1-3 ) بیان مسأله………………………… 3

1-4) ضرورت و اهمیت تحقیق…………………………. 5

1-5) اهداف تحقیق…………………………. 7

1-6) سوالات تحقیق…………………………. 8

1-7) فرضیه های تحقیق…………………………. 8

1-8) قلمرو تحقیق…………………………. 9

1-9) تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها……………………….. 9

1-10) ساختار فصل های پروژه ………………………..13

فصل دوم : ادبیات تحقیق

2-1) مقدمه……………………….. 15

2-2) رشد و تکامل سیستم های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات در سازمان ها………….. 15

2 – 2- 1 ) سیستم های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات…………… 17

2 – 2- 2) دوره سیستم های اطلاعات استراتژیک………………………….. 18

2 – 2- 3 ) استفاده استراتژیک از فناوری اطلاعات…………………………. 19

2-2-3-1) عوامل موفقیت در سیستم های اطلاعات استراتژیک……………. 19

2-2-3-2) نتایج مدیریتی ………………………..21

2 – 2- 4 ) استراتژی فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی به چه معناست؟………… 26

2 – 2- 5) چرا به استراتژی فناوری اطلاعات وسیستم های اطلاعاتی نیاز است؟…………. 28

2-3) همسویی…………………………. 29

2 – 3- 1) تعریف همسویی…………………………. 29

2 – 3- 2) فواید همسویی…………………………. 30

2 – 3- 3) نظریات مخالف همسویی…………………………. 33

2 – 3- 4) مشکلات دستیابی به همسویی…………………………. 34

2 – 3- 5) چگونه می توان به همسویی دست یافت؟…………… 35

2 – 3- 6) بعد از دستیابی به همسویی…………………………. 38

2-4) مدل های همسویی…………………………. 40

2 – 4- 1) مدلی مفهومی برای همسویی استراتژیک…………. 41

2 – 4- 2) استراتژی همسویی فناوری اطلاعات………………. 42

2 – 4- 3) مدل همسوییC4…………………………

2 – 4- 4) مدل کلارک………………………….. 45

2 – 4- 5) مدل همسویی بیتام ………………………..47

2-4-5-1) مراحل رفع عدم همسویی……………………….. 48

2-4-5-2) روش همسویی بیتام………………………… 49

2 – 4- 6) مدل سنجش بلوغ همسویی استراتژیک……………. 49

2 – 4- 7) مدل همسویی استراتژیک………………………….. 51

2-4-7-1) استراتژی کسب و کار……………………….. 52

2-4-7-2) ساختار سازمانی……………………….. 52

2-4-7-3) استراتژی فناوری اطلاعات ………………………..53

2-4-7-4) زیر ساخت های فناوری اطلاعات ………………………..54

2-4-7-5) ارتباطات……………………….. 55

2-4-7-6) دیدگاه های مدل همسویی استراتژیک………………………….. 55

2-4-7-6- 1)دیدگاه اجرای استراتژی……………………….. 60

2-4-7-7) مفاهیم مدیریتی……………………….. 61

2 – 4- 8) مقایسه مدل های همسویی…………………………. 62

2-5) چارچوب نظری تحقیق………………………… 64

2-6) بر مطالعات گذشته………………………… 65

2 – 6- 1) مطالعات داخلی…………………………. 66

2 – 6- 2) مطالعات خارجی…………………………. 67

2-7) جمع بندی…………………………. 69

فصل سوم : روش تحقیق

3-1) مقدمه………………………… 71

3-2) روش انجام تحقیق…………………………. 71

3-3) جامعه آماری……………………….72

3-4) نمونه آماری…………………………. 72

3 – 4- 1) روش نمونه گیری…………………………. 73

3-5) روش و ابزار جمع آوری اطلاعات……………………….. 74

3-6) مقیاس های اندازه گیری…………………………. 75

3-7) روایی و پایایی ابزار اندازه گیری…………………………. 76

3 – 7- 1) پایایی…………………………. 76

3 – 7- 2) روایی…………………………. 77

 

 

3-8) روش تجزیه و تحلیل داده ها ………………………..81

3-9) جمع بندی………………………… 82

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

4-1) مقدمه………………………… 84

4-2) آمار توصیفی…………………………. 85

4 – 2- 1)پست سازمانی پاسخگویان…………………………. 85

4 – 2- 2)وضعیت تحصیلی پاسخگویان…………………………. 86

4 – 2- 3)رشته تحصیلی پاسخگویان…………………………. 87

4 – 2- 4)وضیعت سابقه کار پاسخگویان…………………………. 88

4 – 2- 5)میزان آشنایی با فناوری پاسخگویان…………………………. 89

4-3) آمار استنباطی…………………………. 89

4 – 3- 1) آزمون نرمال بودن متغیر های پژوهش…………………………… 89

4 – 3- 2) آزمون فرضیات…………………………. 90

4-3-2-1) همبستگی بین متغیرهای پژوهش…………………………… 90

4-3-2-2) بررسی وضعیت متغیرهای پژوهش…………………………… 96

4-3-2-3) معادلات ساختاری…………………………. 99

4-4) جمع بندی…………………………. 118

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1) مقدمه………………………… 120

5-2) یافته های پژوهش…………………………… 120

5 – 2- 1)ویژگی های جمعیت شناختی……………… 120

5 – 2- 2) نتایج فرضیات تحقیق…………………………. 121

5-3) بحث و نتیجه گیری…………………………. 124

5-4) ارائه پیشنهادات کاربردی…………………………. 129

5-5) محدودیت های تحقیق…………………………. 132

5-6) پیشنهادات برای تحقیقات آتی…………………………. 133

5-7) جمع بندی…………………………. 134

منابع

1)منابع فارسی…………………………. 136

2) منابع لاتین…………………………. 138

پیوست

1) پرسشنامه تحقیق…………………………. 143

2)خروجی های رایانه ای تحقیق…………………………. 148

چکیده:

همسویی استراتژی فناوری اطلاعات با استراتژی کسب و کار به عنوان مهم‌ترین بحث پیش روی مدیران فناوری اطلاعات و کسب و کار مطرح می‌باشد.هدف کلی این پژوهش، بررسی همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات در بانک ملی استان سمنان می‌باشد.روش تحقیق این پژوهش توصیفی – کاربردی است و برای گردآوری اطلاعات از دو روش مطالعات کتابخانه‌ای و مطالعات میدانی استفاده شده است. در این پژوهش از پرسشنامه استاندارد تعیین همسویی پاپ استفاده و اعتبار پرسشنامه از طریق آزمون آلفای کرونباخ تائید شد. جامعه آماری پژوهش شامل 400نفر پرسنل بانک ملی استان که با روش نمونه‌گیری طبقاتی با تخصیص متناسب ،تعداد نمونه‌ها از طریق‌ فرمول كوكران196نفر تعیین و بصورت تصادفی به آنها مراجعه ‌گردیده است نتایج نشان می‌دهد که با احتمال 95 درصد اطمینان، زیرساختهای سازمان، زیر ساخت‌های فناوری اطلاعات و استراتژیهای سازمان در بانک ملی استان سمنان به درستی تعریف شده است. لیکن نتایج نشان می‌دهد که استراتژی فناوری اطلاعات در بانک به درستی تعریف نشده است .استراتژی‌های سازمان با زیر ساخت‌های سازمان تناسب دارند و میزان این تناسب متوسط رو به پایین می‌باشد.همچنین زیرساخت های فناوری اطلاعات با استراتژی های فناوری اطلاعات تناسب دارد ولی این تناسب در سطح بسیار پایینی می‌باشد و بالاخره استراتژی های سازمان با استراتژی‌های فناوری اطلاعات یکپارچه هستند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

در یک سازمان چنانچه مدیران اجرایی نیازهای اطلاعاتی خود را ندانند مدیران بازرگانی از توانایی های فناوری اطلاعات خود بی خبر باشند، پرسنل درگیر با فناوری اطلاعات سازمان هیچ گونه شناخت و دیدی از کسب و کار سازمان نداشته باشند، کل سازمان و بخش های اطلاعاتی آن سازمان به طور کاملا مجزا از یک دیگر فعالیت نمایند و نیاز های یکدیگر را نشناسند و… ، باعث خواهد شد تا بازدهی سرمایه گذاری سازمان در فناوری اطلاعات و همچنین کسب و کار مربوطه بسیار پایین و کم باشد، چرا که اساسا سیستم های اطلاعاتی ایجاد شده و فناوری به کار گرفته شده نمی تواند گامی در جهت رفع نیازها و مشکلات سازمان بردارد و خود باعث ایجاد هزینه های سربار می شود(علی پور پیجانی، 1389 ه ش،37). میزان همسویی بین این دو مقوله (کسب و کار و فناوری اطلاعات) را در دو بعد استراتژیک و ساختاری، میتوان بررسی و ارزیابی نمود(براون، شارون،1994،69). این ارزیابی به این معنی است که می توان با بررسی میزان همسویی استراتژی فناوری اطلاعات سازمان با کسب و کار آن سازمان و همچنین همسویی ساختاری این دو موضوع به بررسی میزان همسویی فناوری اطلاعات و کسب و کار سازمان پی برد.

در کشور ما در سال های اولیه دهه 1380( ه ش)، دولت، با تعریف و راه اندازی طرح تکفا، تلاشی جهت حضوری برجسته و رسمی درصحنه فناوری اطلاعات کشور به انجام رساند، این حمایت باعث بکارگیری و به نوعی پیشرفت فناوری در سازمان ها و دستگاه های دولتی شد.

با وجود نیاز به اجرای چنین بررسی هایی در سازمان ها و مخصوصا در سازمان های دولتی، تا کنون تحقیقات اندکی در مورد همسویی در دستگاه ها اجرا شده است. در بررسی دلایل این کمبود، می توان به عامل مهم جوانی صنعت فناوری اطلاعات در کشور اشاره کرد.

در این فصل پژوهشگر به طور خلاصه و با توجه به موضوع پژوهش، به بیان مسأله اصلی پژوهش و اهمیت و ضرورت پژوهش و همچنین به تعریف متغیرها، فرضیات و اهداف می پردازد.

2-1- عنوان تحقیق

بررسی همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات واستراتژی های کسب و کار سازمان (مورد مطالعه : بانک ملی استان سمنان)

3-1- بیان مسأله

در دهه ی اخیر بحث همسویی فناوری اطالاعات و اهداف سازمانی بیشترین دغدغه بوده است ، که توسط مدیران کسب و کار وسیستم های اطالاعاتی گزارش شده است.طبق نظر چان[1](2007) “همسویی استراتژیک سیستم های اطالاعاتی، یکی از ده چالشی می باشد که مدیران فناوری اطلاعات با آن مواجه هستند” بنابراین، همسویی یک مفهوم مبهمی است که درک و اندازه گیری آن مشکل میباشد.همسویی، بررسی همسانی استراتژی ها و ساختارهای سازمانی و استراتژی ها و ساختارهای فناوری اطلاعات با تمرکز بر روی مسائلی چون تناسب یا عدم تناسب جایگاه فناوری اطلاعات در سازمان، چگونگی و روابط موجود برای گزارش دهی در ساختار واحد فناوری اطلاعات، تمرکز یا عدم تمرکز خدمات فناوری اطلاعات و درک متقابل فناوری اطلاعات از کسب و کار و بالعکس است.بررسی میزان همسویی سیستم های اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعات با کسب و کار سازمان در جهت شناسایی نقاط ضعف و قوت سازمان و ارائه ی راه حل ها و پیشنهادهای مناسب در فرایند همسویی جهت افزایش کارایی سرمایه گزاری سازمان در بخش فناوری اطلاعات انجام میشود. اغلب سازمان ها تشخیص داده اند که مسئله اصلی آن ها داشتن استراتژی کسب و کار مناسب یا معماری سیستم های اطلاعاتی سطح بالا نیست، بلکه این دو باید به گونه ای با یکدیگر تلفیق و تعریف شوند که اطمینان لازم را جهت حضور رقابتی در بازار امروزی فراهم کند ، باوجود اینکه سازمان ها به اهمیت همسویی استراتژی کسب و کار و فناوری اطلاعات پی برده اند، به نظر آن ها تحت کنترل درآوردن قابلیت های فناوری اطلاعات در جهت کسب منافع بلند مدت سخت یا غیر ممکن میباشد.اگرچه فناوری اطلاعات قدرت بکارگیری در همه ی صنایع و بازارها را دارد.(لوفتمن و بریر [2]،1999،13)

مقاومت سازمانی و ارائه اطلاعات ناصحیح و حتی ساختگی، عدم احساس نیاز به لزوم انجام پژوهش ها و تحقیقات در حوزه ی فناوری اطلاعات توسط سازمان، داشتن ماموریت صرفا بصورت گفتاری و نوشتاری، انجام کارهای خارج از حوزه ی وظایف استاندارد و اهداف سازمان باعث ایجاد ابهاماتی برای تهیه اطلاعات صحیح و قابل اطمینان برای واحد فناوری اطلاعات میشود که درنتیجه واحد فناوری اطلاعات نمی تواند   به درستی پشتیبان کسب و کار و استراتژی های آن باشد.

مراکز علمی نیز به موضوع همسویی توجه لازم را داشته اند. کینگ[3](1978)، دیوید و السون[4](1985)، هندرسون و نکاترامن(1992)، ریچ و بنبست[5](2000) و… در تحقیقاتشان ابزارهای لازم جهت دستیابی به همسویی و تاثیر آن بر خروجی سازمان را بررسی کرده اند، در این تحقیق، محقق در پی آن است تا ضمن مطالعه ی کتابخانه ای وسیع و جامع همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات و کسب و کار را مورد بررسی قرار دهد. در این پژوهش متغیرهایی تحت عنوان «استراتژهای سازمان[6]، استراتژی های فناوری اطلاعات[7]، زیر ساختهای سازمان[8]، و زیر ساخت های فناوری اطلاعات[9] » در قالب یک مدل مورد بررسی قرار گرفت. که این مدل بر گرفته از مدل همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات و کسب و کار هندرسون و نکاترامن (1993) با تغییرات پیشنهادی استاد راهنما می باشد،که دلیل اصلی این تغییرات کاهش تعداد متغیر های پژوهش وکاهش دشواری و مشکلات انجام آن می باشد. مسئله اصلی پژوهش این است که آیا همسویی استراتژیک بین فناوری اطلاعات و سازمان وجود دارد یا نه؟

4-1- ضرورت و اهمیت تحقیق

همسویی استراتژی فناوری اطلاعات با استراتژی کسب و کار به عنوان مهم ترین بحث پیش روی مدیران فناوری اطلاعات و کسب و کار نه تنها در امریکا بلکه در اروپا و بخش های دیگر جهان مطرح میباشد. اگر بازگشت سرمایه گذاری فناوری اطلاعات تابعی از همسویی استراتژیک باشد ، آنگاه هر اقدامی جهت افزایش ارزش تجاری فناوری اطلاعات در چارچوب میزان همسویی فناوری اطلاعات با استراتژی سازمان مورد ملاحظه قرار می گیرد.

(استراسمن[10]1997،62) این نکته را در این بحث مورد توجه قرار داده است که اگر”نتیجه ی دستاوردهای همه ی پروژه های نرم افزاری بطور مشخص با برنامه ها و الزامات بودجه ای سازمان مرتبط شوند، سرمایه گذاری نرم افزاری می تواند به عنوان یک عامل در راستای تغییرسازمانی مطرح شده و از هزینه های مجزا و جزیره ای اجتناب شود.”

براساس این بحث سازمان هایی که براهداف فناوری اطلاعات تمرکز بیشتری دارند، همسویی استراتژیک بالاتری را در سازمان خود تشخیص داده اند.

(کی بورا،[11]2000،45) مطرح کرد که سنجش دقیق همسویی استراتژیک به جهت پیچیدگی ها و عوامل متعدد تاثیر گذار سازمان، دست نیافتنی است که این تبادلات سازمانی بسیار پیچیده میباشد، زیرا هم استراتژی و هم سایر سطوح عملیاتی در مجموعه سازمان بر روی آن ها تاثیر گذار میباشد.

باتوجه به این نکات، تعیین عوامل مختلف که سازمان ها باید در نظر بگیرند، خود یک موضوعی است که محققین، وقت قابل توجهی را پیرامون آن صرف کرده اند و ما برآنیم که همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات و کسب و کار را شناسایی و ارزیابی کنیم.

بسیاری ازجنبه های همسویی کسب وکار و فناوری اطلاعات بررسی شده است. (چان و همکاران،1997،37) میزان انطباق استراتژی های فناوری اطلاعات با استراتژی های کسب وکار را اندازه گیری کرده اند، برخی از محققین بر اهمیت همسویی ساختاری تاکید داشته و پیشنهاد دارند که ساختارهای فناوری اطلاعات با ساختارهای کسب و کار سازمان همسو باشد (برودبنت ویل،1994،19).

در حال حاضر سازمان های ایرانی اقدام به سرمایه گذاری در بخش فناوری اطلاعات نموده اند. چنانچه بتوان با بکار گیری مدلی سرمایه گذاری های فوق را به گونه ای هدایت کرد که بیشترین بازدهی سرمایه و کارایی را به حاصل آورد ، کمک بسیاری به سازمان ها در جهت پیشبرد و پیاده سازی سیستم های اطلاعاتی خواهد شد. علاوه براین کسب و تجربه ی روشی برای استفاده عملی از مدل های بررسی همسویی و اشنایی با مشکلات موجود در تحقیق و پژوهش در سازمان های دولتی، گامی موثر در استفاده ی بهینه و مفید از منابع موجود و قابل حصول در سازمان ها میباشد.

طبق نظر (کلمن و پاپ[12]، 2006،96)، اگرچه مفهوم اصلی همسویی استراتژیک بیش از دو دهه قبل مطرح شده، اما تحقیق در این حوزه همچنان برای مدیران اجرایی شرکت ها و سازمان ها جهت دستیابی به همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات و کسب وکار ارزشمند میباشد.

شناسایی و مطالعه ی همسویی استراتژیک، فرایند های کلیدی و عوامل سازمانی مرتبط با آن می تواند برای حوزه ی دانشگاهی و صنعت کشور مفید باشد.

در این پژوهش سعی شده است تا با ارائه یک مدل مفهومی مبتنی مدل همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات و کسب و کار هندرسون و نکاترامن (1993)، با تغییرات پیشنهادی استاد راهنما (حذف برخی از رابطه های غیر ضروری) همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات و سازمان مورد بررسی قرار گیرد.

1.Chan

1.Barier

1.King

2.David and Olson

3.Reich and Benbasat

4. 4. Business Strategy
5. 5. IT Strategy
6. 6. Business structure
7. 7. Structure ofInformation Technology

فهرست مطالب                                                                                       ب
فهرست جدول­ها                                                                                       ه
فهرست شکل­ها                                                                             و
1       مقدمه                                                                                                   1
1-1    کلیات                                                                                         1
1-2    اهداف تحقیق                                                                                  2
1-3    شمای کلی تحقیقات و ترتیب ادامه­ مطالب                                           3
2       بر تحقیقات انجام شده                                                                     5
2-1    مقدمه                                                                                          5
2-2    مدل­های الاستوپلاستیک                                                                              7
2-2-1 مدل­های الاستوپلاستیک که از تنش خالص استفاده می­ کنند                 7
2-2-2 مدل­های الاستوپلاستیک که از سایر متغیرهای تنش استفاده می­ کنند     11
2-3    جستجو برای مدل­های کاربردی                                                       17
3       مدل هذلولوی اصلاح شده                                                               18
3-1    مقدمه                                                                                       18
3-2    رابطه­ ضریب حجمی                                                                          19
3-2-1 مطالعات آزمایشگاهی                                                               19
3-2-2 رابطه­ هذلولوی پیشنهادی                                                     20
3-3    رابطه­ ضریب برشی                                                                           25
3-3-1 مطالعات آزمایشگاهی                                                                 25
3-3-2 رابطه­ هذلولوی پیشنهادی                                                     27
3-4    رابطه­ کلی مدل هذلولوی اصلاح شده                                                  29
4       نرم افزار تهیه شده                                                                     31
4-1    مقدمه                                                                                            31
4-2    نرم افزار CRISP                                                                   31
4-2-1 خلاصه­ای از توانایی­های نرم افزار CRISP                                    32
4-2-2 انواع المان­ها                                                                           33
4-2-3 روش­های حل                                                                       35
4-2-4 کنترل تعادل                                                                          36
4-2-5 حل­کننده­ فرانتال                                                                 37
4-2-6 ساختار CRISP                                                                   37
4-3    نحوه­ اعمال مدل هذلولوی اصلاح شده در کد CRISP                               38
4-3-1 زیربرنامه­ی DMHYP                                                           41
4-4    پیش­پردازنده                                                                                     43
4-5    پس­پردازنده                                                                             50
5       نتایج تحلیل به وسیله­ نرم افزار                                                       54
5-1    ارزیابی صحت نتایج                                                                    54
5-1-1 مقایسه­ مدل هذلولوی اصلاح شده با مدل الاستیک خطی                          54
5-1-2 مقایسه­ نتایج به دست آمده از نرم افزار با نتایج آزمایشگاهی              59
5-2    کاربرد نرم افزار در به دست آوردن نشست پی در درصدهای رطوبت مختلف خاک 62
6       نتایج و پیشنهادها                                                                           72    
6-1    نتایج                                                                                        72
6-2    پیشنهادها                                                                                   73
مراجع                                                                                                 75
پیوست 1-کد برنامه­ی پیش­پردازنده                                                               80
پیوست 2-کد برنامه­ی پس­پردازنده                                                                  100
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
فهرست جدول­ها
عنوان و شماره                                                                                                   صفحه
جدول 5-1: ضرایب مدل هذلولوی اصلاح شده استفاده شده در تحلیل نشست پی          56
جدول 5-2: نشست پی با بهره گرفتن از مدل هذلولوی اصلاح شده در یک گام                     56 جدول 5-3: نشست پی با بهره گرفتن از مدل الاستیک خطی                                         56
جدول 5-4: مقایسه­ میزان نشست به دست آمده با بهره گرفتن از مدل های هذلولوی اصلاح شده و الاستیک خطی                                                                                 57 جدول 5-5: ضرایب مدل هذلولوی اصلاح شده استفاده شده در تحلیل تغییر حجم        60 جدول 5-6: ضرایب مدل هذلولوی اصلاح شده استفاده شده در تحلیل تغییرات نشست پی با درصد رطوبت                                                                                        62
جدول 5-7: مقادیر حداکثر تنش و جا به جایی در رطوبت های مختلف خاک                63
فهرست شکل­ها
عنوان و شماره                                                                                                   صفحه
شکل 2-1: سطح تسلیم سه بعدی مدل بارسلونا                                                      8
شکل 2-2: خطوط تسلیم مدل بارسلونا در صفحه p-s                                               8
شکل 3-1: جزئیات پایه­ دستگاه سه محوری استفاده شده برای آزمایش­های ضریب حجمی 20
شکل 3-2: نمایش نتایج آزمایش بر اساس روابط هذلولوی                                       22
شکل 3-3: تغییرات ضریب حجمی اولیه با درصد رطوبت                                        23
شکل 3-4: سطح حالت هذلولوی                                                                       24
شکل 3-5: جزئیات دستگاه آزمایش برش ساده برای خاک­های غیر اشباع                    25
شکل 3-6: نمودار معادله­ هذلولوی رفتار برشی                                                   28
شکل 3-7: راست: تغییرات Gmax در برابر درصد رطوبت برای مقادیر مختلف تنش خالص محصور کننده. چپ: تغییرات Gmax در برابر تنش خالص محصور کننده برای مقادیر مختلف درصد رطوبت                                                                                            29
شکل 3-8: تغییرات Gmax با درصد رطوبت و تنش خالص محصور کننده                    29
شکل 4-1: انواع مختلف المان­ها                                                                       34

 

شکل 4-2: ساختار CRISP                                                                       37
شکل 4-3: ارتباط زیربرنامه ­های CRISP با یکدیگر                                              39
شکل 4-4: صفحه­ اول برنامه پیش­پردازنده                                                           45
شکل 4-5: صفحه­ دوم برنامه پیش­پردازنده                                                          46
شکل 4-6: صفحه­ شبکه بندی برنامه پیش­پردازنده                                                 47
شکل 4-7: نمایش شبکه تغییر شکل یافته در برنامه پس­پردازنده                                 52
شکل 4-8: نمایش خطوط تراز در برنامه پس­پردازنده                                               53
شکل 5-1: شبکه اجزای محدود استفاده شده برای تحلیل نشست پی                       55
شکل 5-2: تغییر شکل شبکه اجزای محدود استفاده شده برای تحلیل نشست پی با بزرگنمایی 10 برابر                                                                                             57
شکل 5-3: مقایسه­ میزان نشست پی در مدل الاستیک خطی با مدل هذلولوی اصلاح شده در تعداد متفاوت گام­های بارگذاری                                                             58
شکل 5-4: میزان نشست نقطه­ی وسط پی در تعداد گام­های متفاوت بارگذاری در مدل هذلولوی اصلاح شده                                                                                 58
شکل 5-5: شبکه اجزای محدود استفاده شده برای تحلیل تغییر حجم                      59
شکل 5-6: تغییر شکل شبکه اجزای محدود استفاده شده برای تحلیل تغییر حجم با بزرگنمایی 10 برابر                                                                                                 60
شکل 5-7: مقایسه­ نتایج به دست آمده از مدل هذلولوی اصلاح شده با نتایج آزمایشگاهی
برای نمونه با رطوبت 12 درصد                                                                       60
شکل 5-8: مقایسه­ نتایج به دست آمده از مدل هذلولوی اصلاح شده با نتایج آزمایشگاهی
برای نمونه با رطوبت 14 درصد اشباع شده در تنش همه جانبه kPa 600                         61
شکل 5-9: شبکه اجزای محدود استفاده شده برای تحلیل نشست پی در درصد رطوبت های مختلف                                                                                                      63
شکل 5-10: توزیع تنش­ها در زیر پی در رطوبت 001/0 درصد                                    64
شکل 5-11: توزیع جابه­جایی­ها در زیر پی در رطوبت 001/0 درصد                          65
شکل 5-12: توزیع تنش­ها در زیر پی در رطوبت 12 درصد                                    66
شکل 5-13: توزیع جابه­جایی­ها در زیر پی در رطوبت 12 درصد                                67
شکل 5-14: توزیع تنش­ها در زیر پی در رطوبت 8/24 درصد                           68
شکل 5-15: توزیع جابه­جایی­ها در زیر پی در رطوبت 8/24 درصد                              69
شکل 5-16: میزان نشست پی در درصد­های رطوبت مختلف                            70
1- مقدمه
1-1- کلیات
خاک­هایی که بخشی از حفرات آن­ها با آب پر شده است اغلب با نام خاک­های «غیر اشباع» شناخته می­شوند. باید به این نکته توجه داشت که همه­ی خاک­ها می­توانند غیر اشباع باشند. غیر اشباع بودن اشاره به یک حالت خاص خاک دارد، نه یک نوع خاک به خصوص. بعضی خاک­ها ممکن است رفتار تغییر حجم، مقاومتی یا هیدرولیکی خاصی را در زمان غیر اشباع بودن نشان دهند. در این خاک­ها تغییر در درجه­ اشباع ممکن است سبب تغییرات جدی در حجم، مقاومت برشی یا خصوصیات هیدرولیکی شود. با این وجود، رفتار خاص تغییر حجم، مقاومتی و هیدرولیکی در حالت غیر اشباع تنها نشان دهنده نوعی غیر پیوسته بودن رفتار خاک است و بنابراین باید در یک چارچوب کلی که دربردارنده­ی حالت اشباع کامل نیز باشد به آن نگریسته شود. به عبارت دیگر، یک مدل رفتاری خاک باید بیان کننده­ رفتار خاک در کل دامنه­ تغییرات احتمالی فشار آب حفره­ای و تنش باشد و اجازه­ی طی کردن مسیرهای تنش و هیدرولیکی مختلف را در این دامنه بدهد.
اصول مکانیک خاک بیش تر برای خاک در حالت اشباع بیان شده ­اند. تعمیم این اصول به حالت غیر اشباع نیاز به در نظر گرفتن دقیق این مسائل بنیادی دارد:
1- تغییرات حجم مرتبط با تغییرات مکش یا درجه­ اشباع
2- تغییرات مقاومت برشی مرتبط با تغییرات مکش یا درجه­ اشباع
3- تغییرات رفتار هیدرولیکی مرتبط با تغییرات مکش یا درجه­ اشباع
خاک­ها می­توانند دچار تغییر حجم­های شدید در اثر تغییرات درجه­ اشباع یا مکش شوند. بعضی خاک­ها در اثر تر شدن متورم می­شوند، بعضی فرو می­ریزند و بعضی هر دو رفتار را بسته به سطح تنش نشان می­دهند. تغییرات حجم شدید در اثر تغییرات درجه­ اشباع میتواند منجر به وارد شدن خسارت به پی و سازه­ی بناها شود. مقاومت برشی خاک نیز می ­تواند شدیداً با تغییرات درجه­ اشباع تغییر کند، که یک پدیده­ مخرب مرتبط با آن ناپایداری شیب­ها و رانش زمین در اثر بارندگی است. خاک­های غیر اشباع هم چنین رفتار هیدرولیکی جالب توجهی دارند که تأثیرات زیادی در مفاهیم طراحی سامانه­های پوشش و دفع پسماندهای مختلف صنعتی و شهری داشته است. این مسائل بنیادی در واقع مهم ترین مسائل مورد بحث در مکانیک خاک­های غیر اشباع و کاربردهای مهندسی آن هستند.
مدل سازی رفتاری خاک­های غیر اشباع اصولاً شامل تعمیم مدل­های رفتاری حالت اشباع به حالت غیر اشباع، با در نظر گرفتن موارد مطروحه­ی پیشین است. نخستین گام در این زمینه توسط آلونسو[1] و همکاران (1990) برداشته شد و از آن زمان تا کنون تحقیقات بسیار زیادی در این زمینه انجام شده است.
1-2- اهداف تحقیق
قرار داشتن اکثر مناطق کشور در محدوده­ آب و هوایی گرم و خشک، مواجهه­ مهندسین عمران با مسائل خاص خاک­های غیر اشباع را ناگزیر می­سازد. هم چنین وجود بسیاری از شهرها و روستاها در مناطق دامنه­ای و عبور جاده­ها و خطوط لوله و انتقال برق از مناطق کوهستانی که آن­ها را در معرض خطر احتمالی رانش زمین ناشی از بارندگی قرار می­دهد، ضرورت مطالعه­ خواص مکانیکی خاک در درصدهای رطوبت مختلف را نشان می­دهد.
امروزه رایج ترین و عملی ترین راه برای تحلیل­های ژئوتکنیکی استفاده از روش­های عددی و نرم افزارهای تهیه شده بر اساس آنهاست. اکثر نرم افزارهایی که به صورت تجاری موجودند مدل­های رفتاری مختلف برای خاک در حالت اشباع را پوشش می­دهند، ولی به مدل­های رفتاری برای حالت غیر اشباع خاک کم تر پرداخته شده است. از این روست که نیاز به وجود نرم افزاری که قادر به تحلیل خاک در درجه­های اشباع مختلف باشد احساس می­ شود.
سابقه­ استفاده­ی گسترده و طولانی مدت و هم چنین دقت مناسب در شبیه سازی رفتار خاک با وجود سادگی نسبی، مدل هذلولوی را به مدلی قابل اطمینان و پرکاربرد برای مهندسین تبدیل کرده است. در گذشته در دانشگاه شیراز تحقیقات مختلفی برای توسعه­ این مدل جهت مدل سازی خاک­های غیر اشباع انجام شده است، اما تا کنون نرم افزاری برای تحلیل خاک با بهره گرفتن از مدل هذلولوی اصلاح ارائه نشده است تا کامل کننده­ این تحقیقات باشد و آن­ها را کاربردی سازد.
موارد گفته شده انگیزه­ انجام این پژوهش را مشخص می­سازند. هدف اصلی از انجام این تحقیق، تهیه­ یک نرم افزار اجزای محدود است که قادر به تحلیل تنش-کرنش خاک در درصدهای رطوبت مختلف با بهره گرفتن از مدل هذلولوی[2] اصلاح شده باشد. این نرم افزار علاوه بر آن که حلقه­ی تکمیل کننده­ زنجیره­ی تحقیقات در زمینه­ مدل هذلولوی اصلاح شده است و آن­ها را کاربردی خواهد ساخت، تأمین کننده­ نیاز مهندسین کشور به نرم افزاری جهت تحلیل خاک­های غیر اشباع نیز خواهد بود.
1-3- شمای کلی تحقیقات و ترتیب ادامه­ مطالب
در فصل دوم تاریخچه­ی مختصری از مطالعات خاک های غیر اشباع بیان شده است. فصل سوم مدل رفتاری استفاده شده در این پایان نامه، یعنی مدل هذلولوی اصلاح شده را شرح می دهد و به بیان نحوه­ به دست آمدن روابط آن می پردازد. فصل چهارم به بررسی نرم افزار مورد استفاده در این پایان نامه اختصاص یافته و نحوه­ اضافه کردن مدل هذلولوی اصلاح شده و تغییرات اعمال شده در آن تشریح شده است. نتایج به دست آمده از تحلیل به وسیله­ نرم افزار در فصل پنجم آمده اند و بر روی آن ها بحث شده است. فصل ششم آخرین فصل است که شامل نتایج و پیشنهادها می باشد.
2- بر تحقیقات انجام شده
2-1- مقدمه
مطالعات خاک­های غیراشباع تاریخچه­ای طولانی اما تا حدودی غیریکنواخت دارد. تأثیر مکش بر روی رفتار خاک های غیراشباع زمانی نسبتاً طولانی است که شناخته شده است (به عنوان نمونه کرونی[3] (1952)). در اواخر دهه­های 1950 و 1960 کارهای آزمایشگاهی زیادی (به عنوان مثال بیشاپ[4] و همکاران (1960) و بیشاپ و بلایت[5] (1963)) انجام شد که در آن­ها عموماً نتایج آزمایش­ها بر حسب عباراتی از تنش مؤثر خاک­های غیراشباع، که به تازگی معرفی شده بود، بیان می­شدند. به دنبال این دوره وقفه­ای نسبی در مطالعات اساسی رفتار مکانیکی خاک­های غیراشباع پیش آمد که احتمالاً علت اصلی آن عدم توفیق ظاهری تنش مؤثر پیشنهادی برای این حالت خاک بوده است. در طول آن دوره، گرایش بیشتر به سمت قرار دادن خاک­های غیراشباع همراه با دیگر مصالح در دسته­هایی که به عنوان «خاک­های مسأله­دار[6]»، «خاک­های محلی»، «خاک های خاص» یا نام­های مشابه دیگر شناخته می­شدند بود.
برای قرار دادن مطالعه­ خاک­های غیراشباع در مسیری مناسب، نیاز اساسی به تشخیص این نکته وجود داشت که هر خاکی می تواند غیراشباع باشد، و بنابراین، دلیلی وجود ندارد که یک رویکرد اساسی که برای خاک­های اشباع موفق بوده است نتواند برای این حالت خاک استفاده شود. اساساً مورد خاصی در خصوص خاک­های غیراشباع وجود ندارد جز این مسأله­ ساده که بخشی از فضای حفرات توسط هوا (یا دیگر سیالات غیر ترکننده) اشغال شده است. به جای در نظر گرفتن خاک­های غیراشباع به عنوان گروهی جداگانه از مصالح، باید پیوستگی کامل با رفتار خاک­های اشباع که اکنون به درک درستی از آن رسیده ایم وجود داشته باشد. قدم­های مهمی در این زمینه با در نظر گرفتن دو متغیر تنش[7] به صورت جداگانه در تعریف سطوح حالت[8] برداشته شد، ایده­ای که اولین نشانه­ های آن در کارهای بیشاپ و بلایت (1963) و کولمن[9] (1962) دیده می­ شود. استفاده از سطوح حالت توسط ماتیاس و رداکریشنا[10] (1968) مطرح شد و توجیه تئوری و آزمایشگاهی استفاده از دو متغیر تنش مستقل توسط فردلاند و مورگنسترن[11] (1977) و فردلاند و راجاردو[12] (1993) تحکیم و توسعه­ بیش­تری پیدا کرد. شواهد مفهومی بیش­تری برای متغیرهای تنش مناسب توسط تارانتینو[13] و همکاران (2000) ارائه شده است.
حداقل از دهه­ 1980 مطالعه­ خاک­های غیراشباع مجدداً مورد توجه خاص قرار گرفته که منجر به حجم بسیار زیادی مطالعات نظری، بررسی­های آزمایشگاهی، ابداع روش­های کنترل مکش و اندازه ­گیری آن و به میزان کم­تر کاربردهای عملی شده است. یک ابزار اساسی برای سازمان­دهی کردن اطلاعات به دست آمده از این مطالعات گسترده ارائه­ مدل­های رفتاری است که بتوانند در حد قابل قبولی مهم­ترین جنبه­ های رفتار مکانیکی خاک­های غیراشباع را شبیه­سازی کنند. با مرتفع کردن محدودیت­های رویکرد سطح حالت، الاستوپلاستیسیته نشان داده است که می تواند چارچوب بسیار موفقی برای ارائه­ مدل­های رفتاری مناسب برای خاک­های غیراشباع باشد. قواعد الاستوپلاستیسیته در هسته­ی روابط کلی همبسته­ای قرار می­گیرند که برای این مصالح ارائه شده ­اند و شامل تغییر شکل­های مکانیکی، جریان گازها، جریان مایعات و اغلب جنبه­ های تغییر دما هستند (به عنوان نمونه کارهای گوین[14] و همکاران (1995)، خلیلی و لره[15] (2001)، اولیویلا[16] و همکاران (1994) و توماس و هی[17] (1995)).
2-2- مدل­های الاستوپلاستیک
2-2-1- مدل­های الاستوپلاستیک که از تنش خالص و مکش استفاده می­ کنند
یکی از اولین مدل­های الاستوپلاستیک برای بیان رفتار مکانیکی خاک­های غیراشباع توسط آلونسو[18] و همکاران (1990) ارائه شده است. روابط این مدل بر اساس تنش خالص[19] ( ) و مکش[20] ( ) به عنوان متغیرهای اساسی ارائه شده ­اند. تنش­های کل[21]، فشار هوا، فشار آب و دلتای کرونیکر[22] هستند. مکش که به صورت تعریف شده است را می توان مکش ناشی از موئینگی (مکش ساختاری[23]) نامید ولی عملاً انواع دیگر مکش را نیز می توان در نظر گرفت. این مدل، که با برخی تغییرات جزئی به نام مدل پایه­ بارسلونا[24] (BBM) شناخته می­ شود، به طور خلاصه در شکل 2-1 نشان داده شده است. در این شکل یک سطح تسلیم سه بعدی در فضای p-q-s دیده می­ شود. p تنش خالص متوسط و q، ( ) است. در حالت اشباع (s=0)، سطح تسلیم همان بیضی کم-کلی اصلاح شده[25] (MCC) است و اندازه­ دامنه­ الاستیک با افزایش مکش افزایش می­یابد. آهنگ این افزایش که با منحنی بارگذاری-رمبش[26] نشان داده می­ شود یکی از خصوصیات اساسی این مدل است.
[1] Alonso
[2] hyperbolic
[3] Croney
[4] Bishop
[5] Blight
[6] problematic soils
[7] stress variable
[8] state surface
[9] Coleman
[10] Matyas & Radhakrishna
[11] Fredlund & Morgenstern
[12] Rahardjo
[13] Tarantino
[14] Gawin
[15] Khalili & Loret
[16] Olivella
[17] Thomas & He
[18] Alonso
[19] net stress
[20] suction
[21] total stress

بیان مسئله:

رضایت شغلی را می توان به عنوان نتیجه تمام عوامل تأثیرگذار بر کیفیت زندگی کاری افراد مطرح کرد. رضایت شغلی مدام به عنوان یک نگرش مهم در تحقیقات سازمانی مطرح شده است. در حقیقت، بسیاری از دستاوردهای کارکنان ناشی از رضایت یا عدم رضایت شغلی می باشد. رضایت شغلی افزایش دهنده ی رضایت مثبت کارکنان است که هم به نفع سازمان است و هم به نفع فرد.

نیروی انسانی با قابلیت و توانایی های بالقوه خود چنانچه  به خوبی مورد توجه قرار گیرد می تواند نقش مهم و اساسی را در راستای نیاز به اهداف و توسعه اقتصادی ایفا نماید. بنابراین بایستی در سازمانها زمینه ای فراهم شود که بتوان علاوه بر جذب ونگهداری نیروی انسانی، حداکثر استفاده را از توانایها و استعدادهای افراد نمود (حنیفه ثالث،1384،141).

در میان مباحث علوم رفتاری، یکی از عمده ترین و شاید جنجال برانگیزترین مفاهیمی که از یک سو تلاش های نظری و بنیادی بسیاری را به خود معطوف ساخته و از سوی دیگر در تمامی سطوح مدیریتی و منابع انسانی اهمیت زیادی  پیدا کرده، رضایت شغلی است. این اهمیت از یک سو به دلیل نقشی است که این سازه در پیشرفت و بهبود سازمان و نیز سلامت نیروی کار دارد و از سوی دیگر،به علت آن است که رضایت شغلی علاوه بر تعاریف و مفهوم پردازیهای متعدد و گاه پیچیده، محل تلاقی و نیز سازه مشترک بسیاری از حوزه های علمی مانند آموزش، روانشناسی، مدیریت، جامعه شناسی و اقتصاد بوده است. به اعتقاد بسیاری از صاحبنظران، از میان مفاهیمی که متخصصان رفتار سازمانی، مدیریت و روانشناسان سازمانی و صنعتی در موقعیتهای مختلف مورد مطالعه قرار داده اند، رضایت شغلی از مهمترین زمینه های پژوهشی بوده است. به همین دلیل دیدگاه ها و مفهوم سازی های متعدد و گاه متناقضی درباره آن شکل گرفته و توسعه یافته است (هومن، 1381). دهه های اخیر به عنوان دوره تغییرات سازمانی پر شتاب و ریشه ای شناخته شده است(پولیت، 1999).

توجه به رضایت شغلی کارکنان بخش مهمی از وقت صاحبنظران و مدیران را به خود اختصاص داده و تلاش های زیادی برای برشمردن عوامل مؤثر بر رضایت شغلی کارکنان صورت گرفته تا با استفاده بهینه از این عوامل بتوان رضایت کارکنان و بهره وری سازمان را بالا برد.شواهد معتبر نشان می دهند که مدیران سازمانها ممکن است در مورد تعیین عواملی که باعث افزایش رضایت شغلی کارکنان می گردد و برای آنها از اهمیت بالایی برخوردار می باشد، ادراکات نادرستی داشته باشند. برای نمونه هرسی و بلانچارد، مطالعاتی را گزارش کرده اند که در آنها از سرپرستان و مدیران خواسته شده بود آنچه را کارکنان و زیردستان از محیط کاری خود می خواهند و یا برای آنها از اهمیت بالایی برخوردار و سبب به وجودآمدن رضایت شغلی در آنان می شود را به ترتیب اهمیت و الویت مشخص کنند و از سوی دیگر، همین روش در مورد کارکنان نیز به اجرا گذاشته شود. نتایج این تحقیقات نشان داد که بین آنچه سرپرستان برای کارکنان خود تعیین کرده بودند، با خواسته های کارکنان تفاوتهای عمده و بنیادین وجود داشت، به گونه ای که آنچه را که کارکنان به عنوان الویت اول قرار داده بودند در نظر سرپرستان از کمترین اهمیت برخوردار بود (هومن،1381). همچنین اغلب مطالعات مربوط به نارضایتی شغلی، در محیط یک شرکت یا بر روی یک گروه شغلی واحد و یا حداکثر در تعداد محدودی از شرکتها و یا گروه های کاری انجام شده است. بنابراین، نتیجه های اغلب آنها محدود به همان جمعیت و موقعیتی است که برای مطالعه انتخاب شده اند( کمپ،1370). بنابراین شاید به همین دلیل باشد که با وجود مقالات متعددی که در این زمینه چاپ شده اند هنوز اطلاعات زیادی در مورد این مفهوم نداریم (هومن، 1381). معرفی اشکال گوناگون سازماندهی (مانند کار تیمی)، مهندسی مجدد نقش عمده ای در این تغییرات داشته اند. که این تغییرات در بعضی موارد باعث افزایش رضایت شغلی کارکنان و در برخی مواقع باعث کاهش آن بوده است. منابع انسانی و بهره گیری ازآن، کارآمدترین راه های رهایی از تنگناها و دشواریهای توسعه اقتصادی ، اجتماعی و آموزشی است. زیرا منابع انسانی کارآمد، بنیادی ترین عامل تولید، سازندگی، رشد و تکامل است. و همین نگرش جدید منجر به ایجاد تحولات جدید در مدیریت و سبکهای رهبری، مدیریت منابع و گسترش فکر مدیریت مشارکتی و توجه به رفتار، شخصیت و ویژگیهای روانی کارکنان شده است (هومن،1381،4)

امروزه به روشنی ثابت شده که سازمان های موفقبه کارکنانی نیاز دارند که از شغل خود راضی بوده، و فراتر از وطایف رسمی شغل خود انجام وظیفه کنند. این در واقع،بیان کننده نیاز سازمان به کارکنانی است که فراتر از نتظارات سازمانی رفتار کنند.محققان دریافته اند که رضایت شغلی یکی از مهمترین مسائل نگرشی در مورد کار است، که مدیران با آن روبرو می شوند و بر هر جنبه دیگر از سازمان نیز تأثیرگذار است آنها بیان کرده اند که رضایت شغلی شامل تعامل بین ویژگیهای مختلف سازمانی ، ویژگیهای فردی و محیط کاری است(130-124 ،2007Komala& Ganesh)

تحلیل رضایت شغلی و توانمندسازی کارکنان بر این مطلب که توانمندسازی منجر به تقویت ستاده های مثبت در زمینه رضایت شغلی می شود، صحه می گذارد در حالیکه رابطه توانمند سازی روانی و رضایت شغلی بسیار قوی تخمین زده می شود، رابطه توانمندسازی و عملکرد نسبتا ضعیف بوده ولی هچنان مهم محسوب می شود.      (Hechanova , Alampay&Flacol , 2006, 76)با توجه به ادعاهای فوق می توان به اهمیت فعالیتهای مدیریت منابع انسانی در تحقیقات شغلی پی برد.رضایت شغلی،یک حس مثبت ومطبوع و پیام در ارزیابی شغلی یا تجربه فرد است . این حالت کمک زیادی به سلامت فیزیکی و روانی افراد میکند. از نظر سازمانی، سطح بالای رضایت شغلی، منعکس کننده جو سازمانی بسیار مطلوب است که منجر به جذب و بقای کارکنان می شود لوک معتقد است رضایت مندی شغلی ناشی از ارزیابی شغل به عنوان امری است که رسیدن یا امکان رسیدن به ارزشهای مهم شغلی را فراهم می آورد.بنابراین فرد زمانی به طور مؤثر سازمان را در جهت رسیدن به اهداف آن یاری می رساند که ابتدا از شغل و حرفه خود راضی و خشنود باشد و نیز به کاری بپردازد که به آن علاقه مند است)فروغی، 1386).

2-1- اهمیت و ضرورت موضوع:

بی تردید مهمترین عنصر هر سازمان نیروی انسانی آن است که اگر این نیرو انسانی از انگیزه و رضایت کافی برخوردار باشد، بدون شک استعدادو توان خود را در جهت تحقق اهداف سازمان به کار خواهد برد. یکی از عواملی که باعث علاقمندی یا عدم علاقه به شغل می شود، رضایت شغلی[1] و یا عدم رضایت شغلی[2] است. رضایت شغلی به عنوان عاملی که در موفقیت شغلی تاثیر دارد و باعث افزایش کارایی و رضایت فردی می شود ،باید مورد توجه جمعی قرار بگیرد . از طرف دیگر عدم رضایت نیز باعث کم کاری ، غیبت و سهل انگاری شده و حتی در درجات بالاتر می تواند اثرات نامطلوب و مخربی بر برنامه ریزی ها داشته باشد و آنرا مواجه با شکست سازد و با ایجاد زمینه مناسب برای رشد رضایت شغلی کارکنان در بستری مناسب صورت گیرد . رضایت شغلی کارکنان اهمیت و حساسیت خاصی دارد . چرا که اگر در سازمانی خشنودی و رضایت کارکنان مقدم بر هدفهای

 دیگر نباشد آن سازمان محکوم به شکست و زوال و فروپاشی است . رضایت شغلی تاثیر متقابلی روی فرد و سازمان دارد . فرد همراه با خواسته ها و آرزوهایی به سازمان می پیوندد و هماهنگی و همسوئی سازمان به این آرمانها در فرد ایجاد رضایت می نماید و این رضایت شغلی خود باعث نو آوری ، خلاقیت در کار ، افزایش میزان تولید و یا خدمات می شود و از این رهیافت ،سازمان از سلامت و پویایی برخوردار می شود . کارکنانی که از خشنود و رضایت اندکی برخوردارند به طور معمول به نرخهای بالای جایگزینی گرفتار می شوند . اینگونه کارکنان احتمال دارد چشم به جاهای دلخواه تر بدوزنـد ، در حالیکـه کارکنانـی که از رضایـت بیشتـری بـرخوردارنـد در جـای خـود باقـی می مانند پس باید عواملی که بر رضایت شغلی کارکنان اثر می گذارند را شناسایی کرد، تا با به کارگیری اصول و شیوه های علمی و با تکیه بر تحقیقات انجام شده رضایت شغلی را در آنان افزایش داد.مطالعه رضایت شغلی از دو بعد حایز اهمیت است: نخست، از جنبه انسانی که شایسته است با کارکنان به صورت منصفانه و با احترام رفتار گردد و دوم، از جنبه رفتار ی که توجه به رضایت شغلی می تواند رفتار کارکنان را به گونه ای هدایت نماید که بر کارکرد و وظایف سازمانی آنها تأثیر بگذارد و به بروز رفتارهای مثبت و منفی از طرف آنها منجر گردد (اسپکتر،2000 ص40). از دلایلی كه اهمیت بررسی و مطالعه رضایت شغلی کارکنان را نمایان می سازد، این است كه سازمان هایی با اعضایی در سطوح بالای رضایت شغلی، معمولا از عملكرد بالاتر، غیبت و تاخیر كمتری از سوی كاركنان خود برخوردارند و در موارد بسیار، سازمانها به افرادی نیاز دارد كه به نفع سازمان، فراتر از وظایف مقرر تلاش كنند. باتوجه به اهمیت رضایت شغلی در همه سطوح مدیریتی سازمانها نیاز است بر اساس نظریه های علمی ارائه شده عوامل مؤثر بر رضایت شغلی كاركنان را بررسی و مطالعه نمود تا با بهره گیری از دستاورد آن مدیران بتوانند در حفظ و ارتقاء رضایت شغلی كاركنان مربوطه خود برنامه ریزی و در رفتار مدیریتی مورد عنایت ویژه قراردهند.وجود یک نیروی کارآمد، با انگیزه و کاملا آموزش دیده به مثابه ستون فقرات سازمان های است که خواهان جهانی شدند. مهارت یکی از سرمایه های اصلی سازمان است که رقبا به سختی می توانند از آن تقلید کنند چرا که این کار مستلزم وجود نگرش برای تشویق به یادگیری و تشویق اقداماتی است که بر دانش سازمان می افزایند، مهارتها به مرور کهنه می شوند و باید مرتبا تجدید شوند. در بلند مدت آنچه که از همه مهمتر است، ممکن است مهارت خاص نباشد بلکه توانایی استمرار یادگیری مهارتهای جدید باشد (گریندی،1991).هیچ منبع دیگری برای مزیت رقابتی وجود ندارد، دیگران می توانند از سرمایه گذاری، فن آوری جدید و مقیاس های ما کپی برداری کنند، اما از کیفیت افراد ما نمی توانند (براون و دیگران، 2003،45).

3-1- چارچوب کلان نظری تحقیق:

عامل نیروی انسانی همواره به عنوان یکی از عوامل مؤثر در بقای سازمانها مطرح است بنابراین شناخت نیازها، انگیزه ها، تمایلات، عوامل رضایت و عدم رضایت کارمندان نه تنها لازم است بلکه جهت اتخاذ سیاستهای صحیح، راهبردهای مناسب و برنامه های مؤثر ضروری می باشد. رابطه عملكرد با رضایت شغلی لزوماً یک رابطه مستقیم و خطی نیست، اگر چه برخی مطالعات این رابطه را بطور مستقیم بیان كرده اند، ولی مطالعات دیگری پركاری را لزوما با رضایت شغلی همراه نمی دانند و بسیار از  مطالعات، رضایت شغلی را تابعی از رضایت كلی از زندگی می دانند كه پدیده چند عاملی است ولی در كل پژوهشها بیانگر رابطه نسبتاً مهم  بین رضایت شغلی و عملكرد هستند(میرسپاسی،ص47).فعالیت های مدیریت منابع انسانی از طریق، شیوه های افزایش مهارت ، بالا بردن انگیزه ،پشتیبانی از  کارکنان ،توسعه فرصت های حرفه ای ، امنیت شغلی و عادلانه بودن نظام ارزیابی عملکرد در بهبود اعتماد متقابل بین کارکنان و مدیران دارای اهمیت فراوانی می باشد (Vanhala and Ahteela, 2011).

یكی از موضوعات بحث انگیز رضایت شغلی، ارتباط آن با عملكرد است. سه دیدگاه مختلف در این مورد وجود دارد:

1- رضایت شغلی باعث افزایش عملكرد می‌شود.

2- عملكرد بالا موجبات رضایت شغلی را فراهم می‌آورد.

 فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1        مقدمه. 2

2-1 بیان مسأله. 3

3-1 ضرورت تحقق.. 5

4-1 اهداف تحقیق.. 7

5-1 مدل مفهومی.. 7

6-1 فرضیات تحقیق.. 8

7-1 روش شناسی تحقیق.. 8

8-1 جامعه آماری،  روش نمونه گیری و تخمین حجم جامعه. 9

9-1 قلمرو تحقیق.. 9

1-9-1 قلمرو موضوعی.. 9

2-9-1 قلمرو مکانی.. 9

3-9-1 قلمرو زمانی.. 9

9-1 تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق.. 10

10-1 تعریف واژگان کلیدی و مفاهیم اصلی.. 10

11-1 خلاصه فصل.. 11

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

1-2 مقدمه. 13

2-2 مسئولیت اجتماعی شرکت.. 14

3-2 گسترش اهمیت مسئولیت اجتماعی در عصر جهانی شدن. 17

4-2 سیر تاریخی مسئولیت سازمانها روندهای سه گانه ذیل را طی كرده است: 21

1-4-2 سیر تاریخی شكل‌گیری مفهوم مسئولیت اجتماعی.. 21

2-4-2 حد و مرز مسئولیت‌ها 25

5-2 مسئولیت اجتماعی مدیران. 29

6-2 مدل‌های مسئولیت اجتماعی: 29

7-2 تئوری‌هایی برای تجزیه و تحلیل و توضیح مسئولیت اجتماعی: 31

1-7-2 تئوری ذی‌نفعان: 31

2-7-2 تئوری‌ قرارداد اجتماعی: 31

3-7-2 تئوری مشروعیت (قانونی بودن): 32

4-7-2 تئوری نمایندگی: 32

8-2 مزایای مسئولیت اجتماعی شرکت: 33

9-2 مشكلات عمده در راه پذیرش مسئولیت اجتماعی: 34

10-2  بررسی مدل های مطرح در مبحث مسئولیت اجتماعی.. 36

1-10-2 مدل حلقه ای متحد المرکز مسئولیت اجتماعی شرکت.. 36

1-10-2  مدل هرمی مسئولیت اجتماعی شرکت (1991) 37

3-10-2 مدل دایره های متقاطع مسئولیت اجتماعی شرکت.. 39

11-2 تاریخچه اشتیاق شغلی.. 41

12-2 تعاریف و دیدگاه های اشتیاق شغلی.. 43

13-2 پیشینه تحقیقات.. 46

1-13-2 پیشینه تحقیقات خارجی.. 46

2-13-2 پیشینه تحقیقات داخلی.. 48

14-2 مدل مفهومی تحقیق.. 52

15-2 خلاصه فصل.. 54

فصل سوم: روش تحقیق

1-3 مقدمه. 56

2-3 روش تحقیق.. 57

3-3 متغیرهای تحقیق.. 58

4-3 جامعه و نمونۀ آماری.. 59

1-4-3 جامعۀ آماری.. 59

2-4-3 نمونه آماری و روش نمونه گیری.. 59

5-3 روش های گردآوری داده ها 60

1-5-3 مطالعات كتابخانه ای.. 61

2-5-3 مطالعات میدانی.. 61

6-3 روایی و پایایی ابزار. 66

1-6-3 روایی.. 66

2-6-3 پایایی پرسشنامه. 67

7-3 روش های تحلیل داده ها و آزمون فرضیات.. 69

1-7-3 T تك نمونهای.. 69

2-7-3 آزمون مقایسه میانگین دو جامعه (Independent-Sample T Test). 70

 

 

3-7-3 آزمون مقایسه میانگین چندجامعه (ANOVA): 70

4-7-3 تحلیل عاملی تأییدی.. 71

5-7-3 مدل معادلات ساختاری.. 72

8-3 خلاصه فصل.. 72

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل آماری

1-4 مقدمه. 74

2-4  تحلیل و توصیف داده های جمعیت شناختی: 75

3-4  شاخص‌های آماری مرتبط با بررسی متغیرها در نمونه‌ تحقیق: 81

4-4 یافته های جانبی.. 83

1-4-4نتایج آزمون میانگین یک جامعه آماری (t): 83

2-4-4 آزمون میانگین دو جامعه: 86

3-4-4  آزمون مقایسه میانگین چند جامعه (ANOVA): 90

5-4  تحلیل عاملی.. 103

6-4 آزمون فرضیه های تحقیق.. 110

7-4 خلاصه فصل.. 113

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

1-5 خلاصه تحقیق.. 116

2-5 فرضیه ها و مدل تحقیق.. 116

3-5 بحث و نتیجه گیری.. 117

4-5 پیشنهادهای کاربردی، بر اساس یافته های پژوهش: 123

5-5 پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی.. 127

6-5  محدودیت های تحقیق: 129

7-5 خلاصه فصل.. 130

منابع. 131

پیوست.. 139

 

1-1       مقدمه

مسئولیت اجتماعی شرکت[1](CSR) مفهومی است که موج جدیدی را در اقتصاد جهانی به وجود آورده است (جمالی و دیگران، 2009)[2]. مسئولیت اجتماعی در حال تبدیل شدن به یک مفهوم مهم کسب­و­کار است. در محیطی که به سرعت به سمت جهانی شدن پیش می رود، این مفهوم در اکثر کشورهای جهان به چشم می آید(ولفورد، 2005)[3]. در گذشته تلاش های اندکی در حوزه­ مسئولیت اجتماعی صورت گرفته است. اما امروزه سازمان­ها علاوه بر فشارهای ملی، تحت فشارهای جهانی توسط بازار­ها و مؤسسات مختلف قرار دارند تا در این حوزه فعالیت نمایند (بارتلیت و گلوب، [4]2007). همراه با این فشارهاو گسترش جهانی شدن، از مدیران در زمینه­ها و بخش­های مختلف خواسته شده است تا به سمت مسئولیت اجتماعی شرکت گام بردارند (جمالی و دیگران، 2009) مسئولیت اجتماعی شركت ها به این منظور برنامه ریزی می شود كه برای جامعه به طور كلی و برای سهامداران حامل ارزش های پایدار باشد. حوزة مربوط به روش یا رویه كسب و كار در برگیرنده یكی از پویاترین و چالش پذیرترین موضوع هایی است كه امروز رهبران شركت ها با آن روبه رو هستند. برای مدیران امروز دیگر كافی نیست كه وظایفی چون برنامه ریزی، سازماندهی و كنترل را انجام دهند و خود را اثر بخش بنامند بلكه  پاسخگویی به نیازهای جامعه و خواست شهروندان و مشتریان داخلی و خارجی سازمان هایشان از زمره وظایف با اهمیت تر آنان محسوب می شود. در واقع شركت ها از نقش تاریخی شان كه كسب سود، پرداخت مالیات، استخدام كاركنان بر اساس قوانین است فراتر می روند و در تحقیق هدفهای اجتماعی گسترده تر نقش بسزایی خواهند داشت. مسئولیت اجتماعی شركت ها رویكردی متعالی به كسب و كار است كه تاثیر اجتماعی یک سازمان بر جامعه چه داخلی و چه خارجی را مد نظر قرار می دهد و هدف اصلی آن گرد هم آوردن تمامی بخش ها اعم از دولتی، خصوصی و داوطلبان جهت همكاری با یكدیگر است تا از یک سو موجب همسویی منافع اقتصادی با محیط زیست و از سوی دیگر سبب توفیق، رشد و پایداری كسب و كار گردد( خلیلی ، 1386).

2-1 بیان مسأله

در سال های اخیر تعداد شركت ها و موسسات بازرگانی كه اعلام كرده اند كه مسئولیت اجتماعی را پذیرفته اند، رو به افزایش بوده است. موضوع و مفهوم مسئولیت اجتماعی شركت ها در چند ساله اخیر با توجه به رشد سازمان های غیر دولتی، جنبش های اعتراضی علیه قدرت شركت ها، افزایش آگاهی اجتماعی، توسعه بازارهای سرمایه و شركت های سهامی عام و رسوایی های مالی و اخلاقی شركت های بزرگ تبدیل به پاردایم مسلط و غالب در فضای اداره شركت ها شده است. در کشور ما نیز، شرکت‌ها و مؤسساتی اعم از خصوصی و دولتی وجود دارند که تکلیف اجتماعی را در کسب و کار خود ترویج داده‌اند. اما علی‌رغم این فعالیت‌ها هیچ گونه شناخت مناسب از  کلیت موضوع و ارتباط آن با عملکرد کسب وکار  وجود ندارد و مشاهدات بیانگر این است که در این زمینه متأسفانه کمبود مطالعات در سطح ملی وجود دارد.

CSR  می ­تواند به عنوان فعالیت یک کسب­و­­کار یا شرکت­های مسئولیت پذیری دیده شود که از جامعه- در جایی که آن­ها فعالیت می­ کنند- مراقبت می­نماید. (زو و تان[5]، 2008). کنفرانس صنایع در بریتانیا در این مورد اظهار می دارد “CSR مفهومی بسیار ذهنی است و بنابراین نمی­توان تعریف جامعی از آن ارائه داد.

در پرسشنامه ای که بین ١٠٠ شرکت برتر ایرانی توزیع گردید در ایران این مفهوم چندان مورد توجه قرار نمی گیرد ، اما تصوری که صاحبان صنایع از مسئولیت اجتماعی شرکتها دارند ، عمدتا در حوزه های زیست محیطی ، کمکهای خیریه ، ایجاد و حفظ اشتغال ، تلاشهایی که منجر به دریافت گواهینامه هایی چون رعایت حقوق مصرف کننده یا تعالی سازمانییا زیست محیطی شده است و حمایت مالی از همایشها و کنفرانسها می باشد. به عبارت دیگر شرکتهای ایرانی اینگونه فعالیتهای خود را مسئولیت اجتماعی شرکتی می نامند . (امیدوار،1386)

امروزه چالش ها و فرصت هایی که از طریق پرداختن و یا نادیده گرفتن تکلیف اجتماعی شرکت ها به وجود می آید به هیچ عنوان قابل صرف نظر کردن نمی باشد. ذی نفعان بنگاه ها را مجبور به ایفای نقش اجتماعی چه در سطح ملی و محلی و چه در سطح بین المللی و جهانی می کنند. چالش ها ابعاد مختلفی از تکالیف اجتماعی شرکت ها همچون حفظ محیط زیست، ایمنی،  حاكمیت شرکت ها، مدیریت نیروی انسانی، حقوق بشر، و حقوق مصرف کنندگان را شامل می گردند.

از مهمترین ذینفعان سازمان کارکنان خود شرکت هستند که می توان گفت وجود و ماهیت سازمان به این گروه از ذینفعان وابسته است. تحقیقات اندکی در حوزه مسئولیت اجتماعی به بررسی و تحقیق در مورد کارکنان شرکت پرداخته اند.  مطالعات زیادی نشان داده اند که سازمان هایی که فعالیت های مسئولیت اجتماعی انجام می دهند مشتریان راضی دارند و ارزیابی مطلوبی از دید مشتریان شده اند. (بروان و داسین[6]، 1997).

با این وجود اثر بخشی CSR بر ذینفعان داخلی (کارکنان) همچنان مبهم است. (لارسن و دیگران[7]، 2008).

مبانی نظری فعلی عنوان می دارد که فعالیت های CSR می تواند به طور وسیعی از دید کارکنان ادراک گردد (رودریگو و آرناس[8]، 2008). یکی از مباحث مهم در حوزه کارکنان شرکت مبحث اشتیاق شغلی[9] است. اشتیاق شغلی به  مفهومی بسیار مشهور و پرکاربرد در مدیریت تبدیل شده است (رابینسون و دیگران[10]، 2008) با این وجود اکثر اکثر مطالبی که درباره آن در مبانی نظری پیشگامان نوشته شده است بیشتر پایه ای عملی دارد تا بنیادی نظری و تجربی. علاوه بر این، در بسیاری از موارد به گونه ای به آن پرداخته شده است که با سایر مفاهیم مدیریت هم پوشانی دارد (ساکس[11]، 2006). لذا سعی بر آن است تا مفهوم اشتیاق شغلی در این تحقیق به گونه ای ظریف تر و با دید مسئولیت اجتماعی شرکت مورد بررسی قرار دهد.

دانشگاه یک نهاد فرهنگی است و با وجود لایه‌ها و عناصر فرهنگی خاص خود، با فرهنگ جامعه وسیع‌تر نیز مناسباتی آشکار و پنهان دارد. رسالت دانشگاه از یک‌سو، انتقال داشته‌ها و دستاوردهای فرهنگی به نسل‌های تازه و از سوی دیگر، نوآوری و گسترش چشم‌اندازهای جدید در جامعه است. این رسالت دانشگاه به وسیله آموزش و پژوهش تحقق می‌یابد و این دو کارکرد هم دانشگاه را با جامعه پیوند می‌دهد و هم امکان پیشگامی آن در عرصه‌های گوناگون را فراهم می‌سازد. و بنابراین دانشگاه نقشی حیاتی در قبال جامعه و اجتماع اطراف خود دارد.

در این پژوهش ما دیدگاه کارکنان دانشگاه را بر فعالیت های CSR مورد بررسی قرار خواهیم داد. نکته حایز اهمیت در مورد این پژوهش این است که برخلاف مطالعات قبلی که صرفاً ادراک کارکنان از CSR را مورد بررسی قرار داده اند در پژوهش حاضر مشارکت کارکنان در فعالیت های CSR مد نظر می باشد.

نکته جالب توجه اینکه در مورد رابطه CSR و اشتیاق شغلی تحقیق جامعی صورت نگرفته است و این پژوهش سعی دارد با توجه به مبانی نظری چگونگی این تأثیر را مورد بررسی قرار دهد.

3-1 ضرورت تحقق

تکلیف اجتماعی شرکت ها را نمی توان تنها به عنوان یک دغدغه اخلاقی برای مدیران عنوان نمود. نکات بسیاری در این زمینه وجود دارد که چرا سازمان ها باید اخلاقی عمل کنند و به تعهدات اجتماعی خود پایبند باشند که در این قسمت به پاره ای از آن ها اشاره می شود :

الف ) ارتقای عملکرد سازمان: در دهه گذشته تعداد بسیار زیادی تحقیق برای بدست آوردن رابطه کارایی تجاری و تکالیف اجتماعی شرکت ها انجام گرفته است که یکی از جدیدترین این تحقیق ها مربوط به مطالعات دانشگاه دی پل در سال 2002 می باشد (استیوز،2004 ) که نشان می دهد که در سال 2001 عملکرد تجاری شرکت هایی که بهترین اخلاق شهروندی را کسب کرده اند به مراتب از بقیه شرکت های شاخص S&P 500  بهتر بوده است.

ب ) کاهش هزینه ها:  انجام تکالیف اجتماعی از سوی سازمان ها به کاهش هزینه های آن ها کمک شایانی خواهد کرد به طور مثال جلوگیری از دورریزی نمونه خوبی است که موجب بهبود در بازده خواهد شد.

 ج ) افزایش وفاداری ارباب رجوعان (مشتریان): تحقیقات بازار نشان می دهد که تقاضای از شرکت هایی که به تعهدات اجتماعی خود حساس تر می باشند رو به افزایش است. (استیوز،2004)

در تحقیقات سال 2002 معلوم گردید که 91 درصد مصرف کنندگان در صورت مشاهده رفتاری از سازمان که بر خلاف تکالیف اجتماعی باشد کالای آن شرکت را مصرف نخواهند کرد و از کالای شرکت های رقیب بهره خواهند برد. (استیوز،2004)

د ) افزایش میزان جذب و نگهداری کارکنان

بحث مسئولیت اجتماعی در ایران مبحثی است که به تازگی به آن توجه زیادی صورت گرفته است و تحقیقات و پژوهش های پیاده سازی مسئولیت اجتماعی در سازمان های علمی نظیر دانشگاه ها که تاثیر بسزایی بر جامعه خود دارند و به کارکنان و سرمایه انسانی خود بیش از هر سازمانی دیگر بها می دهند بسیار اندک بدان پرداخته شده است. این مطالعه سعی در انجام این مهم دارد به خصوص اینکه مسئولیت اجتماعی را از دیدی کاربردی و نه صرفاً مفهومی مد نظر قرار می دهد.

4-1 اهداف تحقیق

1-3-1 هدف اصلی

تعیین تاثیر مسئولیت اجتماعی شرکت بر اشتیاق شغلی کارکنان.

2-3-1 اهداف فرعی

1. تعیین تأثیرتداعی مسئولیت اجتماعی شرکت بر نیرومندی کارکنان.
2. تعیین تأثیرتداعی مسئولیت اجتماعی شرکت بر ایثار کارکنان.
3. تعیین تأثیرتداعی مسئولیت اجتماعی شرکت بر جذب کارکنان.
4. تعیین تأثیر مشارکت در فعالیت های مسئولیت اجتماعی شرکت بر نیرومندی کارکنان.

1-2-1-   بیوراکتور غشایی MBR 3
1-2-2-   رآکتورهای بیولوژیکی با بستر متحرک MBBR 4
1-2-3-   سیستم رآکتورهای منفرد متوالی SBR 4
1-2-4-   سیستم UASB 5
1-2-5-   سیستم USBF 5
1-2-6-   سیستم بیولاک 6
1-2-7-   فرایند صافی چکنده 7
بر منابع 8
2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………. ………………………………….. 8
2-2- معرفی و بررسی سیستم 9
2-2-1-   انواع بیوراکتورهای غشایی از لحاظ چیدمان مدول غشایی 11
2-2-2-   انواع سیستم‌های MBR از لحاظ فرایند کلی 13
2-2-3-   پارامترهای مهم در سیستم غشایی MBR 15
2-2-4-   مزایای سیستم بیوراکتور غشایی    MBR 16
2-2-5-   معایب سیستم MBR 17
2-3- معرفی غشا و بررسی انواع غشاها 18
2-3-1-   تقسیم بندی غشاها بر اساس دامنه جداسازی 18
2-3-2-   انواع غشاء از حیث شکل 20
2-3-2-1-  غشاهای مسطح (Flat) 20
2-3-2-2-  غشاهای لوله ای (Tubular) 20
2-3-2-3-  اسپیرال (Spiral-wound) 21
2-3-2-4-  مقایسه و ویژگی انواع غشاء ها 22
2-3-3-   انواع غشا از لحاظ جنس 23
2-3-4-   انواع غشا از حیث کاربری فیلتراسیون 23
2-3-5-   انتخاب غشا 24
2-3-6-   گرفتگی غشا 24
2-3-6-1-  مکانیزم‌های گرفتگی 25
2-3-6-2-  راهكارهای کاهش گرفتگی غشا: 27
2-4- نمونه ای از تحقیقات انجام گرفته در دنیا (MBR) 27
2-5- جمع بندی 35
فصل 3-    مواد و روش های مورد استفاده در تحقیق 36
3-1- مقدمه       36
3-2- هدف تحقیق 37
3-3- پایلوت بیوراکتور غشایی (MBR) 37
3-3-1-   مخزن بیوراکتور 38
3-3-1-1-  مدول غشایی .. 39
3-3-1-2-  پمپ مکش    41
3-3-1-3-  فشارسنج    41
3-3-1-4-  پمپ بکواش………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………… 42
3-3-1-5-  سیستم هوا دهی .. 43
3-3-2-   مخزن یا حوضچه آنوکسیک 44
3-3-3-   مخزن یا حوضچه بی هوازی 45
3-3-4-   مخزن تغذیه پایلوت 46
3-4- محل استقرار پایلوت 47
3-5- راه اندازی و بهره برداری از پایلوت 48
3-6- آزمایشات انجام شده 49
3-6-1-   اندازه گیری BOD 49
3-6-2-   اندازه گیری COD 50
50
3-6-4-   اندازه‌گیری PH 50
3-6-5-   اندازه‌گیری MLSS و MLVSS 51
فصل 4- تئوری مدل سازی با شبکه عصبی 52
4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………. ………………………………….. 52
4-2- ایده شبکه های عصبی مصنوعی 53
4-3- نحوه عملکرد شبکه های عصبی مصنوعی 55
4-4- شبكه عصبی مصنوعی 58
4-4-1-   شبكه‎های تک لایه 58
4-4-2-   شبكه‎های چند لایه 59
4-5- توابع تحریک شبكه‎های عصبی 61
4-5-1-   تابع تحریک پله‌‌ای 61
4-5-2-   تابع تحریک خطی 61
4-5-3-   توابع تحریک سیگموید 61
4-6- بایاس……………………………………………………………………………………………………. ………………………………….. 62
4-7- آموزش شبكه عصبی 63
4-8- مدهای عملكردی شبكه عصبی 63
4-9- شبكه عصبی تابع بنیادی شعاعی (RBF) 64
4-9-1-   نكات قابل توجه در خصوص شبكه‎ تابع بنیادی شعاعی 65
4-9-1-1-  نرمال سازی بردارهای ورودی 67
4-9-2-   آموزش شبكه RBF 68
فصل 5-    تحلیل و تفسیر نتایج 69
5-1- نتایج آزمایشات 69
5-2- نتایج فاضلاب شهری 70
5-2-1-   نتایج آزمایشات BOD 70
5-2-2-   نتایج آزمایشات COD 73
76
5-2-4-   نتایج آزمایشات TP 78
5-2-5-   نتایج آزمایشات TSS 79

 

5-2-6-   نتایج آزمایشات PH 80
5-3- نتایج فاضلاب صنعتی 81
5-3-1-   نتایج آزمایشات BOD 81
5-3-2-   نتایج آزمایشات COD 84
87
5-3-4-   نتایج آزمایشات TP 89
5-3-5-   نتایج آزمایشات TSS 90
5-4- نتایج اختلاط فاضلاب شهری و صنعتی 91
5-4-1-   نتایج آزمایشات BOD 91
5-4-2-   نتایج آزمایشات COD 95
97
5-4-4-   نتایج آزمایشات TP 100
5-4-5-   نتایج آزمایشات TSS 101
5-5- نتایج مدل سازی برای فاضلاب مختلط 102
5-5-1-   مدل سازی BOD خروجی 103
5-5-2-   مدل سازی COD خروجی 107
خروجی 111
5-5-4-   مدل سازی TP خروجی 115
فصل 6-    نتیجه گیری و پیشنهادات 120
6-1- نتیجه گیری 120
6-2- پیشنهادات 122
فهرست مراجع 123
پیوست   127
فهرست جدول‌ها
عنوان                                            صفحه
جدول( ‏2‑1) مزایا و معایب چیدمان مدول غشایی در حالت غوطه‌ور و خارج از بیوراکتور 13
جدول( ‏2‑2) مقایسه اشکال مختلف غشاهای مورد استفاده در MBR از جنبه های گوناگون 22
جدول( ‏2‑3) مزایا و معایب هر یک از اشکال غشاهای مورد استفاده در MBR 22
جدول( ‏3‑1) مشخصات غشاء هالو فایبر مورد استفاده در پایلوت 40
جدول( ‏3‑2) ویژگی‌های فاضلاب ورودی تصفیه خانه فاضلاب شهرک اکباتان (مقادیر بحرانی) 49
جدول( ‏5‑1) مشخصات متغییر های ورودی و خروجی در شبکه عصبی مصنوعی 102
جدول( ‏5‑2) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت جداگانه 105
جدول( ‏5‑3) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت گروه دو تایی 106
جدول( ‏5‑4) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت گروه سه تایی 106
جدول( ‏5‑5) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت گروه چهار تایی 107
جدول( ‏5‑6) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت جداگانه 109
جدول( ‏5‑7) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت گروه دو تایی 110
جدول( ‏5‑8) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت گروه سه تایی 110
جدول( ‏5‑9) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت گروه چهار تایی 111
جدول( ‏5‑10) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت جداگانه 113
جدول( ‏5‑11) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت گروه دو تایی 114
جدول( ‏5‑12) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت گروه سه تایی 114
جدول( ‏5‑13) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت گروه چهار تایی 115
جدول( ‏5‑14) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت جداگانه 117
جدول( ‏5‑15) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت گروه دو تایی 118
جدول( ‏5‑16) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت گروه سه تایی 118
جدول( ‏5‑17) مشخصات مربوط به مدل حاصل از متغییر های ورودی به صورت گروه چهار تایی 119
 
فهرست شكل‌‌ها
عنوان                                            صفحه
شکل( ‏2‑1) طرح شماتیک دو بعدی از یک سیستم بیوراکتور غشایی 9
شکل( ‏2‑2) نحوه تجزیه بیولوژیکی و جداسازی فیزیکی در سیستم بیوراکتور غشایی 11
شکل( ‏2‑3) بیوراکتور غشایی در دو حالت غوطه‌ور و خارج از بیوراکتور 12
شکل( ‏2‑4) انواع بیوراکتورهای غشایی از حیث فرایند كلی 14
شکل( ‏2‑5) تقسیم بندی انواع غشاء ها بر اساس دامنه جداسازی 18
شکل( ‏2‑6) غشا مسطح مورد استفاده در بیوراکتورهای غشایی 20
شکل( ‏2‑7) غشا هالو فایبر یا رشته ای مورد استفاده در بیوراکتورهای غشایی 21
شکل( ‏2‑8) غشای اسپیرال 22
شکل( ‏2‑9) انواع غشا از حیث کاربری فیلتراسیون 24
شکل( ‏2‑10) شكل شماتیک انواع مکانیزم‌های گرفتگی 25
شکل( ‏3‑1) مخزن بیوراکتور غشایی به همراه متعلقات مربوط به آن 38
شکل( ‏3‑2) غشاء هالو فایبر و متعلقات آن در مخزن بیوراکتور غشایی 39
شکل( ‏3‑3) غشاء هالو فایبر و لوله های متصل به آن 41
شکل( ‏3‑4) پمپ مکش مورد استفاده در پایلوت 41
شکل( ‏3‑5) فشار سنج 42
شکل( ‏3‑6) پمپ بکواش 42
شکل( ‏3‑7) غشاء هالو فایبر و لوله های متصل به آن 43
شکل( ‏3‑8) آرایش هواده ها در بیوراکتور 44
شکل( ‏3‑9) حوضچه آنوکسیک مورد استفاده در پایلوت 45
شکل( ‏3‑10) حوضچه بی هوازی مورد استفاده در پایلوت 46
شکل( ‏3‑11) پمپ تغذیه و مخزن تغذیه پایلوت 47
شکل( ‏3‑12) پایلوت بیوراکتور غشایی واقع در تصفیه خانه اکباتان تهران 48
شکل( ‏3‑13) دستگاه اسپکتروفوتومتر جهت اندازه گیری میزان نمونه ها 50
شکل( ‏3‑14) دستگاه PH متر 51
شکل( ‏4‑1) شمایی از نواحی اصلی یک نرون بیولوژیكی 56
شکل( ‏4‑2) شمایی از ساختار یک نرون مصنوعی 56
شکل( ‏4‑3) شمایی از ساختار یک شبكه تک لایه 59
شکل( ‏4‑4) شمایی از ساختار یک شبكه دو لایه 60
شکل( ‏4‑5) منحنی نمایش تابع تحریک نرون های RBF 65
شکل( ‏4‑6) مسطح پاسخ یک نرون RBF با دو ورودی 66
شکل( ‏4‑7) ساختار یک شبكه RBF 68
شکل( ‏5‑1) تغییرات غلظت BOD ورودی و خروجی و درصد حذف نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 70
شکل( ‏5‑2) تغییرات غلظت MLSS و MLVSS و درصد MLVSS/MLSS نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 71
بر حسب BOD 72
بر حسب BOD 73
شکل( ‏5‑5) تغییرات غلظت COD ورودی و خروجی و درصد حذف نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 74
بر حسب COD 75
بر حسب COD 75
ورودی و خروجی و درصد حذف نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 76
ورودی و خروجی نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 77
شکل( ‏5‑10) تغییرات غلظت TP ورودی و خروجی و درصد حذف نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 78
شکل( ‏5‑11) تغییرات غلظت TSS ورودی و خروجی نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 79
شکل( ‏5‑12) تغییرات غلظت PH ورودی و خروجی نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 80
شکل( ‏5‑13) تغییرات غلظت BOD ورودی و خروجی و درصد حذف نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 81
شکل( ‏5‑14) تغییرات غلظت MLSS و MLVSS و درصد MLVSS/MLSS نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 82
بر حسب BOD 83
بر حسب BOD 84
شکل( ‏5‑17) تغییرات غلظت COD ورودی و خروجی و درصد حذف نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 85
بر حسب COD 86
بر حسب COD 86
ورودی و خروجی و درصد حذف نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 87
ورودی و خروجی نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 88
شکل( ‏5‑22) تغییرات غلظت PH ورودی و خروجی نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 89
شکل( ‏5‑23) تغییرات غلظت TP ورودی و خروجی و درصد حذف نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 90
شکل( ‏5‑24) تغییرات غلظت TSS ورودی و خروجی و درصد حذف نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 91
شکل( ‏5‑25) تغییرات غلظت BOD ورودی و خروجی و درصد حذف نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 92
شکل( ‏5‑26) تغییرات غلظت MLSS و MLVSS و درصد MLVSS/MLSS نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 93
بر حسب BOD 94
بر حسب BOD 94
شکل( ‏5‑29) تغییرات غلظت COD ورودی و خروجی و درصد حذف نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 95
بر حسب COD 96
بر حسب COD 97
ورودی و خروجی و درصد حذف نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 98
ورودی و خروجی نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 99
شکل( ‏5‑34) تغییرات غلظت PH ورودی و خروجی نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 100
شکل( ‏5‑35) تغییرات غلظت TP ورودی و خروجی و درصد حذف نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 101
شکل( ‏5‑36) تغییرات غلظت TSS ورودی و خروجی و درصد حذف نسبت به زمان ماند هیدرولیکی 102
شکل( ‏5‑37)مدل مربوط به غلظت BOD خروجی برای داده های تست و مشخصات آن 103
شکل( ‏5‑38)مدل مربوط به غلظت BOD خروجی برای داده های آموزش و مشخصات آن 104
شکل( ‏5‑39)مدل مربوط به غلظت BOD خروجی برای داده های کل و مشخصات آن 104
شکل( ‏5‑40)مدل مربوط به غلظت COD خروجی برای داده های تست و مشخصات آن 107
شکل( ‏5‑41)مدل مربوط به غلظت COD خروجی برای داده های آموزش و مشخصات آن 108
شکل( ‏5‑42)مدل مربوط به غلظت COD خروجی برای داده های کل و مشخصات آن 108
خروجی برای داده های تست و مشخصات آن 111
خروجی برای داده های آموزش و مشخصات آن 112
خروجی برای داده های کل و مشخصات آن 112
شکل( ‏5‑46)مدل مربوط به غلظت TP خروجی برای داده های تست و مشخصات آن 115
شکل( ‏5‑47)مدل مربوط به غلظت TP خروجی برای داده های آموزش و مشخصات آن 116
شکل( ‏5‑48)مدل مربوط به غلظت TP خروجی برای داده های کل و مشخصات آن 116
 

فصل 1-               کلیات

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

فصل اول کلیات

 

1-1-    مقدمه

امروزه به دلیل افزایش جمعیت و حجم زیاد فاضلاب نیاز به سیستم‌های جدید برای تصفیه فاضلاب احساس می‌شود. سیستم‌های جدید مزایایی دارند که از جمله آن‌ ها می‌توان به کیفیت بهتر آب خروجی اشاره کرد، دیگر اینکه سیستم‌های جدید فضای کمتری را اشغال می‌کنند، ابعاد تصفیه خانه کوچک شده و حتی به نصف سیستم‌های قدیمی می‌رسند، همچنین لجن تولیدی نیز کاهش می‌یابد. یکی از مزایای مهم سیستم‌های جدید کاهش ابعاد راکتور تا 40 تا 60 درصد می‌باشد.]1[ در این فصل به چند مورد از سیستم‌های جدید اشاره می‌شود.
عمده تصفیه خانه های موجود در ایران به روش لجن فعال، تصفیه را انجام می‌دهند.]2[ از آنجا که مخازن ته نشینی ثانویه یکی از اجزای اصلی این روش به شمار می‌روند، توجه به مشکلات بهره برداری آن‌ ها بسیار مهم می‌باشد. مخازن ته نشینی ثانویه نقش حذف جامدات بیولوژیکی تولید شده در راکتور هوادهی، زلال سازی پساب و تغلیظ اولیه لجن را به عهده دارند. لیکن این مخازن با محدودیت‌های فراوانی مواجه هستند که کارایی و سودمندی آن‌ ها را کاهش می‌دهد.]3[ در تحقیق صورت گرفته سعی بر آن شد تا کارایی روش بیوراکتورهای غشایی در مقیاس پایلوت در تصفیه اختلاط فاضلاب‌های شهری و صنعتی مورد بررسی قرار گیرد که در این راستا از فاضلاب تصفیه خانه اکباتان استفاده گردید.
در فصل اول این تحقیق به شرح مختصری درباره کلیات تصفیه فاضلاب، انواع روش‌های تصفیه و فرایندهای بیولوژیکی پرداخته شده است.
در فصل دوم شرح تفصیلی فرایند MBR[1] انواع غشا و مزایا و معایب MBR و تاریخچه ای از مطالعات انجام شده به روش MBR، پرداخته شده است.
در فصل سوم روش تحقیق، چگونگی ساخت و بهره برداری از پایلوت، مهیا نمودن شرایط لازم و مواد و وسایل مورد استفاده در تحقیق ارائه گردیده است.
در فصل چهارم مفاهیم مربوط به مدل سازی با شبکه عصبی مصنوعی ارائه شده است.
فصل پنجم به ارائه نتایج حاصل از انجام آزمایشات به تجزیه و تحلیل و تفسیر نتایج اختصاص یافته است.