كلیدواژگان: یادگیری سیار، قصد استفاده، پذیرش، سبک یادگیری

فهرست مطالب

     عنوان                                                                                 صفحه

فصل اول: کلیات پژوهش ………………………………………………………………………………………….1

• مقدمه …………………………………………………………………………………………………………1
• ضرورت انجام تحقیق …………………………………………………………………………………2
• بیان مساله تحقیق ……………………………………………………………………………………..4
• هدف تحقیق ………………………………………………………………………………………………6
• سوالات تحقیق ……………………………………………………………………………………………6
• فرضیات تحقیق …………………………………………………………………………………………..7
• روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………..9
• کاربرد تحقیق ………………………………………………………………………………………………9
• قلمرو تحقیق ……………………………………………………………………………………………….9

    1-9-1- قلمرو موضوعی تحقیق …………………………………………………………………………9

    1-9-2- قلمرو مکانی تحقیق …………………………………………………………………………….10

    1-9-3- قلمرو زمانی تحقیق ……………………………………………………………………………..10

• جامعه و نمونه آماری …………………………………………………………………………………10
• تعریف واژگان …………………………………………………………………………………………….10

فصل دوم : مبانی نظری تحقیق …………………………………………………………………………….11

• بخش اول : فناوری اطلاعات و آموزش عالی ……………………………………………11

2-1-1- تعریف جامعه اطلاعاتی …………………………………………………………………….12

2-1-2- مروری بر تحولات جامعه اطلاعاتی ………………………………………………….13

2-1-3- چالش های آموزش عالی پیش روی آموزش در عصر اطلاعات…………13

2-1-4- مروری بر وضعیت زیرساخت جامعه اطلاعاتی ………………………………….14

2-1-5- جمع بندی بخش اول ……………………………………………………………………….17

• بخش دوم : پارادایم های آموزش مجازی …………………………………………………17

2-2-1- از آموزش سنتی تا آموزش از راه دور ……………………………………………….18

2-2-2- آموزش الکترونیکی …………………………………………………………………………..21

   2-2-2-1- مقایسه آموزش سنتی و الکترونیکی ……………………………………….23

   2-2-2-2- یادگیرنده در نظام آموزش سنتی و الکترونیکی ……………………..25

   2-2-2-3- مزایای آموزش الکترونیکی ………………………………………………………26

2-2-3- آموزش سیار …………………………………………………………………………………….27

   2-2-3-1- جایگاه آموزش سیار ………………………………………………………………..30

   2-2-3-2- پیشینه نظری و تجارب ……………………………………………………………31

   2-2-3-3- اهداف آموزش سیار ………………………………………………………………….35

   2-2-3-4- مقایسه آموزش سیار و الکترونیک …………………………………………..38

   2-2-3-5- چالش های آموزش سیار …………………………………………………………39

2-2-4- جمع بندی بخش دوم ……………………………………………………………………..42

• بخش سوم : سبک یادگیری …………………………………………………………………….43

2-3-1- نظریه سبک یادگیری کلب ……………………………………………………………..44

2-3-2- پیشینه نظری و تجارب ……………………………………………………………………48

2-3-3- جمع بندی بخش سوم …………………………………………………………………….50

• بخش چهارم: مدل های پذیرش فناوری اطلاعات …………………………………..51

2-4-1- نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده فناوری ……………………………………….51

2-4-2- نظریه عملکرد منطقی ………………………………………………………………………56

2-4-3- مدل پذیرش فناوری ………………………………………………………………………..59

2-4-4- مدل پذیرش فناوری .2 ……………………………………………………………………67

2-4-5- مدل پذیرش فناوری .3 ……………………………………………………………………68

2-4-6- نظریه رفتار برنامه ریزی شده …………………………………………………………..70

2-4-7- نظریه  تجزیه رفتار برنامه ریزی شده ………………………………………………73

2-4-8- نظریه ترکیبی پذیرش فناوری و رفتار برنامه ریزی شده………………….75

2-4-9- مدل استفاده از رایانه های شخصی …………………………………………………77

2-4-10- مدل انگیزشی ………………………………………………………………………………..80

2-4-11- نظریه اشاعه نوآوری ها ………………………………………………………………….83

2-4-12- نظریه شناخت اجتماعی ………………………………………………………………..87

2-4-13- جمع بندی بخش چهارم ……………………………………………………………….91

• بخش پنجم : ارائه مدل مفهومی تحقیق …………………………………………………92

2-5-1- تحلیل ادبیات موضوع ……………………………………………………………………..92

2-5-2- مدل تحقیق …………………………………………………………………………………….95

2-5-3- متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………………………97

   2-5-3-1- قصد رفتاری ……………………………………………………………………………100

 

 

   2-5-3-2- انتظار عملکرد …………………………………………………………………………100

   2-5-3-3- انتظار تلاش ……………………………………………………………………………102

   2-5-3-4- عوامل اجتماعی ………………………………………………………………………103

   2-5-3-5- شرایط تسهیل گر …………………………………………………………………..104

   2-5-3-6- خودکارآمدی ابزارهای سیار …………………………………………………..106

   2-5-3-7-کیفیت خدمات سیستم …………………………………………………………..108

   2-5-3-8-عامل تعدیل کننده ………………………………………………………………….112

2-5-4- سئوالات تحقیق ……………………………………………………………………………..113

2-5-5- فرضیات تحقیق ……………………………………………………………………………..114

فصل سوم : مروری بر تحقیقات انجام شده   …………………………………………………116

• مقدمه ………………………………………………………………………116
• پژوهش‌های انجام شده در زمینه نگرش و قصد استفاده ابزارهای سیار….116
• پژوهش‌های انجام شده در زمینه بررسی عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات به کمک مدل‌های علّی موجود ………119

فصل چهارم : روش تحقیق ……………………………………………………………………126

• مقدمه ………………………………………………………………………………………………………126
• روش اجرای تحقیق ………………………………………………………………………………..126
• متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………………………………127

    4-3-1- متغیر وابسته …………………………………………………………………………………….127

    4-3-2- متغیر مستقل ……………………………………………………………………………………127

• روش و تكنیک جمع‌ آوری اطلاعات ………………………………………………………..127
• جامعه آماری و نمونه آماری تحقیق ……………………………………………………….128
• روایی و پایایی پرسش‌نامه ………………………………………………………………………129

    4-6-1- روایی …………………………………………………………………………………………………129

    4-6-2- پایایی …………………………………………………………………………………………………130

• روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها …………………………………………………………….131

فصل پنجم : نتایج ( بحث و بررسی و تحلیل داده‌ها ) ……………………………………………………….133

• مقدمه ………………………………………………………………………………………………………133
• آمار توصیفی ……………………………………………………………………………………………133

   5-2-1- جنسیت ………………………………………………………………………………………………133

   5-2-2- سن ……………………………………………………………………………………………………..134

   5-2-3- تحصیلات…………………………………………………………………………………………….135

   5-2-4- نوع دانشگاه محل تحصیل …………………………………………………………………136

   5-2-5- سال تحصیل ……………………………………………………………………………………..137

   5-2-6- استفاده از اینترنت در روز …………………………………………………………………138

   5-2-7- سال استفاده از اینترنت  …………………………………………………………………..139

   5-2-8- استفاده از تلفن همراه ………………………………………………………………………140

   5-2-9- دسترسی به اینترنت سیار …………………………………………………………………141

   5-2-10- سبک یادگیری دانشجویان …………………………………………………………….142

• آماره توصیفی متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………143
• نرمال سازی داده ها ……………………………………………………………………………….145
• آمار استنباطی ………………………………………………………………………………………..146

   5-5-1- بررسی همبستگی بین متغیرها ………………………………………………………..146

   5-5-2-بررسی فرضیه‌های تحقیق ………………………………………………………………….147

فصل ششم : بحث و نتیجه‌گیری…………………………………………….174

• مقدمه ……………………………………………………………………………………………………..174
• یافته‌های پژوهش ……………………………………………………………………………………174

    6-2-1- بخش توصیفی ………………………………………………………………………………….174

        6-2-1-1- یافته‌های حاصل از ویژگی‌های جمعیت شناختی…………………..174

        6-2-1-2-یافته‌های حاصل از سبک یادگیری دانشجویان………………………..175

             6-2-2- بخش استنباطی …………………………………………………………………………………175

  6-2-2-1- نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل فرضیات پژوهش…………………….175

• نتیجه‌گیری نهایی …………………………………………………………………………………..194
• محدودیت‌های تحقیق ……………………………………………………………………………197
• پیشنهادهای اجرایی ……………………………………………………………………………….198
• پیشنهادات برای تحقیقات آتی ………………………………………………………………198

– فهرست منابع ………………………………………………………………………………………………………………….200

– پیوست‌ها …………………………………………………………………………………………………………………………215

– چكیده به زبان انگلیسی ………………………………………………………………………………………………….220

• مقدمه

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های قرن بیست و یکم توسعه‌ی شگفت انگیز فناوری اطلاعات و شبکه‌های ارتباطاتی جدید جهت افزایش سرعت ارتباطات و کیفیت ارائه خدمات می‌باشد.  روند سریع پیشرفت باعث تغییرات زیادی در زمینه آموزش شده است. عواملی چون کاهش هزینه آموزش، حضور در کلاس‌های مجازی، در دسترس بودن، کاهش هزینه رفت و آمد و انعطاف پذیری بالا در گسترش دروس الکترونیکی و استقبال دانشجویان بی‌تاثیر نبوده است. آموزش مجازی نیز در ایران صنعتی نوپا در فناوری آموزشی و آموزش از راه دور است. اما مراکز و موسسات آموزشی بویژه دانشگاه‌ها در تلاشند تا هر چه سریع‌تر الگویی مناسب با ساختار آموزشی و فرهنگی کشور ارائه کنند.

بر اساس فناوری‌های آموزشی جدید، موسسات آموزشی نباید فعالیت خود را صرفا بر فراهم‌سازی محتوا برای فراگیران متمرکز کنند بلکه علاوه بر این تاکید آن‌ ها باید معطوف به تواناسازی فراگیران در جهت جستجو، شناسایی، دستکاری و ارزیابی دانش موجود و یکپارچه‌سازی این دانش در جهان کار و زندگی شخصی خود باشد.

امروزه با توجه به بازده گسترده كاربران، آموزش در الگوی سنتی همچون یک نوع آموزش برای همگان امكان پذیر نیست و ارائه یک نظام شخصی‌سازی شده كه بتواند به صورت خودكار با سطح دانش و علائق كاربران هماهنگ شود اهمیت فراوانی دارد، نگاهی به تحولات عرصه آموزش و نیازهای بازاركار ایجاب می‌كند كه محیط مناسب یادگیری همواره و در سطحی وسیع و با انعطاف پذیری لازم در دسترس همگان قرار گیرد.

با ظهور فناوری‌های جدیدتر در جهان، علاقه به كاربرد روش‌های مختلف انتقال دانش نیز افزایش یافته است. تقریباً در هر روز دوره جدیدی مبتنی بر شبكه در دانشگاه‌ها ایجاد می‌شود و یادگیری مجازی، یادگیری بر خط و یادگیری سیار نیز به عنوان یکی از آخرین و مهم‌ترین دستاوردهای فناوری اطلاعات، اشكال جدیدی از روش‌های آموزشی و جزیی از ادبیات آموزشی قرن جدید شده‌اند. یادگیری سیار یک شاخه توسعه یافته از یادگیری الکترونیکی است که امکان دسترسی به محتوای یادگیری و تعامل با سایر افراد حاضر در محیط را با سهولت بیشتری فراهم می‌سازد. بر این اساس، در پژوهش حاضر به بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش یادگیری سیار دانشجویان در سطح دانشگاه‌های شاهرود به عنوان جامعه آماری در شرایط رقابت کنونی انجام می‌شود.

• ضرورت انجام تحقیق

دانشگاه‌ها سازمان‌هایی هستند که هر ساله تعداد قابل توجهی از جمعیت جوان را جذب کرده و طی زمان معینی توانمندی‌های علمی و عملی این اشخاص را پرورش می‌دهند و در نهایت نیروهای آموزش دیده و متخصص را در اختیار جامعه می‌گذارند. با ورود به عصر اطلاعات، نهاد آموزش از نخستین نهادهایی است که دستخوش تغییرات اساسی شده است. آموزش الکترونیکی، به عنوان پارادیمی جدید، این حوزه را متحول ساخته است.

همچنین تلفن همراه یکی از پدیده‌های نو ظهور عصر الکترونیک و دنیای دیجیتال است که در دهه اخیر جای خود را بین افراد خانواده به ویژه جوانان در همه جهان، از جمله ایران باز کرده است و در سال‌های اخیر به عنوان یکی از ابزارهای سیار در دانشگاه‌های کشور های در حال توسعه به عنوان ابزار آموزشی مورد استقبال قرار گرفته است.

بر اساس آخرین آمار تعداد مشترکین تلفن همراه در سراسر جهان از 4/12 میلیون در سال 1990به 3/5 میلیارد تا پایان 2010 رسید و تخمین زده می‌شود نرخ نفوذ این فناوری در سال 2013 به 95 درصد خواهد رسید و طبق  آخرین گزارش شرکت مخابراتی اینفورما[1]  گفته می‌شود تعداد مشترکان تلفن ‌همراه ایران تا پایان سال 2011 میلادی از تعداد جمعیت کشور بیشتر شود و به رقم 91/82 میلیون نفر برسد. پیش‌بینی شده است که ایران در پایان سال 2016 میلادی 13/122 میلیون مشترک تلفن ‌همراه داشته باشد.

همچنین سامانه مدیریت ضریب نفوذ اینترنت کشور، وابسته به مرکز متما در سازمان فناوری اطلاعات ایران، در گزارش خود در این سامانه در سال90، با جداسازی مشترکین و کاربران اینترنت از جمعیت 75 میلیون نفری، 21 میلیون و 642 هزار و 624مشترک اینترنت و 32 میلیون و 696 هزار و 275 کاربر اینترنت دارد و با این ارقام، هم‌اکنون ضریب نفوذ اینترنت کشور را بر اساس کل اتصالات  43 درصد اعلام می‌کند و ضریب نفوذ اینترنت بر اساس رسانه ارتباطی تلفن همراه 19 درصد اعلام می‌کند.

آمارهای ذکر شده از کشور ایران حاکی از آن است که در سال‌های آتی میزان رشد چشم‌‌گیری در هم‌گرایی تلفن همراه و اینترنت خواهیم داشت. از این رو با توجه به تاًثیرات چشم‌گیر تحولات در عرصه فناوری اطلاعاتی و ارتباطی بر روی جنبه‌های مختلف زندگی بشر از جمله نظام آموزش و یادگیری، علاوه بر بستر سازی مناسب و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و فناوری توسط دولت، نیاز به ایجاد رضایت در فراگیران و حتی به شوق آوردن ایشان از کیفیت خدمات می‌باشد. لذا با توجه به قابلیت‌های بسیار بالای این سیستم آموزشی و حجم عظیم تقاضا برای آموزش، در باب ضرورت به کارگیری و اهمیت آموزش سیار تردیدی وجود ندارد اما سوالی که رو در رو قرار دارد آن است پذیرش آموزش سیار در سطح دانشگاه‌ها به چه صورت می‌باشد؟

مدیریت علمی اقتضا می‌کند که مدیران عالی سازمان به مقوله کارآیی کل سازمان و واحدهای تحت پوشش خود حساسیت کافی نشان دهند. ضرورت توجه به بحث کارآیی با ملاحظه محدودیت‌هایی که هر سازمانی با آن‌ ها روبروست، بیشتر نمایان می‌شود. دانشگاه به مثابه مهم‌ترین مرکز ارائه خدمات آموزشی و پژوهشی با جذب منابع انسانی و فیزیکی، پولی و اعتباری، ماموریت اصلی خود را که عبارت از دانش افزایی و تولید محصولات علمی و تحقیق است دنبال می‌کند. سیر تغییرات کارآیی باید همواره ذهن مدیران و برنامه‌ریزان دانشگاه را به خود مشغول داشته و مشغله دائمی آنان تلقی شود. از آنجا که کارآیی کل یک مرکز، از پذیرش و عملکرد تک تک واحدهای تحت پوشش آن ناشی می‌شود و ایجاد رضایت در کسب پذیرش سیستم جدید، خود عامل ارتقا و کارآیی در کل سیستم می‌گردد، لازم است نگاهی عالمانه و مستمر به وضعیت کلیه واحدهای تحت پوشش خود، از منظر کسب رضایت در پذیرش سیستم جدید داشته و دیدگاه‌های آنان را مورد مداقه قرار دهد که این امر در وهله اول نیازمند شناخت درك و بررسی عوامل حیاتی موثر در پذیرش سیستم‌های یادگیری سیار می‌باشد. بدین منظور در این تحقیق سعی بر آن است با شناسایی شاخص‌های ارزیابی پذیرش دانشجویان به عنوان ارکان اصلی موثر بر دیدگاه‌های پذیرش در سطح دانشگاه‌ها، به ارائه مدل بررسی پذیرش یادگیری سیار، پرداخته شود.

• بیان مساله تحقیق

در دانشگاه‌ها بالا بردن کیفیت یادگیری و تدریس همواره از مسائل پر اهمیت بوده است. برای نیل به این مقصود کمک گرفتن از فناوری برای پشتیبانی فعالیت تدریس و یادگیری با توجه کاستی‌های موجود می‌تواند اثرگذار باشد. در حال حاضر سیستم آموزشی سنتی دانشگاه‌ها به شکلی می‌باشد که دانشجویان قابلیت دسترسی همیشگی به اساتید را ندارند. دانشجویان نمی‌توانند هر زمان که نیاز به یادگیری در زمینه‌ای خاص دارند، مورد آموزش قرار گرفته و یا پاسخ سوالات خویش را بدست آورند. با توجه به سیستم آموزشی موجود فعل وانفعالات آموزشی در یک سطح باقی مانده و تقویت نمی‌شود.

 آنچه که مشخص است، یادگیری دانشجویان زمان طولانی ندارد و همکاری و تعامل دانشجویان و اساتید، همچنین بین خود دانشجویان در امر یادگیری در حد پایینی می‌باشد. حمایت و پشتیبانی آکادمیک برای کمک به یادگیری و دسترسی به منابع مطالعاتی مورد نیاز چندان صورت نمی‌گیرد و همچنان در اکثر دانشگاه‌ها از سیستم تهیه جزوات برای ارائه دروس استفاده می‌گردد و دانشجویان از امکان مشاوره غیرحضوری با اساتید بهره‌مند نیستند.

به منظور دسترسی به اطلاعات مورد نیاز دانشجو، بهره جستن از فناوری‌های نوین یک موضوع بدیهی است. به علت آشنایی دانشجویان با فناوری در سطحی قابل قبول امروزه بسیاری از مراکز آموزشی برای انتقال محتوای آموزشی سعی در به خدمت گرفتن فناوری دارند. ایجاد محیط‌های آموزش الکترونیکی شاهدی بر این مدعاست. آموزش الکترونیک شکل تعیین کننده‌ای در فعالیت تدریس و یادگیری به کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات است. در این میان یک شکل آموزش الکترونیک استفاده از فناوری‌های سیار است، که به موجب آن دستگاه‌های قابل حمل به شبکه‌های عمومی آموزشی متصل می‌شوند و مفهومی به نام یادگیری سیار را تشکیل می‌دهند.

در تعریف یادگیری سیار باید گفت ارسال و انتقال مضمون و ایجاد ارتباط از طریق دستگاه‌های سیار مانند رایانه‌های کیفی، رایانه‌های جیبی، تلفن همراه و یا دیگر ابزارهای الکترونیکی همراه می‌باشد، که به یادگیری اجازه می‌دهد فرایندش را در هر نقطه از فرایند آموزش تسهیل کند. همچنین به فراگیران اجازه می‌دهد برنامه‌های آموزشی را فراتر از مرزهای زمانی و مكانی در دسترس داشته باشند.

همانگونه که در بخش ضرورت انجام تحقیق به آن اشاره شد یکی از چالش‌های اصلی راه‌اندازی سیستم‌های آموزشی سیار در سطح دانشگاه‌ها نخست ارزیابی پذیرش یادگیری سیار از دیدگاه دانشجویان می‌باشد و علیرغم مزایایی که کاربرد فناوری اطلاعات برای دانشگاه‌ها داشته است با مسائل و مشکلات مربوط به کاربرد آن از جنبه‌های گوناگون مانند فردی، سازمانی، آموزشی، فنی و اجتماعی روبرو شده‌اند. ایران نیز به عنوان کشوری در حال توسعه در امر فناوری اطلاعات و آموزش از این قاعده مستثنی نبوده است.

بنابراین معیار برآورد آمادگی پذیرش، شناخت فرصت‌ها و چالش‌هایی نهفته است که جوامع آموزشی را در پذیرش فناوری‌های نوین با آن‌ ها مواجه می‌سازد. از این رو در پاسخ به این پرسش که آیا جوامع دانشگاهی آمادگی پذیرش یادگیری سیار را دارند؟ پاسخ بلی یا خیر کافی نیست و نیاز به انجام پژوهش‌هایی در زمینه عوامل موثر بر پذیرش یادگیری سیار در دانشگاه‌ها طی سال‌های اخیر کاملا احساس شده است.

لذا در این تحقیق با مقایسه و تحلیل نتایج به کارگیری مدل‌های پذیرش فناوری در مطالعات کاربردی مختلف و بررسی نقاط ضعف و قوت آن‌ ها، مدل “یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری” به عنوان مدل پایه‌ای انتخاب و همچنین با بررسی جنبه‌های فردی، سازمانی، آموزشی، فنی و اجتماعی شاخص‌های مؤثر در پذیرش شناسایی شد و با توجه به وجوه شناسایی شده در به کارگیری فناوری سیار در محیط‌های آموزشی و با تلفیق شاخص‌های اصلی، مدل پذیرش مناسبی پیشنهاد شد.

نظریه‌ی یكپارچه پذیرش و استفاده فناوری توسط ونكاتش موریس و دیویس در سال2003 با تلفیق هشت مدل پذیرش فناوری ارائه شد. این نظریه‌ی یكپارچه گامی را در پذیرش فناوری به جلو برداشته و چهار شاخص اصلی (انتظار عملكرد، انتظار تلاش، شرایط تسهیل‌كننده و تاثیرات اجتماعی) را برای توضیح و پیش بینی پذیرش فناوری‌های جدید توسط كاربر ارائه می‌دهد. با توجه به مدل پایه‌ای یكپارچه پذیرش و استفاده فناوری عوامل سازمانی با شاخص شرایط تسهیل‌کننده، عوامل اجتماعی با شاخص تاثیرات اجتماعی، عوامل آموزشی با شاخص‌های انتظار عملکرد و انتظار تلاش سنجیده می‌شود و در مدل پیشنهادی شاخص‌های خودکارآمدی ابزارهای سیار و کیفیت خدمات به منظور اندازه‌گیری عوامل فردی و فنی با مدل پایه‌ای تلفیق شده است. همچنین نقش تعدیل‌گری سبک یادگیری دانشجویان به عنوان عامل آموزشی بر رابطه علّی میان انتظارکارآیی و قصد استفاده و همچنین انتظار تلاش و قصد استفاده را مورد بررسی قرار گرفته است.

با  استفاده از  نتایج حاصله از ارزیابی میزان پذیرش یادگیری سیار، دانشگاه‌ها می‌توانند در راستای سنجش و برنامه‌ریزی لازم برای منسجم ساختن فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی و امر خطیر آموزش گام بردارند.

• هدف تحقیق

هدف این تحقیق احصا عوامل موثر بر پذیرش یادگیری سیار از ادبیات موضوع و سپس توسعه مدل پیشنهادی بر پایه مدل یکپارچه پذیرش و استفاده فناوری می‌باشد و همچنین ارزیابی شاخص‌های موثر بر پذیرش یادگیری سیار از مدل پیشنهادی در میان دانشجویان دانشگاه‌ها می‌باشد تا با شناسایی این عوامل و تقویت و تسهیل در عوامل مثبت و حذف عوامل منفی بتوان اثر بخشی دوره‌های آموزشی سیار را افزایش داد.

• سوالات تحقیق

فهرست مطالب

عنوان                            صفحه

فصل اول: مقدمه

1-1- مفهوم سازی اولیه mCRM.. 3

1-2- انتخاب تلفن همراه به عنوان وسیله ارتباط. 4

1-3- ساختار پایان نامه. 6

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1- چارچوب گارتنر(Gartner). 9

2-2- مدیریت ارتباط با مشتری از طریق رسانه سیار(mCRM)  13

2-2-1- مدیریت ارتباط با مشتری(CRM) 13

2-2-1-1- توسعه مفهومی CRM.. 13

2-2-1-2- عناصر اصلی CRM.. 15

2-2-1-3- CRM به عنوان یک فرایند. 16

2-2-1-4- محیط چندکانالی. 17

2-2-2- ارتباطات mCRM.. 18

2-2-3- نتیجه بحث. 26

2-3- تجارت سیار (Mobile Commerce). 27

2-3-1- تعریف تجارت سیار. 27

2-3-2- حجم مبادلات تجارت سیار. 28

2-3-3- مزایای تجارت سیار. 29

2-3-4- چالش­های تجارت سیار. 30

2-4-  بانکداری سیار یا موبایل(Mobile Banking). 32

2-4-1- تعریف بانکداری سیار. 32

2-4-2- پرداخت از طریق موبایل(M-Payment). 33

2-4-3- مزایای بانکداری سیار. 35

2-4-4- آمارها. 37

2-4-5- فناوری­های بانکداری سیار. 39

2-4-6- نتیجه. 41

فصل سوم: مروری بر تحقیقات انجام شده

3-1- انتخاب شرکت­ها. 44

3-2- انتخاب بانک­ها. 48

3-2-1- بانک­های خارجی. 48

3-2-2- بانک­های ایرانی. 51

3-3- نتیجه. 62

فصل چهارم: روش تحقیق

4-1- معرفی مدل. 65

4-2- مدل سازی بانک X. 67

فصل پنجم: پیاده سازی و نمونه اولیه

5-1- طرح پرسشنامه. 72

5-2- پیاده سازی سیستم. 76

5-2-1- سیستم سرویس دهنده. 76

5-2-2-  ارتباطات موبایل(پیامک). 82

5-2-3-  اطلاعات فنی. 86

فصل ششم: نتیجه ­گیری و پیشنهادات

6-1- نتایج استفاده از مدل پیشنهادی. 89

6-2- پیشنهادات. 91

 -فهرست منابع ….106

مقدمه
در طی دو دهه اخیر الگوی بازاریابی از خرید و فروش معامله ای به روش های بازاریابی که برروی ساختن و نگهداشتن ارتباط با مشتری تمرکز دارد، تغییر یافته است ]2[. همزمان با این تغییر الگو، مدیریت ارتباط با مشتری محبوبیت گسترده ای در بسیاری از زمینه های صنعتی و رشته های مختلف بدست آورده است]3 [.
ماهیت این مدیریت در شرایط ایده آل برای یک سازمان شامل توانایی ارتباط برقرار کردن مستمر با مشتریان بر اساس شیوه ای انفرادی می باشد]4[. بر این اساس، بیشتر سازمان ها از طریق کانال های مختلف با مشتریان ارتباط برقرار می کنند. کانال هایی مانند اینترنت، روش های رودررو و از طریق مراکز تلفنی]5[. با این حال، با وجود تعداد رو به رشد کانال های ارتباطی، بدست آوردن توجه و زمان مشتریان به چالش بزرگی تبدیل شده است. به این دلیل، مشکل سازمان ها برای پیدا کردن رسانه مناسب و راهکارهای مطلوب برای ارتباط برقرار کردن با مشتریانشان افزایش یافته است.

 برای غلبه بر این چالش ها، رسانه موبایل در محیط های چندکاناله به بهبود استانداردهای ارتباطی با مشتریان کمک کرده و حضور رو به رشدی داشته است]5[.

در مدیریت ارتباط با مشتری، رسانه موبایل اساسا همان عملکردی را ایفا می کند که هر کانال دیگری دارد. به صورت اساسی، سازمان می تواند با مشتریان از طریق رسانه موبایل ارتباط برقرار کند و به آنها امکان دسترسی به همان خدماتی را عرضه کند که شرکت می تواند از طریق تماس حضوری فراهم کند]6[. با این حال، کانال های ارتباطی مختلف دارای خصوصیات متمایز هستند که به صورت عمده ای تعیین کننده فعالیت هایی می باشند که می توانند از طریق یک کانال مشخص خدمت-رسانی کنند. به عنوان مثال، رسانه موبایل امکان دسترسی به یک فرد را به صورت مجازی در هر زمان و هر مکان فراهم می کند، در صورتیکه کانال های دیگر در این زمینه محدود هستند]7[. بنابراین بعضی از کانال-ها مناسب تر هستند و یا بیشتر می توانند در بعضی از ارتباط های خاص مورد استفاده قرار گیرند.

1-1- مفهوم سازی اولیه mCRM

هنگامیکه یک مفهوم به طور عمیق در یک فناوری جاسازی می شود، امکان تشخیص خود مفهوم از فناوری مشکل تر می باشد]8[. بنابراین لازم است که برای جدا کردن مفهوم از فناوری اصلی، آن مفهوم را بدون در نظر گرفتن نوسانات تغییرات فناوری تعریف کنیم. بر این اساس mCRM یعنی، ارتباط یک شرکت با مشتریان از طریق رسانه سیار مانند تلفن همراه، تلفن هوشمند و دستیار دیجیتال شخصی(PDA) به منظور مدیریت روابط مشتریان و مشتریان فعال.
بر مبنای این تعریف، مفهوم mCRM شامل ویژگیهای زیر می باشد]9[:
• ارتباط، یک طرفه یا تعاملی، به منظور ایجاد روابط با مشتری و حفظ روابط بین شرکت و مشتریان آن شرکت.
• این ارتباط شامل فروش، بازاریابی و ارائه خدمات به مشتریان می باشد که از طریق رسانه سیار مابین شرکت و مشتریان انجام می شود.
• این ارتباطات می تواند توسط شرکت یا مشتری آغاز شود.
• ارتباطات اشاره دارد به اس ام اس(پیام کوتاه)، ام ام اس(پیام تصویری)، نرم افزار جاوا و مرورگر، ایجاد تماس های صوتی متفاوت از طریق تلفن همراه یا تلفن ثابت.
• حداقل یکی از طرفین این ارتباط باید انسان باشد و از طریق رسانه همراه انجام شود.
مراحل ویژگی های این ارتباط نقش حیاتی در mCRM دارد. به منظور انتقال ارزش به مشتریان، ارتباط باید پیوسته، سازگار و بر اساس ترجیحات فردی مشتریان باشد. به طور کلی، این ارتباط می تواند از طریق رسانه سیار و به صورت اطلاعات، تبلیغ، ترفیع، بازخورد، خرید، سفارش، هشدار، یادآوری، رای، رقابت ها و … انجام شود. با این حال، شرکت ها باید برای این نوع ارتباط با مشتریان، مجوزهایی را از قبل از مشتریان دریافت نمایند]10[. درضمن، به خاطر ویژگی های mCRM، ارتباط می تواند به راحتی از طریق مشتری نیز آغاز شود. به عنوان مثال، ممکن است مشتری تبلیغی را در مجله ای ببیند و از طریق پیام کوتاه محصول تبلیغ شده را سفارش دهد بدون آنکه اطلاعاتی درباره آن محصول داشته باشد. در این حالت شرکت می تواند بر اساس شماره تلفن، مشتری را شناسایی کند و به تبع آن به سفارش پاسخ دهد و یک پیام تائید که شامل جزئیات فروش، سفارش و شماره تماس می باشد را به مشتری ارسال نماید]9[.

1-2- انتخاب تلفن همراه به عنوان وسیله ارتباط

در سال های اخیر با توجه به رشد سریع رسانه های سیار از جمله تلفن همراه، بسیاری از سازمان-ها(بانک ها، بیمه، خطوط هواپیمایی، خرده فروشی ها و …) به این نتیجه رسیده اند که می توانند از این رسانه برای ارسال خدمات خود به مشتریان استفاده کنند. به عنوان مثال، درآمدهای بازاریابی از طریق پیغام های موبایلی در کل جهان در حدود 9.2میلیارد دلار در سال 2010 تخمین زده شده است و پیش بینی می-شود تا 12 میلیارد دلار در سال 2011 افزایش یابد]11[. به صورت عملی، موقعیت هایی توسط تلفن همراه بدست آمده است به نقطه ای منجر شده است که شرکت ها و صنایع مختلف شروع به استفاده از آن به منظور پیشبرد اهداف خود کرده اند. به عنوان مثال، شرکت خطوط هوایی ملی فنلاند اولین شرکتی در جهان است که از خدمات تلفن همراه برای مشتریان ثابتش استفاده کرد تا مسافران از طریق سیستم پیام کوتاه، زودتر از موعد از وضعیت تحویل وسایل در فرودگاه مطلع شوند. با بهره گرفتن از این سیستم، مسافران می-توانند مستقیما به خروجی حرکت هواپیما بروند بدون اینکه با منتظر شدن در صف تحویل وسایل معطل شوند]9[.
شکل 1-1 گزارش IDC از توسعه ۷۹٫۷% بازار تلفن‌های همراه هوشمند در مقایسه با همین تاریخ در سال گذشته حکایت دارد، که نتیجه ۹۹٫۶ میلیون دستگاه حمل شده در نیمه اول سال ۲۰۱۱ را نشان می دهد.

شکل 1-1- رشد 80% سالیانه در بازار تلفن همراه هوشمند]12[

همچنین براساس تحقیقات انجام شده، 37% تماس های تلفنی به مرکز تلفن بانک ها از طریق تلفن همراه می باشد، که نیمی از این تماس ها برای درخواست میزان موجودی است که می تواند به صورت راحت تر و ساده تری از طریق برنامه کاربردی برروی موبایل صورت گیرد]13[.
با رشد سریع ضریب نفوذ تلفن همراه، سازمان ها و بانک ها به این نتیجه رسیده اند که برای ارتباط سریع تر و موثرتر با مشتریان، از طریق کانال تلفن همراه اقدام نمایند. یکی از دلایل اصلی که موسسات مالی علاقمند به ارائه خدمات بانکداری همراه هستند این است که این روش کانال ارتباطی جدید و قدرتمندی را با بهره گرفتن از تلفن همراه در اختیار آنها قرار می دهد. در بانکداری برخط، مشتریان باید از طریق یک کامپیوتر شخصی با موسسه مالی ارتباط برقرار کنند اما در بانکداری همراه مشتریان می توانند از طریق موبایل از خدمات 24 ساعته و هفت روز هفته بانک ها استفاده نمایند]14[.

1-3- ساختار پایان نامه

در فصل دوم مبانی نظری تحقیق بیان می شود. در این قسمت درباره چارچوب گارتنر، تجارت سیار، مدیریت ارتباط با مشتری از طریق رسانه سیار و در نهایت بانکداری سیار و زیرساخت های فنی و مخابراتی صحبت به میان خواهد آمد.
در فصل سوم بطور خلاصه عملکرد چند نرم افزار در ارتباط با CRM و همچنین تحقیقی درباره عملکرد چندین بانک داخلی و خارجی انجام خواهد شد.
در فصل چهارم مدل پیشنهادی و تقسیم بندی نواحی در این مدل تشریح خواهد شد.
در فصل پنجم نمونه اولیه و خلاصه ای از نرم افزار که قسمتی از مدل فوق را در آن شبیه سازی شده است، ارائه می شود.
در فصل آخر نتایج بدست آمده و ارائه راهکارهای جدید که می تواند در تحقیقات بعدی مورد استفاده قرار گیرد، بیان می شود.
فصل دوم

2- مبانی نظری تحقیق
این فصل در 4 بخش اصلی توضیح داده می شود:
1- چارچوب گارتنر
2- مدیریت ارتباط با مشتری از طریق رسانه سیار(mCRM)

فصل اول: مقدمه و طرح مسئله

1-1مقدمه                                                                  1

1-2بیان مسئله و ضرورت تحقیق                                       2

1-3اهداف تحقیق        3

1-4سوالات یا فرضیه های تحقیق                                        4

1-5کلمات کلیدی        4

1-5-1یادگیری الکترونیکی                                              4

2-5-1مدرسه هوشمند      4

3-5-1یادگیری سیار    5

4-5-1مدل هدف مدار تایلر                                              6

6-1سازماندهی پایان نامه                                                  7

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

1-2مقدمه        9

2-2یادگیری الکترونیکی                                                  9

3-2استانداردهای یادگیری الکترونیکی                                 10

1-3-2کمیته صنعت حمل و نقل هوایی (AICC)              11

2-3-2مدل مرجع شیء محتوای قابل اشتراک      11

3-3-2كنسرسیوم جهانی آی ام اس           12

2-4ابزارهای یادگیری الکترونیکی        12

2-4-1 نرم افزارهای یادگیری الکترونیکی         13

2-4-2 سخت افزارهای یادگیری الکترونیکی         15

5-2 شبکه های رایانه ای        16

عنوان                                               صفحه

2-6 محتوای آموزشی        16

2-6-1 اشیای آموزشی        16

2-6-2 ابر داده    17

2-7 عناصر، مولفه های اصلی یادگیری سیار 18

2-7-1 سخت افزار یادگیری سیار 18

2-7-2 نرم افزار یادگیری سیار 19

2-7-3شبکه های مورد نیاز در یادگیری سیار 19

8-2نسل های تکنولوژی سیار 20

2-9عبارات یادگیری سیار 21

2-10انواع مدل های اجرایی برنامه های یادگیری سیار…….. 27

2-10-1مدل دستگاه شخصی خود را بیاورید. 27

2-10-2یک لپ تاپ برای هر کودک      27

2-11وضعیت یادگیری سیار در کشورهای مختلف جهان. 30

2-11-1یادگیری سیار در امریکای لاتین      31

2-11-2یادگیری سیار در آفریقا و خاور میانه. 31

2-11-3یادگیری سیار در اروپا 31

2-11-4یادگیری سیار در شمال امریکا          32

2-11-5یادگیری سیار در آسیا 33

12-2نمونه های پروژه های یادگیری سیار  33

2-12-1پروژه ممث برای آموزش ریاضیات در افریقای جنوبی برای گروه سنی دبستان. 33

2-12-2پروژه یوزا در زمینه ادبیات داستانی در افریقای جنوبی برای گروه سنی جوانان و نوجوانان. 33

2-12-3پروژه بریج آی تی  و امیا-اسمایل در امریکای لاتین.. 34

4-12-2پروژه مبل 21 در امریکای شمالی         35

2-12-5پروژه متن به درس در کشور فیلیپین برای آموزش کودکان خردسال. 35

2-12-6مدارس هوشمند سامسونگ        36

2-12-7آموزش و پرورش کره جنوبی      38

2-13معماری سیستم یادگیری سیار                39

2-13-1معماری سه لایه ای      39

عنوان                                       صفحه

2-13-2یادگیری سیار و سیستم چند عامله  41

3-13-2یادگیری سیار با تاکید بر سطح دشواری محتوای آموزشی…….. 43

فصل سوم: روش تحقیق، بررسی و ارائه مدل پیشنهادی

3-1مقدمه        47

3-2روش تجزیه و تحلیل داده ها                                       47

3-3فراوانی پاسخگویان       48

3-4اطلاعات پرسشنامه      50

3-5بررسی نرمال بودن داده ها   51

 

 

3-6سیستم پیشنهادی        53

3-7اهدف آموزشی سیستم یادگیری سیار                             53

3-8وضعیت و موقعیت دستیابی به اهداف                             55

3-8-1محدوده جغرافیایی      55

3-8-2معماری سیستم              56

3-9محتوای آموزشی                                                      60

3-9-1ایجاد محتوای آموزشی……………………….. 60

3-9-2ارائه محتوای آموزشی      61

3-9-3                          تمارین.. 61

3-10شیوه ارزشیابی        62

فصل چهارم: امکان سنجی

4-1مقدمه        65

4-2امکان سنجی        65

4-3نتایج امکان سنجی        ….73

4-4پرسشنامه سیستم پیشنهادی        73

4-5فرضیات           74

4-6روش تجزیه و تحلیل داده ها   74

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1مقدمه        77

عنوان                       صفحه

 5-2آموزش و پرورش ایران       77

5-3مقایسه سیستم پیشنهادی با با سایر سیستم ها      ….. 77

5-4مشکلات پیاده سازی یادگیری سیار                               78

5-5نتیجه گیری        79

5-6پیشنهادات            79

فهرست منابع فارسی        81

پیوست 1پرسشنامه میزان موفقیت سیستم آموزشی.. 90

1-1        مقدمه

امروزه روش سنتی آموزش و پرورش در بسیاری از کشور های پیشرفته جای خود را به آموزش و پرورش نوین داده است. روش سنتی آموزش و پرورش معایب و مشکلاتی به همراه داشت. در آموزش سنتی بیشتر بار آموزش به عهده معلم بود که علاوه بر خستگی و فشار زیاد به معلم، باعث می شود که دانش آموز نقش فعالی در کلاس نداشته باشد. در آموزش سنتی معلم آموزشی یکسان را به همه مخاطبین ارائه می کند، در حالی که تمام دانش آموزان در یک سطح قرار ندارند و از نظر سطح توانایی و دانش با هم متفاوت هستند. محتوای آموزشی روی کتاب به صورت متن با تصاویری محدود توجه همه دانش آموزان را جلب نمی کرد و پس از مدتی باعث خستگی دانش آموز می گشت. تعامل و همکاری بین دانش آموزان اندک بود و دانش آموزان سر کلاس درس بیشتر نقش مستمع و شنونده را دارند. انجام تکالیف و تمارین به صورت فردی بود و مشارکتی در بین نبود.

استفاده آموزش و پرورش از فناوری همیشه صورت می گرفته است ولی در چند سال اخیر سرعت بیشتری گرفته است. کشور ما در حال گذر از آموزش و پرورش سنتی مبتنی بر کتاب های چاپی به سمت استفاده از یادگیری الکترونیکی می باشد. در روش نوین آموزش و پرورش، از تکنولوژی و فناوری در امر آموزش استفاده می شود. استفاده از امکاناتی که تکنولوژی در اختیار دانش آموز و معلم قرار می دهد کارایی یادگیری را بالا می برد. با توجه به ویژگی های سیستم های سیار دانش آموزان مشارکت بیشتری در یادگیری دارند و نقش آنها از منفعل به فعال تغییر می کند.

1-2        بیان مسئله و ضرورت تحقیق

دانش  به صورت مستقل ایجاد نمی شود بلکه با ارتباط و تعامل تولید می شود. یادگیری سیار امکان تعامل و ارتباط بین یادگیرنده ها را افزایش می دهد. نیاز محیطهای آموزشی در به روز بودن و از دست ندادن فرصت های ارتقا و پیشرفت از ضروریات می باشد . از این رو توجه به روش های نوین آموزش مهم و قابل توجه می باشد.

آموزش از راه دور، آموزش الکترونیک و یادگیری سیار مزایا و ویژگی هایی دارند که محدودیت های آموزش حضوری را کاهش می دهد. یادگیری الکترونیکی دروازه ورود به یادگیری سیار می باشد. گستردگی دسترسی به وسایل سیار را می توان به عنوان یکی از دلایل استفاده از یادگیری سیار دانست. یادگیری سیار یک روش جدید برای یادگیری است. تمام افراد صرف نظر از اینکه کجا زندگی می کنند و وضعیت و فرهنگ آنها چگونه است حق دارند برای بهبود کیفیت زندگی خود به مواد آموزشی و اطلاعات دسترسی داشته باشند. یادگیری سیار از طریق بکارگیری تکنولوژی های سیار شهروندان سراسر جهان را قادر می سازد تا به اطلاعات مور نیاز خود در هر مکان و زمانی دسترسی داشته باشند.

بعد از روش های حضوری آموزش، استفاده از تکنیکهای یادگیری الکترونیک مورد توجه قرار گرفت ولی با پیشرفت تکنولوژی اینترنت، جهت حرکت به سمت یادگیری سیار با بهره گرفتن از اینترنت برای ایجاد یک شبکه گسترده تر در کلاس و خارج از کلاس بوده است تا یک شبکه گسترده تر از فرصت های آموزشی را بوجود آورد. امروزه بیشتر مردم تلفن همراه خود را به وسیله ای برای پیدا کردن جواب ، جستجو برای اطلاعات ، مطالعه  کتاب الکترونیکی تبدیل کرده اند.

در این تحقیق با ارائه مفاهیم بنیادین یادگیری سیار و شناسایی ملزومات و مزایای یادگیری سیار به منزله ی مرحله ای جدید از آموزش از راه دور و آموزش الکترونیک پرداخته می شود. همچنین به جستجو و بررسی وضعیت یادگیری سیار در جهان و در ادامه در شهر بندر عباس می پردازیم.

1-3        اهداف تحقیق

هدف ما در این تحقیق بررسی موفقیت یا عدم موفقیت سبک جدیدی از آموزش به نام یادگیری سیار به عنوان زیر مجموعه ای از یادگیری الکترونیکی می باشد. استفاده از فناوری نقش زیادی در بهبود و بالا بردن کیفیت آموزش ارائه شده توسط معلم و پیشرفت تحصیلی و عمیق تر شدن یادگیری دانش آموزان داشته است. کشور ما گام های آغازین را در استفاده از فناوری در آموزش کودکان بر می دارد و انتخاب های مختلفی پیش روی خود دارد. روش های مختلف یادگیری الکترونیکی برای نمونه در مدارس هوشمند شهر بندر عباس به کار گرفته شده اند. ما با بهره گرفتن از پرسش نامه موفقیت هر یک از این روش ها را بررسی کردیم و آن را با یادگیری سیار در مدرسه هوشمند سامسونگ مقایسه کرده ایم. در این راستا، ما در این مطالعه هدف زیر را دنبال می کنیم :

ارائه مدل و امکان سنجی کاربرد یادگیری سیار در ایران

1-4        سوالات یا فرضیه­های تحقیق

مزایای یادگیری سیار در مقایسه با دیگر روش های یادگیری چیست؟

چه آثار و پیامدهایی در پی به کارگیری یادگیری سیار به وقوع می پیوندد؟

زیر ساخت های لازم برای تبدیل آموزش سنتی به یادگیری سیار چیست ؟

عوامل موفقیت یادگیری سیار چیست ؟

آیا از نظر اقتصادی ، پیاده سازی یادگیری سیار مقرون به صرفه است ؟

1-5        کلمات کلیدی

1-5-1یادگیری الکترونیکی [1]

یادگیری الکترونیکی اشاره به استفاده از رسانه های الکترونیکی و فناوری اطلاعات و ارتباطات (آی سی تی)  در آموزش و پرورش دارد. آموزش الکترونیکی گستره ای شامل تمام اشکال تکنولوژی آموزشی در یادگیری و تدریس است. و به طور کلی شامل آموزش به کمک کامپیوتر، آموزش مجازی، آموزش چند رسانه ای، آموزش مبتنی بر اینترنت و وب ، آموزش آنلاین و … می شود (توانگریان و همکاران، 2004).

1-5-2مدرسه هوشمند[2]

مدرسه هوشمند مدرسه ای است که در آن روند اجرای کلیه فرایند ها اعم از مدیریت، نظارت، کنترل، آموزش، ارزشیابی، اسناد و امور دفتری و ارتباطات مبتنی بر استفاده از فناوری اطلاعات می باشد. این مدرسه دانش آموز محور است و دانش آموز در مدرسه هوشمند نقش یاد گیرنده و یاد دهنده دارد. تاکید بر فراهم ساختن محیط یاد دهی- یادگیری از راهبرد ها و خط مشی های مدرسه هوشمند است.(الگوی سخت افزاری مدارس هوشمند، 1390)

اصول ومبانی هوشمند سازی مدارس ، توسط دیوید پرکینز و همکارانش درپروژه زرو[3] که از سال 1967 در دانشگاه هاروارد برای آموزش بهتر آغاز شد، بر اساس دو اعتقاد زیر بنا شده است:

1- یادگیری نتیجه تفکر است و تفکر خوب از طریق هوشمند سازی مدارس توسط همه دانش ­آموزان قابل آموختن است.

2- آموزش باید شامل درک عمیق باشد و درک عمیق یعنی انعطاف پذیری و استفاده فعال از دانش با کمک فرایند هوشمند سازی مدارس.

این مبانی و اصول، ساختاری برای مدرسه هوشمند ایجاد می­ کند(وب سایت پروژه زرو).

1-5-3یادگیری سیار[4]

یادگیری سیار یک شاخه توسعه یافته از آموزش الکترونیکی است که نسبت به سایر انواع این یادگیری امکان دسترسی به محتوای الکترونیکی و تعامل با سایر افراد حاضر در محیط یادگیری را با سهولت بیشتری برای فراگیران فراهم می سازد (سعیدی پور و همکاران، 1390).

یادگیری سیار عبارت است از آن نوع یادگیری که در هر زمان و مکانی به کمک وسایل رایانه ای و سیار اتفاق بیافتد(احمدی و همکاران، 1391). یادگیری سیار را می توان ترکیبی از دو شکل آموزش “الکترونیک” و “از راه دور” دانست، زیرا در این نوع آموزش همانند آموزش از راه دور میان دانش پژوهان و اساتید فاصله وجود دارد و از سوی دیگر، این آموزش نیز همانند آموزش الکترونیک از طریق فناوری پیشرفته تر و با بهره گرفتن از ابزار های الکترونیکی همراه می شود(یعقوبی و همکاران، 1389).

1-5-4مدل هدف مدار تایلر

رالف تایلر[5] یکی از صاحب نظران برجسته مدل­های تکنیکی، علمی است. تایلر در سال 1949 کتاب اصول اساسی برنامه درسی و آموزشی[6] را منتشر کرد که در آن برای بررسی مسایل برنامه درسی و آموزشی منطقی را ارائه نمود. او یادآور شد که برنامه‌ریزان درسی باید این مراحل را انجام دهند.

• تعیین اهداف کلی و طبقه بندی اهداف به اهداف جزئی و بیان آنها به گونه ای که قابل اندازه گیری باشند.
• تعیین موقعیت ها و وضعیت های تحقق اهداف
• ارزشیابی

 تایلر یادآوری کرد که باید برنامه‌ریزان درسی هدف­های کلی را بر اساس گردآوری اطلاعات از سه منبع: ماده درسی، یاد گیرنده و جامعه تعیین کنند.

در این الگو فرایند ارزشیابی، فرایند تعیین میزان تحقق هدف های آموزشی است و اساس این نظر آن است که هدف ‌های آموزشی در واقع بیانگر تغییراتی هستند که باید در رفتار یاد گیرنده به وجود آید.

ارزشیابی در این مدل با مقایسه ‌ نتایج مورد انتظار و نتایج واقعی انجام می گیرد . در واقع در این روش كوشش می شود تا نشان داده شود مقاصد تا چه اندازه تحقق یافته اند. نتایج بدست آمده از ارزشیابی مبتنی بر هدف را می توان برای اصلاح و تجدید نظر در مقاصد یا هدفهای فعالیت آموزشی ، یا روش و تدابیری كه برای سنجش تحقق مقاصد یا هدف ها بكار رفته اند مورد استفاده قرار داد. با بهره گرفتن از مدل تایلر به بیان اهداف کلی و جزئی و رفتاری می پردازد. سپس موقعیت ها و چگونگی پیاده سازی سیستم را برای نائل شدن به اهداف بیان می کند. سپس شیوه ارزشیابی را بیان می شود.( نوبخت، 1391)

1-6        سازماندهی پایان­نامه

فصل دوم   ابتدا درباره یادگیری الکترونیکی و استانداردهای آن صحبت می کنیم. سپس به ابزارها  و اجزا و عناصر آن می پردازیم. در ادامه یادگیری سیار و مولفه ها و عبارات آن شرح داده می شود. سپس خلاصه­ای از وضعیت یادگیری سیار در مدارس کشور ها و قاره های مختلف بیان می شود. انواع مدل های پیاده سازی سیستم یادگیری سیار در مدارس بیان می شود. سپس نمونه های موفق پروژه های یادگیری سیار را که به اجرا در آمده است، معرفی می کنیم. در ادامه معمای های مختلف ارائه شده برای سیستم یادگیری سیار معرفی می شوند.

فصل سوم    روش تحقیق و جامعه آماری ، نمونه ی مورد نظر در این تحقیق ، ابزار و موارد مورد استفاده جهت جمع آوری داده ها و اطلاعات مستند و در انتها روش آماری که برای پاسخ گویی به سؤالات تحقیق انتخاب نموده ایم ارائه می شود.

 

فهرست مطالب

     عنوان                                                                                  صفحه

فصل اول : مقدمه  …………………………………………………………………………………………….   10

فصل دوم : مبانی نظری  …………………………………………………………………………………..   12

2-1- تعریف واژگان و اصطلاحات تخصصی  …………………………………………………..   12

2-2- تعریف حمله DOS  ………………………………………………………………………………..   13

2-3- بیان مسئله  …………………………………………………………………………………………….   20

فصل سوم : تحقیقات انجام شده  ……………………………………………………………………..   23

3-1- بررسی مسئله  …………………………………………………………………………………………   23

3-2- نمونه هایی واقعی از بروز حملات DOS  وDDOS  …………………………….    36

فصل چهارم : روش تحقیق  ………………………………………………………………………………   37

4-1- پاسخ به سوالات ماهیتی تحقیق  …………………………………………………………..   37

فصل پنجم : بررسی و تحلیل یافته های تحقیق  …………………………………………….   41

5-1- معرفی سازمان مورد بررسی  ………………………………………………………………….   41

5-2- مورد کاوی  ……………………………………………………………………………………………..   42

فصل ششم : نتیجه گیری و پیشنهادها  …………………………………………………………..   43

منابع و ماخذ  …………………………………………………………………………………………………….   45

فصل اول

آیا تاکنون پیش آمده است که بخواهید یک تماس تلفنی برقرار نمایید ولی به دلیل مشغول بودن تمام مسیرهای ارتباطی نتوانید این کار را انجام دهید؟ دلیل این مشکل آن است که سیستم تلفن طوری طراحی شده است که میتواند تعداد محدودی تماس را در یک زمان واحد برقرار کند. این حد بر اساس تخمین تعداد تماسهای همزمان و حجم ترافیکی که سیستم دریافت میکند تعیین میشود[8].
حال تصور کنید که یک فرد مهاجم بخواهد به سیستم تلفن حمله کرده و آن را برای مشترکان تلفن غیر قابل استفاده نماید. یکی از روش های حمله آن است که تماس های مکرر و پشت سر هم برقرار کرده و تمامی خطوط تلفن را اشغال کند. این نوع از حمله را به حمله انکار سرویس یا DOS مشهور است[8].
در حقیقت فرد مهاجم کاری کرده است که سیستم تلفن مجبور شود تماسهای تلفنی مشترکان را رد و انکار نماید. البته واقعیت این است که احتمال اینکه یک فرد به تنهایی بتواند تمامی مسیرهای تلفن را مشغول کند، بسیار کم است. برای انجام این کار باید تعداد بسیار زیادس تماس از تعداد بسیار زیادی تلفن برقرار گردد. به این نوع حمله انکار سرویس توزیع شده یا DDOS می گویند[8].
سیستمهای کامپیوتری نیز ممکن است دچار چنین حملاتی گردند. برای مثال ارسال حجم زیادی پست الکترونیکی برای یک نفر می تواند حافظه کامپیوتری را که پست الکترونیکی در آن قرار دارد را پر کند. این بدان معناست که افرادی که از آن کامپیوتر استفاده میکنند، قادر نخواهند بود هیچ ایمیل جدیدی دریافت کنند مگر اینکه شرایط به نوعی تغییر نماید.
در علل و عوامل حملات تحت وب، غالبا با نگاه شبكه ای و مفاهیم جاری در آن بدنبال تاثیرات و آسیب ها و راه های پیشگیری و مقابله با آن پرداخته می شود. حمله DOS نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در بیشتر مراجع و مقالات و كتابها این نگاه غالب بوده و تمامی توجه خود را به شبكه و سرور و سرویس و پیكربندی های آنها معطوف می نماید. در صورتیكه این حمله علاوه بر این كه ماهیت شبكه ای دارد، دارای ابعاد و اثرات نرم افزاری نیز می باشد كه بعضی از آنها نهفته و ناشناس می باشند. این تحقیق می خواهد با مفاهیم نرم افزاری به حمله DOS نگاه كند و آن را از منظر نرم افزار تحلیل و واكاوی نماید.
جهت ترسیم مسیر حركتی و جلوگیری از آشفتگی محتوایی و ساختاری به طرح های سوالات زیر كه ماهیت این تحقیق را نشان می دهند، می پردازم تا در فصل پایانی این تحقیق به آنها براساس مطالعات و بررسی های صورت گرفته، پاسخ دهم.
1. میزان آسیب پذیری نرم افزاری وب سایتها و برنامه های کاربردی تحت وب، در مواجه با حملات DOS به چه میزان است؟
2. حملات DOS از کدام بسترها و منافذ نرم افزاری رخ میدهند؟
3. چگونه میتوانیم، از بروز حملات DOS فقط از طریق مفاهیم نرم افزاری پیشگیری نمائیم؟
4. بااستفاده از مفاهیم نرم افزاری، چگونه میتوان از وقوع حملات DOS آگاهی یافت؟
5. پس از رخ دادن حملات DOS، چگونه میتوان، وب سایت را بحالت قبل برگرداند؟
6. پس از رخ دادن حملات DOS، چگونه میتوان مکانها و داده های آسیب دیده را شناسایی کرد؟

فصل دوم

حملات DOS یا از کار اندازی سرویس، نوعی از حمله است که هدف آن، از کار انداختن سیستم هدف یا استفاده از هدر دادن منابع آن است، بطوریکه سیستم سرویس دهنده دیگر قادر به پاسخ گویی به کاربران قانونی خود نباشد.
DoS برخلاف سایر تهدیدهای امنیتی مثل “دزدی اطلاعات” كه در آن هدف به دست آوردن اطلاعات محرمانه است و یا”نفوذ” که هدف از آن دسترسی به یک ماشین خاص است و یا”تغییر دادن اطلاعات” نمی باشد، بلکه هدف آن تنها جلوگیری از سرویس دهی عادی به کاربران مجاز سرور به وسیله هدر دادن منابع می باشد[1].
در این فصل به تعریف این حمله و دسته بندی های آن پرداخته وسپس به انواع آن را معرفی می نمائیم.
2-1- تعریف واژگان و اصطلاحات تخصصی
تهدید: نیروی بالقوه ای که باعث ایجاد حادثه ای ناخواسته گردیده و ممکن است آثارش به امنیت سیستم یا سازمان آسیب برساند[5].
آسیب پذیری: هرگونه ضعف امنیتی قابل سوء استفاده در یک سیستم گفته می شود[5].
حمله: اقدامی که با نیت اختلال در امنیت سیستم های اطلاعاتی انجام می شود [5].
انواع حملات از نظر میزان تاثیر به دو دسته تقسیم می گردند:
1. حملات غیرفعال
هدف تنها دسترسی به منبع اطلاعاتی می باشد و اقدامی برای تغییر محتوا صورت نمی گیرد. این نوع حمله تنها می تواند به یکی از اشکال شنود ساده یا آنالیز ترافیک شبکه باشد. برخی از آنها عبارتند از شنود یا استراق سمع ، بوکشیدن ، انتشار پیام، آنالیز ترافیک شبکه، نظارت بر ارتباطات شبکه و غیره[5].
2. حملات فعال
علاوه بر دسترسی به منبع اطلاعاتی، بصورت غیر مجاز اقدام به تغییر محتوای آن نیز می نماید. از آن جایی که در این نوع حملات اطلاعات تغییر میکنند، شناسایی رخداد حملات، فرایندی امکان پذیر می باشد. برخی از آنها عبارتند از تغییر پیام ، ارسال دوباره پیام ، جعل هویت، پاسخ های جعلی، ایجاد اختلال در ارتباطات، رمزگشایی اطلاعات رمز شده ی ضعیف، حذف یا بی اثرنمودن سرویس های امنیتی، عدم پذیرش سرویس و غیره[5].
روش های مختلف بروز حملات کامپیوتر و شبکه را می توان در چهار دسته کلی تقسیم بندی نمود[5]
1. حملات جمع آوری اطلاعات
2. حملات اطلاعات معیوب

 

3. حملات استثماری
4. حملات انکار سرویس

2-2- تعریف حمله DOS
این نوع حمله باعث ایجاد اختلال یا مشکل در دسترسی مجاز کاربران به منابع و یا سرویس های موجود می شود. هدف اصلی از این نوع حمله ایجاد وقفه یا قطع ارتباط در ارائه خدمات از سوی سرویس دهنده به سرویس گیرنده است. در واقع مهاجم با حمله DOS با ایجاد یک بار زیاد و غیرعادی روی سرویس دهنده و در خواست های متعدد، رایانه را بطور کامل مشغول می کند و باعث از کارافتادن سرویس های ارائه شده به آنها می شود و به این ترتیب سیستم نمی تواند به هیچ مورد دیگری پاسخ دهد[6].
اگر امنیت را در سه زمینه قابلیت اعتماد ، یکپارچگی و دسترس پذیری تعریف نمائیم، حمله DOS گزینه سوم را مورد هدف قرار می دهد[1].
حمله DOS باعث کارکرد نامناسب یک سیستم اطلاعاتی می شود و کاربران را از دسترسی به خدماتی که سرور مورد نظر ارائه می دهد، محروم می سازد. این حملات از شایع ترین انواع حملات هستند. حمله DOS از برخی ضعف های موجود در پروتکل ها و برنامه های کاربردی سوء استفاده می کند[1].
دسته بندی انواع حملات [1]DOS
همانطور که در شکل 1 مشاهده می نمائید، حملات DOS به پنج سطح اصلی تقسیم می شوند:
شکل 1 – انواع دسته بندی حملات DOS

حمله های سطح Network – Device از ضعف های موجود در ساخت سخت افزار مورد استفاده در شبکه سوء استفاده می کنند. برای مثال بعضی از روترها مشکل سرریز شدن بافر دارند که می تواند توسط حمله کننده برای از کار انداختن روتر استفاده شود.
حمله های سطح سیستم عامل از بعضی جنبه های موجود در پیاده سازی پروتکل و همچنین خود سیستم عامل ماشین مورد نظر بهر جویی می کنند. برای مثال حمله ping of death در این دسته جای می گیرد.
حمله های سطح Application از حفره های موجود در برنامه کاربردی سوء استفاده می کنند. برای مثال این نوع حمله می تواند از کاستی های موجود در ساختار داده ای الگوریتم های استفاده شده در برخی برنامه های متداول بهره گیرد. مثلا با دادن ورودی های خاص، الگوریتم را وادار به اجرا شدن در حالت پیش بینی نشده ای کند و باعث عملکرد نادرست آن شود. این امر باعث می شود که ماشین قسمت عمده ی CPU را به اجرای محاسبات لازم اختصاص دهد و بنابراین به بخش زیادی از ترافیک ورودی رسیدگی نشود. حملات Buffer over Flow از این نوع می باشند.
حمله های سطح Data Flood با فرستادن سیل آسای بسته هایی با آدرس جعلی و با نرخ بالا، به هدفش که گرفتن منابع سیستم و پهنای باند است، می رسد. این کار، سیستم را مشغول رسیدگی با این بسته های جعلی کرده و از بررسی داده های مفید و اصلی باز می دارد.
حمله های سطح Protocol Features از طراحی غیر ایمن بعضی پروتکل های استاندارد بهره میگیرند. برای مثال حمله SYN Flood از فرایند دست تکانی سه مرحله ای در پروتکل TCP و این حقیقت که در پروسه ی مسیریابی، صحیح بودن آدرس IP مبدأ چک نمی شود، سوء استفاده می کند.
انواع حملات [5]DOS
Ping of Death
در این حمله از پروتکل ICMP استفاده می شود و در سطح سیستم عامل قرار می گیرد. حمله کننده یک بسته Ping(echo request) با اندازه بزرگتر از معمول، یعنی بیشتر از 65536 بایت به سیستم هدف ارسال می کند. اگر سیستم عامل طرف مقابل از نسخه های قدیمی ویندوز مثلاً NT باشد، این کار باعث قفل کردن و یا crash کردن سیستم می گردد.
Smurf
در این حمله از Spoofing(جعل آدرس مبدأ) استفاده می شود. حمله کننده با قرار دادن آدرس IP سیستم هدف در بسته ICMP از نوع Ping(echo request) آن را درسطح شبکه بصورت همه پخشی ارسال می کند. کامپیوترهای موجود در شبکه با دیدن این بسته، همگی به سیستم هدف(که در واقع هیچ درخواستی اراسل نکرده است) پاسخ های echo reply می فرستندو این کار هم باعث ایجاد ترافیک اضافی در سطح شبکه شده وهم سیستم قربانی را با سیلی از بسته های ناخواسته که می توانند مانع از رسیدگی به سایر بسته ها شوند، مواجه می کند.
Spoofing ICMP Redirect message
بسته های ICMP redirect نوع دیگری از پیام های کنترلی هستند که از یک مسیریاب پیش فرض سیستم قربانی فرستاده می شود تا به او اطلاع دهد که مسیریاب بهتر دیگری برای مسیریابی بسته های او وجود دارد.
Teardrop
در این حمله از ضعف موجود در پروتکل IP در بازسازی بسته های قطعه قطعه شده سوء استفاده می شود. حمله کننده با فرستادن قطعه هایی که همپوشانی دارند و یا قسمت payload آنها بزرگتر از معمول است، باعث قفل کردن سیستم هدف می شود. مثلاً قطعه ها طوری فرستاده می شوند که مقدار محاسبه شده در مقصد برای انتهای قطعه(end) از مقدار ابتدای آن(offset) کمتر باشد.
Tiny Fragment
این حمله از قطعه های(fragment) بیش از اندازه کوچک استفاده می کند، طوری که مقداری از اطلاعات سرآیند بسته در قطعه بعدی قرار می گیرد. فیلد پرچم هایTCP(flags) اجباراً در قطعه دوم قرار گرفته و فیلترها در مقصد قادر به تست کردن آنها نخواهند بود. بنابراین در قطعه های بعدی از آن پرچم ها صرف نظر می شود. برای جلوگیری از این حمله می توان در روتر قوانینی مبنی بر حداقل نمودن اندازه اولیه قطعه دریافتی وضع کرد طوری که حتماً اطلاعات ضروری سرآیند را شامل شود.
SSPing
این حمله هم از قطعه بندی سوء استفاده میکند. با این تفاوت که این حمله بسته های ICMP که بیش از حد معمول قطعه بندی شده اند را به سمت هدف ارسال میکند. دلیل استفاده از بسته های ICMP متداول بودن آنها است. با این کار شناخته شدن بست های مربوط به حمله سخت تر صورت میگیرد.
با رسیدن این نوع بسته ها، کامپیوتر مقصد برای باز سازی این بسته های بیش از اندازه قطعه قطعه شده، نیاز دارد که یک سری اطلاعات اضافی را درپشته ی خود نگهداری کند. وقتی تعداد زیادی از این بسته ها دریافت شد، سیستم با کمبود حافظه برای نگهداری اطلاعات لازم برای بازسازی بسته ها مواجه می شود و در نتیجه دیگر نمی تواند به درخواست ها پاسخ دهد.
Unnamed
این حمله هم از قطعه بندی بسته ها سوء استفاده میکند. در این حمله مقدار offset طوری تنظیم می گردد که هنگام بازسازی بسته این طور به نظر برسد که به یک یا چند قطعه دیگر برای کامل شدن بسته نیاز است. این عمل باعث می شود که دریافت کننده مقداری از فضای پشته را به نگهداری این قطعه ها اختصاص داده و منتظر قطعاتی بماند که به ظاهر هنوز به مقصد نرسیده اند.

فاز اول: چارچوب‌های تعامل پذیری دولت الکترونیک 8 کشور مطرح، بررسی و ویژگی‌های کلی و فنی برای انتخاب چارچوب تعامل پذیری استخراج شد.

فاز دوم: با بررسی وضعیت شهرداری مشهد، ابتدا بلوغ تعامل پذیری این سازمان، سپس وضعیت تعامل پذیری آن تحلیل شد.

فاز سوم: بر اساس مدل تطبیقی و استفاده از ابزار پرسشنامه، چارچوب تعامل پذیری و معماری سازمانی مناسبی برای شهرداری مشهد معرفی شد.

فاز چهارم: با بررسی که در کشورهای مختلف صورت گرفت، موفق‌ترین روش عملی این کشورها به منظور پیاده سازی تعامل پذیری معرفی شد.

فهرست مطالب

  عنوان                                    صفحه

1. فصل اول: کلیات تحقیق………………………. 15

1-1 مقدمه…………………………………. 15

1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق……………………… 17

1-3 فرضیه‌ها یا سوال‌های تحقیق…………………. 17

1-4 هدف اصلی تحقیق…………………………. 17

1-5 روش تحقیق……………………………… 18

1-6 مرور مطالب پایان نامه……………………. 18

2. فصل دوم: مباحث نظری و ادبیات تحقیق………….. 20

2-1 تعریف سازمان…………………………… 20

2-2 تعریف مبادلات الکترونیک………………….. 21

2-3 تعریف سرویس……………………………. 21

2-4 تعریف سرویس الکترونیکی………………….. 21

2-5 تعریف تعامل پذیری………………………. 22

2-6 انواع تعامل پذیری………………………. 23

2-6-1 تعامل پذیری اطلاعات………………….. 23

2-6-1-1 مزایای استفاده از تعامل پذیری اطلاعات… 23

2-6-2 تعامل پذیری فنی…………………….. 23

2-6-2-1 دسته بندی استانداردهای حوزه تعامل پذیری فنی    24

2-6-3 تعامل پذیری فرایندی…………………. 26

2-7 مقایسه دو مفهوم تعامل پذیری و یکپارچگی…….. 26

2-8 ﻣﺪل ﺑﻠﻮغ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﭘﺬﻳﺮی…………………….. 27

2-8-1 مدل بلوغ تعامل پذیری سازمانی…………. 27

2-8-2 مدل بلوغ تعامل پذیری تکنیکی………….. 27

2-9 تعریف تعامل پذیری دولت الکترونیک………….. 28

2-10 دستیابی به تعامل پذیری دولت الکترونیک…….. 28

2-11 تعریف استاندارد در دولت الکترونیک………… 29

2-11-1 استاندارد باز و نقش آن در تعامل پذیری دولت الکترونیک 29

2-11-2 نمونه‌هایی از استانداردهای باز……….. 31

2-11-3 اصول استانداردهای باز- بروس پرنز:……. 32

2-11-4 مزایای استفاده از استانداردهای باز…… 33

2-11-5 بررسی ارتباط میان استاندارهای باز و متن باز     35

2-11-6 تأثیر کدهای متن باز در تعامل پذیری…… 35

2-12 تعریف معماری سازمانی……………………. 36

2-12-1 ضرورت استفاده از معماری سازمانی……… 37

2-12-2 تأثیر معماری در تعامل پذیری دولت الکترونیک 37

2-12-3 تعریف معماری سرویس گرا……………… 38

2-12-4 نحوه گسترش قابلیت همکاری دولت الکترونیک از طریق معماری سرویس گرا……….. 39

2-13 تبادل سرویس در معماری سرویس گرا………….. 40

2-14 تعریف ESB………………………………. 42

2-14-1 چارچوبی برای یکپارچه‌سازی……………. 43

2-14-2 اتوبوس خدمات سازمان………………… 44

2-14-3 مجموعه کامل یکپارچه‌ سازی……………. 44

2-15 تعریف ESC………………………………. 45

2-16 موانع و مشکلات تعامل پذیری بین سازمانی…….. 45

3. فصل سوم: بررسی چارچوب‌های مطرح برای تعاملات الکترونیکی 47

3-1 معرفی چارچوب‌های انتخابی…………………. 48

3-2 بررسی چارچوب‌های تعامل پذیری دولت الکترونیک کشورهای انتخابی 49

3-2-1 چارچوب تعامل پذیری فنی دولت استرالیا….. 49

3-2-1-1 اصول کلی چارچوب تعامل پذیری دولت استرالیا 50

3-2-1-1 مدل مفهومی چارچوب تعامل پذیری دولت استرالیا    50

3-2-2 چارچوب تعامل پذیری دولت الکترونیک دانمارک 53

3-2-3 چارچوب تعامل پذیری دولت برزیل………… 54

3-2-3-1 حوزه‌های تحت پوشش e-PING………………. 54

 

 

3-2-3-1-1 اتصال میانی……………………… 54

3-2-3-1-2 امنیت…………………………… 55

3-2-3-1-3 راه های دسترسی…………………… 56

3-2-3-1-4 سازماندهی و تبادل اطلاعات………….. 56

3-2-3-1-5 محدوده یکپارچگی برای دولت الکترونیک… 56

3-2-3-2 سیاستهای کلی e-PING:…………………. 57

3-2-4 چارچوب تعامل پذیری اروپا برای خدمات دولت الکترونیک پن اروپا    58

3-2-4-1 اهداف چارچوب تعامل پذیری اروپا……… 59

3-2-4-2 اصول به کار گرفته شده در تعامل پذیری اروپا     59

3-2-4-3 توصیه‌های چارچوب تعامل پذیری اروپا برای موانع سازمانی تعامل پذیری……………….. 60

3-2-4-4 توصیه های چارچوب تعامل پذیری اروپا برای موانع معنایی تعامل پذیری………… 60

3-2-5 استاندارد و معماری برای برنامه‌های کاربردی دولت الکترونیک آلمان 61

3-2-5-1 هدف SAGA………………………….. 61

3-2-5-2 مدل مرجع SAGA……………………… 62

3-2-5-3 مدل مرجع معماری SAGA……………….. 64

3-2-6 چارچوب تعامل پذیری دولت مالزی………… 64

3-2-7 چارچوب تعامل پذیری دولت الکترونیک نیوزیلند 65

3-2-8 چارچوب تعامل پذیری دولت الکترونیکی انگلستان 65

3-3 اجزای تشکیل دهنده تجارب تعامل پذیری کشورها…. 66

3-4 اصول انتخاب استاندارد…………………… 67

3-5 حیطه‌های مورد نظر در چارچوب تعامل پذیری کشورهای مورد بررسی  68

3-6 اعتبار………………………………… 69

3-7 اطلاعات فنی…………………………….. 70

3-8 ویژگیهای چارچوب تعامل پذیری تعامل پذیری دولت الکترونیک     72

4. فصل چهارم: بررسی وضع موجود شهرداری مشهد……… 73

4-1 معرفی شهرداری مشهد……………………… 74

4-1-1 معاونت‌های شهرداری مشهد………………. 74

4-1-2 مناطق شهرداری مشهد………………….. 74

4-1-3 سازمان‌های زیر مجموعه شهرداری…………. 75

4-2 سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری مشهد.. 76

4-2-1 وظایف سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری مشهد   76

4-3 خدمات شهرداری………………………… 77

4-3-1 حوزه خدماتی عملیاتی…………………. 79

4-3-2 حوزه خدماتی پشتیبان…………………. 80

4-3-3 حوزه خدماتی پشتیبان مدیریت…………… 80

4-4 وضع موجود تعاملات الکترونیک شهرداری مشهد……. 80

4- 4- 1 تهیه سند راهبردی شهر الکترونیک……… 81

4-4-1-1 تاثیر سند راهبردی شهر الکترونیک مشهد در تعامل پذیری 81

4-4-1-2 مراحل ایجاد شهر الکترونیک………….. 82

4-4-1-3 مراحل ایجاد شهر الکترونیک مشهد……… 82

4- 4- 2 طرح ایجاد شبکه یکپارچه ارتباطی شهرداری مشهد    84

4- 4- 3 زیرساخت داده‌های مکان (SDI) ……………. 85

4- 4- 4 سامانه گردش الکترونیک مکاتبات اداری…. 85

4-4-5 پورتال شهر مشهد…………………….. 87

4-4-5-1 اهداف پورتال مشهد…………………. 88

4-4-5-2 لیست برخی از خدمات ارائه شده در پورتال جامع شهرداری مشهد 89

4-4-6 سامانه مدیریت الکترونیک آرشیو اسناد شهرداری مشهد 90

4-4-6-1 هدف از راه اندازی سامانه آرشیو اسناد… 91

4-5 سرویس‌های الکترونیک شهرداری مشهد…………… 91

4-5-1 سطح بلوغ خدمات الکترونیک شهرداری مشهد…. 91

4-6 زیرساخت‌های شهرداری مشهد…………………. 94

4-6-1 زیرساخت‌های نرم افزاری یکپارچه در سطح شهرداری و شهر   94

4-6-2 زیرساخت‌های سخت افزاری یکپارچه در سطح شهرداری و شهر   95

4-7 بلوغ تعامل پذیری شهرداری مشهد…………….. 97

4-7-1 مدل بلوغ تعامل پذیری سازمانی انتخابی برای شناسایی سطح تعامل پذیری شهرداری مشهد……… 97

4-7-2 سطح بلوغ تعامل پذیری سازمانی شهرداری مشهد 99

4-8 نمودار تحلیل SWOT وضعیت تعاملات الکترونیک شهرداری مشهد 100

4-9 مراحل پیشنهادی برای توسعه تعامل پذیری شهرداری مشهد    102

5. فصل پنجم: انتخاب چارچوب تعامل پذیری و معماری سازمانی 104

5- 1 شاخصهای انتخاب چارچوب تعامل پذیری برای شهرداری مشهد‌  105

5-2 استفاده از آزمون دوجمله ای برای رد و پذیرش شاخص ها    106

5-3 انتخاب چارچوب مناسب برای شهرداری…………. 108

5-3-1 مدل سنتی با رویکرد توسعه تدریجی……… 109

5-3-2 معماری سرویس گرا…………………… 110

6. فصل ششم: روش عملی برای پیاده سازی تعامل پذیری در شهرداری مشهد 111

6- 1 معرفی روش IPIS برای پیاده سازی تعامل پذیری در شهرداری مشهد  112

6-1-1 موانع تعامل پذیری………………….. 112

6-2 مدل مفهومی پیاده سازی تعامل پذیری………… 113

6-3 اجزای تشکیل دهنده IPIS……………………. 114

6-3-1 مخازن تعامل پذیری………………….. 115

6-3-2 ابزارهای پشتیبانی………………….. 116

6-3-3 سیستم‌های مبتنی بر دانش……………… 117

7. فصل هفتم: جمع بندی و نتیجه گیری……………. 118

7-1 بررسی اهداف اولیه تحقیق…………………. 118

7-2 کارهای آینده………………………….. 120

منابع……………………………………. 121

پیوست یک – پرسشنامه……………………….. 129

پیوست دو – خدمات الکترونیک شهرداری مشهد………. 132

مقدمه

تجارت الکترونیکی[1] امروزه عرصه جدیدی از رقابت را در جهان گشوده است و برای شرکت‌ها، سازمان‌ها و افراد شرکت کننده مزایا و موقعیت‌های بسیار ارزشمندی را فراهم می کند. در این بین تعاملات الکترونیکی[2] با ایجاد شرایطی جهت همکاری‌های فرا سازمانی این امکان را به آن‌ ها می‌دهند که بدون صرف وقت و هزینه زیاد بتوانند تجارت خود را به انجام برسانند و همچنین از موقعیت‌های جدید به وجود آمده بهره ببرند.

وجود ارتباطات و همکاری با سایر سازمان‌ها به خصوص در توسعه شهرهای الکترونیکی و همچنین دولت الکترونیک دارای مزایای بی شماری همچون کاهش هزینه مبادله‌های درون شهری، کاهش هزینه‌های ترافیک و عبور و مرورهای شهری، افزایش بهره‌وری و بازدهی بیشتر اقتصادی برای سازمان‌ها می‌باشد، از طرف دیگر رشد و توسعه فزاینده فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی زمینه توسعه همکاری‌های بین سازمانی را به عنوان موتور محرکه بیش از پیش امکان پذیر ساخته است.

در حال حاضر، اکثر شرکت‌های ایرانی به صورت سنتی فعالیت می‌نمایند و دارای سیستم‌هایی با فناوری مستقل و قوانین کاری متفاوتی هستند و معمولاً به صورت جزیره‌ای فعالیت می‌نمایند.

برای ایجاد تعاملات الکترونیک می‌بایست فرایندهای سازمان را یکپارچه نمود؛ اما انجام فرایندهای سازمان، وابسته به نرم افزارها و سیستم‌های اطلاعاتی متنوعی است که هر کدام در زمان‌های متفاوت و با فناوری‌های خاصی پیاده سازی شده‌اند؛ به همین دلیل تعامل چنین فرایندهایی در محیط سیستمی، منوط به تعامل پذیری سیستم‌های مختلف سازمانی است [1]. بنا به گفته نویسنده  مقاله «چارچوب تعامل پذیری سازمانی یونان» [2] «تعامل پذیری سیستم‌های شرکت کننده در یک همکاری، پیش نیاز ایجاد شبکه‌های کاری می‌باشد».

شکل ‏1‑1 دستیابی به تعاملات الکترونیک

شاید در نگاه اول، این فکر به ذهن بیاید که برای تعامل پذیری، سیستم­های تمام سازمان‌های درگیر را همسان نمایم؛ تا مشکلی از بابت تفاوت سیستمی در تعاملات الکترونیکی نداشته باشیم. اما از آنجا که این تغییر، مستلزم هزینه‌های بسیاری است، ایده مناسبی نیست.

لذا نیاز به الگویی داریم که با صرف هزینه کمتر، بستری برای تعاملات الکترونیک بین سازمانی ایجاد کنیم.

همانطور که در شکل 1-1 نمایش داده شده، برای دستیابی به تعاملات الکترونیک می‌بایست سازمان را تعامل پذیر نمود و از آنجا که یکی از اهداف پایان نامه، دستیابی به دولت الکترونیک است؛ به همین خاطر در این تحقیق، پس از بررسی تجارب تعامل پذیری دولت الکترونیک کشورهای مختلف و همچنین بررسی وضعیت موجود شهرداری مشهد، ابتدا چارچوب تعامل پذیری و معماری سازمانی مناسب برای شهرداری مشهد انتخاب؛ و در ادامه الگویی مناسب برای تعاملات الکترونیک ارائه می­گردد.

1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق

• گسترش همکاری‌های الکترونیک سازمان‌ها برای دستیابی به دولت الکترونیک [1]
• تضمین امنیت تبادل داده‌های الکترونیکی
• آماده سازی بسترهای الکترونیکی جهت موفقیت تجارت الکترونیکی در کشور
• افزایش کارآفرینی در حوزه کسب و کار الکترونیکی با توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات [1]
• جهت نیل به تجارت الکترونیک کارا، افراد می‌بایست به نقل و انتقالات الکترونیکی اعتماد داشته باشند [2].

1-3 فرضیه‌ها یا سوال‌های تحقیق

• وضعیت تعاملات الکترونیکی در شهرداری به چه صورتی است و چه ضعف‌هایی دارد؟
• کشورهای موفق برای ارتباط الکترونیکی بین دستگاهی از چه شیوه‌ای استفاده می‌نمایند؟
• مناسب‌ترین الگو برای تعاملات الکترونیک شهرداری چیست؟

1-4 هدف اصلی تحقیق

• آماده سازی سازمان‌ها جهت دستیابی به دولت الکترونیک
• گسترش تعاملات الکترونیک بین سازمانی
• افزایش کارآفرینی در حوزه کسب و کار الکترونیک
• صرفه­جویی در زمان و هزینه شرکت‌های همکار و استفاده بهینه جهت گسترش خدمات

1-5 روش تحقیق

• بررسی مبانی و مفاهیم تعاملات بین دستگاهی
• جمع آوری، مطالعه و بررسی سرویس‌هایی که شهرداری ارائه می‌دهد.
• جمع آوری، مطالعه و بررسی الگوهای جهانی مطرح در تعاملات الکترونیک
• بررسی وضع موجود تعاملات الکترونیک شهرداری مشهد
• تطبیق الگوهای مختلف برای تعاملات الکترونیک در شهرداری و انتخاب مناسب‌ترین آن‌ ها
• اعتبار سنجی الگوی انتخابی بر اساس پرسشنامه
• تدوین مستندات در قالب پایان نامه

1-6 مرور مطالب پایان نامه

هدف از این تحقیق، ارائه الگویی برای تعاملات الکترونیک بین سازمانی است. ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ منظور در ﻓﺼﻞ دو ﺑﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ تعاملات الکترونیک به عنوان ادبیات موضوع تحقیق، پرداخته است. در ﻗﺴﻤﺖ اول اﻳﻦ ﻓﺼﻞ، مفاهیم تعاملات الکترونیک، سرویس و تعامل پذیری بررسی شده است، در ادامه آن، مفاهیم تعامل پذیری دولت الکترونیک، روش‌های دستیابی به آن و همچنین موانع تعامل پذیری ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار گرفت.

در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم، چارچوبهای تعامل پذیری دولت الکترونیک 8 کشور مطرح، مورد بررسی قرار گرفت.