عوامل مؤثر بر سازگاری اجتماعی. 6

عوامل فردی. 6

عوامل خانوادگی. 6

اهمیت و ضرورت پژوهش… 8

هدف کلی پژوهش… 10

اهداف جزئی. 10

فرضیه های پژوهش… 10

تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 12

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

مبانی نظری و تحقیقات پیشین. 21

مبانی نظری. 21

سبک های فرزندپروری. 21

والدین گرم و آزادگذارنده 25

والدین گرم و کنترل کننده 26

والدین سرد و آزاد گذارنده 26

والدین سرد و کنترل کننده 26

سبک مستبدانه و سلطه جو. 27

سبک مقتدرانه 27

سبک سهل گیرانه 28

سبک غفلت گرایانه و بی توجه 29

سازگاری. 29

انواع سازگاری. 30

1- سازگاری اجتماعی. 30

2- سازگاری تحصیلی. 30

3- سازگاری خانوادگی. 31

تعاریف سازگاری اجتماعی. 31

عوامل مؤثر بر سازگاری اجتماعی. 33

1- عوامل فردی. 33

2-  عوامل خانوادگی. 34

3- عوامل اجتماعی. 34

4- عوامل مذهبی و اخلاقی. 35

هیجان. 37

هوش هیجانی. 38

تاریخچه هوش هیجانی. 39

تعاریف هوش هیجانی. 44

مدلهای هوش هیجانی. 47

مدل توانایی. 47

مدل هوش هیجانی دانیل گلمن. 50

مدل شخصیتی بار-آن. 53

الگوی «کوپر و ساواف» از هوش هیجانی. 54

مفهوم سازگاری تحصیلی. 54

دیدگاه های نظری درباره سازگاری. 58

دیدگاه تحلیل روانی. 58

دیدگاه روانشناسی فردی. 59

نظریه رونی- اجتماعی. 59

نظریه زیستی- اجتماعی. 59

نظریه یادگیری. 61

نظریه یادگیری اجتماعی. 61

دیدگاه روانشناسی شناختی. 61

نظریه بافت گرا 62

پیشینه تجربی. 64

جمع بندی فصل. 67

 

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

 

مقدمه 66

طرح پژوهش… 66

جامعه ی آماری. 66

روش نمونه گیری. 66

الف)  نمونه گیری جهت اعتباریابی پرسشنامه ها 67

ب ) نمونه گیری برای آزمودن فرضیه ها 67

ابزارهای پژوهش… 67

پایایی خرده مقیاس پرسشنامه هیجانی. 69

روایی خرده مقیاس پرسشنامه هیجانی. 69

خرده مقیاس ساز گاری تحصیلی. 74

پایایی  خرده مقیاس ساز گاری تحصیلی. 74

روایی خرده مقیاس ساز گاری تحصیلی. 74

خرده مقیاس سازگاری اجتماعی. 78

پایایی خرده مقیاس سازگاری اجتماعی. 78

روایی خرده مقیاس سازگاری اجتماعی. 78

پرسشنامه سبک فرزندپروری. 82

پایایی پرسشنامه سبک های فزرندپروری. 82

روایی پرسشنامه سبک فرزند پروری. 83

روش اجرای پژوهش… 86

روش آماری تجزیه و تحلیل داده ها 87

فصل چهارم: یافته های پژوهش

مقدمه 86

الف) یافته های توصیفی. 86

ب) یافته های مربوط به فرضیه های پژوهش… 88

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری

مقدمه 100

تبیین فرضیه های پژوهش… 100

محدودیت های پژوهش… 110

پیشنهادهای پژوهش… 111

الف) پیشنهادهای نظری. 111

ب) پیشنهادهای کاربردی. 112

خلاصه پژوهش… 113

منابع فارسی. 161

منابع انگلیسی. 166

 

فهرست جداول

شکل 1-2: سبک های فرزندپروری (اقتباس از مک کوبی و مارتین، 1983)………………… 22

جدول 1-3. سؤال های مربوط به هر مقیاس و خرده مقیاسهای آن ……………………………  68

جدول2-3. پایایی خرده مقیاس پرسشنامه سازگاری هیجانی در دو روش آلفای کرونباخ و تنصیف اسپیرمن براون 69

جدول 3-3. شاخص های نیکویی برازش پرسشنامه ی خرده مقیاس سازگاری هیجانی در پژوهش حاضر  72

جدول4-3. پایایی خرده مقیاس پرسشنامه سازگاری تحصیلی در دو روش آلفای کرونباخ و تنصیف اسپیرمن براون          72

جدول 5-3. شاخص های نیکویی برازش پرسشنامه ی ساز گاری تحصیلی در پژوهش حاضر… 75

جدول6-3. پایایی خرده مقیاس پرسشنامه سازگاری تحصیلی در دو روش آلفای کرونباخ و تنصیف اسپیرمن براون          76

جدول 7-3. .شاخص های نیکویی برازش پرسشنامه ی سازگاری اجتماعی در پژوهش حاضر… 78

جدول8-3. پایایی پرسشنامه سبک های فرزندپروری و خرده مقیاس های آن در دو روش آلفای کرونباخ و تنصیف اسپیرمن براون………………………………………………………………………………………………………… 80

جدول 9-3 شاخص های نیکویی برازش پرسشنامه ی سبک فرزند پروری در پژوهش حاضر… 85

جدول 1-4- میانگین، انحراف معیار، کمترین و بیشترین نمره های متغیرها و خرده مقیاس های آن در دانش آموزان         87

جدول2-4- خلاصه نتایج تحلیل واریانس چند متغیری (مانوا) روی نمره های سازگاری هیجانی، اجتماعی و تحصیلی دانش آموزان پسر با سبک های فرزندپروری متفاوت……………………………………………………. 88

جدول 3-4- نتایج تحلیل واریانس یکراهه در متن مانوا روی نمره های سازگاری هیجانی، اجتماعی و تحصیلی دانش آموزان پسر با سبک های فرزندپروری متفاوت……………………………………………………………… 88

جدول 4-4  نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین نمرات سازگاری هیجانی در سبک های سه گانه فرزند پروری     89

جدول 5-4 نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین سازگاری تحصیلی در سبک های سهگانه پرورشی متفاوت          90

جدول 6-4. نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین سازگاری اجتماعی در سبک های سه گانه فرزند پروری متفاوت   90

جدول 7-4-  خلاصه نتایج تحلیل واریانس چند متغیری (مانوا) روی نمره های مؤلفه های سازگاری هیجانی (منع خشونت و تنبیه فیزیکی و رفتار جسورانه) دانش آموزان پسر با سبک های پرورشی متفاوت…………. 91

جدول8-4- نتایج تحلیل واریانس یکراهه در متن مانوا روی نمره های مؤلفه های سازگاری هیجانی (منع خشونت و تنبیه فیزیکی و رفتار جسورانه) دانش آموزان پسر با سبک های فرزند پروری متفاوت…………. 91

جدول 9-4- نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین نمرات منع خشونت و تنبیه فیزیکی در سبک های سه گانه فرزندپروری   92

جدول 10-4 نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین نمرات تحمل نکردن رفتار جسورانه در سبک های سه گانه فرزندپروری  93

جدول 11-4- خلاصه نتایج تحلیل واریانس چند متغیری (مانوا) روی نمره های مؤلفه های سازگاری تحصیلی (همکاری و فعالیت یادگیری، توسعه فعالیت خلاقانه) دانش آموزان پسر با سبک های فرزندپروری متفاوت    93

جدول 12-4 نتایج تحلیل واریانس یک راهه در متن مانوا روی نمره های مؤلفه های سازگاری تحصیلی (همکاری و فعالیت یادگیری، توسعه فعالیت خلاقانه) دانش آموزان پسر با سبک های فرزندپروری متفاوت…….. 94

جدول 13-4- نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین نمرات همکاری و فعالیت یادگیری در سبک های سه گانه فرزندپروری  94

جدول 14-4- نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین نمرات توسعه فعالیت خلاقانه در سبک های سه گانه فرزندپروری        95

جدول 15-4- خلاصه نتایج تحلیل واریانس چند متغیری (مانوا) روی نمره های مؤلفه های سازگاری اجتماعی (جو حمایتی و پاداش دهنده، همکاری و فعالیت یادگیری، فرصت برابر و مشارکت در تصمیم گیری) دانش آموزان پسر با سبک های فرزندپروری متفاوت…………………………………………………………………………………….. 95

جدول 16-4-نتایج آزمون تحلیل واریانس یک راهه بر میانگین نمرات مؤلفه های سازگاری اجتماعی (جو حمایتی و پاداش دهنده، ارتباط خانواده و مدرسه، فرصت برابر و مشارکت در تصمیم گیری) دانش آموزان پسر با سبک های فرزندپروری متفاوت……………………………………………………………………………………………………… 96

جدول 17-4- نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین نمرات ارتباط خانواده و مدرسه در سبک های سه گانه فرزندپروری      97

جدول 18-4- نتایج آزمون تعقیبی شفه بر میانگین نمرات ارتباط خانواده و مدرسه در سبک های فرزندپروری متفاوت      98

 

فهرست جداول

نمودار 2-3. ضرایب استاندارد (بارهای عاملی) مربوط به خرده مقیاس سازگاری هیجانی با بهره گرفتن از روش تحلیل عامل تأییدی………………………………………………………………………………………………………. 71

نمودار 2-3. ضرایب استاندارد (بارهای عاملی) مربوط به خرده مقیاس سازگاری تحصیلی با بهره گرفتن از روش تحلیل عامل تأییدی………………………………………………………………………………………………………. 74

نمودار 3-3 ضرایب استاندارد (بارهای عاملی) مربوط به خرده مقیاس سازگاری اجتماعی با بهره گرفتن از روش تحلیل عامل تأییدی…………………………………………………………………………………………………………………… 77

نمودار 4-3. ضرایب استاندارد (بارهای عاملی) مربوط به مقیاس فرزند پروری با بهره گرفتن از روش تحلیل عامل تأییدی          81

چکیده

هدف از پژوهش حاضر مقایسه دانش آموزان پسر دارای سبک­های فرزندپروری متفاوت (سهل گیر، مقتدر و استبدادی) از لحاظ سازگاری هیجانی، اجتماعی، تحصیلی و مؤلفه­ های آن در دبیرستان­های شهر اهواز بود. نمونه این تحقیق متشکل از 240 دانش آموز پسر بود که با روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. در این پژوهش، آزمودنی ها پرسشنامه سبک­های فزرند پروری و پرسشنامه سازگاری هیجانی، اجتماعی و تحصیلی را تکمیل کردند. جهت تحلیل داده ها از تحلیل واریانس چند متغیری (مانوا) و تحلیل واریانس یک‌راهه (آنوا) برای بررسی تفاوت بین گروه‌ها استفاده گردید. نتایج تحلیل واریانس چند متغیری (MANOVA) نشان داد که بین دانش آموزان با سبک­های فرزندپروری متفاوت از لحاظ سازگاری هیجانی، اجتماعی و تحصیلی تفاوت معنی­داری وجود دارد. به علاوه، نتایج تحلیل واریانس یک راهه نشان داد که بین دانش ­آموزان پسر با سبک­های فرزندپروری مختلف از لحاظ سازگاری هیجانی تفاوت معنی­داری وجود دارد (67/8 =F و 000/0=P). همچنین تحلیل واریانس یک راهه نشان داد که بین دانش آموزان پسر با سبک­های فرزندپروری مختلف از لحاظ سازگاری اجتماعی تفاوت معنی­داری وجود دارد (929/2 =F و 055/0=P) و در نهایت تحلیل واریانس یک راهه نشان داد که بین دانش آموزان پسر با سبک­های فرزندپروری مختلف از لحاظ سازگاری تحصیلی تفاوت معنی­داری وجود دارد (926/2 =F و 05/0=P).

مقدمه

1-1- مقدمه 2

1-2- بیان مسأله اساسی.. 3

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق: 6

1-4- اهداف تحقیق.. 8

16……. 1-4-1- اهداف اصلی تحقیق

1-4-2-اهداف فرعی تحقیق.. 8

1-5- سوالات تحقیق.. 9

1-5-2- سوالات فرعی تحقیق.. 9

1-6-فرضیات تحقیق.. 10

1-6-1- فرضیات اصلی تحقیق.. 10

1-6-2- فرضیات فرعی تحقیق.. 10

1-7- تعاریف متغیرها 11

1-7-1 تعاریف مفهومی متغیرها 11

1-7-2- تعاریف عملیاتی متغیرها 12

1-8-  قلمرو تحقیق.. 13

1-9 متغیرهای تحقیق.. 13

فصل دوم: ادبیات تحقیق

2-1- بخش اول مبانی رفتار شهروندی.. 16

2-1- 1- رفتار شهروندی سازمانی.. 16

2-1-  ویژگی های کلیدی رفتار شهروندی.. 17

2-1-3- عناصر رفتار شهروندی.. 18

2-1-4- مؤلفه های رفتار شهروندی سازمانی.. 19

2-1-5- عوامل تاثیرگذار بر رفتار شهروندی سازمانی.. 22

2-1-6- پیامدها و نتایج رفتار شهروندی سازمانی.. 23

2-2- بخش دوم: مبانی نظری تسهیم دانش… 24

2-3- بخش سوم: مبانی نظری خلاقیت شغلی.. 34

2-3-3- تعریف خلاقیت… 36

2-3-4- ضرورت و اهمیت خلاقیت… 36

2-3-5- مدل های خلاقیت… 37

2-3-6- ویژگی های افراد خلاق.. 37

2-3-7- تاثیر خلاقیت فردی روی سازمان. 43

2-3-8- کارهای لازم برای ایجاد خلاقیت و نوآوری گروهی.. 44

2-3-9- اصول مدیریت برای نوآوری: 45

2-3-10- شرایط ایجاد خلاقیت و نوآوری: 45

2-3-11- روش های افزایش خلاقیت… 46

2-3-12- مدیریت تقویت خلاقیت در سازمان: 47

2-4- بخش چهارم: پیشینه تجربی.. 47

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه. 58

3-2- روش انجام تحقیق.. 58

٣-3-  فرایند تحقیق.. 60

3-4-  جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 61

3-5- ابزار جمع آوری داده ها 62

3-6-روش تحلیل آماری ……………65

فصل چهارم: یافته های تحقیق

4-1 توصیف داده‌ها 68

ب- بررسی توزیع فراوانی افراد مورد بررسی بر اساس سن.. 69

پ- بررسی توزیع فراوانی افراد مورد بررسی بر اساس تحصیلات… 70

ج- بررسی توزیع فراوانی افراد مورد بررسی بر اساس سابقه کار. 72

4-1-2 توصیف کمی متغیرهای تحقیق.. 73

4-1-3 توصیف کیفی متغیرهای تحقیق.. 74

4-2 بررسی فرض نرمال. 77

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مقدمه: 92

5-1- نتیجه گیری.. 92

5-2- بحث: 93

۵-2-۱- فرضیه اصلی اول تحقیق: 93

۵-2-2- فرضیه اصلی دوم تحقیق: 94

۵-2-3- فرضیه فرعی اول تحقیق: 95

 

۵-2-4- فرضیه فرعی دوم تحقیق: 95

۵-2-5- فرضیه فرعی سوم تحقیق: 96

۵-2-6- فرضیه فرعی چهارم تحقیق: 96

۵-2-7- فرضیه فرعی پنجم تحقیق: 97

3-5- محدودیت های تحقیق.. 97

4-5- پیشنهادات تحقیق.. 98

1-4-5- پیشنهادات مبتنی بر نتایج تحقیق.. 98

2-4-5-  پیشنهادها برای تحقیق در آینده 100

منابع انگلیسی: 105

پیوست ………..

فهرست بندی جداول

جدول 3-1. محتوای پرسشنامه تسهیم دانش… 64

جدول 4-2 توزیع فراوانی افراد مورد بررسی بر اساس سن.. 69

جدول 4-3 توزیع فراوانی افراد مورد بررسی بر اساس تحصیلات… 70

جدول 4-5 توزیع فراوانی افراد مورد بررسی بر اساس سابقه کار. 72

جدول 4-6 مقادیر شاخص‌های توصیف کمی متغیرهای تحقیق (181=n) 73

جدول 4-7 توزیع فراوانی تسهیم دانش… 74

جدول 4-8 توزیع فراوانی خلاقیت سازمانی.. 75

جدول 4-10 نتایج آزمون کولموگروف- اسمیرنف برای بررسی نرمال بودن  توزیع داده ها 78

جدول 4-11 ضریب همبستگی بین تسهیم دانش و رفتار شهروندی.. 79

جدول 4-12 ضریب همبستگی بین خلاقیت سازمانی و رفتار شهروندی  81

جدول 4-13 ضریب همبستگی بین انتقال خبره و رفتار شهروندی.. 82

جدول 4-14ضریب همبستگی بین انتقال پنهان و رفتار شهروندی.. 84

جدول 4-15 ضریب همبستگی بین انتقال آشکار و رفتار شهروندی.. 85

جدول 4-16 ضریب همبستگی بین انتقال استراتژیک و رفتار شهروندی  87

جدول 4-17 ضریب همبستگی بین انتقال سریالی و رفتار شهروندی  88

جدول 4-18 خلاصه مدل. 90

جدول 4-19 تحلیل واریانس… 90

جدول 4-20 ضرایب… 90

 

فهرست بندی نمودارها

نمودار ۳-۱. فرایند تحقیق.. 60

نمودار 4-1 توزیع فراوانی افراد مورد بررسی بر اساس جنسیت… 68

نمودار 4-2 توزیع فراوانی افراد مورد بررسی بر اساس سن.. 69

نمودار 4-4 توزیع فراوانی افراد مورد بررسی بر اساس تاهل.. 71

نمودار 4-5 توزیع فراوانی افراد مورد بررسی بر اساس سابقه کار. 72

نمودار 4-6 نمودار پراکندگی تسهیم دانش و رفتارشهروندی.. 80

نمودار 4-7 نمودار پراکندگی خلاقیت سازمانی و رفتارشهروندی.. 81

نمودار 4-8 نمودار پراکندگی انتقال خبره و رفتارشهروندی.. 83

نمودار4-9 نمودار پراکندگی انتقال پنهان و رفتار شهروندی.. 84

نمودار4-10 نمودار پراکندگی انتقال آشکار و رفتار شهروندی.. 86

نمودار4-11 نمودار پراکندگی انتقال استراتژیک و رفتار شهروندی.. 87

نمودار4-12نمودار پراکندگی انتقال سریالی و رفتار شهروندی.. 8

چکیده

هدف این تحقیق بررسی رابطه بین تسهیم دانش و خلاقیت سازمانی با رفتار شهروندی در کارکنان ادارات آموزش و پرورش شهرستان بندرعباس می باشد. این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری این تحقیق عبارت است از کلیه کارکنان ادارات آموزش و پرورش بندرعباس که تعداد آنها در سال 1393 به 402 نفر بالغ گردیده است. از جامعه آماری مزبور نمونه ای به حجم 181 نفر براساس فرمول کوکران تعیین گردیده است که به روش طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. در این پژوهش از سه پرسشنامه که، شامل پرسشنامه 21 گویه ای تسهیم دانش بر اساس مدل نانسی دیکسون(2000)، 15 گویه ای رفتار شهروندی( اورگان) و 30 گویه ای خلاقیت سازمانی( رندسیپ)  برای گردآوری داده ها استفاده شد. داده ها بعد از گردآوری به کمک آماره‌های توصیفی و آمار استنباطی همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه آنالیز شدند. نتایج پژوهش نشان داد که بین تسهیم دانش و رفتار شهروندی رابطه معنادار وجود دارد، همچنین بین خلاقیت سازمانی و رفتار شهروندی رابطه معنادار وجود دارد و بین ( انتقال سریالی، خبره، نزدیک، دور و استراتژیک) و رفتار شهروندی رابطه معنی داری دیده شد.

مقدمه

هر چند اولین بار واژه رفتار شهروندی سازمانی[1] بوسیله اورگان[2] و همکارانش در سال 1983 به کار گرفته شد ولی قبل از او افرادی همچون کتز[3] و کاهن[4] با تمایز قایل شدن بین عملکرد نقش و رفتارهای نوآورانه و خود جوش[5] در دهه هفتاد و هشتاد میلادی و قبل از انها چستر برنارد[6] با بیان مفهوم تمایل به همکاری[7] در سال 1938 میلادی این موضوع را مورد توجه قرار دادند. اورگان رفتار شهروندی کارکنان را به عنوان اقدامات مثبت بخشی از کارکنان برای بهبود بهره وری و همبستگی و انسجام در محیط کاری می داند که ورای الزامات سازمانی است (مقیمی، 1384)، همچنین معتقد است که رفتار شهروندی سازمانی رفتار فردی و داوطلبانه است اما با این وجود باعث ارتقای اثربخشی و کارایی عملکرد سازمان می شود( اسلامی و سیار، 1386).

آداب اجتماعی، وجدان کاری و نوع دوستی به عنوان مولفه های کمک کننده فعال و مثبت در رفتار شهروندی مطرح شده اند. آداب اجنماعی به عنوان رفتاری است که توجه به مشارکت در زندگی اجتماعی سازمانی را نشان می دهد، وجدان کاری رفتاری است که فراتر ازالزامات تعیین شده بوسیله سازمان در محیط کار می باشند. نوع دوستی عبارت است از کمک کردن به همکاران در عملکرد مربوط به وظایفشان، جوانمردی و نزاکت مولفه های هستند که بیانگر اجتنا ب  از وارد نمودن خسارت به سازمانند. جوانمردی عبارتست از تمایل به شکیبایی در مقال مزاحمت های اجتنا ب ناپذیر و اجحافهای کاری بدون این که گله و شکایتی صورت پذیرد. در حالیکه نزاکت درباره اندیشیدن به این است که چطور اقدامات افراد بر دیگران تاثیر می گذارد(حقیقی، 1389).

اما سازمان ها باید محیطی برای اشتراک، انتقال و تبادل دانش در میان اعضا به وجود آورند و افراد را در جهت مفهومی کردن تعاملات خویش آموزش دهند. با توجه به افزایش پیچیدگی و سرعت تغییرات محیطی سازمان ها، ایجاد تفکر سیستمی و بینش مشترک در سازمان و همچنین برقرای یادگیری سازمانی و تبدیل یادگیری فردی به سازمانی احساس می شود، از این رو اگر بتوان مجموعه هایی از عناصر از قبیل ساختارها، روش ها، راهبردها، فرایندها، و منابع انسانی را با الگوی مطلوب یادگیری سازمانی تطابق و سازگاری داد، بهتر می توان در مقابل رقابت های سازمانی از خود واکنش نشان داد(قلتاش، جاودانی و سینا، 1390).

1-2. بیان مسأله ………………………………………………………………………………….. ………………………5

1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق………………………………………………………………… ………………………7

1-4. اهداف تحقیق……………………………………………………………………………….. …………………….10

1-5.سوالات تحقیق………………………………………………………………………………. …………………….10

1-6. فرضیه‏ های تحقیق ……………………………………………………………………….. …………………….11

1-7.متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………… …………………….11

1-8.تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها…………………………………………………….. …………………….11

1-8-1-1. جهت گیری مذهبی ……………………………………………………………….. …………………….11

1-8-1-2. سلامت روانی……………………………………………………………………….. …………………….11

1-8-1-3.کیفیت زندگی………………………………………………………………………… …………………….12

1-8-1-4.عملکرد تحصیلی…………………………………………………………………….. …………………….12

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهشی

1-2. مقدمه………………………………………………………………………………………….. …………………….14

2-2. بررسی نظریه های جهت گیری مذهبی……………………………………………….. …………………….14

2-2-1. اعتقادات مذهبی و سلامت روانی…………………………………………………. …………………….15

2-2-2. مطالعات انجام شده در ایران ……………………………………………………… …………………….27

2-3. بررسی نظریه های سلامت روان……………………………………………………….. …………………….33

2-3-1. مفهوم بهنجاری و نابهنجاری ……………………………………………………….. …………………….36

2-3-2. وضعیت سلامت روان………………………………………………………………… …………………….37

2-3-3.معیار سلامت روانی…………………………………………………………………………………………………37

2-3-4.بهداشت روانی از دیدگاه های مختلف………………………………………………………………………..38

2-3-4-1.بهداشت روانی از دیدگاه روانکاوان……………………………………………………………………….38

2-3-4-2. بهداشت روانی از دیدگاه رفتارگرایان …………………………………………………………………..39

2-3-4-3.بهداشت روانی از دیدگاه شناخت گرایان………………………………………………………………..40

2-3-4-4. بهداشت روانی از دیدگاه گشتالتیون………………………………………………………………………41

2-3-4-5.بهداشت روانی از دیدگاه انسان گرایان……………………………………………………………………41

2-3-5. اجزاء ارتقاء سلامت روان ………………………………………………………………………………………42

2-3-5-1.کنارآمدن………………………………………………………………………………. …………………….43

2-3-5-2.مدیریت تنش و استرس……………………………………………………………. …………………….43

2-3-5-3.خودپنداره و هویت……………………………………………………………………………………………..45

2-3-5-4.عزت نفس…………………………………………………………………………………………………………46

2-3-5-5.رشد خود…………………………………………………………………………………………………………..47

2-3-5-6.استقلال……………………………………………………………………………………………………………..49

2-3-6.راهبردهای بهداشت روان از دیدگاه اسلام…………………………………………………………………..50

2-4.کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………………………………….54

2-4-1.تاریخچه کیفیت زندگی……………………………………………………………………………………………54

2-4-2.تعریف کیفیت زندگی………………………………………………………………………………………………56

2-4-3.اندازه گیری کیفیت زندگی……………………………………………………………………………………….58

2-4-4.ابعاد کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………………………59

2-4-5.مبانی نظری کیفیت زندگی………………………………………………………………………………………..60

2-4-6.مولفه های کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………………62

2-4-7.سه اصل کیفیت زندگی……………………………………………………………………………………………63

2-4-7-1.چندبعدی بودن…………………………………………………………………………………………………..63

2-4-7-2.ذهنی بودن…………………………………………………………………………………………………………64

2-4-7-3.پویا بودن…………………………………………………………………………………………………………..64

2-4-8..عوامل موثر بر کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………..64

2-4-9.مدل های کیفیت زندگی…………………………………………………………………………………………..64

2-4-9-1.مدل فلس و پری…………………………………………………………………………………………………64

2-4-9-2.مدل لی و همکاران……………………………………………………………………………………………..65

2-5.عملکرد تحصیلی……………………………………………………………………………………………………….68

2-5-1.هدف……………………………………………………………………………………………………………………69

2-5-2.عزت نفس…………………………………………………………………………………………………………….70

2-5-2-1.عزت نفس و عملکرد تحصیلی………………………………………………………………………………70

2-5-3.انگیزه……………………………………………………………………………………………………………………74

2-5-4.الگوهای انگیزش…………………………………………………………………………………………………….76

فصل سوم: روش پژوهش

3-1.مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………86

3-2.روش تحقیق………………………………………………………………………………………………………………86

3-3. جامعه و نمونه آماری………………………………………………………………………………………………….87

 

3-4.ابزار تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….88.

3-4-1. پرسشنامه جهت گیری مذهبی…………………………………………………………………………………..88

3-4-2.پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ و هلر………………………………………… …………………….89

3-4-3.مقیاس کوتاه ارزیابی کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی……………….. …………………….92

3-5.روش اجرا…………………………………………………………………………………………………………………94

3-6.روش های تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………… …………………….95

فصل چهارم :یافته های پژوهش

4-1. مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………..97

4-2. یافته های توصیفی……………………………………………………………………………………………………..97

4-3. بررسی داده های جمعیت شناختی………………………………………………………………………………..98

4-4.یافته های استنباطی……………………………………………………………………………………………………100

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1.مقدمه…………………………………………………………………………………………… …………………..104

5-2. نتیجه گیری…………………………………………………………………………………… …………………..104

5-3. محدودیت های پژوهش………………………………………………………………….. …………………..106

5-4. پیشنهادهای پژوهش ………………………………………………………………………………………………..107

منابع ………………………………………………………………………………………………….. …………………..108

 

فهرست جدول ها

جدول 1-4- فراوانی و درصد دانشجویان به تفکیک جنسیت …………………………………………………….98

جدول 2-4 فراوانی و درصد دانشجویان به تفکیک تاهل……………………………………………………………98

جدول 3-4 – فراوانی و درصد دانشجویان به تفکیک مذهب…………………………………………………….99

جدول4-4- میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای پیش بین و ملاک ………………………………………. 99

جدول 5-4.ماتریس همبستگی متغیرهای پیش بین و ملاک……………………………………………………..100

جدول 6-4. مقدار R، 2R ، B، بتا و آزمون معنی داری در مدل اول مورد مطالعه……………………..101

جدول 7-4- مقدار R، 2R ، B، بتا و آزمون معنی داری در مدل دوم مورد مطالعه……………………..102

چکیده

این مطالعه به منظور بررسی بررسی رابطه بین جهت گیری مذهبی و سلامت روان با کیفیت زندگی وعملکرد تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بندرعباس انجام شده است. این مطالعه از نوع توصیفی است. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه جهت گیری مذهبی آلپورت وراس[1](،1950)، پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ و هلر(GHQ)-فرم 28 سوالی و فرم کوتاه پرسشنامه کیفیت زندگی- 25سوالی سازمان بهداشت جهانی(WHOQOL-BREF)استفاده شد. جامعه ی آماری پژوهش حاضر، دربردارنده295 نفر از دانشجویان رشته های پزشکی و دندانپزشکی مشغول به تحصیل در دانشگاه علوم پزشکی بندرعباس ، در سال تحصیلی93-92، که درمهرماه سال تحصیلی 92-1391و قبل از آن به تحصیل اشتغال داشته اند؛ می باشد. برای تحلیل داده ها در بخش استنباطی از روش آماری تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده شد.در مدل رگرسیون از آزمون F برای تعیین معنی داری مدل و از آزمون آماریT جهت تعیین معنی داری ضرایب بتا استفاده شد. تحلیلها حاکی از آن است که در این نمونه به طور متوسط میزان جهت گیری مذهبی در میان دانشجویان مورد مطالعه، برابر با 56/35بار در طول یک ماه گذشته بوده است. متغیرهای سلامت روان و جهت گیری مذهبی کسب شده ،بیشترین مقدار ضریب همبستگی را به صورت مثبت با کیفیت زندگی و متغیر جهت گیری مذهبی،كمترین مقدار ضریب همبستگی به صورت مثبت با متغیر عملکرد تحصیلی(متغیر ملاك) دارند.دیگر متغیرها دارای میزان همبستگی بین این دو مقدار، با متغیر ملاک هستند. مدل کلی مورد مطالعه، حدود22 درصد از واریانس متغیر ملاک را تبیین می کند. نتایج این تحلیل نشان می دهد که جهت گیری مذهبی با مقدار بتای 316/0به طور مثبت و معنی دار و سلامت روان، با بتای287/0- به طور منفی و معنی دار کیفیت زندگی دانشجویان را تبیین می کنند. و از طرف دیگر با بررسی رابطه جهت گیری مذهبی و سلامت روان به عنوان متغیرهای پیش بین با عملکرد تحصیلی به عنوان متغیرملاک ، مشاهده شد که مدل مورد مطالعه، حدود 4 درصد از واریانس متغیر ملاک را تبیین می کند. جهت گیری مذهبی با مقدار بتای014/0 به طور معنی داری عملکرد تحصیلی را تبیین نمی کند در حالی که سلامت روان با مقدار بتای 190/0- به طورمنفی و معنی دار عملکرد تحصیلی را تبیین می کنند.

-1-مقدمه:

اهمیت معنویت و رشد معنوی انسان در چند دهه گذشته به صورتی روزافزون توجه روان‌شناسان و متخصصان بهداشت روانی را به خود جلب كرده است. پیشرفت علم روان‌شناسی از یک سو و ماهیت پویا و پیچیده جوامع نوین از سوی دیگر، باعث شده است كه نیازهای معنوی بشر در برابر خواسته‌ها و نیازهای مادی قد علم كنند و اهمیت بیشتری بیابند. مردم جهان، امروزه بیش از پیش به معنویت و مسائل معنوی گرایش دارند و روان‌شناسان و روان‌پزشكان هم به طور روزافزون درمی‌یابند كه در همه موارد برای درمان اختلالات روانی، استفاده از روش‌های متعارف كافی نیست. (شهیدی و شیرافكن، 1382) نیاز انسان به دین قدمتی به عمر تاریخ دارد؛ زیرا بشر از همان آغاز زندگی خود به حامی مقتدر و تكیه‌گاهی نیرومند احساس نیاز می‌كرده است. موضوع دین مورد بحث روان‌شناسان و محققان پیشگامی همچون جیمز (1929)، فروید(1907)، یونگ (1961 ـ 1875) و دیگران بوده است. همچنین مطالعات و نظریه‌پردازی در زمینه‌های مختلف مذهبی به گذشته‌های دور برمی‌گردد؛ ولی مطالعه مذهب از دیدگاه روان‌شناختی از حدود 100 سال پیش آغاز گردیده است.(بهرامی احسان، 1383) اعتقاد بر این است كه در ایمان به خدا، نیروی خارق‌العاده‌ای وجود دارد كه نوعی قدرت معنوی به انسان متدین می‌بخشد و در تحمل سختی‌های زندگی او را كمك كرده و از نگرانی و اضطرابی كه بسیاری از مردم در معرض ابتلای به آن هستند دور می‌سازد. ویلیام جیمز، یكی از پیشگامان طرح این واقعیت در روان‌شناسی، معتقد است: «ایمان بدون شك مؤثرترین درمان اضطراب است؛ ایمان نیرویی است كه باید برای كمك به انسان در زندگی وجود داشته باشد. فقدان ایمان، زنگ خطری است كه ناتوانی انسان را در برابر سختی‌های زندگی اعلام می‌دارد».

ایمان، انجام دستورات مذهبی، و حضور در مراسم‌های مذهبی از عواملی هستند كه می‌توانند در درمان و پیش‌گیری از ابتلا به بیماری‌های روانی اعم از نوروزهای خفیف یا سایكوزهای شدید به كار رود (داویدیان، 1376). به نظر بنیامین راش «مذهب آن‌قدر برای پرورش سلامت روح اهمیت دارد كه هوا برای تنفس» (به نقل از: جیمز، 1376). مذهب به انسان كمك می‌كند تا معنای حوادث زندگی، بخصوص حوادث دردناك و اضطراب‌انگیز را بفهمد. در دنیای کنونی که تبلیغ برخی از جوامع غربی و نیز دشمنان داخلی و خارجی در اثبات دین گریزی و جدایی دین از عرصه زندگی اجتماعی و سیاسی (پلورالیسم) مطرح شده است ،بیان تاثیر نگرش و جهت گیری مذهبی در پیشرفتهای اجتماعی که یکی از جنبه های آن تحصیل می باشد ،در استحکام گرایش مردم به دین و پیروی از فرامین الهی به خصوص با استعانت از فرامین دین مبین اسلام ،یاری کننده خواهد بودو اگر جامعه آماری دانشجویان که فرهیختگان جامعه می باشند ،به این سمت گرایش یابند خود می توانند پیامبرانی باشند برای تبلیغ و گرایش به سمت مذهب و پیروی از دستورات آن.دین به مؤمنان و معتقدان خود می‌آموزد كه چگونه با مجموعه عظیم جهان كه پیش از فرد شكل گرفته و قوانین خود را بر او تحمیل می‌كند سازگاری یابد. این سازگاری، دل‌گرمی و خرسندی مطبوعی را در روان فرد ایجاد می‌كند. برخلاف عقاید گذشته كه دین را مانع پیشرفت عقل می‌شناختند و آن را مانع استواری اخلاق راستین می‌دانستند، اگر دستورات دین كامل اجرا شوند، هم اخلاق راستین ایجاد می‌شود و هم نظم اجتماعی و سیاسی شكل می‌گیرد (كاسیرز2، ترجمه موفق،1370).

برخلاف چندین دهه قبل كه انسان را موجودی سه بعدی متشكل از زیست، روان و اجتماع می‌دانستند، بعد چهارمی هم بدان اضافه نموده‌اند و آن بعد روحی و یا معنوی است (طهماسبی و كمانگیری، 1375). در حقیقت، تركیب انسان، رفتار انسان، سلامت انسان، بیماری انسان و سایر افعال و حالاتی كه بر انسان حادث می‌گردد ناشی از یک بعد خاص نیست، بلكه تمام ابعاد چهارگانه با تركیب و تأثیر متقابل بر هم، حالاتی را بر انسان حكمفرما می کند.

امروزه مفهوم کیفیت زندگی یک شاخص اساسی سلامت محسوب می شود. کیفیت زندگی و به تبع آن سلامت روانی جزء جدایی ناپذیردر افراد پویا است. بستر های فیزیکی و اجتماعی که افراد بویژه نوجوانان در آن زندگی می کنند بر تجربیات اجتماعی سلامت روانی رشد و سازگاری آنها تاثیر می گذارد.

کیفیت زندگی یکی از بنیادی ترین مفاهیم مطرح در روان شناسی مثبت نگر است.تغییر عقیده از اینکه فقط پیشرفت های علمی ،پزشکی و تکنولوژی می تواند زندگی را بهبود بخشد،به این باور که بهزیستی فردی ،خانوادگی ،اجتماعی و جامعه از ترکیب این پیشرفت ها به همراه ارزش ها و ادراکات فرد از بهزیستی و شرایط محیطی به وجود می آید،از منابع اولیه گرایش به کیفیت زندگی است(اسکالاک و همکاران[2]،2002).

از طرف دیگر ،کیفیت زندگی نیروی قدرتمندی در راستای هدایت،حفظ و پیش برد سلامت و تندرستی در جوامع و فرهنگ های مختلف می باشد (تستا[3] و سیمسون[4]،1996).سازمان بهداشت جهانی چهار بعد سلامت جسمی،روانی،روابط اجتماعی و محیط زندگی را برای کیفیت زندگی در نظر گرفته است(رحیمی و خیر،2007).

سلامت روان شامل توانائی زندگی کردن همراه با شادی ، بهره وری و بدون وجود درد سراست .سلامت روان نیازی اساسی،برای بهبود کیفیت زندگی انسان،امری حیاتی است(سازمان جهانی بهداشت [5]، 2001).سلامت روان با ویژگی های توانمند ساز درونی یا منافع درونی فرد،ارتباط دارد.