چکیده ‌أ

1-1-مقدمه. 2

1-2- بیان مسئله. 2

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش…. 3

1-4-  اهداف تحقیق.. 4

1-5-  سؤالات پژوهش…. 4

1-6- متغیرهای پژوهش…. 4

1-7-موانع و محدودیت‌های تحقیق.. 5

1-8- خلاصه فصل.. 6

2-1- مقدمه. 8

2-2- بخش اول.. 8

2-2-1- زنجیره تأمین.. 8

2-2- 2- تعریف زنجیره تأمین.. 9

2-2-3- فرایندهای اصلی در هر زنجیره تأمین.. 10

2-2-4- یکپارچگی زنجیره تأمین.. 10

2-2-5- معیارهای عملکرد زنجیره تأمین.. 11

2-2-5-1- معیارهای کمی.. 11

2-2-5-2- معیارهای کیفی.. 12

2-2-6- مدل‌های زنجیره تأمین.. 13

2-2-6- 1- مدل SCOR.. 13

2-2-6- 2- مدل میلتنبرگ… 14

2-2-7- مفهوم مدیریت زنجیره تأمین.. 15

2-2-8-  مؤلفه های مدیریت زنجیره تأمین.. 15

مدیریت لجستیک در زنجیره تأمین.. 15

2-2-9- عناصر مدیریت زنجیره تأمین.. 17

2-2-10- ساختار زنجیره تأمین در صنعت لوازم خانگی.. 18

2-3- ریسک… 19

2-3-1- تعریف ریسک… 19

2-4- ریسک در زنجیره تامین.. 21

2-4- 1- تعریف ریسک در مدیریت زنجیرۀ تأمین.. 21

2-4-2- انواع کلی ریسک در زنجیره تأمین.. 22

1-ریسک‌های خارجی.. 23

2- ریسک‌های داخلی.. 23

2-4-3- مدیریت ریسک زنجیره تامین.. 24

2-5- مدلهای تصمیمگیری چند معیاره 25

2-5-1- مدلهای تصمیمگیری چند هدفه. 25

2-4-2- مدل های تصمیم گیری چند شاخصه. 26

2-4-3- بیمقیاس سازی.. 28

2-4-3-1- بیمقیاس سازی با بهره گرفتن از اقلیدسی.. 28

2-4-3-2- بیمقیاس سازی خطی.. 28

2-4-3-3- بیمقیاس سازی فازی.. 29

2-4-4- دستهبندی متدهای MADM… 29

2-4-4-1-مدلهای جبرانی.. 30

2-4-4-2- مدلهای غیرجبرانی.. 30

2-5- پیشینه پژوهش…. 30

2-5-1- پیشینه ارزیابی ریسک زنجیره تامین.. 30

2-5-1-1- پیشینه داخلی.. 30

2-5-1-2- پیشینه خارجی.. 31

2-6- جمع بندی پیشینه و چهارچوب نظری پژوهش: 41

2-7- خلاصه فصل.. 43

فصل سوم: روش شناسی پژوهش…. 44

3-1-  مقدمه. 45

3-2- روش تحقیق.. 45

3-3- جامعه آماری.. 45

3-4- روش و طرح نمونه برداری.. 46

3-5- حجم نمونه و روش محاسبه. 46

3-5-1- حجم نمونه برای گروه دلفی (تعداد خبرگان) و تعیین درجه اهمیت شاخصها: 46

3-5-2- حجم نمونه برای کارخانه های لوازم خانگی: 47

3-6- مراحل و فرایند اجرای پژوهش…. 48

3-7- ابزار گردآوری داده ها 48

 

 

3-8- روش های تجزیه و تحلیل داده ها 49

3-8-1- روش دلفی.. 49

3-8-1-1- شیوه به کارگیری دلفی.. 50

3-8-2- DEMATEL. 51

3-9- نرم افزار های مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل اطلاعات پژوهش…. 61

3-10- بررسی وضعیت صنعت لوازم خانگی در ایران.. 61

3-11- خلاصه فصل.. 61

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 62

4-1- مقدمه. 63

4-2- مرحله اول : شناسایی ریسک‌های موجود در زنجیره تأمین لوازم‌خانگی.. 63

4-2-1- مراحل دلفی.. 65

4-2-1-1- دور نخست دلفی.. 65

4-2-1-2- دور دوم دلفی.. 67

4-2-1-3- دور سوم دلفی.. 68

4-3- مرحله دوم: بررسی درجه اهمیت و وزن ریسک‌های زنجیره تأمین لوازم‌خانگی.. 69

4-3-1- بررسی درجه اهمیت ابعاد. 71

4-3-2 –  بررسی زیر مؤلفه‌ها- بعد ریسک طرف عرضه. 73

4-3-3- بررسی زیر مؤلفه‌ها- بعد ریسک طرف تولید. 75

4-3-4- بررسی زیر مؤلفه‌ها- بعد ریسک طرف تقاضا 76

4-3-5- بررسی زیر مؤلفه‌ها- بعد ریسک طرف تهیه و توزیع. 78

4-3-6- بررسی زیر مؤلفه‌ها- بعد ریسک طرف اطلاعات.. 79

4-3-7- بررسی زیر مولفه ها- بعد ریسک طرف محیط.. 81

4-3-8- جدول تلفیقی درجه اهمیت مولفه ها به تفکیک ابعاد و وزن کلی مولفه ها به همراه رتبه بندی مولفه ها 82

4-4- مرحله سوم. 85

خلاصه. 94

فصل پنجم: نتیجه گیری.. 95

5-1- مقدمه. 96

5-2- بحث و بررسی: 96

5-2-1- شناسایی ریسک های زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی.. 96

5-2-2- بررسی درجه اهمیت (اولویت) و وزن ابعاد و زیر مولفه های ریسک زنجیره تامین در صنعت لوازم خانگی و بحث در زمینه نتایج: 97

5-2-3- رتبه بندی شرکت های تولید کننده لوازم خانگی منتخب استان تهران.. 98

5-3- نتیجه گیری: 98

5-4- پیشنهادات و راهکارهای پژوهش…. 100

5-4-1- پیشنهادات کاربردی.. 100

5-4-2- پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی.. 102

پیوست ها 110

مقدمه

به دلیل افزایش عدم قطعیت در زنجیره تأمین و بروز عواملی نظیر مسائل سیاسی، نوسانات تقاضا، تغییرات تکنولوژی، ناپایداری­های مالی و حوادث طبیعی ، سازمان­ها برای کاهش آسیب‌پذیری و افزایش قابلیت تحمل زنجیره تأمین خود مجبور به‌صرف منابع برای پیش‌بینی تقاضا، تأمین و عدم قطعیت­های داخلی سازمان شدند. توجه به این عدم قطعیت­ها و عوامل ایجادکننده ریسک­ها موجب شد تا مسئله مدیریت ریسک در زنجیره تأمین مطرح شود (وانانی[1] و همکاران، 2009: 16).

در این فصل در ابتدا به بحث و بررسی در خصوص بیان مسئله پژوهش پرداخته ‌شده و در ادامه کار اهمیت و ضرورت پژوهش بحث شده و همچنین اهداف و فرضیات پژوهش به‌عنوان شاکله‌های فصل اول پژوهش بیان گردیده و در پایان نیز با تعریف متغیرهای پژوهش و بیان محدودیت ها و موانع ، این فصل خاتمه می‌یابد .

1-2- بیان مسئله

اخیراً سازمان‌ها سعی دارند تا با ایجاد جریان‌های فراوان و موازی اطلاعاتی و فیزیکی به سمت زنجیره تأمین پیشرفته و کارا حرکت کنند، تا بتوانند محصولات باکیفیت بالا تولید کرده و در زمان مناسب و روش‌های مقرون‌ به‌ صرفه به مشتریان تحویل دهند(جاتنر ‌، 2005: 120).

آیتکن زنجیره تأمین را به‌عنوان شبکه‌ای از سازمان‌های مستقل و مرتبط با یکدیگر تعریف کرد که با همکاری یکدیگر سعی دارند، مدیریت و بهبود جریان مواد و اطلاعات از تأمین‌کنندگان تا مصرف‌کنندگان نهایی را کنترل کنند (آیتکن، 1998). مدیریت زنجیره تأمین به کنترل و بهبود جریان اطلاعات، مواد و پول در سراسر این زنجیره می‌پردازد (هلو و زکلی، 2005: 5 ) و هدف آن، ایجاد ارزش‌افزوده، تولید محصولات باکیفیت بالا، کم‌هزینه و به‌موقع بودن و درنهایت ایجاد ارزش برای مشتریان می‌باشد(فاوست و مگنان، 2004: 67 ).

 با توجه به این‌که؛ سازمان‌ها همواره در معرض عدم موفقیت عرضه‌کنندگانشان در تأمین منابع لازم در موعد مقرر و یا باکیفیت و یا قیمت موردتوافق قرار دارند، با بزرگ شدن زنجیره تأمین، نرخ تأمین منابع لازم، نرخ تقاضای کالای تولیدی با نرخ فزاینده‌ای به سمت عدم قطعیت حرکت خواهد کرد و موضع مدیریت و تقسیم ریسک در سراسر زنجیره تأمین از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد شد(نرمن و جانسون، 2004: 438 ). به‌طورکلی ریسک‌های زنجیره تأمین بر خروجی‌های زنجیره تأمین اثر می‌گذارند؛ به‌عبارت‌دیگر، هر اختلال یا ریسکی در زنجیره تأمین، اثر مستقیمی بر ادامه عملیات شرکت و تحویل محصولات و یا خدمت به بازار خواهد گذاشت و تأثیر نهایی بر مشتری وارد خواهد شد(جاتنر، 2005: 122). در این شرایط مدیریت ریسک‌های موجود در زنجیره تأمین برای ایجاد تعادل صحیح در سرتاسر زنجیره تأمین، تهیه به‌موقع منابع لازم و درنهایت تحویل به‌موقع محصولات به مشتریان، لازم به نظر می‌رسد و می‌توان آن را یکی از ملزومات مدیریت موفق در این عرصه دانست. فرایند مدیریت ریسک بر شناسایی ریسک‌های موجود و کاهش اثر نامطلوب آن‌ ها در زنجیره تأمین تمرکز دارد و از 4 فاز شناسایی، ارزیابی، کنترل یا مدیریت و ردیابی رخدادهای ریسکی تشکیل می‌شود(ریچه و بریندلی، 2007: 303).

یکی از مهم‌ترین مراحل مدیریت ریسک، ارزیابی و رتبه‌بندی عوامل ریسک است؛ زیرا با انجام رتبه‌بندی ریسک‌ها، ارجحیت هر ریسک بر اساس شاخص‌های تعیین‌شده؛ در مقابل سایر ریسک‌ها مشخص و درنتیجه تصمیم‌گیرنده می‌تواند در مورد میزان تخصیص منابع موجود برای مقابله با هر ریسک برنامه‌ریزی نماید. به‌عبارتی‌دیگر با رتبه‌بندی این عوامل، مدیران این بنگاه‌ها از طریق تخصیص بودجه‌ی کافی و زمان لازم، آمادگی موردنیاز برای مقابله با هر یک از این عوامل برحسب اولویت و توان سازمان برای پاسخ‌گویی به هر یک را کسب خواهند کرد. ازاین‌رو هدف از فاز ارزیابی ریسک، اندازه‌گیری ریسک‌ها بر اساس شاخص‌های مختلف از قبیل میزان تأثیر و احتمال وقوع می­باشد. رتبه‌بندی ریسک‌های زنجیره تأمین را می‌توان به روش‌های مختلف کمی و کیفی انجام داد. در ساده‌ترین و درعین‌حال متداول‌ترین حالت، رتبه ریسک را بر اساس حاصل‌ضرب مقادیر احتمال و تأثیر به دست می‌آورند. یکی از مهم‌ترین رویکردهای مدیریت ریسک، استفاده از فنون تصمیم‌گیری چند شاخصه می‌باشد (خلیلی، 1384: 194). لذا در این پژوهش هدف، پاسخ به این سوال است که  ریسک‌های موجود در زنجیره تأمین صنعت لوازم‌خانگی استان تهران به چه صورت می باشد؟

1-3- اهمیت و ضرورت پژوهش

رقابتِ رو به رشد، از صنعت این را می‌طلبد که تمرکز بر شایستگی‌های محوری و کاهش دامنه‌ی عمودی تولیدکننده را توسعه دهد (افزایش دهد) که به بُعدی جدید از همکاری چندین شرکت در قالب زنجیره‌های ارزش‌افزوده می‌ انجامد.‌ زنجیره‌های تأمین امروزی (کنونی) به دلیل کثرت مشتریان، ارائه‌دهندگان خدمت و تأمین‌کنندگان مشترک (نسبتاً جهانی) دارای ساختار بسیار پیچیده و به هم وابسته هستند.‌ درک و مدیریت ریسک تغییر در زنجیره‌ی تأمین مسئله‌ای پیچیده و موضوعی مهم در فضای کسب‌وکار (تجارت) می‌باشد(فول و همکاران، 2011: 839).‌ در فرایند مدیریت ریسک نخستین گام شناسایی ریسک‌های زنجیره‌ی تأمین است. ولی وضوح و مشخص بودن ریسکِ نهفته در زنجیره تأمین تنها پیش‌نیاز مدیریت ریسک موفق (به عبارتی مؤثر) نیست. انتخاب سنجه‌های (پیش‌گیری یا تخفیف) مناسب، ارزیابی ساختاری و «ناحیه تأثیر» انواع مختلف ریسک را تشکیل می‌دهد ( چوپرا و شودهی، 2004: 59).‌ هرچند که جریانی غنی از ادبیاتِ (تجربی) مربوط به ریسک‌های زنجیره‌ی تأمین و مدیریت آن‌ ها و ادبیات مفهومی در ارتباط با مفهوم جدید مدیریت ریسک زنجیره تأمین وجود دارد، اما ارزیابی این عوامل در صنعت لوازم‌خانگی صورت نگرفته است.

در سال‌های اخیر هیچ‌گرایشی از مدیریت به‌اندازه‌ی مدیریت ریسک زنجیره تأمین (SCRM) چه از دید کارورزان و چه به‌عنوان یک حوزه‌ی (زمینه‌ی) تحقیقی اهمیت پیدا نکرده است.‌ پیش‌بینی‌ناپذیری محیط کسب‌وکار، (خواسته‌های) متغیر مشتری، کنش‌های رقبا، در کنار پویایی بازار و ابتکارات پیشرفتیِ پیوسته درون سازمان بدین معنی است که زنجیره تأمین هرگز به‌طور واقعی به وضعیت ثابت و پایداری نمی‌رسد (هیوود و پک، 2004: 72؛ کریستوفر، 1998).‌ این پارامترهای عدم قطعیت می‌تواند از طریق شبکه زنجیره تأمین پراکنده و تکثیر یابد (ون در وورست و بیولنز، 2002: 412) .‌ هم در نظر و هم در عمل اتفاق‌نظر گسترده‌ای وجود دارد که برای رقابت در محیطِ پیش‌بینی‌ناپذیر تجارتِ کنونی که دارای آشفتگی رو به افزون می‌باشد، مدیریت ریسک در زنجیره تأمین یک قابلیت ضروری است.‌

صنعت لوازم‌خانگی ایران با قدمتی فراتر از شش دهه در آستانه ورود به سبز فایل و درک حقیقتی نو می‌باشد. این صنعت همانند اغلب صنایع داخلی از کشورهای پیشرفته اقتباس‌شده است ولی به دلیل نبود آمادگی پذیرش آن، عدم وجود فرهنگ صحیح صنعتی در کشور و به وجود نیامدن ساختارهای مناسب، متأسفانه متناسب با شأن و جایگاه تاریخی و تمدن ایران پیشرفت ننموده است. با بر این صنعت مشاهده می‌شود که علی‌رغم پیشرفت‌های جهانی، ایران در وضعیت دهه پنجاه متوقف مانده و ازنظر فناوری، دانش فنی و نیروهای انسانی آموزش‌دیده در سطح پایینی قرار دارد (آل ابراهیم و نصیری، 1380: 690).

 در صنعت لوازم‌خانگی همان‌طور که در فصل 2 اشاره خواهد شد، بخش‌هایی که در این زنجیره وجود دارند با ریسک‌هایی مواجه می‌شوند که می‌تواند سودآوری شرکت­ها، وضعیت تولید (کیفیت و زمان) ، مشتریان محصول و زمان توزیع را تحت تأثیر (جهت دار)  قرار دهد. با توجه با توضیحات اشاره‌شده در بالا ، پرداختن به موضوع ریسک در بخش زنجیره تأمین از اهمیت بالایی برخوردار است . با توجه به اینکه ایران در صنعت لوازم‌خانگی جزء تولیدکنندگان و مونتاژ گران محسوب می‌شود ارزیابی این مهم در صنعت لوازم‌خانگی ایران ضروری و حیاتی می‌باشد.

1-4-  اهداف تحقیق

1. شناسایی عوامل ریسک زنجیره تأمین در بخش صنعت لوازم‌خانگی استان تهران
2. رتبه‌بندی عوامل ریسک در صنعت لوازم‌خانگی استان تهران
3. رتبه‌بندی شرکت­های تولیدکننده لوازم‌خانگی استان تهران

1-5-  سؤالات پژوهش

1. ریسک­های موجود در صنعت لوازم‌خانگی استان تهران ناشی از چیست ؟
2. ترتیب این عوامل در صنعت لوازم‌خانگی استان تهران به چه شکل است؟
3. وضعیت شرکت­های منتخب با توجه به ریسک­های شناسایی‌شده ( در هر ریسک) به چه ترتیبی می‌باشد؟

1-6- متغیرهای پژوهش

  زنجیره تأمین: شبکه‌ای از سازمان‌های مستقل و مرتبط است كه با تشریک‌مساعی در راستای كنترل، مدیریت و بهبود جریان مواد و اطلاعات، از تأمین‌کنندگان تا مصرف‌کنندگان نهایی با یكدیگر همكاری می‌کنند تا رضایت مشتری را برآورده سازند(میرفخرالدینی و همکاران، 1390: 107).

مدیریت زنجیره تأمین: مدیریت زنجیره تأمین مجموعه اقداماتی است که طی آن سعی می‌شود عرضه‌کنندگان خدمات و کالا، تولیدکنندگان، انبارها و فروشندگان به‌طوری ادغام شوند که کالا به مقدار بهینه تولید شود و مقادیر بهینه به مکان­های مناسب و در زمان مناسب ارسال گردد و با انجام این مجموعه عملیات درحالی‌که رضایت مشتری حاصل می‌شود حداقل هزینه‌ها نیز حاصل می‌شود( حیدری، 1387: 44).

ریسک: انحراف در پیشامدهای ممکن،  می‌باشد(مارس و شاپرا،1987، 1404).

مدیریت ریسك:  عبارت است از فرایند مستندسازی تصمیمات نهایی اتخاذشده و شناسایی و به‌کارگیری معیارهایی كه می‌توان از آن‌ ها جهت رساندن ریسك تا سطحی قابل‌قبول استفاده نمود(میرفخرالدینی و همکاران، 1390: 110).

ریسک زنجیره تأمین: ریسک تأمین احتمال شکست در یک حادثه در ارتباط با یک منبع منحصربه‌فرد و یا عرضه در بازار اتفاق می‌افتد و نتایج آن ناتوانی در خرید شرکت برای پاسخگویی به تقاضای مشتری یا باعث تهدید در ایمنی وزندگی مشتری می‌گردد(لاواستره و همکاران، 2012: 829).

مدیریت ریسک زنجیره تأمین: به‌عنوان یک فعالیت مدیریتی می‌تواند به‌منظور شناسایی و مدیریت ریسک‌ها برای زنجیره تأمین از طریق رویکرد همکارانه در میان اعضاء زنجیره تأمین برای کاهش آسیب‌پذیری زنجیره تأمین تعریف می‌شود (جاتنر، 2005).

1-7-موانع و محدودیت‌های تحقیق

موانع انجام این پژوهش شامل موارد زیر می باشد:

1. محدود کردن جامعه آماری تحقیق به صنعت لوازم‌خانگی استان تهران (شرکت‌های منتخب) که امکان تعمیم نتایج را محدود می‌سازد.
2. در مرحله جمع­آوری اطلاعات از طریق پرسش­نامه به دلیل وجود مشغله­های کاری برای پاسخ ­دهندگان، همکاری­های لازم با محقق صورت نگرفت.
3. کمبود زمان یکی از مسائلی است که در کنترل محقق نبوده و به‌عنوان یک محدودیت به‌حساب می­آید.
4. یکی از موانع موجود، عدم وجود جایگاهی ارزشمند برای انجام تحقیقات علمی در کشور می‌باشد. به همین جهت، با محققان و پژوهشگران دانشگاهی چه درزمینه­ ارائه اطلاعات و چه درزمینه­ پرسشنامه همکاری لازم صورت نمی‌گیرد. در این تحقیق نیز، همچون بسیاری از تحقیقات دیگر، محقق با این مشکل مواجه بوده است.

محدودیت‌های این پژوهش شامل موارد زیر می‌باشد:

1. محدود کردن ابزار جمع‌ آوری اطلاعات به پرسشنامه و عدم استفاده از سایر روش‌های جمع‌ آوری اطلاعات مانند مشاهده، و… که می‌توانست بر بار علمی این تحقیق افزوده و اعتبار یافته‌های آن را افزایش دهد.
2. ازآنجاکه ابزار جمع‌ آوری اطلاعات، پرسشنامه می‌باشد، احتمال این وجود دارد که فرد از محتوای کلام و پرسش‌ها به جهت کل پرسش‌های پرسشنامه پی ببرد آگاهانه یا ناآگاهانه پرسش‌ها را آن‌گونه که امتیازی بالاتری دارند پاسخ دهد.

 

 فهرست مطالب

عنوان                                                                                                              صفحه

 فصل اوّل: مقدمه

1-1 )بیان مسئله تحقیق………………………………………… 3

1-2 )اهمیت و ضرورت موضوع ………………………………………………… 5

1-3 )اهداف تحقیق …………………………………………….. 8

1-4 )سؤال های تحقیق ……………………………………………….. 8

1-5 )تعریف متغیرهای تحقیق…………………………………….. 9

1-5-1) رفتار شهروندی سازمانی……………………………………. 9

1-5-2)عدالت سازمانی……………………………………………. 10

1-5-3)فرسودگی شغلی…………………………………. 12

 فصل دوّم: ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق

مقدمه ………………………………………………. 14

2-1) مبانی نظری ……………………………………………….. 15

2-1-1) رفتار شهروندی سازمانی………………………….. 15

2-1-1-1) تعاریف رفتار شهروندی سازمانی……………………. 15

2-1-1-2) انواع رفتار شهروندی سازمانی………………………… 17

2-1-1-3)مدل­های رفتار شهروندی سازمانی………………………………… 18

2-1-1-4)عوامل تأثیرگذار بر رفتار شهروندی سازمانی……………………………. 25

2-1-1-5) ویژگی­های رفتار شهروندی سازمانی………………………… 26

2-1-1-6) سیاست­های تشویق رفتارهای شهروندی سازمانی…………………………………… 27

2-1-1-7) رفتارهای ضد شهروندی سازمانی……………………………….. 28

2-1-1-8) پیامدهای بکارگیری رفتار شهروندی سازمانی در سازمان……………………………………… 28

2-1-1-8-1)بهبود عملکرد سازمانی ……………………… 29

عنوان                                     صفحه

2-1-1-8-2) کاهش ترک خدمت………………………….. 29

2-1-1-8-3) افزایش اثربخشی سازمانی………………………………………………….. 30

2-1-1-8-4) تسهیم دانش……………………………………………. 30

2-1-1-8-5) بهبود کیفیت خدمات…………………….. 30

2-1-1-8-6) افزایش سرمایه اجتماعی…………………………. 31

2-1-2)عدالت سازمانی……………………………………. 31

2-1-2-1) تعریف عدالت سازمانی………………… 31

2-1-2-2)تاریخچه عدالت سازمانی……………………………. 32

2-1-2-3)انواع عدالت سازمانی…………………….. 32

2-1-2-3-1)عدالت توزیعی…………………………. 32

2-1-2-3-2) عدالت رویه­ای…………………………………………………… 33

2-1-2-3-3) عدالت مراوده­ای…………………………………………… 36

2-1-2-4) بر اصول عمومی عدالت سازمانی……………………………………. 38

2-1-2-5) عدالت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی…………………………………… 38

2-1-2-5-1) مدل­های عدالت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی………………………………… 39

2-1-3)فرسودگی شغلی…………………………………. 41

2-1-3-1)تعاریف فرسودگی شغلی…………………………………… 41

2-1-3-2) تاریخچه فرسودگی شغلی……………………………………… 42

2-1-3-3)ابعاد فرسودگی شغلی………………………….. 43

2-1-3-3-1)خستگی عاطفی……………………………………….. 44

2-1-3-3-2) نگرش منفی……………………………………………… 44

2-1-3-3-3) کاهش عملکرد فردی……………………………………… 45

2-1-3-4)مراحل فرسودگی شغلی…………………………….. 45

2-1-3-5)علل ایجاد فرسودگی شغلی…………………………………………. 46

2-2)پیشینه تحقیق……………………………………………. 47

2-2-1) تحقیقات داخلی……………………. 47

2-2-2) تحقیقات خارجی……………………….. 54

عنوان                       صفحه

2-3) چارچوب نظری…………………….. 58

 2-4) مدل مفهومی …………………………… 58

2-5) فرضیه ­های تحقیق…………………………………… 59

2-6) تعریف عملیاتی متغیرها………………………………… 59

2-6-1) رفتار شهروندی سازمانی………………………………. 59

2-6-2) عدالت سازمانی……………………………………….. 60

2-6-3) فرسودگی شغلی…………………………………… 60

 

 

فصل سوم : روش شناسی تحقیق

مقدمه………………………………… 63

 3-1) روش تحقیق……………………………………. 63

 3-2) قلمرو تحقیق ………………………………………. 64

 3-3) جامعه آماری÷……………………………… 64

 3-4) نمونه گیری و حجم نمونه…………………………………………….. 64

 3-5) ابزار گردآوری داده ­ها و رابطه آن با مدل تحقیق………………………………… 65

3-5-1) مقیاس رفتارشهروندی سازمانی………………………….. 65

3-5-2) مقیاس عدالت سازمانی…………………………………………………. 66

3-5-3) مقیاس فرسودگی شغلی……………………………… 67

3-6) روایی و پایایی ابزار تحقیق……………………………………. 67

3-7) روش جمع­آوری اطلاعات……………………………… 68

3-8)روش تجزیه و تحلیل داده ­ها……………………………. 69

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه……………………………………………………….. 75

4-1)یافته­ های تحقیق………………………….. 75

4-1-1)یافته­ های توصیفی……………………….. 75

4-1-2)یافته­ های استنباطی…………………………. 77

4-1-2-1) بررسی سؤالات تحقیق……………………. 77

عنوان                   صفحه

4-1-2-2) بررسی فرضیه ­های تحقیق…………………………… 94

4-1-2-2-1)آزمون فرضیه ­ها………………………………. 95

فصل پنجم: نتایج و پیشنهادات

مقدمه…………………………………………….. 98

5-1)بحث و نتیجه ­گیری……………………… 98

5-1-1) آیا بین عدالت سازمانی و رفتارهای شهروندی سازمانی از نظر کارکنان سازمان جهاد کشاورزی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؟            98

5-1-2) آیا بین رفتارهای شهروندی سازمانی و فرسودگی شغلی از نظر کارکنان سازمان جهاد کشاورزی رابطه منفی و معناداری وجود دارد؟           99

5-1-3) آیا بین فرسودگی شغلی وعدالت سازمانی از نظر کارکنان سازمان جهاد کشاورزی رابطه منفی و معناداری وجود دارد؟    99

5-1-4)آیا از دیدگاه کارکنان سازمان جهاد کشاورزی، عدالت سازمانی رابطه بین فرسودگی شغلی و رفتار شهروندی را تعدیل می­ کند؟     99

5-1-5)آیا از دیدگاه کارکنان تفاوت معناداری در زمینه رفتار شهروندی در سازمان جهاد کشاورزی وجود دارد؟          100

5-1-6) آیا از دیدگاه کارکنان تفاوت معناداری در عدالت سازمانی در سازمان جهاد کشاورزی وجود دارد؟….. 101

5-1-7) آیا از دیدگاه کارکنان تفاوت معناداری در زمینه فرسودگی شغلی در سازمان جهاد کشاورزی وجود دارد؟        102

5-1-8) بررسی تاثیر ابعاد عدالت سازمانی در ارتقا رفتار شهروندی سازمانی …. 102

5-1-9) بررسی تاثیر ابعاد فرسودگی شغلی در کاهش رفتار شهروندی سازمانی . 103

5-1-10) بررسی تفاوت معنادار بین ادراک کارکنان از عدالت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی و بین فرسودگی شغلی کارکنان و رفتار شهروندی سازمانی برحسب جنسیت آن­ها……………………… 105

5-2) نتیجه ­گیری نهایی……………………. 105

5-3)محدودیت­های تحقیق…………………………… 106

5-3-1)محدودیت­های پژوهشی……………………. 106

5-3-2)محدودیت­های اجرایی………………………….. 106

5-4)پیشنهادات تحقیق………………. 106

عنوان                    صفحه

5-4-1)پیشنهادات کاربردی…………………. 106

5-4-2) پیشنهادات پژوهشی……………… 109

منابع و ماخذ

منابع فارسی ……………………. 110

منابع انگلیسی …………………….. 115

مقدمه

 

شرایط كاملاً متحول و حاكم بر سازمان­ها، افزایش رقابت و لزوم اثربخشی آن­ها در چنین شرایطی، نیاز آن­ها را به نسل ارزشمندی از كاركنان، بیش از پیش آشكار نموده است، نسلی كه از آن­­ها به عنوان سربازان سازمانی یاد می­ شود. این كاركنان بی­تردید، وجه ممیز سازمان­های اثربخش از غیراثربخش هستند چرا كه سازمان را موطن خود می­دانند و برای تحقق اهداف آن، بی­هیچ چشم داشتی افزون بر نقش رسمی خود عمل نموده و از هیچ تلاشی دریغ نمی­كنند. امروزه از تلاش­ های فراتر از حد انتظار، داوطلبانه، سودمند و مفید، تحت عنوان رفتارهای افزون بر نقش یا رفتارهای شهروندی سازمانی یاد می­كنند. اكثر مدیران نیز خواهان كاركنانی هستندكه بیش از وظایف شرح شغل خود فعالیت می­كنند. آن­ها به دنبال كاركنانی هستند كه به فراسوی انتظارات می­روند، به میل و خواست خود به رفتارهایی دست می­زنند كه جزو وظایف رسمی شغلی­شان نیست و به طور كلی رفتارشهروندی سازمانی بالایی دارند. چنین رفتارهایی (نقشی و فرانقشی) براساس ادراك از واقعیت شکل می­گیرد نه خود واقعیت. در این راستا، چنانچه ادراك افراد از واقعیت بر مبنای انصاف و عدالت باشد رفتارهای فرانقشی یا رفتارهای شهروندی سازمانی(رفتار) بروز پیدا خواهد كرد(رامین مهر، هادیزاده مقدم و احمدی،1388: 66و67). با بی­ عدالتی و توزیع غیرمنصفانه دستاوردها و ستاده­های سازمان، موجب تضعیف روحیه كاركنان و تنزل روحیه تلاش و فعالیت در آنان می­ شود، بنابراین رعایت عدالت، رمز بقاء و پایداری جریان توسعه و پیشرفت سازمان و كاركنان آن است (بهلولی زیناب، علوی متین و درخشان مهربانی،1389: 74).

از طرفی فرسودگی شغلی یک سندرم روان شناختی است و بیشتر در مشاغلی دیده می­ شود كه فرد ساعات زیادی را در تماس نزدیک با اشخاص دیگر سپری می­نماید. فرسودگی شغلی دارای سه وجه فرسودگی جسمانی، فرسودگی عاطفی و فرسودگی روانی است. اعتقاد بر این است كه فرسودگی شغلی عواقب سختی را به دنبال دارد؛ كاركنانی كه دچار این نوع پیامدها می­شوند نه تنها ممكن است شغل خود را رها كنند بلكه احتمال دارد از حرفه و تخصص خود نیز دست بكشند. فرسودگی به ویژه در مشاغلی كه زیر مجموعه گروه خدمات انسانی قرار می­گیرند آثار خود را بیشتر نشان می­دهد(حقیقی­زاده،دریایی­پور،قاسم­زاده و ظهیری،1391: 43).

 

1-1) بیان مسئله تحقیق

بررسی رفتار فردی در محیط کار توجّه محققان را در یک دهه گذشته تا حد زیادی به خود معطوف داشته است. رفتار­های متفاوتی از افراد در سازمان مشاهده می­ شود، از نگاه سازمانی برخی مطلوب و برخی نامطلوب انگاشته می­شوند. مدیران سازمان­ها در تلاشند تا با ادراک نیروی انسانی و پیش ­بینی واکنش­های ایشان،ضمن نفوذ بر رفتار اعضا از این قابلیت برای نیل به اهداف سازمان استفاده نمایند . برخی از این رفتارهای نامطلوب ، رفتارهایی هستند که هدف آن­ها صدمه زدن به اعضای سازمان و یا سازمان است.این اعمال مهم شامل اجتناب از کار،انجام کارها به صورت ناقص،پرخاشگری فیزیکی،­مخالفت­های شفاهی،خرابکاری و دزدی هستند.شناسایی این رفتارها کمک بسیاری به مدیران در برطرف نمودن موانع پیش­روی بهبود عملکرد می­نماید. از طرف دیگر ، رفتارهای مطلوب رفتارهایی از قبیل وجدان­کاری،حس نوع دوستی،جوانمردی و گذشت و وقت شناسی هستند که باعث بهبود اثربخشی،کارایی و بهره­وری کلی سازمان می­ شود.رفتار شهروندی سازمانی به عنوان وضعیت مطلوب دیده می­ شود،چون که چنین رفتاری از یک طرف منابع موجود و در دسترس را افزایش می­دهد و از طرف دیگر نیاز به مکانیزم­ های کنترل رسمی و­ پرهزینه را می­کاهد (گنجی نیا،گودرزوند چگینی و غفارزاده،1389: 93). محققان پیامدهای رفتار شهروندی سازمانی به طور گسترده مورد بررسی قرار دادند به عنوان مثال، در یک مطالعه طولی که توسط کویز (2001) انجام گرفت نشان داده شد که رفتار شهروندی سازمانی، تأثیر قابل توجهی در سودآوری دارد. همچنین ویتینگ و همکاران(2008) در­یافتند که رفتار شهروندی سازمانی اثر قابل توجهی در تصمیم ­گیری ارزیابی عملکرد دارد(چو و پیرسون،2012: 1172).

با مرور تحقیقات صورت گرفته بر روی رفتار شهروندی سازمانی مشخص می­ شود که عوامل گوناگونی چون رضایت شغلی،فرسودگی شغلی، تعهد سازمانی، جو سازمانی(جمالی،پورظهیر و صالحی،1388: 87) عدالت سازمانی، سبک رهبری­­ مدیران،­ ویژگی­های شخصیتی ­کارکنان، فرهنگ­­ سازمانی ­و عوامل ارزشی فرهنگی (زارعی متین،الوانی،جندقی و احمدی،1389: 39) بر توسعه رفتار شهروندی سازمانی مؤثر هستند.که به دلایل زیر دو عامل فرسودگی شغلی و عدالت سازمانی در این مطالعه مورد توجه قرار گرفته است:

اولاً : در تحقیق صورت گرفته توسط جمالی و همکاران مشخص شد که فرسودگی شغلی با ضریب منفی هفتاد درصد بیشترین تأثیر در بین سایر عوامل بر روی رفتار شهروندی سازمانی دارد.

ثانیاً : بیشتر مطالعات بر نگرش­های محل کار به عنوان پیش بینی کننده رفتار شهروندی سازمانی تمرکز داشته اند. در میان این ساختارهای نگرشی مربوط به رفتار شهروندی سازمانی رضایت شغلی ، احساس انصاف و دریافت حمایت سازمانی یافت شده است (ارکوتلو،2011: 532). اما تأثیر هر یک از ابعاد تشکیل دهنده عدالت سازمانی بر این رفتار در تحقیقات مختلف متفاوت بوده است،که به بعضی از آن­ها در ادامه اشاره خواهد شد.رامین مهر و همکارانش(1388) نشان دادند که از بین ابعاد عدالت، عدالت مراوده­ای از همبستگی قوی­تری با رفتار شهروندی سازمانی نسبت به دو بعد دیگر برخوردار است. الكساندر و راندرمن (1997) تأكید می­نمایند كه احساس عدالت در سازمان( توزیعی و رویه­ای) به صورت مستقیم بر تمایل به جابجایی و ترك خدمت تأثیرگذار خواهد بود. علاوه براین، این احساس بر رضایت شغلی، اعتماد به مدیران، میزان تعارض سازمانی، میزان تنش/ استرس، و ارزیابی­ها از سرپرستان تأثیرگذار بوده است.محرم­زاده و همکارانش(1391) در بررسی ارتباط عدالت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی به این نتیجه رسیدند که بین عدالت توزیعی و رفتار شهروندی سازمانی رابطه معنا­داری وجود ندارد. اما عدالت مراوده­ای و رویه­ای بر رفتار شهروندی سازمانی مؤثرند. چو و همکاران(2013) نشان دادند که انواع مختلف عدالت اثرات متفاوتی بر تعهد شغلی که به عنوان یک متغیر میانجی بین برداشت از عدالت و رفتار شهروندی سازمانی عمل می­ کند، دارند، به این ترتیب که عدالت توزیعی و مراوده­ای نسبت به عدالت رویه­ای مؤثرترند. فلاگر و كونوسكی  ( 1989) دریافتند كه ادراك در مورد عدالت توزیعی به صورت معناداری با افزایش رضایت از پرداخت و رضایت شغلی مرتبط خواهد بود ؛ همچنین افزایش ادراك مثبت كاركنان از عدالت سازمانی بر انواع گوناگونی از رفتارهای شغلی از جمله، میزان تعهد سازمانی ،رفتار شهروندی سازمانی، میزان غیبت كاركنان میزان اعتماد آنان به مدیران، ارتباطات و تعاملات كاری با همكاران،تسهیم دانش و عملكرد و بهره­وری سازمانی اثرگذار بوده است. همچنین احساس محرومیت و عدم برابری باعث ایجاد برخی تأثیرات روان­شناختی و رفتاری در كاركنان ازجمله عدم رضایتمندی، استرس شغلی، و غیبت خواهد شد.

با توجه به موارد ذکر شده به علت تأثیر زیاد فرسودگی شغلی بر کاهش رفتار شهروندی سازمانی و وجود نتایج متفاوت در تأثیر ابعاد عدالت سازمانی بر این رفتار، در این تحقیق اثر این دو عامل بر رفتار شهروندی سازمانی در مدیریت­های مختلف سازمان جهاد کشاورزی بررسی خواهد شد. این مسأله كه میزان تأثیر هر یک از ابعاد عدالت سازمانی (عدالت توزیعی، عدالت رویه­ای، و عدالت مراوده­ای) و ابعاد فرسودگی شغلی(خستگی عاطفی،نگرش منفی وکاهش عملکرد فردی) بر رفتار شهروندی سازمانی در بخش­های مختلف چگونه است، و اینکه سازمان جهاد کشاورزی چه راهکارهایی را برای ارتقای رفتار شهروندی سازمانی باید به کار گیرد، مسأله اصلی این تحقیق است. به طوری که بتوان با افزایش این رفتار در سازمان به اهداف مهم سازمانی دست پیدا کرد.

تحقیقات نشان داده است که کارگران جوان­تر ، بیشتر در معرض فرسودگی شغلی قرار دارند. کارکنان با درجه کارشناسی ارشد در مقایسه با کارکنان با مدرک کارشناسی احتمال کمتری دارد که فرسودگی شغلی را تجربه  کنند. همچنین مشخص شده است که سابقه کار رابطه منفی با فرسودگی شغلی دارد. کارگران کم تجربه بیشتر در معرض خطر فرسودگی شغلی هستند(بویاس و ویند،2010: 382). بر این اساس این تحقیق، درصدد آن هست که مشخص که متغیر­های جمعیت شناختی که به عقیده بویاس و ویند ،فرسودگی شغلی را موجب می شوند تا چه اندازه در فرسودگی شغلی کارکنان جهاد کشاورزی استان فارس و همچنین بر رفتار شهروندی سازمانی آنان و درک کارکنان از عدالت، مؤثر واقع شده ­اند.

 

1-2)اهمیت و ضرورت موضوع

 دنیای امروز، دنیای سازمان­ها است و نیروی انسانی به عنوان با ارزش­ترین منبع، متولی آن محسوب می­ شود. منابع انسانی به سازمان معنا و مفهوم بخشیده و زمینه­ تحقق اهداف سازمانی را فراهم می­ کند(شاه حیدری پور ، کمالیان،1391: 178). گرینبرگ[14](1990) در یک مقاله كه وضعیت تحقیق درگذشته ، حال و آینده در عدالت سازمانی را مورد ارزیابی قرار داده ، مطرح كرده است كه تحقیقات مربوط به عدالت سازمانی ممكن است به طور بالقوه بسیاری از متغیرهای مربوط به رفتار سازمانی را تبیین كنند(نعامی و شکرکن،1385: 80). کارکنان مهره­های اصلی یک سازمان بشمار می­آیند و ادراك آنان از منصفانه بودن پرداخت­ها و برابری در رویه­ های سازمانی و همچنین منصفانه بودن رفتارهای بین شخصی در سازمان نقش بسزایی در تشویق و توسعه­ رفتارشهروندی سازمانی دارند.

 همچنین مزیت­های رفتار شهروندی سازمانی ، جنبه سازمانی دارد یعنی این مزیت­ها به نفع سازمان هستند و رفتار شهروندی سازمانی ماهیتی چندوجهی دارد؛ یعنی به صورت­های مختلفی ممكن است خود را نشان دهد. با این تعاریف، از انسان به عنوان شهروند سازمانی انتظار می­رود بیش از الزامات نقش خود و فراتر از وظایف رسمی، در خدمت اهداف سازمان فعالیت كند. به عبارت دیگر ساختار رفتار شهروندی سازمانی به دنبال شناسایی، اداره و ارزیابی رفتارهای فرانقش كاركنانی است كه در سازمان فعالیت می­كنند و در اثر این رفتارهای آنان اثربخشی سازمانی بهبود می­یابد(رامین مهر و همکاران ، 1388: 69). پژوهش­ها حاکی از آن است که تحقق ابعاد رفتار شهروندی سازمانی افزایش خود پنداری مثبت شخص ارتقاء روابط مثبت در میان کارکنان ، فراهم کردن انعطاف لازم برای ابداع و نوآوری ، کمک به استفاده اثربخش از منابع کمیاب ،سهیم شدن در مسئولیت سنگین ناظران، بهبود خدمت به مشتری ،حفظ تعادل درونی سازمان و بهبود بهره­وری عملکرد و اثربخشی سازمانی را به همراه دارد(شاطری،یوزباشی و زمانی منش،1391: 62و63).

مطالعات اخیر در زمینه عدالت سازمانی، بر تئوری عدالت و نتایج عدالت تأكید داشته اند. با توسعه مطالعات در زمینه­­ی عدالت، كانون تأكید از عدالت نتیجه­ای(برابری نتایج) به سمت عدالت اجتماعی (برابری رویه­ ها و رفتار منصفانه با افراد) گرایش پیدا كرد. برخی از مطالعات اخیر نشا­ن می­دهد كه عدالت اجتماعی نیز مانند عدالت نتیجه­ای (توزیعی) مهم است و بین عملكرد مدیریتی و رفتار كاركنان رابطه وجود دارد(مسترسون[15]،2000،: 750). بنابراین با شناخت رفتار شهروندی سازمانی و پیاده سازی ابعاد عدالت سازمانی و بررسی روابط بین آن­ها می توان سازمان را هرچه بهتر به سمت اهدافش سوق داد.

همانطور که ذکر شد نیروی انسانی مهم­ترین عامل رشد و ماندگاری و مهم­تر­ین مزیت رقابتی سازمان­ها به شمار می­رود. اما چه نیروی انسانی­ای ؟ نیروی انسانی تحلیل رفته ، فرسوده و ناراضی یا نیروی انسانی شاداب، پرانگیزه و درگیر در كار . سازمان­های امروزی درجستجوی بهترین­ها و پیروزی جنگ استعدادها از هیچ تلاشی فرو­گذار ننموده و همواره می­كوشند تا بهترین، مستعدترین افراد را جذب خود نموده و از آنان در راستای تحقق اهداف خود بهره جویند. چه بسیارند سازمان­هایی كه هزینه­ های هنگفتی را صرف جذب بهترین­ها می­كنند اما با مدیریت ناصحیح، آنان را در شرایطی قرار می­ دهند كه تمامی استعداد و انگیزه­هایشان هرز رفته و نابود می­گردد . برای اینكه نیروی انسانی در سازمان تبدیل به سرمایه­ای ماندگار، ارزشمند و با بیشینه ارزش آفرینی برای سازمان گردد ، لازم است شرایطی برای آنان فراهم نمود تا بتوانند با امنیت، آرامش و بدون دغدغه خاطر به ایفای نقش­های خود در سازمان بپ

مقدمه:

بیش از 90% حمل و نقل كالا در جهان از طریق دریا و توسط كشتیها صورت می پذیرد[1] و سهم ایران از حمل و نقل كالا از طریق دریا توسط كشتیها، بیش از 94% برآورد شده است[2]. جابجایی انبوه كالا از یک سو و ارزان بودن حمل و نقل دریایی از سوی دیگر، فعالیتهای دریایی را بسیار پراهمیت نشان می دهد. در این بین سالانه سوانح دریایی زیادی بوقوع می پیوندد كه این سوانح عمدتاً در اثرسهل انگاری و بی دقتی عناصر انسانی به دلیل خستگی ، فقدان استراحت لازم ، طراحی نامناسب كشتی، شیوه مدیریت ، آموزش و ….، روی می دهد که علاوه بر خسارت جانی و مالی، محیط زیست را نیز تهدید می کند.

عموماً كشتی ها در محیط پرجنب و جوش و پویا، فعالیت می كنند، اغلب، کارکنان كشتی، در فضایی پرتنش فعالیت و استراحت می کنند و جابجایی های روزمره شغلی دارند كه به هنگام رسیدن به بندر ، كار در آن و حركت از بندر مختل می شود . وجود چنین شرایطی كه مستلزم زندگی در محل كار به مدت طولانی است، زندگی شغلی منحصر به فردی را ایجاد می كند كه بطور حتم خطرات بروز اشتباهات انسانی را افزایش می دهد . سالانه تعداد زیادی سوانح دریایی در كشور به وقوع می پیوند كه عنصر انسانی نقش اساسی را در بروز آنها ، ایفاء می كند. شناسایی و تجزیه و تحلیل مولفه هایی که بر افراد به عنوان کارکنان در روی کشتیها، تأثیر دارد و این مولفه در صورت عدم توجه شرایطی را پیش می آوردند که منجر به وقوع سوانح دریایی شدید و بسیار شدید می گردد.ارزیابی هر كدام از مولفه ها در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق به دنبال بررسی و شناسایی عوامل موثر بر عناصر انسانی در وقوع سوانح دریایی می باشد.

محقق برآن است تا از یافته های تحقیق برای جلوگیری از بروز سوانح مشابه در آینده بتوان استفاده نمود .

1-1 بیان مسئله

وقوع سوانح متعدد دریایی ناشی از خطای انسانی سالانه موجب خسارات جانی ، مالی و آسیب به محیط زیست دریایی می گردد. از جمله در سال 1385 بیش از 300 مورد سانحه دریایی در کشور بوقوع پیوسته كه عمدتاً در بروز آنها انسان نقش داشته است[3] که علاوه بر خسارت مالی، جان انسانها نیز از دست رفته یا با تهدید جدی مواجه شده اند. در بیشتر سوانح دریایی آسیب جدی به محیط زیست دریایی نیز وارد آمده است. انسانها در سطوح مختلف در صنعت دریانوردی نقش ایفا می كنند ، از طراحی و ساخت یک كشتی گرفته تا هدایت، كاربرد و مدیریت ساحلی طیف حضور انسانها را در برمی گیرد. ملاحظه می شود كه طیف وسیعی از امور را عنصر انسانی انجام می دهد.

از سوی دیگر وجود “شرایط ناایمن نهفته” در فرایندهای مدیریتی لزوم توجه به موضوع را بسیار حائز اهمیت می سازد . بدین معنا که فرایند اداره امور سازمانی، شرایطی وجود دارد که پنهان و پوشیده باقی می ماند و در زمان مقتضی خود را آشکار و باعث وقوع سانحه می گردد.

تجزیه و تحلیل های سوانح و حوادث دریایی در سی سال گذشته، نشان می دهد که با توجه به مرتبط بودن افراد در همه جوانب و امور مربوط به دریانوردی تقریباً كلیه سوانح وحوادث دریایی به عوامل انسانی مربوط می شود و عامل بروز بیش از 90 درصد سوانح دریایی به طور مستقیم یا غیر مستقیم به انسانها مربوط می شود. خطای انسانی مهمترین علت بروز حوادث به شمار می آید، که سازمان بین المللی دریانوردی[4] نیز از نقش کلیدی عناصر انسانی در بروز سوانح دریایی، نام می برد.

در فعالیتهای دریایی انسان کانون اصلی انجام امور را شکل می دهد و عنصر انسانی در محیط دریایی از لحاظ کاری و زیستی با محدودیتهایی مواجه است که این امر باعث بروز نارسائی و فقدان ثبات لازم برای کارکنان دریایی را ایجاب کرده است. لذا شناخت پارامترهایی که در خطای انسانی نقش دارند بسیار حائز اهمیت است.

مسأله تحقیق آن است كه عوامل موثر و تأثیر گذار بر عناصر انسانی شناسایی گردد، بنابراین سئوال اصلی تحقیق این است كه آیا عناصر انسانی در وقوع سوانح دریایی، تأثیر می گذارند؟

با شناسایی و درک عوامل ایجاد کننده یک سانحه یا رویداد دریایی و ارائه توصیه ها و اقدامات جبرانی واصلاحی می توان از موارد مشابه در آینده، ممانعت نمود. از این رو، پرداختن به           مولفه هایی که به انسانها مربوط می شود و شناسائی آنها می تواند در جلوگیری از بروز سوانح آتی موثر باشد. بر همین اساس، تحقیق به دنبال یافتن علل بروز سوانح دریایی که ناشی از عناصر انسانی است، می باشد[5].

1-2 هدفهای تحقیق

از آنجا که هرگونه تغییر و اصلاح در برنامه ها و روش های تصمیم گیری مستلزم بررسی واقع بینانه وضع موجود است ، لذا ضرورت شناخت دقیق عوامل موثر بر عناصر انسانی، نیاز به یک تحقیق علمی دارد. کمبود تحقیقات در زمینه توجه به عناصر انسانی که در روی کشتیهای تجاری به کار و استراحت می پردازند یکی از دلایل پرداختن به این تحقیق است و هدف اصلی تحقیق ،‌ بررسی و شناسائی عوامل موثر و تأثیر گذار بر عناصر انسانی است كه در وقوع سوانح دریایی نقش ایفا می كنند و تعیین سهم هریک از آنها بر رفتار كاركنان (عنصر انسانی)[6] و ارائه راهكارهایی برای جلوگیری از بروز سوانح در آینده می باشد.

اجرای این تحقیق نتابج کاربردی متعددی بدنبال خواهد داشت که برخی از آنها عبارتند از:

– ارائه دید کلان در برنامه ریزی نیروی انسانی شاغل در کشتیها.

– شناسائی “شرایط ناایمن نهفته” در مدیریت امور کشتیرانی .

– زمینه رفع مشکلات عناصر انسانی که بر روی کشتی کار می کنند.

– ارائه شناخت از اجزای تشکیل دهنده مولفه های تأثیرگذار بر کارکرد انسان در دریا.

– مسئولان و دست اندرکاران صنعت دریانوردی در کشور را در تصمیم گیریهای خود و تجدید نظر در روش های موجود در خصوص برنامه های نیروی انسانی، مدد می رساند.

– نتایج تحقیق به برنامه ریزان و مراکز آموزشی در شناسائی نقاط ضعف و برطرف نمودن آنها آگاهی می دهد.

– آگاهی از نتایج تحقیق می تواند در بالا بردن سطح کارآیی کارکنان کشتیها، مفید باشد.

1-3 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن

اهمیت این تحقیق در آن است كه چون شناخت دلایل بوجود آورنده سوانح دریایی،نقش به سزائی در جلوگیری از وقوع مجدد آن در آینده خواهد داشت، لذا مطالعه و تحقیق در باره موضوع را بسیار بااهمیت ساخته است. انگیزه انتخاب موضوع تحقیق نیز این است كه محقق شخصاً در محیط دریا كار كرده و از نزدیک با كار كشتی و عناصر انسانی كه در محیط دریا شاغل هستند آشنا بوده و از چگونگی فعالیتهای عناصر انسانی در كشتیها كاملاً آگاه است و محیطی كه كاركنان در آنجا كار و استراحت می كنند را از نزدیک می شناسد.

آمار و ارقام برخی موسسات بیمه ای پیشرو اروپایی[7] نیز حاکی از آن است؛ وقوع سوانح دریایی که عنصر انسانی در بروز آنها نقش داشته است،

 بسیار زیاد بوده و روند آن رو به رشد است[8].

گزارشهای شرکتهای بیمه ای حاکی از آن است که روند سوانحی که در بروز آنها انسان نقش دارد، در حال افزایش است.

چنانچه مطلب مندرج در در پاورقی صفحه بعد نشان می دهد، حاکی از آن است که کیفیت نیروی انسانی که در روی کشتیها کار می کنند، سوانح نشان می دهد[9].

بنابراین اهمیت موضوع تحقیق پرداختن به علل و عوامل انسانی مسبب سوانح دریایی می باشد.

1- گزارش سازمان ملل از حمل و نقل دریایی در سال2007 2007) UN Review of Maritime Transport)

2- گزارش سازمان بنادر و کشتیرانی در سال 1385

1- گزارش كمیته رسیدگی به سوانح دریایی سازمان بنادر وكشتیرانی .

[4]. International Maritime Organization (IMO)

[5]. پیوست (الف) وقوع سوانح دریایی را در دوره 2000-1948 نشان می دهد.

[6]. Human Element

1.Annual report of UK P&I Clup 2004

[8] . كیفیت خدمه كشتی‌ها بیشترین دعاوی دریایی را رقم می‌زنند ( نقل از روزنامه لویدز ریجستر 11آوریل 2008)

مطالعات نشان می‌دهد كه به گل خوردن و تصادم كشتی‌ها از نظر عددی 21% را به خود اختصاص داده است. شواهد آماری قوی كه از سوی بیمه گر دریایی پیشرو «كلوپ بدنه نروژی» (Norwegian Hull Clup)‌ ارائه شده است،‌ افزایش تعداد سوانح دریایی با خطای انسانی و ناوبری، رابطه مستقیم دارد.آمار و ارقامی كه از سوی دو شركت بیمه نوردیک (Nordic)‌ و شركت بیمه نروژی (NHC) كه به طور دوجانبه جمع‌ آوری كرده‌اند، حاكی از آن است كه رشد سریع و غیرمعمول دعاوی دریایی در رابطه با بدنه كشتی (Hull) ناشی از كاهش كیفیت كاری خدمه كشتی‌ها ارزیابی شده است.مسئول اجرایی تحقیق در مورد سوانح دریایی در اسلو اعلام كرد تجربه نشان می‌دهد كه روند سوانح ناشی از دریانوردی در حال افزایش است و اینك به سطح اخطار رسیده است. در حال حاضر دو برابر پنج سال پیش، سانحه‌های جدی توسط كشتی‌ها ایجاد می‌شود.به گل نشستن و سوانح 21% كل دعاوی را تشكیل می‌دهند در صورتی كه 37% كل خسارات مطالبه شده را از سال 2002 تا 2006 را شامل می‌شوند. آتش‌سوزی و انفجار تنها 3% ادعاها را شكل داده و 16% بابت این دو مورد هزینه پرداخت شده است.مدیر عامل كلوپ بدنه نروژ (NHC) اظهار می‌دارد كه تحقیقات بیشتری لازم است صورت گیرد تا میزان نقش خدمه كه در وقوع سانحه نقش دارند، مشخص شود.آمار داخلی كلوپ NHC برای دوره زمانی 2006-2002 نشان می‌دهد كه 45% كل مطالبات،‌ به طور مستقیم در نتیجه خطاهای ناوبری پرداخت شده است. مدیر عملیات كلوپ NHC می‌گوید مطالباتی كه بابت خطاهای ناوبری در حال حاضر پرداخته می‌شود از آن چه ما پیش‌بینی نموده بودیم هم از نظر تعداد و هم از نظر هزینه بسیار فراتر است و در ادامه می‌گوید :

® اگر چنانچه آمار و گزارشات را بررسی كنیم، ملاحظه می‌شود كه بیش‌ترین میزان سوانح (90% و بیش‌تر) به خطای انسانی مربوط می‌شود.« از نظر ما اگر چنانچه رابطه رهبری و ارتباطات انسانی در كشتی‌ها و كشتی به ساحل بهتر می‌شد بیش از 70% آن چه ما از دست می‌دهیم می‌توانست به وقوع نپیوندد». مطالعه كلوپ نشان می‌دهد كه 18 مورد از مطالبات گزارش شده از 22 مورد، مربوط به خطای ناوبری بوده است. در سال 2007، NHC تعداد 4000 شناور را بیمه نموده است و در همین سال تعداد 1100 مورد ادعای خسارت، دریافت كرد كه از این تعداد ادعای خسارت، تنها 32 مورد آن 64% كل خسارت پرداختی را شكل می‌دهد.فقدان افسران ناوبر صلاحیت دار، وجود فشارهای تجاری،‌ ترافیک سنگین كشتی‌ها و همانطور عوامل بازار از قبیل كمبود ظرفیت تعمیر كشتی‌ها، ریسك‌های دیگر بیمه گران هستند كه پیش بینی می‌شود برای سال‌های 2008 و 2009 هم روند افزایشی داشته باشند.این موارد هزینه‌های زیادی را كه ناشی از خطای انسانی در بروز سوانح دریایی است به بیمه گران دریایی تحمیل می‌كند. مدیر كلوپ NHC می‌گوید ما بایستی در روند كاری خود تجدید نظر كنیم و در ارزیابی مخاطرات (Risk Assessment)‌ بازنگری نماییم، در غیر این صورت ضررهای زیادی را متحمل می‌شویم.امروزه صنعت دریانوردی با مشكل جدید رو به روست، همانگونه كه كمبود افسران دریانورد افزایش می‌یابد به همین علت تعداد زیادی از افسران و خدمه قبل از این كه صلاحیت و شایستگی و تجربه آن‌ ها احراز شود، برای انجام امور ارتقا می‌یابند تا بار سنگین كاری و فشار تجاری را به اجرا درآورند.مدیر عامل NHC كه برای گردهمایی بیمه گران دریایی صحبت می‌كرد، افزود حداقل نیمی از مالكان و گردانندگان پیشرو (صاحب نام) كشتی و كشتیرانی، برنامه‌ریزی كرده‌اند تا از خدمه غیررسمی (خدمه‌ای كه صلاحیت و شایستگی كافی ندارند) موجود در بازار مانیل (پایتخت فیلیپین) استفاده كنند. وی ادامه داد، بیشتر شما اطلاع دارید كه استخدام و به كارگیری خدمه از این طریق، سوق دادن جامعه دریانوردی به یک چالش بزرگ است. كمبود خدمه كشتی‌ها را تا سطح مشخصی می‌توان از طریق شور و شوق درونی افراد،‌جبران كرد و در انتها دانش افراد از طریق آموزش بایستی تقویت شود. آخرین گزارشات بیمه گران دریایی نشان می‌دهد كه مطالبات بدنه كشتی در پنج سال گذشته به میزان 86% افزایش یافته است و میانگین آن به عدد 381470000دلار برای هر مورد رسیده است و در این حال بیش‌ترین رشد خسارت را به گل نشستن و تصادم كشتی‌ها به خود اختصاص داده‌اند.

1-3 ) بیان مسأله………………………… 3

1-4) ضرورت و اهمیت تحقیق…………………………. 5

1-5) اهداف تحقیق…………………………. 7

1-6) سوالات تحقیق…………………………. 8

1-7) فرضیه های تحقیق…………………………. 8

1-8) قلمرو تحقیق…………………………. 9

1-9) تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها……………………….. 9

1-10) ساختار فصل های پروژه ………………………..13

فصل دوم : ادبیات تحقیق

2-1) مقدمه……………………….. 15

2-2) رشد و تکامل سیستم های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات در سازمان ها………….. 15

2 – 2- 1 ) سیستم های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات…………… 17

2 – 2- 2) دوره سیستم های اطلاعات استراتژیک………………………….. 18

2 – 2- 3 ) استفاده استراتژیک از فناوری اطلاعات…………………………. 19

2-2-3-1) عوامل موفقیت در سیستم های اطلاعات استراتژیک……………. 19

2-2-3-2) نتایج مدیریتی ………………………..21

2 – 2- 4 ) استراتژی فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی به چه معناست؟………… 26

2 – 2- 5) چرا به استراتژی فناوری اطلاعات وسیستم های اطلاعاتی نیاز است؟…………. 28

2-3) همسویی…………………………. 29

2 – 3- 1) تعریف همسویی…………………………. 29

2 – 3- 2) فواید همسویی…………………………. 30

2 – 3- 3) نظریات مخالف همسویی…………………………. 33

2 – 3- 4) مشکلات دستیابی به همسویی…………………………. 34

2 – 3- 5) چگونه می توان به همسویی دست یافت؟…………… 35

2 – 3- 6) بعد از دستیابی به همسویی…………………………. 38

2-4) مدل های همسویی…………………………. 40

2 – 4- 1) مدلی مفهومی برای همسویی استراتژیک…………. 41

2 – 4- 2) استراتژی همسویی فناوری اطلاعات………………. 42

2 – 4- 3) مدل همسوییC4…………………………

2 – 4- 4) مدل کلارک………………………….. 45

2 – 4- 5) مدل همسویی بیتام ………………………..47

2-4-5-1) مراحل رفع عدم همسویی……………………….. 48

2-4-5-2) روش همسویی بیتام………………………… 49

2 – 4- 6) مدل سنجش بلوغ همسویی استراتژیک……………. 49

2 – 4- 7) مدل همسویی استراتژیک………………………….. 51

2-4-7-1) استراتژی کسب و کار……………………….. 52

2-4-7-2) ساختار سازمانی……………………….. 52

2-4-7-3) استراتژی فناوری اطلاعات ………………………..53

2-4-7-4) زیر ساخت های فناوری اطلاعات ………………………..54

2-4-7-5) ارتباطات……………………….. 55

2-4-7-6) دیدگاه های مدل همسویی استراتژیک………………………….. 55

2-4-7-6- 1)دیدگاه اجرای استراتژی……………………….. 60

2-4-7-7) مفاهیم مدیریتی……………………….. 61

2 – 4- 8) مقایسه مدل های همسویی…………………………. 62

2-5) چارچوب نظری تحقیق………………………… 64

2-6) بر مطالعات گذشته………………………… 65

2 – 6- 1) مطالعات داخلی…………………………. 66

2 – 6- 2) مطالعات خارجی…………………………. 67

2-7) جمع بندی…………………………. 69

فصل سوم : روش تحقیق

3-1) مقدمه………………………… 71

3-2) روش انجام تحقیق…………………………. 71

3-3) جامعه آماری……………………….72

3-4) نمونه آماری…………………………. 72

3 – 4- 1) روش نمونه گیری…………………………. 73

3-5) روش و ابزار جمع آوری اطلاعات……………………….. 74

3-6) مقیاس های اندازه گیری…………………………. 75

3-7) روایی و پایایی ابزار اندازه گیری…………………………. 76

3 – 7- 1) پایایی…………………………. 76

3 – 7- 2) روایی…………………………. 77

 

 

3-8) روش تجزیه و تحلیل داده ها ………………………..81

3-9) جمع بندی………………………… 82

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

4-1) مقدمه………………………… 84

4-2) آمار توصیفی…………………………. 85

4 – 2- 1)پست سازمانی پاسخگویان…………………………. 85

4 – 2- 2)وضعیت تحصیلی پاسخگویان…………………………. 86

4 – 2- 3)رشته تحصیلی پاسخگویان…………………………. 87

4 – 2- 4)وضیعت سابقه کار پاسخگویان…………………………. 88

4 – 2- 5)میزان آشنایی با فناوری پاسخگویان…………………………. 89

4-3) آمار استنباطی…………………………. 89

4 – 3- 1) آزمون نرمال بودن متغیر های پژوهش…………………………… 89

4 – 3- 2) آزمون فرضیات…………………………. 90

4-3-2-1) همبستگی بین متغیرهای پژوهش…………………………… 90

4-3-2-2) بررسی وضعیت متغیرهای پژوهش…………………………… 96

4-3-2-3) معادلات ساختاری…………………………. 99

4-4) جمع بندی…………………………. 118

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1) مقدمه………………………… 120

5-2) یافته های پژوهش…………………………… 120

5 – 2- 1)ویژگی های جمعیت شناختی……………… 120

5 – 2- 2) نتایج فرضیات تحقیق…………………………. 121

5-3) بحث و نتیجه گیری…………………………. 124

5-4) ارائه پیشنهادات کاربردی…………………………. 129

5-5) محدودیت های تحقیق…………………………. 132

5-6) پیشنهادات برای تحقیقات آتی…………………………. 133

5-7) جمع بندی…………………………. 134

منابع

1)منابع فارسی…………………………. 136

2) منابع لاتین…………………………. 138

پیوست

1) پرسشنامه تحقیق…………………………. 143

2)خروجی های رایانه ای تحقیق…………………………. 148

چکیده:

همسویی استراتژی فناوری اطلاعات با استراتژی کسب و کار به عنوان مهم‌ترین بحث پیش روی مدیران فناوری اطلاعات و کسب و کار مطرح می‌باشد.هدف کلی این پژوهش، بررسی همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات در بانک ملی استان سمنان می‌باشد.روش تحقیق این پژوهش توصیفی – کاربردی است و برای گردآوری اطلاعات از دو روش مطالعات کتابخانه‌ای و مطالعات میدانی استفاده شده است. در این پژوهش از پرسشنامه استاندارد تعیین همسویی پاپ استفاده و اعتبار پرسشنامه از طریق آزمون آلفای کرونباخ تائید شد. جامعه آماری پژوهش شامل 400نفر پرسنل بانک ملی استان که با روش نمونه‌گیری طبقاتی با تخصیص متناسب ،تعداد نمونه‌ها از طریق‌ فرمول كوكران196نفر تعیین و بصورت تصادفی به آنها مراجعه ‌گردیده است نتایج نشان می‌دهد که با احتمال 95 درصد اطمینان، زیرساختهای سازمان، زیر ساخت‌های فناوری اطلاعات و استراتژیهای سازمان در بانک ملی استان سمنان به درستی تعریف شده است. لیکن نتایج نشان می‌دهد که استراتژی فناوری اطلاعات در بانک به درستی تعریف نشده است .استراتژی‌های سازمان با زیر ساخت‌های سازمان تناسب دارند و میزان این تناسب متوسط رو به پایین می‌باشد.همچنین زیرساخت های فناوری اطلاعات با استراتژی های فناوری اطلاعات تناسب دارد ولی این تناسب در سطح بسیار پایینی می‌باشد و بالاخره استراتژی های سازمان با استراتژی‌های فناوری اطلاعات یکپارچه هستند.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

در یک سازمان چنانچه مدیران اجرایی نیازهای اطلاعاتی خود را ندانند مدیران بازرگانی از توانایی های فناوری اطلاعات خود بی خبر باشند، پرسنل درگیر با فناوری اطلاعات سازمان هیچ گونه شناخت و دیدی از کسب و کار سازمان نداشته باشند، کل سازمان و بخش های اطلاعاتی آن سازمان به طور کاملا مجزا از یک دیگر فعالیت نمایند و نیاز های یکدیگر را نشناسند و… ، باعث خواهد شد تا بازدهی سرمایه گذاری سازمان در فناوری اطلاعات و همچنین کسب و کار مربوطه بسیار پایین و کم باشد، چرا که اساسا سیستم های اطلاعاتی ایجاد شده و فناوری به کار گرفته شده نمی تواند گامی در جهت رفع نیازها و مشکلات سازمان بردارد و خود باعث ایجاد هزینه های سربار می شود(علی پور پیجانی، 1389 ه ش،37). میزان همسویی بین این دو مقوله (کسب و کار و فناوری اطلاعات) را در دو بعد استراتژیک و ساختاری، میتوان بررسی و ارزیابی نمود(براون، شارون،1994،69). این ارزیابی به این معنی است که می توان با بررسی میزان همسویی استراتژی فناوری اطلاعات سازمان با کسب و کار آن سازمان و همچنین همسویی ساختاری این دو موضوع به بررسی میزان همسویی فناوری اطلاعات و کسب و کار سازمان پی برد.

در کشور ما در سال های اولیه دهه 1380( ه ش)، دولت، با تعریف و راه اندازی طرح تکفا، تلاشی جهت حضوری برجسته و رسمی درصحنه فناوری اطلاعات کشور به انجام رساند، این حمایت باعث بکارگیری و به نوعی پیشرفت فناوری در سازمان ها و دستگاه های دولتی شد.

با وجود نیاز به اجرای چنین بررسی هایی در سازمان ها و مخصوصا در سازمان های دولتی، تا کنون تحقیقات اندکی در مورد همسویی در دستگاه ها اجرا شده است. در بررسی دلایل این کمبود، می توان به عامل مهم جوانی صنعت فناوری اطلاعات در کشور اشاره کرد.

در این فصل پژوهشگر به طور خلاصه و با توجه به موضوع پژوهش، به بیان مسأله اصلی پژوهش و اهمیت و ضرورت پژوهش و همچنین به تعریف متغیرها، فرضیات و اهداف می پردازد.

2-1- عنوان تحقیق

بررسی همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات واستراتژی های کسب و کار سازمان (مورد مطالعه : بانک ملی استان سمنان)

3-1- بیان مسأله

در دهه ی اخیر بحث همسویی فناوری اطالاعات و اهداف سازمانی بیشترین دغدغه بوده است ، که توسط مدیران کسب و کار وسیستم های اطالاعاتی گزارش شده است.طبق نظر چان[1](2007) “همسویی استراتژیک سیستم های اطالاعاتی، یکی از ده چالشی می باشد که مدیران فناوری اطلاعات با آن مواجه هستند” بنابراین، همسویی یک مفهوم مبهمی است که درک و اندازه گیری آن مشکل میباشد.همسویی، بررسی همسانی استراتژی ها و ساختارهای سازمانی و استراتژی ها و ساختارهای فناوری اطلاعات با تمرکز بر روی مسائلی چون تناسب یا عدم تناسب جایگاه فناوری اطلاعات در سازمان، چگونگی و روابط موجود برای گزارش دهی در ساختار واحد فناوری اطلاعات، تمرکز یا عدم تمرکز خدمات فناوری اطلاعات و درک متقابل فناوری اطلاعات از کسب و کار و بالعکس است.بررسی میزان همسویی سیستم های اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعات با کسب و کار سازمان در جهت شناسایی نقاط ضعف و قوت سازمان و ارائه ی راه حل ها و پیشنهادهای مناسب در فرایند همسویی جهت افزایش کارایی سرمایه گزاری سازمان در بخش فناوری اطلاعات انجام میشود. اغلب سازمان ها تشخیص داده اند که مسئله اصلی آن ها داشتن استراتژی کسب و کار مناسب یا معماری سیستم های اطلاعاتی سطح بالا نیست، بلکه این دو باید به گونه ای با یکدیگر تلفیق و تعریف شوند که اطمینان لازم را جهت حضور رقابتی در بازار امروزی فراهم کند ، باوجود اینکه سازمان ها به اهمیت همسویی استراتژی کسب و کار و فناوری اطلاعات پی برده اند، به نظر آن ها تحت کنترل درآوردن قابلیت های فناوری اطلاعات در جهت کسب منافع بلند مدت سخت یا غیر ممکن میباشد.اگرچه فناوری اطلاعات قدرت بکارگیری در همه ی صنایع و بازارها را دارد.(لوفتمن و بریر [2]،1999،13)

مقاومت سازمانی و ارائه اطلاعات ناصحیح و حتی ساختگی، عدم احساس نیاز به لزوم انجام پژوهش ها و تحقیقات در حوزه ی فناوری اطلاعات توسط سازمان، داشتن ماموریت صرفا بصورت گفتاری و نوشتاری، انجام کارهای خارج از حوزه ی وظایف استاندارد و اهداف سازمان باعث ایجاد ابهاماتی برای تهیه اطلاعات صحیح و قابل اطمینان برای واحد فناوری اطلاعات میشود که درنتیجه واحد فناوری اطلاعات نمی تواند   به درستی پشتیبان کسب و کار و استراتژی های آن باشد.

مراکز علمی نیز به موضوع همسویی توجه لازم را داشته اند. کینگ[3](1978)، دیوید و السون[4](1985)، هندرسون و نکاترامن(1992)، ریچ و بنبست[5](2000) و… در تحقیقاتشان ابزارهای لازم جهت دستیابی به همسویی و تاثیر آن بر خروجی سازمان را بررسی کرده اند، در این تحقیق، محقق در پی آن است تا ضمن مطالعه ی کتابخانه ای وسیع و جامع همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات و کسب و کار را مورد بررسی قرار دهد. در این پژوهش متغیرهایی تحت عنوان «استراتژهای سازمان[6]، استراتژی های فناوری اطلاعات[7]، زیر ساختهای سازمان[8]، و زیر ساخت های فناوری اطلاعات[9] » در قالب یک مدل مورد بررسی قرار گرفت. که این مدل بر گرفته از مدل همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات و کسب و کار هندرسون و نکاترامن (1993) با تغییرات پیشنهادی استاد راهنما می باشد،که دلیل اصلی این تغییرات کاهش تعداد متغیر های پژوهش وکاهش دشواری و مشکلات انجام آن می باشد. مسئله اصلی پژوهش این است که آیا همسویی استراتژیک بین فناوری اطلاعات و سازمان وجود دارد یا نه؟

4-1- ضرورت و اهمیت تحقیق

همسویی استراتژی فناوری اطلاعات با استراتژی کسب و کار به عنوان مهم ترین بحث پیش روی مدیران فناوری اطلاعات و کسب و کار نه تنها در امریکا بلکه در اروپا و بخش های دیگر جهان مطرح میباشد. اگر بازگشت سرمایه گذاری فناوری اطلاعات تابعی از همسویی استراتژیک باشد ، آنگاه هر اقدامی جهت افزایش ارزش تجاری فناوری اطلاعات در چارچوب میزان همسویی فناوری اطلاعات با استراتژی سازمان مورد ملاحظه قرار می گیرد.

(استراسمن[10]1997،62) این نکته را در این بحث مورد توجه قرار داده است که اگر”نتیجه ی دستاوردهای همه ی پروژه های نرم افزاری بطور مشخص با برنامه ها و الزامات بودجه ای سازمان مرتبط شوند، سرمایه گذاری نرم افزاری می تواند به عنوان یک عامل در راستای تغییرسازمانی مطرح شده و از هزینه های مجزا و جزیره ای اجتناب شود.”

براساس این بحث سازمان هایی که براهداف فناوری اطلاعات تمرکز بیشتری دارند، همسویی استراتژیک بالاتری را در سازمان خود تشخیص داده اند.

(کی بورا،[11]2000،45) مطرح کرد که سنجش دقیق همسویی استراتژیک به جهت پیچیدگی ها و عوامل متعدد تاثیر گذار سازمان، دست نیافتنی است که این تبادلات سازمانی بسیار پیچیده میباشد، زیرا هم استراتژی و هم سایر سطوح عملیاتی در مجموعه سازمان بر روی آن ها تاثیر گذار میباشد.

باتوجه به این نکات، تعیین عوامل مختلف که سازمان ها باید در نظر بگیرند، خود یک موضوعی است که محققین، وقت قابل توجهی را پیرامون آن صرف کرده اند و ما برآنیم که همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات و کسب و کار را شناسایی و ارزیابی کنیم.

بسیاری ازجنبه های همسویی کسب وکار و فناوری اطلاعات بررسی شده است. (چان و همکاران،1997،37) میزان انطباق استراتژی های فناوری اطلاعات با استراتژی های کسب وکار را اندازه گیری کرده اند، برخی از محققین بر اهمیت همسویی ساختاری تاکید داشته و پیشنهاد دارند که ساختارهای فناوری اطلاعات با ساختارهای کسب و کار سازمان همسو باشد (برودبنت ویل،1994،19).

در حال حاضر سازمان های ایرانی اقدام به سرمایه گذاری در بخش فناوری اطلاعات نموده اند. چنانچه بتوان با بکار گیری مدلی سرمایه گذاری های فوق را به گونه ای هدایت کرد که بیشترین بازدهی سرمایه و کارایی را به حاصل آورد ، کمک بسیاری به سازمان ها در جهت پیشبرد و پیاده سازی سیستم های اطلاعاتی خواهد شد. علاوه براین کسب و تجربه ی روشی برای استفاده عملی از مدل های بررسی همسویی و اشنایی با مشکلات موجود در تحقیق و پژوهش در سازمان های دولتی، گامی موثر در استفاده ی بهینه و مفید از منابع موجود و قابل حصول در سازمان ها میباشد.

طبق نظر (کلمن و پاپ[12]، 2006،96)، اگرچه مفهوم اصلی همسویی استراتژیک بیش از دو دهه قبل مطرح شده، اما تحقیق در این حوزه همچنان برای مدیران اجرایی شرکت ها و سازمان ها جهت دستیابی به همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات و کسب وکار ارزشمند میباشد.

شناسایی و مطالعه ی همسویی استراتژیک، فرایند های کلیدی و عوامل سازمانی مرتبط با آن می تواند برای حوزه ی دانشگاهی و صنعت کشور مفید باشد.

در این پژوهش سعی شده است تا با ارائه یک مدل مفهومی مبتنی مدل همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات و کسب و کار هندرسون و نکاترامن (1993)، با تغییرات پیشنهادی استاد راهنما (حذف برخی از رابطه های غیر ضروری) همسویی استراتژیک فناوری اطلاعات و سازمان مورد بررسی قرار گیرد.

1.Chan

1.Barier

1.King

2.David and Olson

3.Reich and Benbasat

4. 4. Business Strategy
5. 5. IT Strategy
6. 6. Business structure
7. 7. Structure ofInformation Technology

فهرست مطالب                                                                                       ب
فهرست جدول­ها                                                                                       ه
فهرست شکل­ها                                                                             و
1       مقدمه                                                                                                   1
1-1    کلیات                                                                                         1
1-2    اهداف تحقیق                                                                                  2
1-3    شمای کلی تحقیقات و ترتیب ادامه­ مطالب                                           3
2       بر تحقیقات انجام شده                                                                     5
2-1    مقدمه                                                                                          5
2-2    مدل­های الاستوپلاستیک                                                                              7
2-2-1 مدل­های الاستوپلاستیک که از تنش خالص استفاده می­ کنند                 7
2-2-2 مدل­های الاستوپلاستیک که از سایر متغیرهای تنش استفاده می­ کنند     11
2-3    جستجو برای مدل­های کاربردی                                                       17
3       مدل هذلولوی اصلاح شده                                                               18
3-1    مقدمه                                                                                       18
3-2    رابطه­ ضریب حجمی                                                                          19
3-2-1 مطالعات آزمایشگاهی                                                               19
3-2-2 رابطه­ هذلولوی پیشنهادی                                                     20
3-3    رابطه­ ضریب برشی                                                                           25
3-3-1 مطالعات آزمایشگاهی                                                                 25
3-3-2 رابطه­ هذلولوی پیشنهادی                                                     27
3-4    رابطه­ کلی مدل هذلولوی اصلاح شده                                                  29
4       نرم افزار تهیه شده                                                                     31
4-1    مقدمه                                                                                            31
4-2    نرم افزار CRISP                                                                   31
4-2-1 خلاصه­ای از توانایی­های نرم افزار CRISP                                    32
4-2-2 انواع المان­ها                                                                           33
4-2-3 روش­های حل                                                                       35
4-2-4 کنترل تعادل                                                                          36
4-2-5 حل­کننده­ فرانتال                                                                 37
4-2-6 ساختار CRISP                                                                   37
4-3    نحوه­ اعمال مدل هذلولوی اصلاح شده در کد CRISP                               38
4-3-1 زیربرنامه­ی DMHYP                                                           41
4-4    پیش­پردازنده                                                                                     43
4-5    پس­پردازنده                                                                             50
5       نتایج تحلیل به وسیله­ نرم افزار                                                       54
5-1    ارزیابی صحت نتایج                                                                    54
5-1-1 مقایسه­ مدل هذلولوی اصلاح شده با مدل الاستیک خطی                          54
5-1-2 مقایسه­ نتایج به دست آمده از نرم افزار با نتایج آزمایشگاهی              59
5-2    کاربرد نرم افزار در به دست آوردن نشست پی در درصدهای رطوبت مختلف خاک 62
6       نتایج و پیشنهادها                                                                           72    
6-1    نتایج                                                                                        72
6-2    پیشنهادها                                                                                   73
مراجع                                                                                                 75
پیوست 1-کد برنامه­ی پیش­پردازنده                                                               80
پیوست 2-کد برنامه­ی پس­پردازنده                                                                  100
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
فهرست جدول­ها
عنوان و شماره                                                                                                   صفحه
جدول 5-1: ضرایب مدل هذلولوی اصلاح شده استفاده شده در تحلیل نشست پی          56
جدول 5-2: نشست پی با بهره گرفتن از مدل هذلولوی اصلاح شده در یک گام                     56 جدول 5-3: نشست پی با بهره گرفتن از مدل الاستیک خطی                                         56
جدول 5-4: مقایسه­ میزان نشست به دست آمده با بهره گرفتن از مدل های هذلولوی اصلاح شده و الاستیک خطی                                                                                 57 جدول 5-5: ضرایب مدل هذلولوی اصلاح شده استفاده شده در تحلیل تغییر حجم        60 جدول 5-6: ضرایب مدل هذلولوی اصلاح شده استفاده شده در تحلیل تغییرات نشست پی با درصد رطوبت                                                                                        62
جدول 5-7: مقادیر حداکثر تنش و جا به جایی در رطوبت های مختلف خاک                63
فهرست شکل­ها
عنوان و شماره                                                                                                   صفحه
شکل 2-1: سطح تسلیم سه بعدی مدل بارسلونا                                                      8
شکل 2-2: خطوط تسلیم مدل بارسلونا در صفحه p-s                                               8
شکل 3-1: جزئیات پایه­ دستگاه سه محوری استفاده شده برای آزمایش­های ضریب حجمی 20
شکل 3-2: نمایش نتایج آزمایش بر اساس روابط هذلولوی                                       22
شکل 3-3: تغییرات ضریب حجمی اولیه با درصد رطوبت                                        23
شکل 3-4: سطح حالت هذلولوی                                                                       24
شکل 3-5: جزئیات دستگاه آزمایش برش ساده برای خاک­های غیر اشباع                    25
شکل 3-6: نمودار معادله­ هذلولوی رفتار برشی                                                   28
شکل 3-7: راست: تغییرات Gmax در برابر درصد رطوبت برای مقادیر مختلف تنش خالص محصور کننده. چپ: تغییرات Gmax در برابر تنش خالص محصور کننده برای مقادیر مختلف درصد رطوبت                                                                                            29
شکل 3-8: تغییرات Gmax با درصد رطوبت و تنش خالص محصور کننده                    29
شکل 4-1: انواع مختلف المان­ها                                                                       34

 

شکل 4-2: ساختار CRISP                                                                       37
شکل 4-3: ارتباط زیربرنامه ­های CRISP با یکدیگر                                              39
شکل 4-4: صفحه­ اول برنامه پیش­پردازنده                                                           45
شکل 4-5: صفحه­ دوم برنامه پیش­پردازنده                                                          46
شکل 4-6: صفحه­ شبکه بندی برنامه پیش­پردازنده                                                 47
شکل 4-7: نمایش شبکه تغییر شکل یافته در برنامه پس­پردازنده                                 52
شکل 4-8: نمایش خطوط تراز در برنامه پس­پردازنده                                               53
شکل 5-1: شبکه اجزای محدود استفاده شده برای تحلیل نشست پی                       55
شکل 5-2: تغییر شکل شبکه اجزای محدود استفاده شده برای تحلیل نشست پی با بزرگنمایی 10 برابر                                                                                             57
شکل 5-3: مقایسه­ میزان نشست پی در مدل الاستیک خطی با مدل هذلولوی اصلاح شده در تعداد متفاوت گام­های بارگذاری                                                             58
شکل 5-4: میزان نشست نقطه­ی وسط پی در تعداد گام­های متفاوت بارگذاری در مدل هذلولوی اصلاح شده                                                                                 58
شکل 5-5: شبکه اجزای محدود استفاده شده برای تحلیل تغییر حجم                      59
شکل 5-6: تغییر شکل شبکه اجزای محدود استفاده شده برای تحلیل تغییر حجم با بزرگنمایی 10 برابر                                                                                                 60
شکل 5-7: مقایسه­ نتایج به دست آمده از مدل هذلولوی اصلاح شده با نتایج آزمایشگاهی
برای نمونه با رطوبت 12 درصد                                                                       60
شکل 5-8: مقایسه­ نتایج به دست آمده از مدل هذلولوی اصلاح شده با نتایج آزمایشگاهی
برای نمونه با رطوبت 14 درصد اشباع شده در تنش همه جانبه kPa 600                         61
شکل 5-9: شبکه اجزای محدود استفاده شده برای تحلیل نشست پی در درصد رطوبت های مختلف                                                                                                      63
شکل 5-10: توزیع تنش­ها در زیر پی در رطوبت 001/0 درصد                                    64
شکل 5-11: توزیع جابه­جایی­ها در زیر پی در رطوبت 001/0 درصد                          65
شکل 5-12: توزیع تنش­ها در زیر پی در رطوبت 12 درصد                                    66
شکل 5-13: توزیع جابه­جایی­ها در زیر پی در رطوبت 12 درصد                                67
شکل 5-14: توزیع تنش­ها در زیر پی در رطوبت 8/24 درصد                           68
شکل 5-15: توزیع جابه­جایی­ها در زیر پی در رطوبت 8/24 درصد                              69
شکل 5-16: میزان نشست پی در درصد­های رطوبت مختلف                            70
1- مقدمه
1-1- کلیات
خاک­هایی که بخشی از حفرات آن­ها با آب پر شده است اغلب با نام خاک­های «غیر اشباع» شناخته می­شوند. باید به این نکته توجه داشت که همه­ی خاک­ها می­توانند غیر اشباع باشند. غیر اشباع بودن اشاره به یک حالت خاص خاک دارد، نه یک نوع خاک به خصوص. بعضی خاک­ها ممکن است رفتار تغییر حجم، مقاومتی یا هیدرولیکی خاصی را در زمان غیر اشباع بودن نشان دهند. در این خاک­ها تغییر در درجه­ اشباع ممکن است سبب تغییرات جدی در حجم، مقاومت برشی یا خصوصیات هیدرولیکی شود. با این وجود، رفتار خاص تغییر حجم، مقاومتی و هیدرولیکی در حالت غیر اشباع تنها نشان دهنده نوعی غیر پیوسته بودن رفتار خاک است و بنابراین باید در یک چارچوب کلی که دربردارنده­ی حالت اشباع کامل نیز باشد به آن نگریسته شود. به عبارت دیگر، یک مدل رفتاری خاک باید بیان کننده­ رفتار خاک در کل دامنه­ تغییرات احتمالی فشار آب حفره­ای و تنش باشد و اجازه­ی طی کردن مسیرهای تنش و هیدرولیکی مختلف را در این دامنه بدهد.
اصول مکانیک خاک بیش تر برای خاک در حالت اشباع بیان شده ­اند. تعمیم این اصول به حالت غیر اشباع نیاز به در نظر گرفتن دقیق این مسائل بنیادی دارد:
1- تغییرات حجم مرتبط با تغییرات مکش یا درجه­ اشباع
2- تغییرات مقاومت برشی مرتبط با تغییرات مکش یا درجه­ اشباع
3- تغییرات رفتار هیدرولیکی مرتبط با تغییرات مکش یا درجه­ اشباع
خاک­ها می­توانند دچار تغییر حجم­های شدید در اثر تغییرات درجه­ اشباع یا مکش شوند. بعضی خاک­ها در اثر تر شدن متورم می­شوند، بعضی فرو می­ریزند و بعضی هر دو رفتار را بسته به سطح تنش نشان می­دهند. تغییرات حجم شدید در اثر تغییرات درجه­ اشباع میتواند منجر به وارد شدن خسارت به پی و سازه­ی بناها شود. مقاومت برشی خاک نیز می ­تواند شدیداً با تغییرات درجه­ اشباع تغییر کند، که یک پدیده­ مخرب مرتبط با آن ناپایداری شیب­ها و رانش زمین در اثر بارندگی است. خاک­های غیر اشباع هم چنین رفتار هیدرولیکی جالب توجهی دارند که تأثیرات زیادی در مفاهیم طراحی سامانه­های پوشش و دفع پسماندهای مختلف صنعتی و شهری داشته است. این مسائل بنیادی در واقع مهم ترین مسائل مورد بحث در مکانیک خاک­های غیر اشباع و کاربردهای مهندسی آن هستند.
مدل سازی رفتاری خاک­های غیر اشباع اصولاً شامل تعمیم مدل­های رفتاری حالت اشباع به حالت غیر اشباع، با در نظر گرفتن موارد مطروحه­ی پیشین است. نخستین گام در این زمینه توسط آلونسو[1] و همکاران (1990) برداشته شد و از آن زمان تا کنون تحقیقات بسیار زیادی در این زمینه انجام شده است.
1-2- اهداف تحقیق
قرار داشتن اکثر مناطق کشور در محدوده­ آب و هوایی گرم و خشک، مواجهه­ مهندسین عمران با مسائل خاص خاک­های غیر اشباع را ناگزیر می­سازد. هم چنین وجود بسیاری از شهرها و روستاها در مناطق دامنه­ای و عبور جاده­ها و خطوط لوله و انتقال برق از مناطق کوهستانی که آن­ها را در معرض خطر احتمالی رانش زمین ناشی از بارندگی قرار می­دهد، ضرورت مطالعه­ خواص مکانیکی خاک در درصدهای رطوبت مختلف را نشان می­دهد.
امروزه رایج ترین و عملی ترین راه برای تحلیل­های ژئوتکنیکی استفاده از روش­های عددی و نرم افزارهای تهیه شده بر اساس آنهاست. اکثر نرم افزارهایی که به صورت تجاری موجودند مدل­های رفتاری مختلف برای خاک در حالت اشباع را پوشش می­دهند، ولی به مدل­های رفتاری برای حالت غیر اشباع خاک کم تر پرداخته شده است. از این روست که نیاز به وجود نرم افزاری که قادر به تحلیل خاک در درجه­های اشباع مختلف باشد احساس می­ شود.
سابقه­ استفاده­ی گسترده و طولانی مدت و هم چنین دقت مناسب در شبیه سازی رفتار خاک با وجود سادگی نسبی، مدل هذلولوی را به مدلی قابل اطمینان و پرکاربرد برای مهندسین تبدیل کرده است. در گذشته در دانشگاه شیراز تحقیقات مختلفی برای توسعه­ این مدل جهت مدل سازی خاک­های غیر اشباع انجام شده است، اما تا کنون نرم افزاری برای تحلیل خاک با بهره گرفتن از مدل هذلولوی اصلاح ارائه نشده است تا کامل کننده­ این تحقیقات باشد و آن­ها را کاربردی سازد.
موارد گفته شده انگیزه­ انجام این پژوهش را مشخص می­سازند. هدف اصلی از انجام این تحقیق، تهیه­ یک نرم افزار اجزای محدود است که قادر به تحلیل تنش-کرنش خاک در درصدهای رطوبت مختلف با بهره گرفتن از مدل هذلولوی[2] اصلاح شده باشد. این نرم افزار علاوه بر آن که حلقه­ی تکمیل کننده­ زنجیره­ی تحقیقات در زمینه­ مدل هذلولوی اصلاح شده است و آن­ها را کاربردی خواهد ساخت، تأمین کننده­ نیاز مهندسین کشور به نرم افزاری جهت تحلیل خاک­های غیر اشباع نیز خواهد بود.
1-3- شمای کلی تحقیقات و ترتیب ادامه­ مطالب
در فصل دوم تاریخچه­ی مختصری از مطالعات خاک های غیر اشباع بیان شده است. فصل سوم مدل رفتاری استفاده شده در این پایان نامه، یعنی مدل هذلولوی اصلاح شده را شرح می دهد و به بیان نحوه­ به دست آمدن روابط آن می پردازد. فصل چهارم به بررسی نرم افزار مورد استفاده در این پایان نامه اختصاص یافته و نحوه­ اضافه کردن مدل هذلولوی اصلاح شده و تغییرات اعمال شده در آن تشریح شده است. نتایج به دست آمده از تحلیل به وسیله­ نرم افزار در فصل پنجم آمده اند و بر روی آن ها بحث شده است. فصل ششم آخرین فصل است که شامل نتایج و پیشنهادها می باشد.
2- بر تحقیقات انجام شده
2-1- مقدمه
مطالعات خاک­های غیراشباع تاریخچه­ای طولانی اما تا حدودی غیریکنواخت دارد. تأثیر مکش بر روی رفتار خاک های غیراشباع زمانی نسبتاً طولانی است که شناخته شده است (به عنوان نمونه کرونی[3] (1952)). در اواخر دهه­های 1950 و 1960 کارهای آزمایشگاهی زیادی (به عنوان مثال بیشاپ[4] و همکاران (1960) و بیشاپ و بلایت[5] (1963)) انجام شد که در آن­ها عموماً نتایج آزمایش­ها بر حسب عباراتی از تنش مؤثر خاک­های غیراشباع، که به تازگی معرفی شده بود، بیان می­شدند. به دنبال این دوره وقفه­ای نسبی در مطالعات اساسی رفتار مکانیکی خاک­های غیراشباع پیش آمد که احتمالاً علت اصلی آن عدم توفیق ظاهری تنش مؤثر پیشنهادی برای این حالت خاک بوده است. در طول آن دوره، گرایش بیشتر به سمت قرار دادن خاک­های غیراشباع همراه با دیگر مصالح در دسته­هایی که به عنوان «خاک­های مسأله­دار[6]»، «خاک­های محلی»، «خاک های خاص» یا نام­های مشابه دیگر شناخته می­شدند بود.
برای قرار دادن مطالعه­ خاک­های غیراشباع در مسیری مناسب، نیاز اساسی به تشخیص این نکته وجود داشت که هر خاکی می تواند غیراشباع باشد، و بنابراین، دلیلی وجود ندارد که یک رویکرد اساسی که برای خاک­های اشباع موفق بوده است نتواند برای این حالت خاک استفاده شود. اساساً مورد خاصی در خصوص خاک­های غیراشباع وجود ندارد جز این مسأله­ ساده که بخشی از فضای حفرات توسط هوا (یا دیگر سیالات غیر ترکننده) اشغال شده است. به جای در نظر گرفتن خاک­های غیراشباع به عنوان گروهی جداگانه از مصالح، باید پیوستگی کامل با رفتار خاک­های اشباع که اکنون به درک درستی از آن رسیده ایم وجود داشته باشد. قدم­های مهمی در این زمینه با در نظر گرفتن دو متغیر تنش[7] به صورت جداگانه در تعریف سطوح حالت[8] برداشته شد، ایده­ای که اولین نشانه­ های آن در کارهای بیشاپ و بلایت (1963) و کولمن[9] (1962) دیده می­ شود. استفاده از سطوح حالت توسط ماتیاس و رداکریشنا[10] (1968) مطرح شد و توجیه تئوری و آزمایشگاهی استفاده از دو متغیر تنش مستقل توسط فردلاند و مورگنسترن[11] (1977) و فردلاند و راجاردو[12] (1993) تحکیم و توسعه­ بیش­تری پیدا کرد. شواهد مفهومی بیش­تری برای متغیرهای تنش مناسب توسط تارانتینو[13] و همکاران (2000) ارائه شده است.
حداقل از دهه­ 1980 مطالعه­ خاک­های غیراشباع مجدداً مورد توجه خاص قرار گرفته که منجر به حجم بسیار زیادی مطالعات نظری، بررسی­های آزمایشگاهی، ابداع روش­های کنترل مکش و اندازه ­گیری آن و به میزان کم­تر کاربردهای عملی شده است. یک ابزار اساسی برای سازمان­دهی کردن اطلاعات به دست آمده از این مطالعات گسترده ارائه­ مدل­های رفتاری است که بتوانند در حد قابل قبولی مهم­ترین جنبه­ های رفتار مکانیکی خاک­های غیراشباع را شبیه­سازی کنند. با مرتفع کردن محدودیت­های رویکرد سطح حالت، الاستوپلاستیسیته نشان داده است که می تواند چارچوب بسیار موفقی برای ارائه­ مدل­های رفتاری مناسب برای خاک­های غیراشباع باشد. قواعد الاستوپلاستیسیته در هسته­ی روابط کلی همبسته­ای قرار می­گیرند که برای این مصالح ارائه شده ­اند و شامل تغییر شکل­های مکانیکی، جریان گازها، جریان مایعات و اغلب جنبه­ های تغییر دما هستند (به عنوان نمونه کارهای گوین[14] و همکاران (1995)، خلیلی و لره[15] (2001)، اولیویلا[16] و همکاران (1994) و توماس و هی[17] (1995)).
2-2- مدل­های الاستوپلاستیک
2-2-1- مدل­های الاستوپلاستیک که از تنش خالص و مکش استفاده می­ کنند
یکی از اولین مدل­های الاستوپلاستیک برای بیان رفتار مکانیکی خاک­های غیراشباع توسط آلونسو[18] و همکاران (1990) ارائه شده است. روابط این مدل بر اساس تنش خالص[19] ( ) و مکش[20] ( ) به عنوان متغیرهای اساسی ارائه شده ­اند. تنش­های کل[21]، فشار هوا، فشار آب و دلتای کرونیکر[22] هستند. مکش که به صورت تعریف شده است را می توان مکش ناشی از موئینگی (مکش ساختاری[23]) نامید ولی عملاً انواع دیگر مکش را نیز می توان در نظر گرفت. این مدل، که با برخی تغییرات جزئی به نام مدل پایه­ بارسلونا[24] (BBM) شناخته می­ شود، به طور خلاصه در شکل 2-1 نشان داده شده است. در این شکل یک سطح تسلیم سه بعدی در فضای p-q-s دیده می­ شود. p تنش خالص متوسط و q، ( ) است. در حالت اشباع (s=0)، سطح تسلیم همان بیضی کم-کلی اصلاح شده[25] (MCC) است و اندازه­ دامنه­ الاستیک با افزایش مکش افزایش می­یابد. آهنگ این افزایش که با منحنی بارگذاری-رمبش[26] نشان داده می­ شود یکی از خصوصیات اساسی این مدل است.
[1] Alonso
[2] hyperbolic
[3] Croney
[4] Bishop
[5] Blight
[6] problematic soils
[7] stress variable
[8] state surface
[9] Coleman
[10] Matyas & Radhakrishna
[11] Fredlund & Morgenstern
[12] Rahardjo
[13] Tarantino
[14] Gawin
[15] Khalili & Loret
[16] Olivella
[17] Thomas & He
[18] Alonso
[19] net stress
[20] suction
[21] total stress