فهرست مطالب

 

عنوان  -بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد—–  صفحه فهرست علائم

 

9 فهرست شکل ها

 

13 فهرست جداول

 

15 فصل اول: مقدمه………………………………………………………………………..

 

16 1-1

 

مقدمه ای بر ذرات

 

17 1-2

 

بر کارهای انجام شده

 

23 1-3

 

هدف از انجام این پروژه

 

27 فصل دوم: بیان مسئله و معادلات حاکم  …………………………………………..

 

28 2-1

 

مقدمه

 

29 2-2

 

بیان مسئله

 

29 2-2-1

 

هندسه مسئله

 

29 2-2-2

 

فرضیات مسئله

 

30 2-2-3

 

معادلات حاکم بر سیال

 

31 2-2-4

 

شرایط مرزی

 

31 2-3

 

معادلات حاکم بر روش

 

33 2-4

 

حرکت ذرات معلق

 

35 2-4-1

 

نیروهای موثر بر ذرات

 

38 2-4-2

 

معادله کلی‌ حاکم بر ذره

 

43 2-5

 

شبیه سازی میدان جریان لحظه ای

 

44 فصل سوم: روش حل مسئله  …………………………………………………………

 

47 3-1

 

مقدمه

 

48 3-2

 

نحوه شبکه بندی کانال

 

49 3-3

 

شبیه سازی میدان جریان

 

50 3-4

 

روش حل معادلات حاکم بر ذره

 

51 3-5

 

محاسبه سرعت و دمای سیال در محل ذرات …..

 

52 فصل چهارم: بررسی نتایج و بحث بر روی آن­ها ……………………………….

 

55 4-1

 

مقدمه

 

56 4-2

 

اعتبارسنجی نتایج

 

56 4-3

 

میدان سرعت لحظه ای

 

60 4-4

 

بررسی اثرات نیروهای مختلف بر پخش و ته نشینی ذرات

 

61 4-4-1

 

اثر نیروی ترموفورز بر پخش ذرات

 

 

 

61 4-4-2

 

اثر نیروهای ترموفورز و گرانش بر ته نشینی ذرات

 

66 فصل پنجم: نتیجه ­گیری و پیشنهادات  ……………………………………………..

 

74 5-1

 

نتیجه گیری

 

75 5-2

 

پیشنهادات

 

76 واژه­نامه ……………………………………………………………….

 

77 منابع ………………………………………………………………..

 

79

مقدمه ای بر ذرات[1]:
ذرات معلق همیشه و در همه جا در محیط پیرامون ما وجود دارند. ذرات، ریزه‌های مواد جامد و مایع معلق در یک سیال می‌‌باشند. گرده‌های گیاهان در فضای محیط اطراف، ذرات گرد و خاک که با جریان بادها منتقل و پخش می‌‌شوند، فوران آتشفشان‌ها و پخش خاکستر در فضای اطرف، بالا رفتن دود غلیظ به اتمسفر و همچنین خیلی‌ از فعالیت‌های انسانها باعث به وجود آمدن و پخش ذرات در محیط پیرامون ما می‌‌شوند. در شکل زیر تصاویری از ذرات مختلف آورده شده است.
ذرات از نظر نوع، شکل ظاهری و اندازه به دسته های مختلفی تقسیم می شوند که در ادامه توضیح مختصری در این زمینه داده می شود.

• بررسی ذرات از نظر انواع:

گرد و غبار: مواد جامدی که به واسطه‌ از هم پاشیدگی در فرایند هایی نظیر سنگ شکنی، سمباده زدن، انفجار و مته زنی‌ به وجود می‌‌آیند. این ذرات ریز تولید شده از همان مواد اولیه‌ و تفکیک شده خود هستند و از نظر اندازه در طیف زیر میکروسکوپی تا میکروسکوپی قرار می‌‌گیرند.
بخارهای شیمیایی: ذرات جامدی که حاصل واکنش شیمی‌- فیزیکی هستند که در فرایند­هایی نظیر احتراق، تصعید و یا تقطیر به وجود می‌‌آیند. به عنوان نمونه‌های معمول از این ذرات می‌‌توان به ذرات اکسید فسفر، اکسید آهن و اکسید روی اشاره کرد. ذراتی‌ که بخارات شیمیایی را تشکیل می‌‌دهند بسیار کوچک می‌‌باشند و در مقیاس‌های زیر 1 میکرومتر می‌‌باشند. این ذرات میل زیادی به اجتماع کردن و لخته شدن دارند.
دود: یک ابر از ذرات معلقی که از فرایند اکسیداسیون مانند سوختن تشکیل می‌‌شود. به طور کلی‌، دود‌ها به عنوان ذرات دارای منشأ سازماندهی شده در نظر گرفته می‌‌شوند و عموماً از ذغال سنگ، نفت، چوب و یا سوختهای فسیلی دیگر به وجود می‌‌آیند. ذرات دود در اندازه‌های زیر 1 میکرومتر  هستند.
مه‌: این ذرات حاصل از پاشش مایعات و یا میعان بخار به وجود می‌‌آیند.  این ذرات به صورت کروی در نظر گرفته می‌‌شوند و به قدری هستند که می‌‌توان آنها را به صورت معلق در یک جریان هوای آرام مشاهده کرد. هنگام به هم پیوستگی این ذرات و تشکیل ذرات بزرگتر در حدود 100 میکرومتر، می‌‌توان آنها را به شکل باران مشاهده کرد.

• بررسی ذرات از نظر شکل ظاهری:

فرض کروی بودن ذرات، یک فرض بسیار مناسب برای ساده­تر کردن محاسبات و تجسم کردن راحت­تر حرکت آن­ها می باشد.‌ به جز ذرات مایع که همیشه کروی هستند، قالب‌ها و شکل‌های بسیار متفاوتی برای شکل ذرات وجود دارد که این قالب‌ها و شکل‌ها را می‌توان به سه گروه تقسیم بندی کرد :

• ذرات هم اندازه: این ذرات دارای اندازه مساوی در هر سه بعد فضایی خود می‌‌باشند. کروی،چند وجهی، متساوی الاضلاع در این تقسیم بندی قرار می‌‌گیرند. تا کنون بیشترین تحقیقات و دانش بشری پیرامون این دسته از ذرات بوده است. شکل 1-2 نمونه ­ای از ذرات هم اندازه را نشان می­دهد.

 

شکل 1-2 : ذره بلورین پالادیوم [4]

• ذرات صفحه­ای: این ذرات دارای دو بعد بزرگ و یک بعد کوچک می‌‌باشند. برش‌های صفحه‌ای در این دسته بندی قرار می‌‌گیرند. اطلاعات بسیار محدودی پیرامون رفتار ذرات صفحه‌ای معلق در سیال موجود می‌‌باشد و اکثراً اطلاعات‌ دریافت شده از بررسی ذرات کروی را به این نوع ذرات تعمیم می‌‌دهند.

• ذرات رشته­ای: این ذرات دارای یک بعد بلند و طولانی در مقایسه با دو بعد بسیار کوچک خود هستند. برای نمونه می‌‌توان به ذرات بلوری، سوزنی و یا معدنی مانند پنبه کوهی اشاره کرد. اخیراً، با توجه به اهمیت سلامتی‌ و خطر تنفس این گونه ذرات معلق در هوا، تحقیقات تازه‌ای بر روی حرکت این گونه از ذرات در سیال شکل گرفته است ولی‌ هنوز اطلاعات مفید زیادی در این زمینه وجود ندارد.

شکل 1-3 : ذرات رشته­ای فایبر گلاس [3]

شکل و قالب ذرات می‌تواند با توجه به روش تشکیل و یا جنس و ذات مواد مادر تشکیل دهنده ذرات تغییر کند. ذراتی‌ که به روش میعان یک بخار به وجود می‌‌آیند معمولا به شکل کروی هستند (مخصوصاً زمانی که در حین تشکیل به درون یک فاز مایع وارد شوند). ذراتی‌ که با روش‌های خرد شدن و یا مته زنی‌ به وجود می‌‌آیند به ندرت به شکل کروی می‌‌باشند مگر اینکه در حال تشکیل ذرات، فاز مایع نیز تشکیل شود و حباب‌های بوجود آماده کروی در نظر گرفته می‌‌شود.

• بررسی ذرات از نظر اندازه:

ذرات معلق عموماً کروی و یا شبه کروی در نظر گرفته می‌‌شوند. شعاع ذره و هم قطر ذره می‌‌تواند برای بیان اندازه ذره بکار برده شود. در بحث‌های تئوریک خواص ذرات، به کار بردن شعاع بسیار معمول می‌‌باشد هر چند که در بیشتر نمونه‌های کاربردی قطر ذره را به عنوان بیانگر اندازه استفاده می‌‌کنند. در این تحقیق از قطر ذره برای بیان اندازه استفاده شده است.
پس از انتخاب قطر به عنوان مبنای دسته بندی ذرات، روش‌های گوناگونی برای محاسبه قطر یک ذره وجود دارد که دو روش از عمومیت بیشتری برخوردار می‌‌باشند: قطر فرت[2] و قطر مارتین[3]. این دو روش اشاره به ارزیابی تقریب­های بکار برده شده برای تعیین اندازه ذره از مشاهده تصاویر طرح ریزی شده تعدادی از ذرات غیر معمول دارد.
        قطر فرت: بیشترین فاصله یک لبه تا لبه دیگر در یک ذره.
        قطر مارتین: طول خطی‌ است که هر ذره را به دو قسمت مساوی تقسیم می‌‌کند.
از آنجا که این نوع اندازه گیری‌ها به جهت گیری ذرات وابسته و متغیراست (به علت سه بعدی بودن ذرات)، باید در جهات مختلف اندازه گیری و مقایسه شوند تا قابل قبول واقع شود. بنابراین با فرض جهت یابی‌ تصادفی ذرات، قطر میانگین محاسبه می‌‌شود. این مشکلات اندازه گیری را می­توان  با روش‌های دیگری بر طرف کرد که در ادامه به توضیح آن­ها پرداخته می شود.
قطر معادل مساحت: قطر یک دایره است که مساحت آن معادل با مساحت تصویر شده ذره می‌‌باشد.
شکل زیر تفاوت‌های محاسبه  سه قطر مختلف را نشان میدهد.

شکل1-4 : نحوه محاسبه قطر­های مختلف ذرات [1]

همانگونه که در شکل 1-4 مشاهده می‌‌شود قطر فرت از قطر مساحت تصویر شده بزرگتر و قطر تصویر شده بزرگتر از قطر مارتین می‌‌باشد.
بعضی‌ مواقع قطر ذرات معلق را با بهره گرفتن از سرعت حد[4] آنها تقریب می‌زنند. همه ذراتی‌ که یک سرعت حد برابر دارند، بدون در نظر گرفتن جنس، شکل و … یک اندازه در نظر گرفته می‌‌شوند. لازم به ذکر است زمانی یک ذره به سرعت حد می رسد که از حالت سکون شروع به حرکت کرده و بعد از گذشت زمانی طولانی تحت تأثیر نیروی گرانش و چگالی خودش در آستانه ته نشین شدن قرار دارد.
دو روش معمول از این گونه اندازه گیری‌ها می‌توان به قطر آیردینامیکی[5] و استوکس[6] اشاره کرد:
قطر آیرودینامیکی: قطر یک کره بزرگ به چگالی واحد ( ) که دارای خواص آیرودینامیکی همان ذره می‌باشد که به این معناست اگر ذرات با هر شکل و چگالی دارای سرعت ته نشینی برابری باشند، قطر آیرودینامیکی برابری دارند.
قطر استوکس: قطر یک کره که دارای چگالی و سرعت ته نشینی برابر با یک ذره می‌‌باشد. تنها تفاوت قطر استوکس نسبت به قطر آیرودینامیکی، وجود شرط برابری چگالی ذره و کره در قطر استوکس می‌‌باشد.
قطر ذراتی‌ که در بحث علم ذرات مورد بررسی قرار می‌‌گیرند در محدوده 01/0 تا 100 میکرومتر بوده که 01/0 میکرومتر به عنوان حد پایین قطر ذره و 100 میکرومتر به عنوان حد بالای آن در نظر گرفته می‌‌شود. حد پایین قطر ذره حدوداً نقطه‌ای است که انتقال ممنتم از مولکول به ذره در نظر گرفته می‌‌شود. ذرات بزرگتر از 100 میکرومتر به علت تأثیر زیاد نیروی گرانش، به سرعت ته­نشین شده و به مقدار زمان مناسب (کمتر از دقت دستگاه­های اندازه ­گیری) در سیال معلق نمی‌‌مانند که مورد علاقه بررسی در علم ذرات باشد.
ذرات با قطر­های خیلی‌ بزرگتر از ۵ تا ۱۰ میکرمتر می‌‌توانند از طریق سیستم‌های تنفسی فیلتر شوند ولی ذراتی با قطر کوچکتر از 5 میکرومتر می­توانند تا اعماق ریه نفوذ کنند. بنابراین برای مباحث فیزیولوژی قطر‌های ۵ تا ۱۰ میکرومتری حد بالایی محسوب می‌‌شوند. در جدول زیر قطر بعضی‌ از ذرات پرکاربرد مشاهده می‌‌شود.
جدول1-1 : اندازه قطر ذرات پرکاربرد برحسب میکرومتر [3]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

دود سیگار	25/0		مه اتمسفری	50 – 2
آمونیوم کلوراید	1/0		گرده	70 – 15
دود اسید سولفوریک	5/0– 3/0		گاز فلور	20 – 15
رنگدانه ها	5 – 1		گردوغبار	1000-10

 1-2 بر کارهای انجام شده
آنالیز انتقال و ته­نشینی ذرات معلق در هوا در دو دهه اخیر مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. پخش و ته­ نشینی ذرات در بسیاری از فرایندهای صنعتی و پدیده­های طبیعی نقش مهمی را ایفا می­ کند. فرایندهای جداسازی و فیلتر کردن، احتراق، آلودگی هوا و آب، دستگاه­های کپی، ته نشینی در شش­ها و آلودگی میکروذرات در صنایع ساخت ریز تراشه­ها از جمله موارد کاربرد این پدیده ­ها می­باشد. با کوچکتر شدن اندازه ذرات و رسیدن به محدوده نانومتر، ته نشینی ذرات ریز علت اصلی عیب و نقص­ها در صنایع میکروالکترونیک می­ شود.

1-1- مقدمه. 2
2- مبانی نظری تحقیق     
-1-2 مقدمه. 7
2-2- مفاهیم کلی مکانیک سنگی.. 7
 2-2-1- مفهوم تنش…. 7
2-2-2-مفهوم كرنش…. 7
 2-2-3-مدول الاستیسیته. 8
2-2-4- تنش – كرنش، مهندسی و حقیقی.. 8
 2-2-5-مقاومت فشاری.. 8
2-2-6- پارامترهای موثربر روی دیاگرام تنش – كرنش…. 8
2-3-  مقدمه ای بر علم لیزر. 8
2-3-1-  ماهیت نور. 9
 2-3-2- گسیل خود به خودی گسیل القایی و جذب… 9
2-3-3-  انواع لیزرهای پرکاربرد حرارتی در صنعت حفاری.. 11
2-4-  انرژی ویژه   14
2-4-1-  عوامل موثر بر انرژی ویژه. 14
3- ارزیابی پیشینه تحقیق..
3-1- مقدمه. 16
3-2- حفاری لیزری.. 16
3-3- بر کارهای پیشین.. 17
4- روش و مراحل تحقیق
4-1- تست مقاومت فشاری تک محوری.. 27
4-2- تست برزیلی.. 27
4-3- تحلیل اپتیکی سیال نفتی.. 28
4-4- مسئله کاهش مقاومت سنگ…. 29
4-5- مسئله تحلیل عمق نفوذ لیزر در نمونه ها 45
4-6- تحلیل شرایط محیطی.. 47
5- جمع بندی..
5-1- نتیجه ­گیری.. 51
5-2- پیشنهادات… 53
 مراجع        54
پیوست        61
مقدمه
امروزه حفاری های نوین و بررسی روش های ممکن برای جایگزینی حفاری دورانی، بحث مورد علاقه بسیاری از سیاست گذاران صنعت نفت و مهندسین حفاری است. روش های متعددی برای جایگزینی حفاری دورانی پیشنهاد شده که از جمله برخی از آن ها که به صورت عملیاتی مورد بهره برداری قرار گرفته می توان به حفاری با بخار آب، حفاری با فشار آب بالا و حفاری با لیزر اشاره نمود. از بین این روش ها، حفاری با لیزر روش قابل قبول تری نسبتت به بقیه روش ها محسوب شده و از طرفی تحقیقات بسیار گسترده ای با آن انجام گرفته است. آزمایش های متعدد ثابت کرده است که با بهره گرفتن از تکنولوژی لیزر در حفاری سنگ ها، می توان علاوه بر افزایش سرعت حفاری، زمان و هزینه های حفاری و آلودگی های زیست محیطی را کاهش داد. تحقیقات در زمینه حفاری لیزر در چا های نفت و گاز، از سال 1960 شروع شد. در آزمایشی که توسط محققان در دانشکده مهندسی نفت دانشگاه کلورادو انجام گرفت، از سیستم امواج پیوسته با طول موج 8/3 میکرومتر و توان لیزری بین 147000تا 14700 وات استفاده شده است. در طی این آزمایش در مدت زمان 5/4ثانیه تابش لیزر بر روی سطح سنگ، عمق نفوذ حدود 5/2 اینچ گزارش شده است.
مولفه های مهم که بر حفاری با لیزر تاثیر می گذارند عبارتند از  توان لیزر، طول موج، مکانیسم کاری سیستم ( امواج پیوسته یا امواج ضربه ای)، نوع لیزر و نیمرخ اشعه تابشی. با انتخاب سیستم لیزری مناسب، می توان سرعت حفاری را به میزان قابل توجهی افزایش داد. تاکنون مزایای بسیار زیادی در مورد استفاده از لیزر در حفاری چاه های نفت و گاز گزارش شده است. از جمله این مزایا، ایجاد جداره ی سرامیکی بر روی دیواره چاه حفاری شده به علت ذوب و حفر سریع سنگ کربناته آهکی، کاهش روزهای کاری دکل حفاری و مدت زمان توقف حفاری، ایجاد قطر یکسان از سطح تا ته چاه، کاهش احتمال گیر لوله های حفاری، کاهش چشمگیر هزینه های حفاری، امکان استفاده از لوله های سبک و جایگزینی برخی لوله های سنگین با فیبرهای نوری، کاهش آلودگی های زیست محیطی به علت عدم استفاده از گل های پایه روغنی در طی این عملیات و از طرفی افزایش 10 الی 100 برابری سرعت حفاری می باشد.
به طور کلی هدف از انجام این پایان نامه ایجاد شکست بر روی نمونه سنگ های آهکی بر اثر اعمال حرارت بالای لیزر فیبر و کربن دی اکسید می باشد.
2–  مبانی نظری تحقیق

• مقدمه

در این پایان نامه هدف آن است که به صورت آزمایشگاهی و مدل سازی بررسی اثرات لیزر بر روی سنگ ها را انجام داده و در نهایت لیزرها را به عنوان یک روش کارآمد در عملیات حفاری امکان سنجی نماییم. از این روی تئوری کلی انجام این پایان نامه در سه قسمت نمایان می باشد. قسمت سنگ شناسی و مکانیک سنگ، قسمت لیزر و اپتیک، قسمت مدل سازی. در ابتدا برای مشخص کردن نمونه سنگ های فراوان در سازندهای نفتی ایران، این سازند ها را دسته بندی و از لحاظ زمین شناسی در منابع عملی و مراجع سازمان زمین شناسی ایران مطالعه می شوند.
2- 2-  مفاهیم کلی مکانیک سنگی
از این روی در این فصل به توصیف تئوری اصلی مکانیک سنگ این پروژه پرداخته و خواص فیزیکی مکانیکی سنگ ها را ابتدا به صورت کلی و سپس به صورت مشخص برای نمونه های مورد آزمایش بررسی می نماییم. برای توصیف مکانیک سنگ مراجع بسیاری در این راستا موجود می باشد که در این پایان نامه با ذکر منابع تنها به مولفه هایی اشاره می شود که در طی مدل سازی و آزمایش ها استفاده می گردند. این مولفه ها عبارتند از
2-2-1-  مفهوم تنش
طبق تعریف تنش مقاومت داخلی واحد سطح جسم با نیروی خارجی است[89, 90, 91]. دو نوع نیروی خارجی ممكن است بر جسم اثر كند  
1 – نیروهای میانی یا پراكنده شده در داخل جسم .
2- نیروهای تماسی یا پراكنده شده در سطح جسم .
2-2-2- مفهوم كرنش
اعمال نیرو بر یک جسم موجب تغییر شكل آن می شود . تغییر شكل بوجود آمده در واحد طول را كرنش گویند . اعمال نیروی خارجی بر یک میله تحت كشش باعث افزایش طول و كاهش قطر آن می شود . اگر پیش از شروع آزمایشات طول اولیه روی میله مشخص شود وپس از اعمال نیروی خارجی نیز این طول اندازه گیری شود مشاهده می شود كه طول افزایش یافته است كه به آن كرنش گویند
[85, 89] .
2-2-3-  مدول الاستیسیته
مدول یانگ  یا مدول الاستیسیته به نسبتت تنش به کرنش مواد جامد خطی در پایین‌تر از استحکام تسلیم گفته می‌شود که در این حالت قانون هوک صادق بوده و مدول الاستیک ثابت است. مدول یانگ سنگ همانند مقاومت با توجه به نرخ بار وارده می تواند از نوع استاتیکی یا دینامیکی باشد[87].

• تنش – كرنش، مهندسی و حقیقی

كرنش مهندسی عبارت است از تغییرات طول به طول اولیه كه عبارت است از  
در نمودارهای مهندسی با ابعاد اولیه سروكار داریم ودر فرمول تنش ( σ  = F/A  ) چون نیرو ثابت است و سطح مقطع دائم در حال كم شدن است بنابراین با منطقه گلویی شدن روبرو هستیم. كرنشهای حقیقی عبارت است از تغییرات طول به تغییرات زمان مورد بحث است . چون با ابعاد اولیه روبرو نیستیم و بصورت لحظه ای آزمایش می كنیم[87] .

• مقاومت فشاری

• 

•  

عبارت است از ظرفیت تحمل یک جسم در مقابل نیروهای فشاری محوری مستقیم. هنگامی که حد مقاومت فشاری یک ماده فرا می‌رسد، آن ماده منهدم خواهد شد. بتن، ماده‌ای است که دارای مقاومت فشاری بالایی است. برای مثال، بتن به کار رفته در بسیاری از سازه‌های بتنی، توانایی تحمل فشارهای بالای ۵۰ مگاپاسکال را دارد؛ این در حال است که مصالح نرمی همچون ماسه‌سنگ‌های نرم، مقاومت فشاری‌ای در حدود ۵ یا ۱۰ مگاپاسکال دارند [86, 87, 91].

• پارامترهای موثربر روی دیاگرام تنش – كرنش

• سرعت تغییر فرم
• خواص مواد
• عناصر الیاژی
• دما

با افزایش دما سطح منحنی تنش – كرنش و همچنین پیر سختی كاهش می یابد و بطور كلی در دماهای بالا منحنی صاف شده و شكست با افزایش شكل پذیری همراه است. با تغییرات دمایی در سیستم تنش هایی در مرز ناحیه حرارت موثر دیده و ندیده تشکیل می شوند که این تنش های مخرب اعمالی ناشی از انبساط حرارتی را تنش های حرارتی می نمامند[85].

• مقدمه ای بر علم لیزر

با اختراع لیزر در نیمه دوم قرن بیستم دریچه جدیدی به روی دانشمندان فیزیک اتمی ومولکولی باز شد. بعلاوه این فناوری و کاربردهای ان مورد توجه بسیاری از مهندسین در دنیا قرار گرفته است. تئوری های لازم جهت در ک مفاهیم های فیزیک لیزر قبل از اختراع لیزر درسال 1960 ارائه گردیده بود از ان زمان لیزر با سرعت به طور وسیعی در زمینه کاربرد های جالب فیزیک کوانتومی تا به عنوان یک ابزار مفید مهندسی مورد استفاده قرار گرفته است[59, 60].
پژوهش های کاربردی بسیار جدیدی در زمینه های بر هم کنش لیزر با پلاسما طراحی لیزر های با پالسهای بسیار کوتاه و توان های بسیار زیاد و ساخت لیزرهای با طول موج کوتاه به خصوص در دو دهه گذشته توسط فیزیکدانان و محققین سراسر دنیا صورت گرفته است در این پژوهش ها تلاش های زیادی به منظور کوچک نمودن حجم سیستم های لیزری مورد نیاز جهت تولید پلاسما و تابش های X-Ray به عمل امده است بیشتر این سیستم های جدید در حال حاضر در ازمایشگاه های ملی کشور ها مورد استفاده قرار می گیرند که اینده روشنی را نوید می دهند. در این فصل همانگونه که مشاهده خواهید کرد در ابتدا به اصول مبانی و طرز کار لیزر پرداخته شده است. در ادامه انواع لیزر مورد بررسی قرار گرفته است و در پایان کاربرد لیزر در صنایع مختلف شرح داده شده است[57, 62, 84].

• ماهیت نور

واژه لیزر به معنای تقویت نور به وسیله گسیل القایی تابش می باشد. بنابراین پی بردن به چگونگی عمل لیزر ویژگی های تابش لیزرها و کاربردهایش منوط به اگاهی بیشتر از نظریه های حاضر در مورد ماهیت نور است [68, 74, 83]. انیشتین در سال 1905 به سادگی اثر فوتوالکتریک را توضیح دادبدین ترتیب که نور برخورد کننده به سطح فلز را متشکل از بسته های کوچک انرژی با ذراتی به نام فوتون نامید. او گفت انرژی هر متناسب است با فرکانس آن یعنی E = H.N که H ثابت پلانک و N فرکانس نور است. فوتون برخورد کننده می تواند انرژی خود را به یک الکترون بدهد و به طوری که بر نیروی نگهدارنده ان در سطح فلز غلبه کرده و ان را از فلز جدا سازد[80].

• گسیل خود به خودی گسیل القایی و جذب

در لیزر از سه پدیده اساسی که نتیجه بر هم کنش موج الکترومغناطیس ( EM ) با ماده اند استفاده می شود یعنی فرایند های گسیل خود به خود گسیل القایی و جذب[79, 81].

• گسیل خود به خود

در یک اتم مفروض دو تراز 1و2 با انرژی های E1 و E2 را در نظر گرفته می شود (  E2 < E1) در بحث فعلی این این دو تراز ممکن است دو تراز منتخب از ترازهای بیشمار ان اتم باشد اکنون فرض می کنیم که اتمی (یا مولکولی) از ماده ابتدا در تراز 2 باشد از انجا که E2 < E1 اتم به فرو افتادن به تراز 1 گرایش پیدا می کند. بنابراین اختلاف انرژی  E2 = E1باید ازاد شود وقتی این اختلاف انرژی به صورت موج الکترومغناطیسی گسیل شود به ان گسیل خود به خود یا تابشی می گویند[62, 69, 78] .

انرژی داخلیE:
فرکانس (بسامد) موج: N
بنابراین گسیل خود به خود با گسیل فوتونی به انرژی  وقتی که اتم از تراز 2 به تراز 1 فرو می افتد مسخص می شود.

• گسیل القایی

اکنون فرض می کنیم که اتم در ابتدا در تراز دو قرار گرفته باشد و موجی الکترومغناطیسی با فرکانس N که از رابطه (5-2) به دست می اید (یعنی فرکانس موج فرودی برابر با فرکانس گسیل خود به خود است). نظر به اینکه این موج دارای همان فرکانس اتمی است احتمال معینی وجود دارد که این موج اتم را به گذار  وا دارد. در این مورد اختلاف انرژی  ازاد شده به صور موج الکترومغناطیسی به موج فرودی افزوده می شود این پدیده گسیل القایی است. در مورد گسیل القایی چون این فرایند با اعمال موج الکترومغناطیسی فرودی صورت می گیرد گسیل هر اتم به صورت هم فاز به موج فرودی افزوده می شود. علاوه بر این موج فرودی هم موج گسیل شده را تعیین می کند[61, 64, 67].
لیزرهای حرارتی متعددی در صنعت حفاری معادن و مخازن نفتی مورد استفاده قرار گرفته اند. این لیزرها دارای ویژگی توان اعمالی بسیار بالا به نمونه های مواد روبروی خویش دارند. تمامی لیزرهای پرتوان استفاده شده تا کنون در عرصه حفاری مخازن نفت و گاز به شرح ذیل می باشند[63].

• جذب

اکنون فرض می کنیم که اتم در ابتدا در تراز 1 قرار گرفته باشد اگر این تراز تراز پایه باشد اتم در این تراز باقی خواهد ماند مگر انکه نیرویی خارجی به ان اعمال شود اکنون فرض می کنیم که موجی الکترومغناطیسی با فرکانسN  که باز هم از رابطه (1.1) به دست می اید به ماده برخورد کند در این صورت احتمال معینی وجود خواهد داشت که اتم به تراز 2 برود. اختلاف انرژی مورد احتیاج اتم برای این گذار از انرژی موج الکترومغناطیسی فرودی تامیین می شود. [65]

• انواع لیزرهای پرکاربرد حرارتی در صنعت حفاری

لیزر هیدروژنی
لیزر هیدروژن فلوراید ویا لیزر دوتریم فلوراید  که عملکرد آنها در طول موج بین l=2/6-  mM 4/2 می باشد. این لیزر اولین لیزر در کلاس مگاوات بود و لیزری با موج پیوسته  کهدر خارج از شوری ساخته شده بود. از این لیزر برای تاسیسات  و کارهای نظامی استفاده می شود که ازآن در حفاری مورد استفاده قرار می گرفت که در این عملیاتپرتو های  تابنده شده نشان داد که سرعت حفاری یا سرعت نفوذ لیزر در سنگ بیشتر از 100برابر سرعت حفاری با روش های معمولی  حفاری می باشد[71] .
شکل 1. 2 . لیزر هیدروژن فلوراید[71]
  لیزر اکسیژنی

1- تاریخچة دینی ایران پیش از اسلام 7

2- تاریخچة دینی ایران در سده­های اول تاریخ اسلام 16

فصل اول: سیاه­جامگان. 20

1-  معرفی سیاه­جامگان. 21

1-1- ابومسلم خراسانی، رهبر سیاه­جامگان. 22

1-2- وجه تسمیة سیاه­جامگان. 26

1-3- بررسی تاریخی سیاه­جامگان. 27

1-4- هدف سیاه­جامگان. 34

2- معرفی جنبش­های به­آفرید، سنباد، استادسیس و اسحاق ترك.. 35

2-1- جنبش به­آفرید. 36

2-1-1- نماز. 40

2-1-2- شراب.. 42

2-1-3- حذف باژ پیش از غذا 43

2-1-4- آبادانی و تعمیر راه­ها و پل­ها 44

2-1-5- نكشتن حیوانات.. 45

2-1-6- ادعای عروج.. 46

2-2- جنبش سُنباد. 47

2-3- جنبش اسحاق ترک.. 53

2-4- جنبش استادسیس… 55

3- بررسی عقیدتی سیاه­جامگان. 58

4- انعكاس باورهای ایران باستان در عقاید و افکار سیاه­جامگان. 68

4-1- ازدواج با محارم. 69

4-2- خرفسترغن.. 71

4-3- اشتراك در ناموس….72

فصل دوم: راوندیه. 76

1- معرفی راوندیه 77

1-1- وجه تسمیة راوندیه. 79

1-2- بررسی تاریخی راوندیه. 79

1-3- هدف راوندیه. 82

2- بررسی عقیدتی راوندیه 82

3- انعکاس باورهای ایران باستان در عقاید و افكار راوندیه 84

3-1- الوهیت… 84

3-2- ازدواج با محارم. 89

3-3- مهمان­نوازی.. 89

فصل سوم: سفیدجامگان. 91

1- معرفی سفیدجامگان. 92

1-1- مقنع، رهبر سفیدجامگان. 93

1-2- وجه تسمیة سفیدجامگان. 94

1-3- بررسی تاریخی سفیدجامگان. 95

1-4- هدف سفیدجامگان. 102

2- بررسی عقیدتی سفیدجامگان. 103

3- انعکاس باورهای ایران باستان در اندیشه­ های سفیدجامگان و بنیانگذار آن. 105

3-1- درخشش صورت مقنّع. 105

3-2- نحوۀ دیدار با مقنع. 109

3-3- زندگی مقنع به همراه همسران. 110

3-4- یاری­دهنده در جنگ و شکست­ناپذیر. 111

3-5- رازدانی و غیبگویی.. 112

3-6- نقاب.. 114

3-7- ضیافت آیینی و عروج به آسمان. 117

3-8- شباهت بین مهرابه و بارگاه مقنع. 118

3-9- اشتراك در مال و ناموس… 120

فصل چهارم: خرمدینان. 122

1-  معرفی خرمدینان. 123

1-1- بابك خرمدین، رهبر خرمدینان. 123

1-2- وجه تسمیة خرمدینان. 125

1-3- بررسی تاریخی خرمدینان. 126

1-4- هدف خرمدینان. 133

2 – بررسی عقیدتی خرمدینان…..134
3- انعکاس باورهای ایران باستان در عقاید و افکار خرمدینان. 137

3-1- گاوكشی.. 139

3-2- جنگجویی.. 141

 

3-3- طهارت و پاکی.. 142

3-4- ازدواج با محارم. 146

3-5- اعتقاد به گرزْمان. 147

3-6- نفی تعدد زوجات.. 149

3-7- تحریم طلاق.. 150

3-8- ظهور منجی.. 152

3-9- اعتقاد به دو اصل روشنی و تاریكی.. 152

3-10- آزار نرساندن به حیوانات و گیاهان. 155

3-11- اعتقاد به تناسخ ارواح.. 159

3-12- سرنوشت روان پس از مرگ.. 162

3-13- اشتراك در مال و ناموس… 163

3-14- آزار نرساندن به مردم. 165

3-15- محبت و مهمان­نوازی.. 166

3-16- لذت­جویی.. 166

3-17- اعتقاد به وجود همیشگی پیامبران و عدم انقطاع وحی.. 167

نتیجه ­گیری.. 169

فهرست منابع  173

مقدمه
جنبش­های شكل­گرفته در ایران پس از اسلام با انگیزه­ها و اهداف مختلفی پدید آمده­اند. رهبران برخی از این جنبش­ها كه علاقه­ای به دین اسلام نداشتند، درصدد بودند تا ادیان، عقاید و اندیشه­ های كهن ایرانی را دوباره در ایران رواج دهند. در واقع، با غلبة اسلام بر ایران، اگر چه عدة زیادی از ایرانیان دین اسلام را پذیرفتند و از عقاید كهن خود دست كشیدند، اما بودند كسانی كه اعتقادات كهن خود را از دست نداده و منتظر فرصتی برای ترویج مجدد آن­ها بودند. این افراد كه هر كدام عقاید و دعاوی خاص خود را داشتند، برای رسیدن به اهداف خود، بر ضد دستگاه خلافت اسلامی شوریدند و در مدت كمی موفق ­­شدند افراد زیادی را به جنبش خود جذب كنند. آنان پس از جذب گروه زیادی از مردم، اندیشه­ های ایرانی مدّنظر خود را تبلیغ ­نموده و افكار و اذهان مردم را به شدت تحت تأثیر قرار ­دادند. جنبش­های دینی مختلفی كه توسط این افراد پایه­گذاری شد، با وجود پذیرش دسته­ای از اعتقادات اسلامی، محل تجلی و تبلور برخی از عقاید و باورهای ایران باستان بودند.
از میان جنبش­های دینی مختلفی كه در قرون اولیة اسلامی رخ داد، ما در این جستار برآنیم تا جنبش­هایی را بررسی كنیم كه نه تنها اندیشه­ های ایرانی در آن­ها وجود داشته باشد، بلكه خاستگاه آن­ها ایران بوده و در دو قرن اول هجری رخ داده باشند. با این توصیف، فرقی چون میمونیه – از خوارج – و منصوریه – از فرق غلات – كه اعتقاداتی همچون ازدواج با محارم در بین آن­ها به چشم می­خورد،[1] چون خارج از مرزهای ایران شكل گرفتند و خاستگاه اولیة آن­ها در ایران نبوده، مورد بررسی قرار نمی­گیرند و شورش افرادی چون ابوعیسی اصفهانی،[2] شُرَیْک­بن­شیخ مهری[3] و یوسف البرم[4] نیز با اینكه شورش­هایی دینی بوده و در ایران شكل گرفته­اند، اما چون اندیشه­ های ایرانی در عقاید آنان وجود ندارد، بررسی نخواهند شد.[5] از این­رو، در پژوهش حاضر جنبش­های سیاه­جامگان، به­آفرید، سنباد، اسحاق­ترك، استادسیس، راوندیه، سفیدجامگان و خرّمدینان، كه جنبش­هایی التقاطی بودند و تا حدی می­توان گفت بر پایه­ آمیختگی اندیشه­ های ایرانی و اسلامی شکل گرفتند، مورد نظر خواهند بود.

سؤالاتی كه در این پژوهش درصدد پاسخگویی به آن­ها هستیم، عبارتند از: آیا میان جنبش­های دینی شكل­گرفته در دوران اولیة ایران و اندیشه­ های موجود در ایران پیش از اسلام ارتباطی وجود دارد؟ میزان تأثیرپذیری این جنبش­ها از اندیشه­ های ایران پیش از اسلام تا چه حد بوده است؟ کدام یک از ادیان ایرانی بیشترین تأثیر را بر این جنبش­ها گذاشته­اند؟

بر این اساس پایان­نامة حاضر به چهار فصل تقسیم شده است:

در كلیات به ارائه­ گزارشی کلی درباره باورها و عقاید ایران باستان در ادوار مختلف تاریخی و بررسی وضعیت ادیان مختلف در ایران پس از اسلام پرداخته و سپس جنبش­های دینی موردنظر در ایران پس از اسلام معرفی شده ­اند.

در فصل اول به معرفی جنبش­ سیاه­جامگان و جنبش­های به­آفرید، سنباد، اسحاق ترك و استادسیس پرداخته شد و سیر تاریخی و عقیدتی هر یک از آن­ها به تصویر کشیده ­شد. در نهایت اندیشه­ های ایرانی موجود در آن­ها مورد بررسی قرار گرفته است.

محتوای فصل دوم، جنبش راوندیه است که پس از بررسی سیر تاریخی و عقیدتی آن، اندیشه­ های ایرانی موجود در آن معرفی شده است.

در فصل سوم و چهارم به ترتیب جنبش سفیدجامگان و خرمدینان، تاریخ و عقاید آن­ها را مورد كنكاش قرار دادیم و در پایان با معرفی افکار و اندیشه­ های ایرانی مطرح در این جنبش­ها، به بررسی میزان تأثیرپذیری آن­ها از اندیشه­ های ایرانی پرداخته­ایم.

بخش آخر این پایان نامه نیز مشتمل بر نتیجه و کتابنامه­ است که دربردارندة منابع مورد استفاده در این تحقیق است.

در مورد تاریخ جنبش­های مذکور پژوهش­های مختلفی صورت گرفته است. بهترین این پژوهش­ها را صدّیقی در كتاب جنبش­های دینی ایرانی در قرن­های دوم و سوم هجری به انجام رسانده است. وی در این كتاب ضمن بررسی تاریخ هر كدام از این جنبش­ها، به عقاید دینی آن­ها نیز اشاره می­نماید. در كنار این اثر كه جامع­ترین اثر در این زمینه محسوب می­ شود، محققان دیگری چون مهرداد بهار در ادیان آسیایی؛ ادوارد براون در تاریخ ادبی ایران؛ زرین­كوب در سه اثر خود به نام­های دو قرن سكوت، روزگاران ایران و تاریخ ایران بعد از اسلام؛ ذبیح­الله صفا در تاریخ ادبیات ایران؛ سعید نفیسی در بابك خرّمدین؛ غلامحسین یوسفی در ابومسلم سردار خراسان؛ رضا رضازادة لنگرودی در جنبش­های اجتماعی در ایران پس از اسلام؛ احسان یارشاطر در مقاله­ای به نام دین مزدكی و… بدین موضوع پرداخته­اند.

ویژگی مشترك اغلب این آثار تكیة آن­ها بر جنبة تاریخی این جنبش­هاست و آثاری كه عقاید آن­ها را مورد توجه قرار داده­اند، به شرحی كلی در مورد عقاید ایشان اكتفا كرده­اند. برای نمونه، مهرداد بهار عقاید موجود در بین خرمدینان را برمی­شمارد و آن­ها را مزدكی می­داند. صدّیقی نیز به وجود اندیشه­ های مزدكی به ویژه در بین خرمدینان اشاره می­كند، اما اغلب اندیشه­ های رایج در بین این جنبش­ها را متأثر از محیط اجتماعی و برگرفته از اندیشه­ های غلات می­داند. ادوارد براون[6] نیز وجود اندیشه­ های غیر اسلامی و برگرفته از غلات را در بین ایشان تأیید می­كند.

از بین آثاری كه به عقاید این جنبش­ها پرداخته­اند حسن ابراهیم حسن، فاروق عمر و براون به نقل از دوزی،[7] عقیدة راوندیان به الوهیت خلفا را متأثر از اندیشه­ های ایرانی می­دانند و ویدن گرن[8] به تأثیر اندیشه­ های ایرانی و هندوایرانی در برخی از اعمال مقنع اشاره می­كند. ریچارد فرای[9] نیز در كتاب عصر زرین فرهنگ ایران به وجود عقاید كهن ایرانی در بین سفیدجامگان  اذعان كرده، اما این اندیشه­ها را نام نبرده است. وی همچنین در كنار ایران­شناسانی چون اشپولر[10] و دوشن گیمن[11] برخی از اعتقادات خرمدینان را زردشتی می­داند.

1. مقدمه. 2

2. بیان مسئله:. 4

3. پیشینه تحقیق:. 5

3-1. امر ارشادی و مولوی در میان اهل تشیع:. 5

3-2. امر ارشادی و مولوی در میان اهل تسنن:. 6

4. ضرورت انجام تحقیق:. 8

5. سؤال های تحقیق. 8

6. فرضیه‌های تحقیق. 8

7. روش تحقیق. 8

8. اصطلاح شناسی: (تعاریف واژه های کلیدی تحقیق). 9

8-1.امر مولوی. 9

8-2. قاعده آمره. 10

فصل دوم:. 11

چرایی بررسی تطبیقی اوامر مولویه و قواعد آمره. 11

2. پیشینه تاریخی خطاب قانونی. 12

3. روش تشریع احکام و تحول روابط. 13

4. تقسیم‌بندی قضایا. 14

5. نظریه خطاب قانونی و انحلال قانونی. 15

5-1. مقدمات خطابات قانونی. 19

5-2. بحث از صحت یا عدم صحت امر با علم به انتفای شرط   21

5-3. اشکالات نظریه خطابات شخصی. 23

5-4. وجه تفسیر انحلال یا عدم انحلال. 23

6. قواعد حقوقی. 24

6-1. اوصاف قواعد حقوقی. 24

1. ماده امر. 27

1-1. معنای لغوی امر (ماده امر). 27

1-2. معنای اصطلاحی ماده امر. 27

2. صیغه امر. 29

2-1. ظهور صیغه امر. 29

2-2. منشأ و علت ظهور وجوب امر. 29

3. شرع. 30

3-1. حکم شرعی. 31

3-1-1. انواع حکم در اصطلاح علم حقوق. 31

3-1-1-1.حکم قضایی. 31

3-1-1-2. حکم قانونی. 31

3-1-2. انواع حکم شرعی. 32

3-1-2-1. حکم تکلیفی. 32

3-1-2-2. حکم وضعی. 33

3-2. بیان ویژگی‌های حکم شرعی:. 34

3-2-3. ظاهر و باطن رفتار انسان را کنترل و تنظیم می‌کند:   35

3-2-4. خطابی است که متوجه اشخاص جامعه می‌شود:. 36

3-2-6. با وجود جزای دنیوی و اخروی برای آن، الزام‌آور است:   37

3-3. مراحل حکم شرعی. 37

3-3-1. مرحله اقتضا یا مرحله نفس الامر:. 37

3-3-2. مرحله جعل و انشاء یا مرحله اثبات:. 37

3-3-3. مرحله فعلیت یا امتثال:.. 37

3-3-4. مرحله تنجز:. 37

4. امر ارشادی و مولوی:. 38

4-1. ملاک تشخیص امر ارشادی و مولوی:. 40

4-2. آیا اوامر مولوی مختص واجبات است یا مستحبات هم دارای امر مولوی هستند؟. 42

4-3. امر ارشادی جنبه انشاء دارد یا اِخبار؟. 43

4-4. آیا تعبیر به واجب ارشادی صحیح است؟. 44

4-5. آیا عقل می‌تواند امر مولوی داشته باشد؟. 45

4-6. آیا ممکن است ارشادیت و مولویت در یک امر جمع شود؟   51

4-7. آیا صدور امر ارشادی محض از خداوند ممکن است؟   52

5- تغییرپذیری احکام الهی. 53

5-1. گونه‌های تغییر احکام شرعی:. 53

5-1-1. تغییر در موضوع:  .. 54

5-1-2. تغییر در مناط:.. 54

5-1-3. تغییر در شیوه و زمینه‌های اجرای حکم:. 55

 

5-2. بررسی رابطه تغییرپذیری احکام قرآن. 55

5-3. نسخ و تغییرپذیری احکام. 56

5-3-1. نسخ و احکام متناسب با مقتضیات. 56

5-3-2. نسخ و تشریع گام به گام احکام. 57

5-3-3. معنای لغوی  نسخ. 57

5-3-4. نسخ در اصطلاح. 59

5-4. احکام اولیه و ثانویه. 60

6. ضمانت اجرای اوامر مولوی. 62

6-1. از حیث نوع جزا. 62

6-1-1. به صورت ثواب یا پاداش، در صورت تن دادن به احکام شرعی.   63

6-1-2. به صورت مجازات یا ضمان به هنگام تخلف از آن‌ ها.   63

6-2. از حیث طبیعت جزا. 63

6-3. انواع جزاهای شرعی و دنیوی. 63

فصل چهارم: قواعد آمره. 65

1. قواعد حقوقی. 66

2. منشأ و مبنای قواعد حقوقی. 67

3. هدف قواعد حقوق. 68

4. اوصاف قاعده حقوقی. 69

5. تعریف قاعده حقوقی. 69

5-1. الزامی بودن حقوق. 69

5-2. حقوق و ضمانت اجرا:. 71

5-3. کلی بودن حقوق. 71

5-4. حقوق نظام اجتماعی است. 73

6. درجه‌های اجبار ناشی از قانون. 73

7. تمیز قوانین امری و تکمیلی؛ مفهوم نظم عمومی. 74

7-1. اماره‌های امری بودن قانون. 75

7-1-1. لحن قانونگذار. 75

7-1-2. وضع احکام استثنایی. 76

7-1-3. جنبه آمرانه داشتن قوانین. 76

7-1-4. جملات خبریه. 76

7-2. ضابطه برای تشخیص قوانین امری و تکمیلی. 76

7-3. بررسی مسئله امری و تکمیلی بودن قوانین در حقوق   77

7-4. بررسی مسئله امری و تکمیلی بودن قوانین در فقه   77

8. قلمرو موضوعی قواعد آمره. 78

9. ضمانت اجرای قواعد آمره. 80

9-1.کیفر متجاوزان. 82

9-2. اجرای مستقیم قاعده. 82

9-3. بطلان و عدم نفوذ و فسخ اعمال حقوقی. 83

9-3-1. بطلان. 83

9-3-2. عدم نفوذ. 83

9-3-3. قابلیت فسخ. 83

9-4. مسئولیت مدنی. 84

9-5. تحت فشار قرار دادن مدیون. 84

9-5-1. تهدید به توقیف مدیون. 84

9-5-2. اجبار. 85

10. تغییرپذیری قواعد آمره. 85

10-1. اصلاح و تغییر قاعده آمره. 85

10-2. نیروهای نگهبان و تغییردهندة حقوق. 86

10-3. پیشرفت‌های علمی و قواعد حقوق. 87

10-4. نسخ در قانون. 90

10-4-1. مقام صالح در نسخ. 91

10-4-2. اقسام نسخ. 92

10-4-2-1.نسخ صریح. 92

10-4-2-2. نسخ ضمنی. 93

10-5. قوانین موقت. 94

10-6. قانون متروک. 94

11. مراحل وضع قواعد آمره. 96

11-1. تصویب قانون. 96

11-2. امضای قانون. 96

11-3. انتشار قانون. 97

12. مصادیقی از قوانین آمره. 98

12-1. اهلیت و حجر. 98

12-2. ارث. 99

12-3. نکاح. 101

13. عناصر تشکیل‌دهنده قاعده آمره. 103

14. نظم عمومی. 105

14-1. خاستگاه نظم عمومی. 106

14-2. نظم عمومی در نظام‌های حقوقی ملی. 108

14-3. مفهوم نظم عمومی. 108

14-4. ضمانت اجرای نظم عمومی. 110

14-5. نسبی بودن نظم عمومی. 111

14-6. کارکرد نظم عمومی در حقوق موضوعه داخلی. 112

15. اخلاق حسنه. 113

15-1. ماهیت حقوقی اخلاق حسنه. 114

15-2. بررسی اخلاق حسنه در حقوق داخلی. 115

16. ارزش و هنجار. 118

16-1. مفهوم ارزش. 120

16-2. مفهوم هنجار. 120

16-3. مسئله تضاد هنجارها و تغییرات اجتماعی. 122

16-4. انواع انحراف به اعتبار انواع هنجارها. 122

فصل پنجم: بررسی تطبیقی اوامر مولویه در فقه امامیه و قواعد آمره در حقوق موضوعه. 125

1. تمایزات. 126

2.تشابهات. 134

خاتمه. 138

فهرست منابع. 140

چکیده:

برخی از احکام شرعی به وسیله فعل امر برای مکلفان بیان شده است. بنابراین برای درک بهتر مراد شارع در چنین مواردی باید با مفهوم امر و میزان دلالت آن آشنا بود. امر از لحاظ دلالت بر وجوب و عدم وجوب به دو دسته مولوی و ارشادی تقسیم می‌شود. امر مولوی عبارت است از طلب کردن چیزی، حقیقتاً به خاطر مصلحتی که غالباً در آن چیز وجود دارد. به طوری که امتثال و موافقت‌کردن با آن امر، پاداش و در مخالفت کردن با آن کیفر مترتب می‌شود.

از جهت حقوقی نیز مبحث اوامر می‌تواند در موارد متعدد کارایی داشته باشد. مسائل مطرح‌شده در اوامر شرعی می‌تواند در مورد اوامر قانونی و دستورهایی که قانون‌گذار در متون قانونی به عنوان وظایف اشخاص و حقوقی بیان داشته است نیز مطرح گردد.قوانین حقوقی نیز از جهت الزام و عدم الزام به دو دسته آمره و تکمیلی تقسیم می‌شود. قاعده آمره: گاهی جهات و مبانی قانون به اندازه‌ای در نظر قانون‌گذار مهم است که به اشخاص اجازه نمی‌دهد برخلاف آن باهم تراضی کنند.

با توجه به اینکه هم قواعد آمره و هم اوامر مولوی عام و مجرد هستند یعنی بر هر کس که در آن لحظه واجد شرایط معین شده در شرع باشد قابل تطبیق هستند، و نحوه ی خطاب قانون گذار به مثابه خطاب شارع است نگارنده بر آن شد تا به بررسی تطبیقی بین این دو بپردازد. و در پایان به این نتایج رسیده است که می توان به بعضی از آن ها اشاره کرد: تمامی اوامر مولوی ریشه شرعی دارند. قواعد آمره نیز به دو دسته تقسیم می شوند: آن دسته از قواعد آمره که از احکام شرعی گرفته شده اند ریشه شرعی دارند، ولی آن دسته از قواعد آمره که از احکام شرعی گرفته نشده اند ریشه شرعی ندارند. هر دو متوجه اشخاص جامعه می شوند. الزام آور هستند. دارای ضمانت اجرا هستند. اوامر مولوی تمامی جواب زندگی انسان را تنظیم می کنند. ولی هدف قواعد حقوقی تنظیم روابط اجتماعی است و فقط به جنبه ظاهری می پردازند.

1. مقدمه
بسیاری از احکام شرعی به وسیله فعل امر برای مکلفان بیان شده است. برای درک بهتر مراد شارع در چنین مواردی باید با مفهوم امر و میزان دلالت آن آشنا بود.

از جهت حقوقی نیز مبحث اوامر نیز می تواند در موارد متعدد کارایی داشته باشد. مسائل مطرح شده در اوامر شرعی می تواند در مورد اوامر قانونی و دستورهایی که قانون گذار در متون قانونی به عنوان وظایف اشخاص و حقوقی بیان داشته است نیز مطرح گردد.

خلقت و فطرت انسان، به نحوی است که ادامة زندگی او به صورت انفرادی برای وی، غیرممکن و ناگزیر از زندگی در اجتماع هست؛ زیرا انسان از لحاظ قوای جسمانی از بسیاری از موجودات زنده، ضعیف‌تر و درمانده‌تر است.

در برابر این همه ناتوانی جسمی، آدمی از موهبت عقل برخوردار بوده و از بدو آفرینش در اجتماعات که در آغاز به صورت خانواده بوده و با افزایش جمعیت به شکل قبیله‌ها و ملت‌ها در آمده است.

قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید:

«یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى‏ وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیر»[1]؛

«اى مردم، ما شما را از مرد و زنى آفریدیم و شما را ملّت ملّت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یكدیگر شناسایى متقابل حاصل كنید. در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست. بى‏تردید، خداوند داناى آگاه است‏».

در واقع انسان دریافته است که برای رفع نیازهای خود، مجبور به برقراری روابط خانوادگی، هم جواری، همکاری، دادوستد و معاملات و… هست. به علاوه انسان به کمک نیروی عقل خود، به تدریج با بهره گرفتن از علوم و فنون جدید، توانسته است موجبات ارتباط صوتی و تصویری و نقل و انتقال خود را در زمان‌های کوتاهی فراهم سازد. جای پای حضور انسان در کرة ماه بوده و اکنون آماده پرواز و تسخیر ستارگان دیگر است.

ولی با همه پیشرفت‌هایی که انسان داشته، برقراری روابط فردی و اجتماعی و بین‌المللی او، همیشه بر اساس منطق، درستی، سازش، احسان، انصاف و عدالت و پاک‌دامنی نبوده و نیست؛ زیرا زورگویی، منفعت‌طلبی، خودخواهی، جاه‌طلبی، حرص و آز و ترجیح منافع شخصی و فردی بر منافع غیر، بزه‌کاری، فساد، بخل و حسد نیز از غرایز بشری است؛ در نتیجه این غرایز اختلافات و تعدیات افراد نسبت به یکدیگر ظاهر ساخته و ادامه زندگی اجتماعی را غیرممکن می‌سازد.

فهرست مطالب:
فصل اول: کلیات.. 1
مقدمه. 2
1-1-تعریف آلودگی.. 3
1-1-1-تاریخچه آلودگی و وضع قوانین محیط زیستی.. 3
1-1-2-تعریف آلودگی هیدروکربنی.. 4
1-1-2-1-میزان آلودگی هیدروکربنی در ایران و جهان 4
1-2-تأثیر آلودگی هیدروکربنی بر محیط‌زیست.. 6
1-3- چگونگی ایجاد آلودگی هیدروکربنی.. 6
1-4-چگونگی کشف آلودگی هیدروکربنی.. 6
1-4-1- روش8260. 7
1-4-2-روش 8270. 7
1-4-3-روش 1/418. 8
1-5-چگونگی گسترش آلودگی هیدروکربنی.. 8
1-5-1-چگونگی گسترش آلودگی در خاک… 8
1-5-1-1-تأثیر نوع سیال، نوع خاک و زمان‌بر میزان نفوذ ناپل در محیط نیمه اشباع: 9
1-5-1-2-تأثیر نوع سیال، نوع خاک و مقدار تزریق بر میزان نفوذ ناپل در محیط نیمه اشباع: 10
1-5-1-3-بررسی میزان آلودگی منتقل‌شده به‌وسیله ناپل، آب‌ و هوا در ضمن آنالیزهای انتقال: 11
1-5-2-چگونگی گسترش آلودگی  در آب زیرزمینی: 13
1-5-3-چگونگی گسترش آلودگی در هوا 14
1-6- بر تحقیقات گذشته. 16
1-7-اهداف پروژه 18
فصل دوم: مشخصات منطقه موردمطالعه. 19
2-1-مشخصات عمومی و جغرافیایی.. 20
2-2-زمین‌شناسی: 21
2-2-1-ریخت‌شناسی.. 23
2-2-2-زمین‌ساخت.. 23
2-3- رودخانه‌های منطقه شهرری.. 26
2-4-وضعیت قنات‌های منطقه و آب زیرزمینی.. 28
2-5-وضعیت مخازن پالایشگاه: 31
فصل سوم: مواد و روش تحقیق. 32
مقدمه: 33
3-1-وسایل مورداستفاده در نمونه‌گیری.. 33
3-2-نرم‌افزارهای مورداستفاده 35
3-2-1-سامانه اطلاعات جغرافیایی.. 35
3-2-2-نرم‌افزار DATAMINE.. 35
3-2-3-نرم‌افزار AERMOD.. 35
3-2-4- نرم‌افزار AUTO CAD.. 35
3-2-5- نرم‌افزار TANK.. 35
3-3-تئوری‌های مورداستفاده 36
3-3-1-کریجینگ… 36
3-3-2-معکوس فاصله وزن‌دار. 37
3-3-3-AERMOD.. 38
فصل چهارم:ارزیابی و تحلیل نتایج.. 39
مقدمه. 40
4-1-نمونه گیری و بررسی وضعیت توزیع آلودگی چاه های استحصال. 40
4-2-نمونه گیری ،گاز سنجی و توزیع آن در فضای پالایشگاه 47
4-3-میزان آلودگی هوای پالایشگاه و توزیع آن. 48
4-4-میزان نشت مخازن بر اساس شرایط کمی و کیفی.. 51
فصل پنجم: نتایج و پیشنهادات.. 61
مقدمه. 63
5-1-نتیجه گیری.. 64
5-2-پیشنهادات.. 65
منابع: 66
پیوست.. 68
پیوست الف)لاگ سنگ شناسی و کر گیری های انجام شده: 69
پیوست ب)مشخصات فنی وسایل مورد استفاده: 82
پیوست پ)برداشت های آب: 86
پیوست ت)نمونه گیری هوای منطقه هوا: 90
پیوست ث)داده های هوا شناسی: 93
پیوست ج)مطالعات خواص مواد نفتی ورودی به نرم افزار تانک: 96
پیوست چ)برداشت های عمق کار کرد مخازن: 97
پیوست ح)مشخصات فنی مخازن: 99
پیوست خ)نمونه بردای از میزان گاز در خاک… 102
مقدمه
با توجه به ذات آلوده‌کننده صنعت ،نیاز به شناخت منابع آلودگی،کنترل آن،نحوه توزیع و حرکت آلودگی از مهم‌ترین بحث‌ها در محیط‌زیست می‌باشد.فهم درست از این رویه می‌تواند به برنامه‌ریزی برای کاهش آلودگی در جهت بهبود شرایط زیست‌محیطی و سلامت جامعه کمک کند.
صنعت پالایش نفت ازجمله صنایع آلوده کننده می‌باشد که با توجه به مصرف روزافزون مشتقات نفتی ، گسترش این صنعت و سودآوری زیاد معمولاً محیط‌زیست پیرامون این صنایع از اهمیت کمتری نسبت به گسترش این صنعت در مجامع جهان‌سومی دارا می‌باشد.با انجام پروژه‌های سودآور زیست‌محیطی و احیای نقش محیط‌زیست در سلامت و بیان توضیح صنعت محیط‌زیست می‌تواند مشکلات زیادی را از مجامع رو به رشد صنعتی حل‌وفصل کرد.
روش‌های نوین کاهش آلودگی و بهینه‌سازی صنعتی در جهت کاهش آلودگی و افزایش بهره‌وری همچون گیاه‌پالایی و  نانو می‌تواند، تا حدی از آلودگی‌ها را کاهش داده و البته از تخریب محیط‌زیست نسبت به روش‌های مخرب فیزیکی تأثیر بهتری داشته باشد.
به دست آوردن توزیع مکانی آلودگی می‌تواند کمک بسیار شایانی را درزمینه مدیریت آلودگی و کشف مکانی منابع آلودگی انجام دهد، که امروزه با بهره گرفتن از روش‌های مختلف آماری با کاهش میزان نمونه‌گیری‌های موردنیاز تا هدی در بهینه‌سازی کمک کنند. هدف اصلی این‌گونه مطالعات بیشتر در زمینه رفتارشناسی مکانی آلودگی خلاصه می‌شود ، که به‌تبع آن قدم اول در مدیریت منابع آلوده‌کننده برداشته می‌شود.
1-1-تعریف آلودگی

 

آلودگی معرفی آلاینده‌ها در محیط‌زیست است که باعث تغییرات نامطلوب است. آلودگی می‌تواند به صورت افزایش بیش از اندازه مواد شیمیایی و انرژی، مانند سروصدا، گرما یا نور با توجه به این موضوع که میزان آن از حد استاندارد عبور کند، آلودگی نامیده می‌شود. اجزای آلودگی، می‌توانند به‌صورت  نشت طبیعی یا مصنوعی مواد خارجی، انرژی‌ها یا آلاینده‌ها ایجاد شوند. آلودگی اغلب به‌صورت نقطه‌ای و حجمی تعریف می‌شود [1].
1-1-1-تاریخچه آلودگی و وضع قوانین محیط زیستی
آلودگی در سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۰ در آمریکا موردتوجه قانون‌گذاران قرار گرفت و در آن زمان بود که کنگره آمریکا قانون کنترل سروصدا، قانون هوای پاک، قانون آب پاک و سیاست ملی‌ محیط‌زیست را به تصویب رساند [2].
موضوع آلودگی از جنگ جهانی‌ دوم به بعد بسیار موردتوجه قرار گرفت که به دلیل مشکلات رادیواکتیو ایجادشده پس از جنگ و آزمایش‌های هسته‌ای اذهان عمومی را بسیار درگیر کرد. پس‌ازآن مه‌ دود بزرگ لندن در سال ۱۹۵۲ بود که باعث شد تا دست‌کم ۴۰۰۰ نفر کشته شوند. این دلیل موجب شد تا قانون هوای پاک در سال ۱۹۵۶ وضع شود [3].
یکی‌ از بزرگ‌ترین مسائلی‌ که امروزه در محیط‌زیست باید به آن توجه شود، گرم شدن کره زمین است. دی‌اکسید کربن، درحالی‌که برای فتوسنتز حیاتی است، تجمع این گاز نیز در جو باعث گرم شدن کره زمین، اسیدی شدن اقیانوس‌ها و اثارت بسیار مخرّبی در اکوسیستم دریایی می‌شود. (شکل 1) وضعیت دی‌اکسید کربن را تا سال 2025 پیش‌بینی می‌کند [4].
شکل 1-1. نمودار پیش‌بینی کربن دی‌اکسید 1990 تا 2025 [5].
1-1-2-تعریف آلودگی هیدروکربنی
آلودگی نفتی زمانی اتفاق می‌افتد که هر نوع مواد آلی برگرفته از نفت و مشتقات آن به محیط‌های طبیعی راه پیدا کند. بیشترین آلودگی‌های نفتی، به خاطر فرایند نشت طبیعی از مخازن نفتی و یا مخازن ذخیره‌سازی و… اتفاق می‌افتد که سهم آن 46% از کل آلودگی‌ها می‌باشد،37% از آن نفتی است که به اقیانوس‌ها نشت پیدا می‌کند،12% از آلودگی‌های نفتی به علت حوادث و سوانح ایجاد می‌شود، حدود 3% از آن در زمان انجام عملیات حفاری ایجاد می‌شود و 2% از آلودگی‌های نفتی برای سایر اتفاقات پیش‌بینی‌نشده است [6].
1-1-2-1-میزان آلودگی هیدروکربنی در ایران و جهان [7]
آژانس اطلاعات انرژی آمریکا فهرست 10 کشور تولیدکننده نخست گازهای گلخانه‌ای با منشأ گاز دی‌اکسید کربن را منتشر ساخت که ایران در انتهای این فهرست قرار دارد. پایگاه خبری این سازمان شیوه محاسبه وضعیت این کشورها را این‌گونه بیان کرده است، که این سازمان با بررسی میزان گاز دی‌اکسید کربن تولیدشده توسط تمام انواع صنایع و میزان سوخت فسیلی مصرف‌شده در کشورهای جهان، فهرستی از آلوده‌کننده‌ترین کشورهای جهان تهیه‌کرده است که چین رتبه نخست و ایران رتبه دهم این فهرست را به خود اختصاص داده است. اکثر کشورهایی که در صدر فهرست قرار دارند، کشورهایی با صنایع عظیم، ظرفیت تولید و جمعیت بالا هستند و به‌منظور حفظ محیط‌زیست و اجتناب از آثار مخرب آلودگی، لازم است این کشورها راهکارهای مناسبی را برای کاهش مصرف انرژی، منابع جایگزین تأمین انرژی، بهبود شبکه حمل‌ونقل عمومی و تولید گاز دی‌اکسید کربن اتخاذ کنند.
طبق این گزارش آمریکا که همواره نخستین تولیدکننده این‌گونه گازها بود توانسته جایگاه خود را به رتبه دومی تقلیل دهد. بر این اساس فهرست کشورهای تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای به شرح ذیل اعلام‌شده است:
رتبه اول:کشور چین با تولید سالیانه 6018 میلیون تن گازهای گلخانه‌ای در رتبه نخست جای دارد. البته با توجه به میزان تولیدات و فعالیت صنایع مختلف چین، تولید این میزان گازهای آلوده‌کننده چندان عجیب نیست. این کشور با بیش از 1.324.655.000 نفر بزرگ‌ترین کشور جهان ازنظر جمعیتی است و حجم عظیمی از سوخت‌های فسیلی را در شهرها، صنایع غذایی و صنعت حمل‌ونقل مورد مصرف قرار می‌دهد.
رتبه دهم:طبق این گزارش آژانس اطلاعات انرژی آمریکا، ایران سالانه 471 میلیون تن گاز دی‌اکسید کربن تولید می‌کند و در جایگاه آخر این فهرست قرار دارد و از مشکلات متعدد مرتبط با آلودگی هوا و آب رنج می‌برد. به‌گونه‌ای که حیات‌وحش دریای خزر در معرض خطر جدی قرارگرفته است. زباله‌های خانگی، زباله‌های شیمیایی کارخانه‌ها و سایر مواد آلوده‌کننده، اغلب در دریای خزر تخلیه می‌شود.طبق این گزارش، آلوده‌ترین شهر جهان اهواز است. آلودگی این شهر بیش از سه برابر میزان متوسط آلودگی کشور است. اهواز با جمعیتی حدود یک‌میلیون و 300 هزار نفر به دلیل میدان‌های نفتی آن در دنیا شناخته‌شده است. ایران ازنظر میزان ذخایر نفتی در رتبه سوم و ازنظر ذخایر گاز طبیعی در رتبه دوم جهان قرار دارد.
1-2-تأثیر آلودگی هیدروکربنی بر محیط‌زیست
محیط‌زیست و انسان‌ها از راه‌های مستقیم و غیرمستقیم زیادی در معرض آلودگی نفتی هستند. تنها مقدار کمی از ترکیبات هیدروکربنی برای مصرف تولید می‌شوند و بقیه ترکیبات ماهیت سمی دارند. مولکول‌های هیدروکربن‌های نفتی با توجه به توزیع گسترده وزن مولکولی و نقطه‌جوش می‌توانند تأثیرات متفاوتی ازلحاظ سمی بودن داشته باشند. مواد شیمیایی بسیار سمی موجود در نفت خام می‌تواند به هر عضوی از بدن انسان آسیب برساند (مانند سیستم عصبی، گردش خون، سیستم نفتی، کبد، کلیه و…) [8] و این تأثیرات ممکن است بلافاصله بعد از تماس، ماه‌ها و یا سال‌ها طول بکشد تا ایجاد شود [9].
1-3- چگونگی ایجاد آلودگی هیدروکربنی
این ترکیبات می‌توانند به طرق مختلف در طبیعت منتشر شوند، مانند نشت طبیعی نفت خام از زیرزمین به لایه‌های بالاتر، انتشار محصولات و ضایعات پالایشگاهی، ضایعات ذخیره‌سازی نفت، نشت از تانکرها و … است که می‌تواند به‌سرعت از محل نشت مهاجرت کنند و روی کل اکوسیستم‌ها تأثیر بگذارند. روغن خام نیز حاوی ترکیبات آلی است که دارای سولفور و اکسیژن هست و خواص این ترکیبات به دلیل قابلیت حلالیت در آب و سمی بودن آن، نگرانی‌های زیست‌محیطی زیادی را ایجاد می‌کند و غلظت‌های زیاد آن در سایت‌هایی که نشت در آن صورت گرفته در آب‌های زیرزمینی مشاهده‌شده است [10]. منابع آب آشامیدنی آلوده برای حیوانات آبزی، گیاهان و انسان بسیار خطرناک است [11].
1-4-چگونگی کشف آلودگی هیدروکربنی
سازمان محیط‌زیست امریکا 3 روش را برای تجزیه‌وتحلیل آلودگی آب‌وخاک ارائه داده است.
1-4-1- روش[1]8260
روش 8260 می‌تواند برای غلظت‌های گازهای فرار در خاک، هوا و سامانه‌های آبی استفاده شود. به‌طورکلی، گازهای فراری که نقطه‌جوش آن کمتر از 200 درجه سانتی‌گراد باشند را می‌توان از طریق این روش اندازه‌گیری کرد. ترکیبات فرار محلول در آب را در این روش می‌تواند از طریق سیستم بسته تقطیر در خلأ اندازه‌گیری کرد. چنین ترکیباتی شامل وزن‌های مولکولی کم هیدروکربن‌های هالوژنی، آروماتیک‌ها، کتون ها، استات، استرها و سولفیدها می‌باشد. نمونه‌ها از طریق تصفیه یا تزریق مستقیم وارد دستگاه گاز کروماتوگرافی می‌شود؛ که نمونه‌ها از طریق روش انجماد مستقیم یا لوله‌های مویین در دماهای مختلف جدا می‌شوند و سپس از طریق یک طیف‌سنج جرمی اندازه‌گیری می‌شوند. حدود آشکارسازی این روش 0.1 ppb در گازها،0.1  برای محیط‌های آبی و 0.1  برای جامدات هست. نمونه‌ها در شیشه‌های دربسته گرفته می‌شود به صورتی که هیچ فضای خالی در آن وجود نداشته باشد تا موجب جلوگیری از دست رفتن مواد فرار شود. یک یا دو قطره نیتروژن هیدرو کلراید هم به آن اضافه می‌شود تا از رشد باکتری‌ها جلوگیری شود و بتوان ترکیبات را تا دو هفته در یخچال در دمای 4 درجه سانتی‌گراد نگه‌داری کرد. نمونه‌های خاک نیز در درون همین شیشه‌ها نگه‌داری می‌شود و برای حفظ ماهیت خاک به آن متانول اضافه می‌شود [12].