحث
4-1 مشخصات کلی بارش منطقه. 70
4-2- بررسی روند بارش منطقه در دوره 44 ساله (2008-1965 ) 71
4-2-1 بررسی آماری تغییرات زمانی.. 71
4-2-2 بررسی نتایج آزمون ترسیمی من کندال روش اول.. 76
4-2-3- پهنه‌بندی نتایج آزمون من-کندال   دوره 44 ساله. 90
4-2-4- بررسی آماری تغییرات مکانی.. 92
4-3  ارتباط بین دما با بارش…. 95
 فصل پنجم: نتیجه گیری
5-1 نتیجه‌گیری.. 96
5-2 پیشنهادات ………. 97
منابع و مآخذ. 99
الف) منابع فارسی.. 99
ب) منابع لاتین.. 102
ضمائم.. 111
چکیده
هدف از انجام این پایان‌نامه، بررسی روند تغییرات بارش سالانه 37 ایستگاه منتخب در کل ایران با بهره گرفتن از روش ناپارامتری می‌باشد. دو آزمون من کندال و تخمین گر سن که جزء متداول‌ترین روش‌های ناپارامتری به شمار می‌روند، جهت تحلیل رونده داده‌های بارندگی و دما در مقیاس‌های سالانه به کار گرفته شدند. 37 ایستگاه سینوپتیکی واقع در حوزه ایران که در بازه زمانی 1965 تا 2008 دارای آمار بودند انتخاب، و دو آزمون فوق بر روی داده‌های آنها اعمال گردید، و نتایج حاصل از این دو روش با هم مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کارایی دو روش فوق در تحلیل روند بارندگی‌ها ودما در بیشتر مواردشبیه هم است. و نشان دهنده وجود روند کاهشی معنی‌دار برای مجموع بارش سالیانه و روند مثبت معنی‌دار برای دمای متوسط سالیانه می‌باشد.
کلید واژه ­ها:  تحلیل روند، بارش، روش ناپارامتری، من کندال، تخمین گرسن
 
مقدمه
یکی از روش های متداول جهت تحلیل سری‌های زمانی هیدرومتئورولوژیکی، بررسی وجود یا عدم وجود روند در آنها با بهره گرفتن از آزمونهای آماری می‌باشد. اصولاً وجود روند در سری‌های زمانی هیدرومتئورولوژیکی ممکن است ناشی از تغییرات تدریجی طبیعی و تغییر اقلیم یا اثر فعالیتهای انسانی باشد(بروک و کارتز 1953،414). اثبات وجود روند معنی‌دار در یک سری زمانی بارندگی به تنهایی نمی‌تواند دلیل قاطع بر وقوع تغییر اقلیم در یک منطقه باشد، بلکه فرض رخداد آن را تقویت می کند(سیرانو و همکاران 1999، 86).
همانند بسیاری از پدیده های طبیعت، آب و هوا نیز متغیر است. اقلیم تأثیر مستقیم در شدت و توزیع بارش‌ها دارد، که این به نوبه خود اثر زیادی برروی فرسایس خاک، نوسانهای سطح سفره‌های آب زیرزمینی و وقوع سیل بجا می‌گذارد، انجام پژوهش‌های مرتبط باتغییر اقلیم برای آمادگی هرچه بیشتر جهت مقابله با هزینه‌های خسارت بار ناشی از این تغییر بسیار ضروری می‌باشد.
ایران با مساحتی در حدود 1648000 کیلومتر مربع در جنوب غرب آسیا قرار گرفته و تقریبا از 25 تا 40 درجه شمالی و 24 تا 64 درجه شرقی گسترش دارد.
رشته کوههای اصلی ایران، البرز و زاگرس می‌باشند که به ترتیب از غرب به شرق و از شمال به جنوب شرق امتداد دارند. این رشته کوهها نقش بسیار مهمی در توزیع ناهمگون زمانی و مکانی بارندگی در کل کشور ایفا می‌کند.
آگاهی ازروند تغییرات بارش یک مکان می‌تواند بسیاری از مدیران و دست‌اندرکاران مرتبط با آب را نسبت به تصمیم‌گیری‌های آینده خود در ارتباط با اجرای پروژه‌های عمرانی یاری دهد. اقلیم ایران به استثنای سواحل شمالی و منطقه کوهستانی غرب کشور، خشک و نیمه خشک است.
قرارگیری بخش‌های زیادی از ایران در کمربند خشک و نیمه‌ خشک جهان ازیک سو و داشتن نقش تعیین کننده‌ای که نزولات جوی در تأمین آب کشور برعهده درند از سوی دیگر، باعث شده که آگاهی بیشتر نسبت به روند تغییرات بارش ایران از اهمیت چشم‌گیری برخوردار باشد.

 

آب و هوای ایران با تابستان‌های گرم و خشک و زمستان های سرد به ویژه در قسمتهای داخلی کشور، بی‌نهایت قاره‌ای است. دامنه تغییرات دمای هوا در ایران در حدود 22 تا 26 درجه سانتی‌گراد است. دوره بارندگی در بخش‌های عمده ایران از آبان تا اردیبهشت به طول می‌ انجامد و در پی آن دوره خشک و گرم فرا می‌رسدکه از اردیبهشت تا آخر مهرماه ادامه دارد. میانگین بارندگی در ایران در حدود 240 میلی‌متر است که بیشترین میزان آن در دشتهای حاشیه دریای‌خزر و دامنه‌های البرز و زاگرس به ترتیب با 1800 و 480 میلی‌متر روی می‌دهد. با وارد شدن به دشتهای داخلی شرق و مرکز ایران مقدار بارندگی با پیروی از توپوگرافی محل به کمتر از 100 میلی‌متر کاهش می‌یابد.
از نظر سینوپتیکی اب و هوای بیشتر بخش‌های ایران به ویژه در دوره گرم سال، تحت تأثیر سامانه پرفشار جنب حاره قرار دارد. این پدیده باعث به وجود آمدن تابستانهای بسیار گرم و خشک در این مناطق می‌شود.
قسمت عمده بارندگی در گستره ایران به وسیله سامانه‌های مدیترانه‌ای تولید می‌شوند که از غرب به شرق در بستر بادهای غربی به ایران وارد می‌شوند. تغییرات سامانه‌های سینوپتیکی و تغییرات سال به سال در تعداد سامانه‌های که به ایران وارد می‌شوند، عامل اصلی ضریب تغییرات بزرگی سالانه در کشور به شمار می‌رود.
سامانه‌های جبهه مدیترانه‌ای که در ارتباط با جریانهای هوای غربی وارد کشور می‌شوند، بخش اصلی بارندگی‌های کل کشور را در آخر پاییز و فصل زمستان تأمین می‌کنند. علاوه بر سامانه‌های جبهه‌ای مدیترانه‌ای، سامانه‌های باران‌آور سودانی نیز که از جنوب‌غرب وارد ایران می‌شوند، سهم عمده‌ای از بارندگی‌های غرب و جنوب‌غرب ایران را تشکیل می‌دهند. در منطقه کوهستانی شمال‌غرب کشور رگبارهای تندری و همرفتی از فرایندهای اصلی جوی هستند که موجب بروز بارندگی در فصل بهار و ابتدای تابستان می‌شوند. این سامانه‌های باران‌آور تنها در بخش‌های غربی کشور فعال هستند و زمانی که به مرکز و شرق کشور می‌رسند، رطوبت کافی برای تولید ابر و بارش ندارند، از این رو منطقه مرکزی و شرقی کشور مستعدترین منطقه برای بروز خشکسالی است. زیرا تغییرپذیری درون سالی و بین سالی بارندگی در این منطقه بسیار زیاد است و مقدار بارندگی سالانه و ماهانه از ضریب تغییرات بزرگی برخوردار است. این منطقه که بیش از نیمی از کشور را در بر می گیرد، به وسیله کوههای البرز و زاگرس احاطه شده است.
کوههای زاگرس همانند یک دیوار، رطوبت سامانه‌های باران‌آور را می‌گیرد؛ در نتیجه هوایی که به این منطقه می‌رسد، پتانسیل لازم را برای ایجاد بارندگی ندارد. این پدیده موجب بی‌نظمی بسیار زیادی، در بارندگی این منطقه می‌شود. نبود بارندگی از اردیبهشت تا مهر ماه به همراه دمای زیاد موجب تبخیر و تعرق شدید و در نتیجه کمبود شدید آب می‌شود.
نوسانات بارندگی عموماً بیشترین تأثیر را بر اقتصاد کشورهای غنی و فقیر داشته و خواهد داشت. اهمیت و دامنه این تغییرات به حدی است که می‌تواند موجبات بحران‌های سیاسی اجتماعی را فراهم نموده و حتی سقوط یا دوام دولت ها را موجب می‌گردد.
بیشتر انرژی مصرفی بشر سوخت‌های فسیلی از جمله روغن، بنزین و موارد مشابه می‌باشد. مصرف این سوخت‌ها سبب می‌شود غلظت گاز دی‌اکسیدکربن که از گازهای گلخانه‌ای اصلی محسوب می‌شود در اتمسفر افزایش یابد. این گازها اتمسفر و فضای اطراف زمین را به صورت یک محفظه درآورده به طوری که طول موجهای بلند منعکس شده از زمین نمی‌توانند از آن خارج شوند و این عمر باعث گرم شدن لایه سطحی زمین و لایه‌های زیرین اتمسفر و در نهایت گرم شدن زمین و اتمسفر می‌شود. تغییر در زمان و مقدار بارش موثر، به نحوی که در زمستان بارش بیشتر و در تابستان بارش کمتر می‌شود، تغییر مقدار بیشینه ،کمینه و میانگین بارش، تغییر در بیشینه و کمینه درجه حرارت، به طوری که تابستان‌ها گرمترو زمستان‌ها سردتر می‌شوند، که این مسئله موجب می‌شود اقلیم منطقه تحت تأثیر این پدیده، به سمت اقلیم خشک حرکت کند. تغییر در زمان ذوب برف، تغییر طول دوره رشد و زمان برداشت گیاهان، افزایش ارتفاع از سطح آب دریاها و اقیانوس‌ها، نازک شدن و کاهش مساحت یخ ها در قطب شمال، تغییر در میزان و کیفیت منابع آبی را می‌توان به عنوان اثرات مهم این پدیده ذکر نمود.
از طرفی افزایش گازهای گلخانه‌ای در هر منطقه اثر یکسانی ندارد و در برخی نواحی سبب افزایش و در بعضی نواحی موجب کاهش بارش می‌شود. تغییر الگوی دمایی و نوسان‌های محسوس در میزان بارندگی که از علائم قابل توجه پدیده تغییر اقلیم می‌باشد، اثرات نامطلوبی همچون کاهش منابع آب، افزایش سطح دریا، تخریب جنگل‌ها، تناوب و تشدید خشکسالی و تهدید سلامت انسان‌ها را به دنبال خواهد داشت و این امر به صورت غیر مستقیم منجر به آسیب‌های اقتصادی به کشورها در اثر مقابله با این اثرات خواهد گردید.
دو نوع اسیب‌پذیری به خاطر افزایش بارش مورد توجه می‌باشد:1-تغییراتی در نرخ بارش میانگین در مناطقی که کشاورزی دیم دارند. 2-تغییراتی در فراوانی وقایع غیرمترقبه  بارش در مناطقی که مساعد سیل و طوفان می‌باشند. در مورداول افزایش بارش در مناطق وابسته به بارش می تواند سودآور داشته باشد.
درحالی که کاهش بارش می تواند تأثیر منفی داشته باشد در مناطق خشک و نیمه خشک که فراهم نمودن آب شرب مشکل اساسی می‌باشد، تغییر اقلیم باعث مشکلات جدی در زمینه تأمین آب شرب در این مناطق خواهد شد. همچنین افزایش سیل و طوفان در مناطقی که مستعد این پدیده‌ها می‌باشد، باعث افزایش آلام مردم می‌گردد. اجرای طرح‌های کنترل سیلاب در این مناطق آسیب‌پذیری جامعه را کاهش می‌دهند. از آنجایی که این گونه طرح ها مستلزم صرف بودجه هنگفتی است، اطلاع در زمینه تغییر اقلیم در آینده در مناطق مورد نظر ضروری می‌باشد. غیر محتمل است که تمامی تغییرات هیدرولوژیکی ناشی از تغییر اقلیم سودمند باشد. برای مناطق مختلف تأثیر تغییر اقلیم و میزان خسارت و سودمندی آن متفاوت می‌باشد.
مطالعات انجام شده در سال‌های اخیر، که در فصل سوم شرح داده می‌شود، نشان دادند که پدیده النینیو نوسانات جنوبی[1] ( ENSO)به عنوان یک عامل مهم جهت توجیه واریانس بارندگی در مناطق مختلف جهان و از جمله ایران به کار رفته است.
شاخص بارش نوسانات جنوبی ESPI[2] که به عنوان معیاری برای وقوع النینیوولانینا می‌باشد، با در نظر گرفتن دوره 1990-1961 میلادی(مطابق با طولانی ترین دوره بارش) به صورت ماهانه مورد استفاه قرار می‌گیرد. تغییرات در نوسانات اطلس شمالی (NAO)[3] برای شرح افزایش و کاهش بارش در سال‌های تغییر در ایستگاه های مورد مطالعه به کارگرفته می‌شود.
این تحقیق تغییرات بارش سالانه در تمام ایستگاه های کشور را از سال 1965 تا 2008 را مورد بررسی قرار می‌دهد. هدف از این مطالعه، به طور کلی بررسی روند تغییر خصوصیات بارش در کل کشور به لحاظ تغییرات زمانی و مکانی آن، وارتباط ان با دمای منطقه و شناسایی آستانه‌های تغییر اقلیم و ارتباط این تغییرات با ناهنجارهای جهانی به همراه تعیین مناطقی که این تغییرات حداکثر بوده، به منظور مدیریت منابع آب بلند مدت منطقه است.
روش آماری مورد استفاده شامل روش ناپارامتری من – کندال وتخمین گر سن می‌باشد.
ساختار کلی پایانامه
1ـ در فصل اول پس از ارائه تعاریف کلی به تشریح مسئله بارش وتغییر اقلیم وجوانب مختلف پرداخته میشود.
2ـ در فصل دوم پیشینه تحقیق در ایران وجهان مورد بررسی قرار میگیرد.
3ـ در فصل سوم داده‌ها وایستگاه‌های مورد مطالعه معرفی واز لحاظ اقلیمی مورد بررسی قرار گرفته ودر مورد روش‌های تحقیق به تفصیل اورده شده است.
4- نتایج به دست امده برای همه ایستگاه‌ها بحث شده ودر پایان نتیجه‌گیری وپیشنهادات ارائه گردیده است.
1-1 بیان مسأله
افزایش سریع جمعیت كه از قرن گذشته شروع شده است همراه با افزایش نیاز به مواد غذایی و نیاز به انرژی كه خود از توسعه شتابان صنعتی ناشی می‌شود باعث استفاده از منابع سوخت فسیلی و افزایش میزان گازهای گلخانه‌ای گردیده‌ است. افزایش غلظت این گازها كه عمدتا شامل  CO2،CH4  ، H2O و N2O می‌گردند باعث به تله افتادن انرژی بازتاب شده توسط كره زمین و در نتیجه افزایش تدریجی دما می‌شود.
هوگتون و همكاران (1996) معتقدند كه اگر افزایش گازكربنیک با همین شدت ادامه یابد دمای كره‌ی زمین به گرمترین میزان در چهل میلیون سال گذشته خواهد رسید. او گرمایش زمین در اثر پدیده‌ی گلخانه‌ای را باعث تاثیر بر دمای آب، الگوی بارندگی، شدت تبخیر و تعرق، زمانبندی و بزرگی سیلابها و فراوانی و شدت طوفانها می داند.
هیات بین دول تغییر اقلیم (IPCC) با برگزاری نشستها وتهیه نشریاتی نسبت به تعیین سناریوهای آینده كره‌ی زمین ناشی از افزایش گازهای گلخانه‌ای در حالات مختلف و با بهره گرفتن از مدلهای عمومی گردش جو (GCM) پرداخته است.
بی‌شك تغییر در دمای هوا علاوه بر تاثیر بر تبخیر و تعرق از سطح خاك و گیاه بعلت تغییراتی كه بر ذخیره سطحی و زیر سطحی آب در خاك ایجاد می‌كند، می تواند اثر مستقیمی بر روی میزان سیلاب و فراوانی آن بجا گذارده و آبنمود سیلابها را با تغییرات اساسی روبرو كند. نظر به اهمیت سیلابها در طراحی مخازن سدها و سرریز احداثی اثر مستقیم تغییر در سیلابها در طراحی و هزینه‌های احداث سدها خواهد بود كه ریسك خطر را افزایش می‌دهد و تبعا هزینه مقابله با خطر را افزایش خواهد داد. چراكه تغییر در میزان سیلابها باعث تغییر در دبی سیلابهای با دوره بازگشت مشخص می‌گردد و از طرف دیگر تغییر در آبنمود سیلاب ورودی مخزن می‌تواند باعث تغییر در پاسخ مخزن ودرنتیجه تغییر در حجم تعدیل طغیان و منحنی فرمان سد گردد. از سوی دیگر رخداد خشكسالی با دوره بازگشت بالا كه ناشی از تغییرات اقلیمی می‌تواند باشد نیازمند نوعی سازگاری جدید در بهره برداری از منابع آب و خاك تحت شرایط جدید برای تطابق نیازها و منابع می‌باشد. وقوع خشكسالی با تداوم بالا پتانسیل سیل‌خیزی حوضه را بخصوص در اولین بارندگیها بمیزان قابل توجهی بالا می‌برد.‌ در حوضه‌های با بارشهای بشكل برف جبهه‌های گرم باران‌زا می‌تواند حجم عظیمی از سیلاب را در اثر ذوب ناگهانی برف ذخیره شده در حوضه تشكیل دهد كه سیلابهای زمستان سالهای 1383 و 1384 در استان چهارمحال و بختیاری نمونه‌ای از این سیلابها بود.
بستر مناسب از عنصر بارش و دما برای مطالعه تغییر اقلیم در کشور، داده‌های شبکه ایستگاه‌های سینوپتیک سازمان هواشناسی است که به طور عمده از سال 1951 کار دیدبانی عناصر اقلیمی جوی را در چارچوب دستورالعمل‌های سازمان هواشناسی جهانی شروع کرده‌اند.‌ گرچه در ایران تعداد محدودی ایستگاه با سنوات آماری حدود 100 سال و آن هم با داده‌های ناقص وجود دارد، ولی از میان این ایستگا‌‌‌هها نیز ایستگاه بوشهر دارای طولانی‌ترین آمار از سال 1878 به بعد می‌باشد که در مقایسه با بعضی از کشورها که بیش از 200 سال آمار داده‌های هواشناسی دارند، کم است. مسلم است بررسی تغییرات بارش و سایر عناصر اقلیمی در دوره‌های طولانی‌تر می‌تواند نتایج قابل قبول‌تری را به دنبال داشته باشد.(عسگری ورحیم زاده ،1385).
تغییر اقلیم و متعاقب آن تغییر در منابع آب به لحاظ پراكندگی مكانی و زمانی در تطابق با تغییر در الگوی مصارف (ازنظر میزان و توزیع زمانی نیازها) مدیران را ناچار به اتخاذ تصمیمات جدید مبتنی بر رویكرد سازگاری با اقلیم می‌كند كه در این رویكرد جدید هدف اولیه به حداقل رساندن پیامدهای نامطلوب تغییر اقلیم و حداكثر استفاده از شرایط جدید جهت نیل به توسعه پایدار است.
اصولاً وجود روند در سری‌های زمانی هیدرولوژیکی، ممکن است ناشی از تغییرات تدریجی طبیعی و تغییر اقلیم یا اثر فعالیت‌های انسانی باشد (بروک و کارتز، 1953). اثبات وجود روند معنی‌دار در یک سری زمانی بارندگی به تنهایی نمی‌تواند دلیلی قاطع بر وقوع تغییر اقلیم در یک منطقه باشد بلکه فرض رخداد آن را تقویت می کند (سیرانو و همکاران، 1999).
در این پایان‌نامه روند تغییرات حداکثربارش ومجموع بارش ودمای سالیانه در ایستگاه های هواشناسی كل كشور مورد بررسی قرار می‌گیرد.
1-2 اهمیت وضرورت تحقیق
1ـ انجام پژوهش‌های مرتبط با تییر اقلیم برای آمادگی هرچه بیشتر جهت مقابله با هزینه‌های خسارت بار ناشی از این تغییر بسیار ضروری می‌باشد.
2ـ آگاهی ازروند تغییرات بارش یک مکان می تواند بسیاری از مدیران و دست اندرکاران مرتبط با آب را نسبت به تصمیم‌گیری‌های آینده خود در ارتباط با اجرای پروژه‌های عمرانی یاری دهد.
3ـ قرارگیری بخش‌های زیادی از ایران در کمربند خشک و نیمه خشک جهان ازیک سو و داشتن نقش تعیین کننده‌ای که نزولات جوی در تأمین آب کشور برعهده درند از سوی دیگر ، باعث شده که آگاهی بیشتر نسبت به روند تغییرات بارش ایران از اهمیت چشم گیری برخوردار باشد.
1-3 اهداف تحقیق
به طور کلی بررسی روند تغییر خصوصیات بارش در کل کشور به لحاظ تغییرات زمانی و مکانی آن، وارتباط ان با دمای منطقه و شناسایی آستانه‌های تغییر اقلیم و ارتباط این تغییرات با ناهنجارهای جهانی به همراه تعیین مناطقی که این تغییرات حداکثر بوده، به منظور مدیریت منابع آب بلند مدت منطقه است.

بطورخلاصه این سازه‌ها به قرار زیر می‌باشند
الف- سازه‌های مستهلک کننده انرژی در جهت افقی در این سازه‌ها که اکثراٌدر پایین دست سر ریز سدها (سر ریز اوجی ) و در کانالها و در انتهای شیب شکن‌ها دیده می‌شوند انرژی آب به صورت جهش هیدرولیکی تلف می‌شود که انواع حوضچه‌های آرامش از این نوع می‌باشند.
ب- سازه‌های مستهلک کننده انرژی در جهت عمودی: این سازه‌ها اکثراٌ در کانالهای آبیاری مورد استفاده قرار می‌گیرند که از آن جمله می‌توان به حوضچه ای منی فولد (mani fold)، چاه آرامش و انواع فلیپ باکت‌ها اشاره کرد.
ج- سازهای مستهلک کننده انرژی در دو جهت عمودی و افقی: این سازه‌ها شامل انواع شیب شکنهای قائم و مایل می‌باشد که اکثراٌ در کانال‌های آبیاری استفاده می‌شود.
باتوجه به مطالب بالا یکی از معمول ترین روش‌های استهلاک انرژی در جهت افقی ایجاد پرش هیدرولیکی است پرش هیدرولیکی یا جهش آبی پدیده است جالب که بدلیل کاربرد بسیار آن در علم  هیدرولیک مطالعات بسیاری  
بر روی آن صورت گرفته است پرش هیدرولیکی پدیده­ای است که در اثر تغییر جریان از حالت فوق بحرانی به زیر بحرانی رخ می دهد. همزمان ‌با این کار آشفتگی­های زیادی بصورت گرداب­های شدید و جریان غلتابی معکوس ایجاد می‌شو دکه این غلتاب‌ها باعث ورود مقدار قابل ملاحضه ای هواشده و سطح آب دارای ظاهری سفید، کف آلود و آشفته می‌شود.
این آشفتگی­ها، غلتاب­ها و ورود هوا به داخل آب باعث می‌شوندکه از انرژی آب درحد بالائی کاسته شود.
در یک پدیده جهش آبی می‌بایست عمقهای  y1 و y2 (عمق‌های متناظر) طول پرشLj، میزان افت انرژی، توزیع فشار، پروفیل سرعت اندازه گیری گردد. یکی ازخصوصیات مهم جهش آبی طول جهش می‌باشدکه بدست آوردن آن بسیارمهم بوده زیرابرطول حوضچه آرامش تأثیرمستقیم دارد. مواردکاربرد پرش هیدرولیکی به شرح ذیل است.

• کاهش انرژی آب درجریان ازروی سدها، سرریزها، و دیگر سازه‌های هیدرولیکی و نهایتاٌ محافظت ازقسمت‌های پائین دست.

2- افزایش سطح آب در کانال‌ها به منظور پخش آب.
3- افزایش دبی خروجی از زیر دریچه‌ها با دور نگه داشتن سطح یا یاب.
4- کاهش فشار بالابرنده در زیر سازه‌ها با افزایش عمق آب در دامنه سازه.
5- مخلوط نمودن مواد شیمیائی جهت تصفیه آب یا فاضلاب و نیز جهت مصارف کشاورزی
6- جدا نمودن هوای محبوس ازجریان­های موجود درکانال‌های باز دایروی.
بنابراین برای اینکه پرش درست در پائین دست سازه ایجاد شود و از منتقل شدن آن به پائین دست جلوگیری شود می‌بایست از حوضچه‌های آرامش استفاده کرد. این حوضچه‌ها مقاطع مستطیلی بوده و دیواره‌های آن ازبتن می‌باشد.
پس می‌بایست در پائین دست سازه یک کف افقی بتنی درست کرد و عمق پایاب لازم (عمق در پائین دست جهش در کانال ونه عمق ثانویه ) جهش را در آن ایجاد کرد تاعمق ثانویه جهش برابر آن عمق گردید در آن صورت پرش هیدرولیکی اتفاق خواهد افتاد چنانچه عمق پایاب موجود کم باشد در آن صورت برای اینکه جهش قطعاٌ ایجادشود می‌بایست کمی‌ کف حوضچه را پائین­تر آورد یا در انتهای کف افقی یک دیواره کوتاه قائم (پله) ایجاد کرد و سپس بوسیله این عمل اطمینان می‌یابیم که پرش قطعاٌ تشکیل می‌شود ولی این نکته مهم است که طول پرش بعضاٌ 1/6 برابر عمق ثانویه است و این طول زیادی را در بر می‌گیرد که چون سازه‌ها بتنی است باعث بالا رفتن هزینه می‌شود. بنابراین در طرح حوضچه‌های آرامش از بلوکهای ابتدائی، انتهائی و یا میانی نیز استفاده می‌کنند که به کوچکتر شدن طول حوضچه کمک می‌کند. پس اهداف اصلی ساخت حوضچه‌های آرامش یکی تثبیت پرش هیدرولیکی است و دیگری کمک به ایجاد پرش هیدرولیکی است. کوتاه­تر شدن طول پرش فقط به کم شدن هزینه‌ها کمک خواهد کرد. بدین جهت حوضچه‌های آرامش مختلفی مورد آزمایش قرار گرقتند که هر کدام برای یک نوع پرش شرح داده شده مفید می‌باشد این حوضچه‌ها پس از آزمایش بسیار و قطعی شدن آنها بصورت تیپ در آمده اند و در حال حاضر برای طراحی هر کدام از آنها می‌توان به تیپ اصلی آنها مراجعه کرد. بطور کلی دو نوع کلی حوضچه‌های آرامش وجود دارد یکی حوضچه‌های آرامش استاندارد USBR که خود به چندین نوع تقسیم می‌شود و یکی حوضچه آرامش استاندارد SAF که شرح آنها ذیلاٌ آورده می‌شود
در هفتاد سال گذشته، به دلیل اهمیت و کاربرد بسیار زیاد پرش هیدرولیکی مطالعات گسترده ای در این مورد انجام گردیده است.
پرش هیدرولیکی که در بستر‌های صاف، افقی و با شکل حوضچه منشوری اتفاق می‌افتد بنام پرش هیدرولیکی کلاسیک نام­گذاری شده است که دارای الگوی جریان دو بعدی می‌باشد این نوع پرش، پیش از این توسط محققین  بزرگ، مورد مطالعه قرار گرفته است. اهداف اصلی مطالعات ایشان، ایجاد روابط برای پیش بینی خصوصیات پرش نظیر طول پرش، عمق پایاب مورد نیاز. میزان استهلاک انرژی، توزیع سرعت جریان، نوسانات فشار، پروفیل سطح آب در طول پرش بوده است نتایج تحقیقات نشانگر آن است که زبری بستر در جهت کاهش طول پرش هیدرولیکی و عمق پایاب مؤثر است با توجه به اهمیت دو پارامتر طول پرش هیدرولیکی  و عمق پایاب در کم کردن هزینه‌های طراحی وساخت مستهلک کننده انرژی، همچنان نیاز به مطالعات در این مورد احساس می‌گردد. طی آخرین مطالعات انجام گرفته توسط ایدو راجاراتنام (2002) که از بستر مواج استفاده شده است نتایج آزمایشگاهی نشان داد که در صورت مواج بودن بستر، مقدار طول پرش و عمق پایاب بطور چشمگیری کاهش خواهد بافت همچنین به تحقیقات شفاعی و ایزدجو (2003) می‌توان اشاره کرد. آنها در تحقیقات خود با قرار دادن زبری‌های موجی شکل دربستر حوضچه آرامش نشان دادند که طول پرش هیدرولیکی تا 50% نسبت اعماق مزدوج نیز تا 30% کاهش یافته است مطالعات کارولو و همکاران (2007) نیز که روی بستر زبر شده توسط مصالح رودخانه‌ای نشان داد که طول پرش هیدرولیکی و عمق ثانویه کاهش چشمگیری داشته است.
1-2- ضرورت تحقیق
پرش هیدرولیکی متداول­ترین روش جهت استهلاک انرژی در پایین دست سازه‌هایی هیدرولیکی می‌باشد در مستهلک کننده‌هایی انرژی از نوع پرش معمولا ٌبا کمک بافل و در داخل حوضچه آرامش ایجاد می‌شود تاکنون مطالعات گسترده ای در زمینه انواع حوضچه‌های آرامش صورت گرفته است
هدف همه این  مطالعات  بوجود آوردن حوضچه‌های اقتصادی بوده است.
پارامترهایی چون طول حوضچه، ضخامت دال کف، عمق پایاب مورد نیاز از جمله پارامترهای مهمی‌هستند که بر اقتصاد کردن سازه حوضچه آرامش تأثیر فراوانی دارند اخیراٌمطالعه مقدماتی نشان داده که زبر بودن کف حوضچه‌های آرامش باعث کاهش طول حوضچه و کاهش عمق پایاب مورد نیاز می‌گردد.{اید وراجااتنام 2002}. این مطالعه امید زیادی برای ایجاد حوضچه‌های اقتصادی تررا فراهم کرده است.
1-3- فرضیه تحقیق
این تحقیق بر این فرضیه استوار است که ارتفاع و عرض‌هایی مختلف زبری در کف بستر از طریق افزایش تنش برشی و در نتیجه تلاطم بیشتر جریان می‌تواند باعث تغییراتی در خصوصیات پرش هیدرولیکی و کاهش طول پرش و عمق پایاب شود که نهایتاٌ می‌توان سازه‌های مستهلک کننده انرژی اقتصادی تری طراحی کرد.
1-4- اهداف مطالعه حاضر
بطور کلی با توجه به مطالعات ارائه شده  اهداف این مطالعات را می‌توان به شرح ذیل بیان کرد :

• بررسی و ضعیت هیدرولیکی پرش در بستر زبر و اندازه ­گیری مشخصات پرش نظیر طول پرش و عمق پایاب در پرش هیدرولیکی با ابعاد‌های متفاوت زبری بستر برای اعداد فرود متفاوت
• برآورد میزان تأثیر ابعاد متفاوت زبری بستر بر مشخصات پرش هیدرولیکی و مقایسه آن با پرش کلاسیک
• افت انرژی پرش در بستر و مقایسه آن با پرش کلاسیک
• برآورد تنش برش کف در پرش هیدرولیکی با ابعاد‌های مختلف زبری بستر و مقایسه آن با حالت کلاسیک
• ارتباطات ایجاد شده بین عوامل هیدرولیکی پرش در بستر زبر به صورت بدون بعد.

1-5- روش تحقیق
برای رسیدن به اهداف این تحقیق نیاز به انجام آزمایش‌های مختلف می‌باشد. ابتدا منابع مهم در زمینه پرش هیدرولیکی کلاسیک و پرش بر روی بستر‌های زبر جمع آوری و مورد بررسی قرار گرفته است سپس اقدام به ساخت یک دستگاه فلوم آزمایشگاهی شد . فلوم آزمایشگاهی به طول 8 متر عرض 35/0 متر و ارتفاع 4/0 متر در آزمایشگاه هیدرولیک دانشکده مهندسی عمران دانشگاه آزاد واحد یاسوج مورد استفاده قرار گرفت.
1-6-  مطالب این پایان نامه
به منظور ارائه بهتر کارهای‌ انجام شده در این مطالعه سعی گردیده است، که موضوعات مورد و مطالعه در فصول جداگانه ارائه شود و در فصل ابتدا، بر منابع و تحقیقات انجام شده قبلی، انجام گردد و سپس روش انجام آزمایشات و نتایج ارائه شود.
 
2-1- مقدمه    

 

با توجه به اینکه بررسی خصوصیات مربوط به پرش هیدرولیکی مستلزم آشنایی با مفاهیم هیدرولیکی بسیاری می­باشد که با دانستن آنها شناخت این پدیده عمیق­تر صورت خواهد گرفت، از این رو در بخش­های مختلف این فصل برخی از مفاهیم کلی مربوط به هیدرولیک مجاری باز بیان شده و در ادامه مبانی مربوط به جهش­های هیدرولیکی کلاسیک تشریح می­گردد. همچنین در انتها به روش های موجود برای کنترل پرش هیدرولیکی اشاره خواهد شد.
پرش هیدرولیکی می ­تواند روی کف­های نسبتاً افقی و یا کف­های شیب­دار با مانع و یا بدون مانع به وجود آید و بدیهی است بسته به این که در کدامیک از موقعیت­های مذکور پرش حاصل گردد دارای خصوصیات کاملاً متفاوتی خواهد بود.
با توجه به سادگی هندسه آبراهه پرش های کلاسیک و اهمیتی که این سادگی در طراحی حوضچه­های آرامش دارد، پرش هیدرولیکی کلاسیک طی هفتاد سال اخیر دارای اهمیت ویژه­ای بوده است. این پدیده در قرن 16 توسط لئوناردو داوینچی توصیف گردیده است اما از سال 1820 که بیدونه ایتالیایی نتایج اولین آزمایش را چاپ کرد، مورد توجه خاص قرار گرفت. (ماکاگنو 1967 بخش­های مهم آزمایشات بیدونه را ارائه داده است). بخش­های مهم و جالب آن شامل موارد (به نقل از هاگر 1992).
– نسبت عمق­های متناظر بالادست و پائین دست پرش.
– طول پرش که از پنجه پرش تا ناحیه عمق پایان اندازه ­گیری گردیده بود.
نسبت عمق­های متناظر با بهره گرفتن از معادله مومنتم به خوبی توسط بلانگر (1838) پیش بینی گردید. مطالعات تئوری و آزمایشات بیشتری توسط برسی فرانسوی (1860) انجام شد. بزین و دارسی (1865) و بوزینسک (1877). فورشهایمر (1914 و 1925) به خوبی خلاصه ای از مطالعات پرش هیدرولیکی را ارائه نمودند. اطلاعات آزمایشگاهی زیادی توسط گیبسون (1914) برای اعداد فرود تا 6/8 ارائه گردید. مطالعات مولر (1894) را می توان به عنوان یک نمونه از یک روش متفاوت در قیاس با مطالعات فرانسوی­ها در زمینه هیدرولیک در نظر گرفت. مطابق بررسی بعمل آمده توسط هاگر، اطلاعات سایر کشورها در این خصوص بدست نیامده است.
اولین مطالعه آزمایشگاهی سیستماتیک بر روی پرش هیدرولیکی کلاسیک توسط سفرانز (1927و 1929) انجام شده اگرچه هینز (1920)، استیونس (1925)، لوی و المز (1927) و منتقدین آنها در مورد اینکه پرش به چه چیزی اتلاق می شود بحث­هایی داشته اند اما مقاله سفرانز (1927) خلاصه ای از مطالعات پیشین از جمله اطلاعات بیدونه، دارسی بزن، فریدی مریمان (1895) را دارا است. همچنین اطلاعات سازمان محیط زیست میامی (ریگل و بیبه 1917)، هورتون (1916) و کنیسون (1916) در آن گنجانده شده است. براساس مطالعات انجام شده توسط کنسیون و سفرانز و فلش بارت (1929) محاسبه عمق­های متناظر با بهره گرفتن از معادله مومنتم در سطح عمومی پذیرفته شد.
سفرانز (1929) پروفیل پرش­ها را در محدوده جریان غلطابی مشخص نمود و طی آن معادله­ای را برای محاسبه طول جریان غلطابی[1] ارائه داد. ضمناً استهلاک انرژی را به حرکت غلطابی جریان در ناحیه غلطابی نسبت داد و در آخر اولین دوره تحقیقاتی پرش­های هیدرولیکی، مبانی محدوده طولی و ارتفاعی پرش را تعیین نمود. در دهه سی میلادی مهندسین هیدرولیک آلمانی مطالعات مربوط به پرش هیدرولیکی را تحت تأثیر قرار دادند. سفرانز (1930) استهلاک انرژی جریان غلطابی را مورد بررسی قرار داد و همچنین طول جریان غلطابی را براساس مطالعات این واچرز (1930)، پیتر کوسکی (1932) و مطالعات قبلی خودش دوباره تحلیل نمود.
در طول دوره دوم مطالعه مربوط به پرش­ها، عمده مطالعات و نتایج توسط ایالات متحده آمریکا بدست آمد که طی آن بخماتف (1932) در مورد جریان آبراهه­ های باز بحث نمود و راس (1934) فرضیه اعداد بدون بعد که عدد فرود از شاخص های مهم پرش­های هیدرولیکی می باشد را ارائه نمود.
هوک (1934) پرش­های بزرگ و همچنین عکس­برداری از آن­ها را گزارش نمود و دراموند (1935) یک رویه ساده طراحی را ارائه نمود. بخماتف و ماتزکه (1936) پروفیل­های بدون بعد سطح آزاد آب و همچنین داده ­های آزمایشی عمق­های متناظر و طول پرش را ارائه نمودند. سومین مطالعه انجام شده در خصوص طراحی توسط اسکوبی (1939) ارائه گردید. مور (1943) وضعیت ایجاد پرش در انتهای شیب شکن­ها و همچنین انواع فرم­های پرش و پروفیل­های سطحی را مورد بررسی قرار داد و بخماتف و ماتزکه به هنگام بررسی این مقاله ایده توزیع سرعت را ارائه دادند.
سایر مطالعاتی که در این میان حائز اهمیت هستند توسط اسمتانا (1933 و 1935) در چکسلواکی، ویسیکی (1931) در سوئیس، جونز (1928) و انگل (1933) در انگلیس، لیندکویست (1927 و 1933) در سوئد، اسکاند (1938 و 1946) در فرانسه، فرگلیو (1939) در ایتالیا و توسط محققین روس از جمله آروین (1935) و سوتوسو (1935) ارائه گردیده است. نقد و بررسی­های مهمی نیز توسط شوکلیچ (1935)، سیترینی (1939) و بعد از آن توسط جیگر (1949) انجام شد. دوره دوم مطالعات پرش های هیدرولیکی با آغاز جنگ جهانی دوم به اتمام رسید.
در اواخر دوره 50 و اوائل دوره 60 سه کار عمده در زمینه پرش­های هیدرولیکی از جمله مطالعات راس و همکاران (1959) و اشکرودر (1963) و راجاراتنام (1965) انجام گرفت. تمام این مطالعات با میدان سرعت داخلی و ویژگی­های توربولانت در پرش هیدرولیکی درارتباط بودند. بطور همزمان برادلی و پترکا (1957) اطلاعات بیشتری را در هنگام مطالعه جریان دریچه­ها توسط فرانکو(1955 و 1961) جمع آوری کردند.
راجاراتنام (1962و1968) پروفیل سطح آزاد را تعریف کرد، پاتاب هیرامایا (1964) اثرات ویسکوزیته را مورد بررسی قرار داد و هانکو (1965) میزان افت انرژی در پرش را مطالعه کرد. مطالعات تئوری مربوط به عمق­های متناظر و طول پرش توسط فلورز(1954)،اشکرودر (1954 و 1962)، هورسکی آمداستراوس (1960 و 1961) و بور (1960)، راو و راماپ راساد (1966) و گوپتا (1967) انجام شده است. آنی (1961) و اشکرودر (1964) معادلات اساسی جریان توربولانت را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. آلن و حمید (1968) موقعیت ایجاد پرش، بریتنودر و دورر (1967) توزیع توربولانت در پرش و رضوان (1967) مشخصات توربولانت در طول پرش را مورد بررسی قرار دادند. این دوره از تحقیقات با نظریه راجاراتنام (1967) پیرامون پرش­های هیدرولیکی به اتمام رسید. راجاراتنام در مقاله خود ضمن بررسی مقالات اخیر اشاره  خاصی نیز به ویژگی­های جریان داخلی داشت. همچنین فرضیه او پیرامون تطبیق هیدرولیکی با جت­های دیواره­ای بسیار حائز اهمیت است.
دوره چهارم پرش­های هیدرولیکی در اوائل دهه هفتاد صورت گرفت و شامل روش­های مشاهداتی بسیار پیشرفته مانند روش هات فیلم (رش 1970، رش و لوت هاورز 1971 و 1972) و سنجش­گر لیزر داپلر می باشد. اولین مدل­های ریاضی پرش هیدرولیکی توسط راس (1970) نارایانان (1975) مک کرکدیل و خلیفه (1983) مادسن و سوندسن (1983)، سوندسن و مادسن (1984)، قارانگیک و چادری (1991) تهیه گردید و تغییر جریان از وضعیت فوق بحرانی به جریان زیر بحرانی توسط معادله از نوع بوزینسک شبیه سازی شد.
تعدادی از مقالات راجع به موضوعاتی که توضیح داده شد بحث می کنند مثلاً سوامی (1970)، گارگ و شرما (1971) در خصوص راندمان پرش بحث می­ کنند. ویلسون و ترنر (1972) مقاله­ای را تحت عنوان موقعیت پرش منتشر کردند. مقالاتی که پیرامون تعیین طول پرش بحث می­ کنند شامل مقالات سرماونیون هام (1973)، مهرترا (1976)، گیویا و همکاران (1976)، بوش (1981 و 1982)، اورس (1987)، هاگر و برمن و کاواگوشی (1990) می باشند. در زمینه عمق­های متناظر، پروفیل سطح آب، از جمله ویژگی های جریان داخلی رش و همکاران (1976)، گیویا و همکاران (1977)، سوامی و پراساد (1977)، گیل (1980)، پاولو (1987)، وینخ سیانوزهنسکی (1988)، هاگر و برمن (1989)، هویت وسلین (1989) تحقیقاتی را به انجام رسانده اند. لوت هاوزر و کارتا (1972)، لوت هاوزر و آلمو (1979) تأثیر جریان ورودی و جداشدگی بر روی پرش را تجزیه و تحلیل کرده اند. نسه و محمود (1976) تحلیل تنش برشی مرزی را در پرش­های افقی و بر روی شیب بررسی نموده ­اند و نتیجه گرفتند که اختلاف قابل توجهی در پارامترهای مربوطه در شرایط جریان توسعه یافته و توسعه نیافته وجود دارد. مکانیزم استهلاک انرژی توسط ویپارلی (1988) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. اوتسو و همکاران (1990) قادر به یافتن اثر شرایط ورودی بر روی عمق­های متناظر، طول پرش و سرعت ماکزیمم نگردیدند ولی افزایش لایه مرزی در طول پرش را مورد بررسی قرار دادند. مطالعه آنها از این جهت حائز اهمیت است که نشان دادند پرش هیدرولیکی کلاسیک نوعی خاص از پرش مستغرق می باشد. چهارمین دوره از مطالعات پرش­های هیدرولیکی با بازنگری مک کروکدیل (1986) به پایان رسید.