1-2.سابقه مهاجرت…………………………………………………………………………….14

1-3.علل مهاجرت……………………………………………………………………………… 15

1-4.ادبیات مهاجرت و تبعید……………………………………………………………….. 16

1-4-1.تعریف…………………………………………………………………………. 16

1-4-2.ادبیات مهاجرت یا تبعید؟………………………………………………….18

1-4-3.پیشینه ادبیات مهاجرت و تبعید……………………………………………19

1-5.مهاجرت در ادبیات فارسی از آغار تا امروز……………………………………….20

1-6.انواع ادبیات برون مرزی…………………………………………………………………24

1-6-1.داستان………………………………………………………………………………24

1-6-2.ترجمه………………………………………………………………………………25

1-6-3.نقد…………………………………………………………………………………..25

1-6-4.نمایشنامه نویسی…………………………………………………………………27

1-6-5.شعر…………………………………………………………………………………27

1-6-5-1.شعر مهاجرت و شعر تبعید…………………………………………28

1-6-5-2.شاعران معاصر برون مرزی…………………………………………..28

1-6-5-2-1.کارنامه ادبی شاعران این رساله ……………………..30

فصل دوم : ساختار شعر برون مرزی                                  40 

2-1.سطح زبانی……………………………………………………………………………….41 

2-1-1.موسیقی…………………………………………………………………………41

2-1-1-1.موسیقی اصوات……………………………………………………42

2-1-1-1-1.موسیقی بیرونی…………………………………………..42

2-1-1-1-2.موسیقی کناری…………………………………………..44

2-1-1-1-2-1.قافیه و ردیف……………………………………..44

2-1-1-1-3.موسیقی درونی…………………………………………..50

2-1-1-1-3-1.جناس…………………………………………..50

2-1-1-1-3-2.هم خوانی مصوت ها و صامت ها………54

2-1-1-1-3-2-1.هم حروفی………………………….55

2-1-1-1-3-2-2.هم صدایی…………………………..57

2-1-1-1-3-2-3.تکرار عین واژه…………………….59

2-1-1-2.موسیقی معنوی……………………………………………………59

2-1-1-2-1.ایهام……………………………………………….60

2-1-1-2-2.تلمیح……………………………………………..61

2-1-1-2-3.تضمین……………………………………………63

2-1-1-2-4.پارادوکس………………………………………66

2-1-1-2-5.تقابل………………………………………………68

2-1-2.لغت…………………………………………………………………………69

2-1-2-1.خانواده لغات…………………………………………………….69

2-1-2-1-1.واژگان فرنگی…………………………………69

2-1-2-1-2واژگان محلی…………………………………..72

2-1-2-1-3واژگان محاوره…………………………………73

2-1-2-2.باستانگرایی………………………………………………………..75

2-1-2-3.ترکیب سازی …………………………………………………….77

2-1-3.دستورزبان………………………………………………………………….80

2-2.سطح ادبی……………………………………………………………………………. 82

2-2-1.تشبیه و استعاره……………………………………………………………..83

2-2-2.تشخیص……………………………………………………………………….89

2-2-3.کنایه……………………………………………………………………………92

2-2-4.تصویرهای شاعرانه………………………………………………………….93

2-3.سطح فکری…………………………………………………………………………….97

2-3-1.وطن……………………………………………………………………………..98

2-3-1-1.وطن در شعر برون مرزی…………………………………………99

2-3-1-1-1 مفهوم وطن با صبغة قومی……………………………..100

2-3-1-1-2 مفهوم وطن با صبغة اقلیمی……………………………102

2-3-1-1-3.جهان وطنی……………………………………………..106

2-3-1-2.یادها و خاطره ها ………………………………………………..110

2-3-1-3  نمادهای وطن در شعر برون مرزی ………………………… 114

2-3-2.غربت……………………………………………………………………………118

2-3-2-1.توصیف غربت…………………………………………………….119

2-3-2-2.توصیف مردم غربت……………………………………………..127

2-3-2-3.رویایی با خویشتن…………………………………………………128

2-3-2-4.ترس از فراموش شدن…………………………………………….131

2-3-3.زن در شعر برون مرزی……………………………………………………..132

2-3-3-1.زنانه نگاری…………………………………………………….133

2-3-3-1-1.جنسیت نمایی…………………………………………133

2-3-3-1-2.دفاع از حقوق زن……………………………………134

2-3-4.انسان باوری و فرد گرایی……………………………………………………..140

فصل سوم: نتیجه گیری کلی                                                        144               

پیوست ها ……………………………………………………………………………………..153

فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………………….157

چكیده:

در آستانة انقلاب اسلامی و سالهای پس از آن  مهاجرت چشم گیری در میان شاعران اتفاق افتاد كه منجر به باز شدن فصلی نو در فصلهای ادب پارسی شد. مهاجرت یا تبعید، ناگزیر در زبان، نگاه،‌ساختار و فرم ادبی تاثیر می گذارد. درون مایة اثر نیز نخستین عنصری است كه آن را بازتاب می دهد. شعر مهاجرت ایران در این سه دهة اخیر، دو مرحله را پشت سرگذاشته است. الف. تازگی زخم: شاعر از زیستن در زادگاه و مشاركت در جامعه محروم شده است.دراین مرحله، اثرش گرد چهار محور می چرخد:اعتراض- اندوهگساری برای زادگاه- غمگساری برای عزیزان و یاران و مردمش- درگیری دردناك درونی با تنهایی تحمیل شده. ب. پذیرفتن شرایط:به علت دراز شدن عمر مهاجرت،‌رابطه با سرزمین مادری ضعیف تر می شود.اینجاست كه شاعر به فاز جدیدی از تحولات درونی اش پا می گذارد:آمیختن با جامعه میزبان-  بازتاب زخمهای روح در لایه های عمیق تر و ناپیداتر اثر هنری-  پذیرفتن سرنوشت تازه و كنار آمدن با آن-كشف دوبارة خود و كشف زندگی دوباره در میان دو میهن،‌ دو فرهنگ و دو زبان. در این مرحله است كه اگر تعداد شاعران چشمگیر باشد سبك جدیدی در ادبیات پارسی به وجود می آورند كه نه به تمامی بومی و نه غربی است بلكه تلفیقی از دو فرهنگ است. شعر مهاجرت فارسی، اكنون در این مرحلة حساس قرار دارد و اگر نگوییم به كمال ولی به ثباتی نسبی رسیده است.تحقیق حاضر پس از ارائة كلیاتی دربارة مهاجرت و پیشینة آن با تكیه بر شعر هشت شاعر معاصر به بررسی تحولاتی كه مهاجرت بر اثر ادبی می گذارد می پردازد. این تحولات  در ساختار شعر و در سه سطح زبانی، ادبی و فكری قابل بررسی است.

سرآغاز

ادبیات مهاجرت و به خصوص شعر مهاجرت ، از شاخه های مهم و شناخته شده در ادبیات جهان محسوب می شود ولی به دلیل اینكه  متاسفانه در ایران شناخته شده نیست و به نوعی مهجور واقع شده است ، ناگزیریم ابتدا كلیاتی را دربارة مهاجرت ، پیشینه و علل وقوع  آن، همین طور تعریف ادبیات مهاجرت و تبعید  و پیشینة آن بیان كنیم. سپس به پیشینة مهاجرت و تاثیر آن در ادبیات فارسی ایران بپردازیم كه گسترة آن از قرن سوم هجری تا كنون را در بر می گیرد. درادامه، پس از طبقه بندی نویسندگان مهاجر كه عمر مهاجرتشان به سه دهه می رسد، به معرفی انواع ادبیات مهاجرت اعم از داستان، ترجمه، نقد، نمایشنامه و شعر  می پردازیم. بخش شعر به تعریف شعر مهاجرت و شعر تبعید، وجه تمایز آنها و برگزیدن اصطلاحی مناسب برای آن اختصاص دارد.به بیانی روشن تر با توجه به اینكه از یک سو موضوع اصلی تحقیق، بررسی سروده های شاعران ایرانی خارج از مرزهای كشور در این سه دهة اخیر است و از سویی دیگر ، مباحث آن صرفا” در حوزة ادبیات می گنجد و حتی گوشه چشمی به حوزه های دیگر ندارد؛ برای روشن تر شدن محدودة كار و پرهیز از كاربرد اصطلاحات متعدد ، اصطلاح شعر برون مرزی را برمی گزینیم.

پس از آشنایی با كلیات بحث، با نگاهی دقیق تر و ریزبینانه تر، شعر برون مرزی ایران را با تكیه بر شعر هشت شاعر برون مرزی – بدون توجه به علت مهاجرتشان- در سه سطح زبانی، ادبی و فكری در فصل دوم با عنوان “ساختار شعر برون مرزی”  مورد واكاوی قرار می دهیم.

هدف از این واكاوی، یافتن پاسخ هایی است درخور برای سؤال هایی از این دست:  آیا می توان فصلی جدید با عنوان “شعر مهاجرت” در تاریخ ادبیات ایران گشود؟ روند شعر مهاجرت در این سه دهه بر یک منوال بوده است ؟ آیا نوآوری در صورت و مضمون شعر مهاجرت دیده می شود؟ تلقی شاعران برون مرزی از وطن چگونه است؟ فضای جغرافیایی و فرهنگی غرب در شعر مهاجرت فارسی چقدر تاثیرگذار بوده است؟