1-1-     مقدمه. 2
1-2- شرح و ضرورت مسأله 2
1-3- معرفی فصول تحقیق حاضر 4
 
فصل دوم  6
2-1-     مقدمه. 7
2-2-     خصوصیات روغن موتور مستعمل.. 7
2-3-     معرفی فرایند رنگبری روغن‏ها 8
2-3-1-…………………………………. عوامل مؤثر در رنگبری روغن‏ها.. 9
2-3-1-1-…………………………………………………………………………………………. مدت‏زمان رنگبری… 9
2-3-1-2-………………………………………………………………………………………………………. درجه حرارت… 10
2-3-1-3-……………… میزان رطوبت موجود در روغن و خاک رنگبر… 10
2-3-1-4-……………………………………………………………………………………………………………………. اکسیژن… 10
2-4-     جذب سطحی در فرایند رنگبری.. 11
انواع جاذب‌های مورد استفاده در فرایند رنگبری. 11
2-4-1-1-………………………………………………………………………………………. خاک رنگبر طبیعی… 11
2-4-1-1-1- خاک و طبقه بندی آن.. 11
2-4-1-1-2- خاک رس.. 13
2-4-1-2-…………………………………………………………………………………………. خاک رس فعال‏شده… 14
2-4-1-2-1- ترکیبات شیمیایی خاک رنگبر فعال‏شده با اسید   15
2-4-1-3-………………………………………………………………………………………………………….. کربن فعال… 15
2-4-1-4-……………………………………………………………………………….. سیلیکات های آمورف… 16
مقایسه مواد رنگبر.. 16
سیستم‌های مختلف اندازه‌گیری رنگ روغن‌ها. 17
2-4-3-1-…………………………………………………………………………………………….. سیستم لاویباند… 17
2-4-3-2-……………………………… استفاده از دستگاه اسپکتروفوتومتر… 18
2-5-     روش‏های پاکسازی خاک‏های آلوده به روغن.. 19
اصلاح شیمیایی.. 20
2-5-1-1-……………………………………………………………………………………………………. احیای اسیدی… 20
2-5-1-1-1- اسیدهای معدنی.. 21
2-5-1-1-2- اسیدهای آلی.. 23
2-5-1-2-………………………………………………………………………………………………………. احیای بازی… 23
2-5-1-3-…………………………………. احیای آلی (احیا با سورفکتانت‏ها)… 25
2-5-1-4-…………………………………………………………………………………………………………………. پیلارینگ… 25
اصلاح فیزیکی.. 26
2-5-2-1-………………………………………………………………………………………………… احیای حرارتی… 26
2-5-2-2-……………………………………………………………………………….. احیا با مایکروویو… 27
2-5-2-3-………………………………………………….. احیا به روش استخراج با حلال… 28
2-6-     طراحی آزمایش‏های اصلی با بهره گرفتن از روش آماری.. 29
روش طراحی آزمایش.. 29
کاربردهای طراحی آزمایش.. 30
مراحل طراحی آزمایش.. 30
بهینه‏سازی فرایند.. 31
طراحی به روش RSM… 32
2-6-5-1-………………………………………………………………….. تعریف برخی از اصطلاحات… 32
2-6-5-2- طراحی فاکتوریل سه سطحی کامل (Full Three-level Factorial)    33
2-6-5-3-. طراحی آزمایش به روش مربع بنکن (Box-Behnken)… 34
2-6-5-4- ….. طراحی آزمایش به روش طرح مرکب مرکزی(CCD)… 35
بر مطالعات انجام شده. 37
 
فصل سوم. 42
3-1-     مقدمه. 43
3-2-     ویژگی های خاک مورد آزمایش… 43
تهیه نمونه خاک آلوده.. 43
نگه‏داری نمونه‌ها.. 43
3-3-     تعیین مقدار روغن جذب شده با بهره گرفتن از دستگاه سوکسله و روتاری.. 44
3-3-1- آزمایش سوکسله.. 44
3-3-1-1- آماده کردن لوازم و شیشه‏آلات آزمایشگاهی برای سوکسله    45
3-3-1-2-………………………………………………………………….. حلال مناسب برای سوکسله… 45
3-3-1-3-……………… راه‏اندازی سیستم و انجام آزمایش سوکسله… 45
3-3-2- جداسازی حلال و روغن با بهره گرفتن از دستگاه روتاری.. 46
3-3-2-1-…………………………………………… روش استفاده از دستگاه روتاری… 46
3-3-3- استفاده از روش موازنه جرمی برای تعیین وزن روغن.. 47
3-4-     انتخاب حلال مناسب… 47
3-5-     پارامترهای مؤثر در استخراج روغن.. 47
3-6-     انجام آزمایش‌ها 48
3-6-1- لوازم مورد نیاز برای آزمایش.. 48
های مختلف. 49
3-6-3- انجام پیش‏آزمایش‏های مشابه با آزمایش‏های اصلی.. 51
3-6-4- انجام آزمایش‏های اصلی.. 52
3-7-     طراحی آزمایش‏ها به روش RSM… 53
3-7-1- مدل رگرسیون خطی.. 54
3-7-2- تخمین پارامترها در رگرسیون خطی.. 54
3-7-3- پیش‌گویی مشاهدات جدید از تابع پاسخ.. 61
3-7-4- بررسی صحت و دقت مدل.. 62
3-7-4-1- سنجش باقیمانده‌ها… 62
3-7-4-2- مجموع توان‌های دوم خطاهای پیش‌بینی شده (PRESS)    63
3-7-4-3- آزمون نبود برازندگی… 64
3-7-5- طراحی.. 66
 
فصل چهارم. 68
4-1- مقدمه. 69
4-2- تعیین میزان روغن موجود در خاک با بهره گرفتن از آزمایش سوکسله. 69
4-2-1- نتایج آزمایش سوکسله و بررسی آن.. 69
4-2-2- نتایج روش وزنی حرارتی.. 70
4-3- تعیین میزان روغن موجود در خاک با بهره گرفتن از آزمایش کوره. 70
4-4- نتایج پیش‏آزمایش‏های مختلف… 73
4-4-1- بررسی اثر دانه‏بندی برروی میزان روغن استخراج‏شده   73
4-4-2- بررسی اثر درجه اختلاط برروی میزان روغن استخراج‏شده   74

 

4-5- نتایج پیش‏آزمایش‏های مربوط به آزمایش‏های اصلی.. 75
4-6- طراحی آزمایش‏های اصلی.. 76
4-6-1- انتخاب پارامترها، محدوده و سطوح آنها.. 76
4-6-2- طراحی و انجام آزمایش‌ها.. 77
4-6-3- مدل‏سازی با بهره گرفتن از مقادیر کدشده توسط روش رویه پاسخ   80
4-6-4- مقایسه نتایج به‏دست‏آمده از آزمایش‏ها و پیش‏بینی‏شده توسط نرم‏افزار.. 82
4-6-5- بررسی صحت و دقت مدل برازش‏شده.. 85
4-6-5-1-………………………………………………………………………………………………… ضریب همبستگی… 85
4-6-5-2-…………………………………………………………………………. جدول آنالیز واریانس… 85
بررسی بازده به‏دست‏آمده از مدل.. 86
 
فصل پنجم. 90
5-1- مقدمه. 91
5-2- نتیجه گیری.. 91
5-3- پیشنهادات… 93
 
فصل ششم. 95
منابع و مراجع. 96
 
فهرست شکل‌ها
شکل 2-1: مقایسه بنتونیت طبیعی و فعال‏شده. 14
شکل 2-2: مراحل فعال کردن خاک رنگبر.. 15
شکل 2-3: نمونه ای از دستگاه لاویباند. 18
شکل 2-4: تصویری شماتیک از دستگاه اسپکتروفوتومتر.. 18
شکل2-5: دسته ‏بندی روش‏های احیای رس… 20
شکل 2-6: نقاط انتخابی در روش Full Three-level Factorial.. 34
شکل 2-7: نقاط انتخابی در روش Box-Behnken.. 35
شکل 2-8: نقاط انتخابی در روش CCD… 36
 
شکل 3-1: آزمایش سوکسله. 46
شکل 3-2: لوازم مورد نیاز آزمایش‏ها 48
شکل 3-3: همزن مغناطیسی مورد استفاده در آزمایش‏های انجام‏شده. 49
شکل 3-4: ترازوی آزمایشگاهی مورد استفاده در آزمایش‏های انجام‏شده. 49
شکل 3-5: نمونه‏های دانه‏بندی‏شده. 50
شکل 3-6: آزمایش‏های حرارتی.. 51
شکل 3-7: نمونه‏های آزمایش‏شده در دسیکاتور.. 53
 
شکل 4-1: مقایسه بنتونیت طبیعی قبل و پس‏از حرارت‏دهی در کوره. 71
شکل 4-2: مقایسه بنتونیت مصرف‏شده، قبل و پس‏از حرارت‏دهی در کوره. 72
شکل 4-3: وضعیت بشرها و کاغذهای صافی اصلی آزمایش‏ها، پس‏از اتمام آزمایش… 79
شکل 4-4: نمونه‏های اصلی آزمایش، پس‏از اتمام آزمایش… 80
شکل4-5: مقایسه نتایج آزمایش‏های انجام‏شده و پیش‏بینی‏شده توسط نرم‏افزار.. 83
شکل4-5: مقایسه خطای آزمایش‏های انجام‏شده و پیش‏بینی‏شده توسط نرم‏افزار.. 84
شکل4-6: خطای آزمایش‏های انجام‏شده و پیش‏بینی‏شده توسط نرم‏افزار.. 84
شکل 4-7: نمودار کانتور مدل پیش‏بینی‏شده توسط نرم‏افزار.. 87
شکل 4-8: رویه پاسخ مربوط مدل پیش‏بینی‏شده توسط نرم‏افزار.. 87
شکل 4-8: 4 نقطه بهینه در نمودار کانتور مدل.. 88
فهرست جدول‌ها
جدول 2-1: درصد تقریبی انواع روغن روانکاری مصرفی در کشورهای عضو اتحدیه اروپا (1999). 7
جدول 2-2: خصوصیات کلی روغن مستعمل.. 8
جدول 2-3: کانی های اولیه عمومی در خاک‌ها 12
جدول 2-4: حدود جداکننده اندازه خاک… 13
جدول 2-5: مقادیر کدشده‏ دو و سه متغیره طرح Box-Behnken.. 35
جدول 2-6: مقادیر کدشده‏ دو و سه متغیره طرح مرکب مرکزی.. 36
 
جدول 3‑1: داده‌ها در رگرسیون چندگانه خطی.. 55
جدول 3-2: آنالیز واریانس… 60
جدول 3-3دامنه تغییر عوامل مؤثر بر فرایند. 67
 
جدول 4-1: درصد رطوبت نمونه خاک خام و مصرف‏شده. 71
جدول 4-2: درصد روغن نمونه خاک مصرف‏شده. 72
جدول 4-3: نمونه‏های دانه‏یندی‏شده با 2 SCR =. 74
جدول 4-4: نمونه‏های دانه‏یندی‏شده با 4 SCR =. 74
جدول 4-5: بررسی اثر درجه اختلاط بر راندمان.. 75
جدول 4-6: پیش‏آزمایش‏های اصلی استخراج با حلال.. 76
جدول 4-7: نتایج آزمایش‏های اصلی.. 78
جدول 4-8: مقادیر کدشده پارامترهای آزمایش‏های اصلی.. 81
جدول 4-9: مقایسه مقادیر مشاهده شده در آزمایش‌ها و پیش‏بینی‏شده توسط مدل.. 82
جدول 4-10: ضرایب همبستگی برای مدل برازش شده. 85
جدول 4-11: جدول آنالیز واریانس(ANOVA) مدل برازش‏شده. 86
جدول 4-12: 4 نمونه از نقاط بهینه آزمایش حاصل از مدل برازش‏شده. 88
جدول 4-13: مقایسه راندمان آزمایش‏های بهینه انجام‏شده حاصل از مدل 89
 
 
 
 
 
 
فصل اول
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

• مقدمه

حفظ منابع تجدیدپذیر خصوصاً سوخت‌های فسیلی و کاهش آثار زیانبار ناشی از پدیده گرمایش جهانی، از جمله چالش‌های جدی پیش‌روی متخصصان زیست‌محیطی و مسئولین مدیریت شهری به شمار می‌رود. از آن‏جایی که پسماندهای صنعتی حاوی روغن‏موتور مستعمل دارای طیف گسترده‏ای از آلاینده‌های خطرناک بوده و بخش بزرگی از آن به‏دلیل قابلیت اشتعال خودبه‏خودی باید کاملاً حفاظت‏شده باشند و از طرف دیگر با توجه میزان بالای تولید این قبیل زایدات در صنایع، از جمله چالش‌های جدی پیش‏ روی جوامع صنعتی به شمار می‌آید. بازیافت روغن‏موتور مستعمل و تولید روغن تصفیه مجدد، ضمن احیای یک ماده با ارزش، به نوبه خود منجر به کاهش مصرف انرژی و به حداقل رساندن آثار گرمایش جهانی در مرحله تولید روغن‏موتور از نفت خام خواهد شد.
تا کنون روش‌های مختلفی همچون دفن در زمین، بازیابی انرژی از طریق سوزاندن در کارخانجات تولید سیمان و تولید روغن‏موتور پالایش مجدد، برای حل این مشکل زیست‌محیطی ارائه گردیده است. فرایند تصفیه مجدد روغن‏موتور مستعمل به ماهیت روغن و میزان ناخالصی‌های موجود در آن بستگی دارد. ناخالصی‌ها از طریق هوا یا طی عملکرد موتور وارد روغن شده و یا اینکه در نتیجه وقوع برخی واکنش‌های شیمایی در روغن، شکل می‌گیرند. به‏طور کلی کاربرد مجدد روغن یا اصطلاحاً بازیافت آن مستلزم حذف کامل ناخالصی‌های مذکور خواهد بود. روش‌های دیگر مدیریت روغن مستعمل در کشورهای توسعه‏یافته علاوه‏بر تصفیه مجدد شامل استفاده مجدد در صنایع، پس از انجام پردازش‌های اولیه، مصرف در بخش انرژی، گازی کردن (Gasification)، شکست حرارتی (Thermal Cracking) و دفن نیز می‌شود. در کشورهای اروپایی روش غالب مدیریت روغن روانکاری مستعمل مصرف در بخش انرژی است و علیرغم قوانین اتحادیه اروپا، تنها در برخی از کشورها اولویت اصلی خود را تصفیه مجدد روغن قرار داده‌اند. در این بین، بازیافت یا تصفیه مجدد روغن به دلیل پتانسیل کاهش آثار سوء زیست‌محیطی ناشی از دفع غیراصولی زایدات روغن مستعمل و نیز جذابیت‌های اقتصادی آن از دیدگاه حفظ منابع انرژی، از مناسب‌ترین روش‌های موجود به شمار می‌رود [1].

• شرح و ضرورت مسأله

با توجه به میزان بالای دور ریز روغن‌های روانکاری در جوامع صنعتی و نیز به‏دلیل آثار سوء این قبیل زایدات بر محیط‌زیست، در سالیان اخیر، الزامات و دستورالعمل‌های سختگیرانه‌ای در این خصوص، به تصویب مراجع قانونی کشورهای مختلف جهان رسیده‏است. در ادامه به برخی از این قوانین اشاره شده‏است.
اولین قانون اروپا در زمینه مدیریت روغن مستعمل در سال 1975(75/439/EC) تدوین گردید که در آن بر الزام کاربرد روش‌های مدیریتی دوستدار محیط‌زیست تأکید شده بود. این قانون از میان روش‌های مختلف مدیریتی، بیشتر بر تصفیه مجدد روغن نسبت به روش سوزاندن و استحصال انرژی تأکید دارد. اگرچه قانون مذکور در سال 1987 مورد بازبینی و اصلاح قرار گرفت (87/101/EC)، لیکن مطالعات انجام‏شده حاکی از آن است که اعضای اتحادیه اروپا تمایل چندانی به تصفیه مجدد روغن مستعمل نداشته و روغن‏های مستعمل را عمدتاً به عنوان سوخت در صنایع مورد استفاده قرار می‌دهند [1].
یکی از روش‌هایی که امروزه به‏طور گسترده‌ای به منظور تصفیه روغن مستعمل در کشورهای صنعتی به کار گرفته می‌شود، تصفیه روغن مستعمل به کمک حلال‌ها می‌باشد. این روش بر خلاف روش اسیدشویی که بر پایه واکنش‌های شیمیایی استوار است، بر پایه فرایندهای جداسازی فیزیکی- شیمیایی انجام می‌شود. در این فرایند، بخش‌های نامطلوب موجود در روغن مستعمل در حلال حل شده و ناخالصی‌ها از روغن خارج می‌گردد. اما بخش‌های ضروری (به‏ویژه هیدروکربن‌های اصلی روغن پایه) به‏صورت یک فاز جداگانه در روغن خروجی باقی می‌ماند. در مقیاس تجاری و صنعتی، از حلال‌هایی نظیر بوتانول، بوتانون، پروپانول، متیل‏اتیل‏کتون (MEK)، استون در این فرایند استفاده می‌شود. از جمله مواردی که روش استخراج با حلال را از روش‌های دیگر متمایز می‌سازد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بهبود خصوصیات روغن نظیر ویسکوزیته، نقطه اشتعال و نیز پایداری در برابر اکسیداسیون،
• راندمان بالا در تولید روغن با کیفیت،
• قدرت بالای حلال‌ها در جذب ناخالصی‌های موجود در روغن مستعمل،
• سهولت جداسازی فاز هیدروگربن‌ها از فاز زایدات و ناخالصی‌ها،

مهندسی محیط زیست:

 
محمدمهدی یقطین
 
کنترل و نظارت بر میزان استخراج منابع آب زیرزمینی، بخصوص در مناطقی که از نظر اقلیمی جزء مناطق کم باران به حساب می‌آیند، یک اصل مهم و اساسی در استفاده پایدار از این منابع است. هدف از انجام این پایان نامه، شبیه‌سازی جریان آب‌های زیرزمینی دشت ایج با بهره گرفتن از نرم افزار GMS بود. همچنین نواحی گیرش برخی چاه‌های مهم منطقه توسط کد MODPATH و شبیه‌سازی کیفی روند حرکت آلودگی در آب‌های زیرزمینی این دشت ناشی از وجود لندفیل فرضی با بهره گرفتن از کد MT3DMS در شرایط مختلف انجام گرفت. در نهایت در قسمت کمی مدلی به دست آمد که قادر است با دریافت ورودی‌ها به صورت میانگین سالانه، وضعیت سطح آب زیرزمینی دشت، به همراه جهت جریان و سرعت آن را تا حد قابل قبولی پیش بینی کند. در قسمت کیفی نیز جهت حرکت و غلظت آلودگی برای مکان و زمان‌های مختلف به دست آمد. نتایج نشان داد که برای دو سلول مشخص، با دو برابر شدن نرخ نفوذ آلودگی به آب زیرزمینی، غلظت آلودگی در سلول شماره یک دو برابر و در سلول شماره دو بیش از دو برابر می‌شود. همچنین اگر غلظت اولیه ماده آلاینده در لندفیل دو برابر شود غلظت در سلول شماره یک و دو نیز دو برابر می‌شوند.
 
 
فهرست مطالب
 
 
عنوان                                       صفحه
 
فصل اول: مقدمه
1-1- پیشگفتار…………………………………………………………………………………………………………………….                                2
1-2- اهمیت موضوع……………………………………………………………………………………………………………                                             3
1-3- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………..                                           4
1-4- نوآوری پایان نامه………………………………………………………………………………………………………. 5      1-5- ساختار پایان نامه………………………………………………………………………………………………………. 5
 
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق و مدل‌های شبیه‌سازی کمی و کیفی جریان آب‌های زیرزمینی
2-1- تعریف مدل آب زیرزمینی………………………………………………………………………………………….   7
2-2- انواع مدل‌‌ها…………………………………………………………………………………………………………………                                       8
2-2-1- مدل­‌های فیزیکی……………………………………………………………………………………………… 9
2-2-2- مدل‌‌های آنالوگ………………………………………………………………………………………………..   9
2-2-3- مدل­‌های ریاضی……………………………………………………………………………………………… 10
2-2-3-1- مدل­‌های تجربی…………………………………………………………………………………          11
2-2-3-2- مدل­‌های احتمالاتی…………………………………………………………………………..               12
2-2-3-3- مدل‌‌های علت ومعلولی……………………………………………………………………..                      12
2-3- نرم افزارهای مدل‌سازی جریان و پخش و انتقال آلودگی در آب‌های زیرزمینی…..                           15
عنوان                                       صفحه
 
2-3-1- MODFLOW……………………………………………………………………………………… 15
2-3-2- Visual MODFLOW………………………………………………………………………..                  16
2-3-3- MIKE SHE…………………………………………………………………………………………   17
2-3-4- FEFLOW…………………………………………………………………………………………….  17
2-3-5- CTRAN/W………………………………………………………………………………………… 18
2-3-6- MT3D………………………………………………………………………………………………….   18
2-3-7- MODPATH………………………………………………………………………………………. 19
2-3-8- Groundwater Modeling System; GMS……………………………………….   20
2-3-8-1- Map Module………………………………………………………………………..                     22
2-3-8-2- TIN Module…………………………………………………………………………                    23
2-3-8-3- 2D Scatter Point Module………………………………………………….                                              24
2-3-8-4- Solid Module………………………………………………………………………                       25
2-3-8-5- 3D Scatter Point Module ………………………………………………..    25
2-3-8-6- Modflow……………………………………………………………………………….           26
2-4- مبانی فیزیکی و معادلات حاكم بر جریان آب زیرزمینی……………………………………….  27
2-4-1- قانون دارسی………………………………………………………………………………………………….. 27
2-4-2- معادله پیوستگی……………………………………………………………………………………………. 29
2-4-3- حل معادلات حاكم بر جریان در آب‌های زیرزمینی……………………………………..    33
2-4-3-1- روش عناصر محدود…………………………………………………………………………                    34
2-4-3-2- روش تفاضلات محدود……………………………………………………………………..                        34
2-5- آلودگی آب‌های زیرزمینی……………………………………………………………………………………… 41
2-5-1- منابع آلودگی آب‌های زیرزمینی……………………………………………………………………                       41
 
عنوان                                       صفحه
 
2-5-2- حرکت آلودگی در آبهای زیرزمینی……………………………………………………………….                            43
2-5-2-1- حرکت همراه با جریان……………………………………………………………………..                        44
2-5-2-2- انتشار هیدرودینامیکی……………………………………………………………………..                44
2-5-2-3- تأخیر…………………………………………………………………………………………………   46
2-5-2-4- واکنش شیمیایی……………………………………………………………………………….          47
 
فصل سوم: بر تحقیقات انجام شده
3-1- مروری بر مطالعات گذشته‌‌……………………………………………………………………………………..     49
 
فصل چهارم: روش تحقیق
4-1- محدوده مطالعاتی…………………………………………………………………………………………………… 61
4-1-

1- هواشناسی……………………………………………………………………………………………………….                                              62

4-1-2- ایستگاه‌های هواشناسی…………………………………………………………………………………..     63
4-1-3- دما……………………………………………………………………………………………………………………                                     66
4-1-4- باران…………………………………………………………………………………………………………………                                      68
4-1-5- تبخیر……………………………………………………………………………………………………………….                                        69
4-2- زمین‌شناسی منطقه…………………………………………………………………………………………………   71
4-3- مراحل ساخت و آماده سازی مدل منطقه مورد مطالعه…………………………………………. 74
4-3-1- مدل مورد استفاده در این مطالعه…………………………………………………………………..                          74
4-3-2- تهیه مدل مفهومی………………………………………………………………………………………….. 76
4-3-3- شبکه بندی مدل……………………………………………………………………………………………. 77
4-3-4- اعمال توپوگرافی سطح و كف آبخوان به محدوده مدل………………………………….  78
4-3-5- اعمال شرایط مرزی به محدوده مدل……………………………………………………………..                                   80
عنوان                                       صفحه
 
4-3-6- اعمال سطح آب مشاهده­ای…………………………………………………………………………….                   82
4-3-7- هدایت هیدرولیكی و آبدهی ویژه آبخوان………………………………………………………                                        84
4-3-8- برآورد میزان تغذیه سطحی…………………………………………………………………………….                 87
4-3-9- ایجاد لایه اطلاعاتی مربوط به پیزومترها………………………………………………………..                                   87
4-4- اجرا و واسنجی مدل……………………………………………………………………………………………….. 87
4-5- آنالیز حساسیت………………………………………………………………………………………………………..                                              92
4-6- مدل کیفی……………………………………………………………………………………………………………….                                         92
4-6-1- تعیین ناحیه گیرش چاه‌های با اهمیت…………………………………………………………..                                    93
4-6-2- اثر احداث یک لندفیل فرضی…………………………………………………………………………                     94
 
فصل پنجم: نتایج وبحث
5-1- نتایج واسنجی مدل در شرایط پایدار………………………………………………………………………                      98
5-1-1- مقادیر محاسباتی جهت پارامتر هدایت هیدرولیکی………………………………………  98
5-1-2- مقادیر محاسباتی جهت پارامتر تغذیه سطحی ……………………………………………..   99
5-1-3- توزیع سطح ایستابی و جهت جریان…………………………………………………………….                                 100
5-1-4- مقادیر محاسباتی و مشاهداتی سطح آب زیرزمینی……………………………………. 101
5-2- نتایج واسنجی مدل در شرایط ناپایدار…………………………………………………………………                         103
5-2-1- مقادیر محاسباتی جهت پارامتر هدایت هیدرولیکی………………………………….. 103
5-2-2- مقادیر محاسباتی جهت پارامتر آبدهی ویژه………………………………………………  104
5-2-3- مقادیر محاسباتی و مشاهداتی سطح آب زیرزمینی…………………………………..  105
5-2-4- مقادیر خطا در شرایط ناپایدار…………………………………………………………………….                     108
5-2-5- بیلان……………………………………………………………………………………………………………                                            108
5-3- آنالیز حساسیت…………………………………………………………………………………………………….. 110
عنوان                                       صفحه
 
5-3-1- حساسیت مدل نسبت به تغییرات پارامتر هدایت هیدرولیکی…………………..           110
5-3-2- حساسیت مدل نسبت به پارامتر آبدهی ویژه……………………………………………..   110
5-3-3- حساسیت مدل نسبت به پارامتر تغذیه سطحی…………………………………………    111
5-4- صحت سنجی………………………………………………………………………………………………………..                                            112
5-5- نتایج مدل‌سازی کیفی…………………………………………………………………………………………. 115
5-5-1- تعیین ناحیه‌ گیرش چاه‌های حائز اهمیت………………………………………………….                                            115
5-5-1-1- نتایج بررسی چند چاه……………………………………………………………………                           116
5-5-2- نتایج شبیه‌سازی لندفیل فرضی………………………………………………………………….                            119
5-5-2-1- مکان‌یابی حرکت ذرات شیرابه در آب زیرزمینی………………………….     119
5-5-2-2- روند پخش و انتقال آلودگی ………………………………………………………….                                         120
 
فصل ششم: نتیجه گیری و پیشنهادات
6-2- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………..                                              139
6-3- پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………………….                                      140

• فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………….. 141
• چکیده به زبان انگلیسی

 
 
 
 
 
 
 
 
 
فهرست جدول‌ها
 
 
عنوان و شماره                                                                                             صفحه
 
جدول 4-1: موقعیت ایستگاه‌های هواشناسی منطقه مورد مطالعه………………………………………….63
جدول 4-2: معادلات گرادیان‌های ما‌هانه حرارتی محدوده……………………………………………………..67
جدول 4-3: متوسط دمای ما‌هانه محدوده به تفکیک دشت و ارتفاعات محدوده ایج                 (درجه سانتیگراد)………………………………………………………………………………………………………………………67
جدول 4-4: متوسط بارش ما‌هانه و سالانه در ایستگاه معرف، دشت و ارتفاعات محدوده ایج (میلیمتر)…………………………………………………………………………………………………………………………………. 69
جدول 4-5: متوسط تبخیر ما‌هانه محدوده به تفکیک دشت و ارتفاعات محدوده مطالعاتی ایج (میلیمتر)…………………………………………………………………………………………………………………………………..71
جدول 4-6: مقدار هدایت هیدرولیکی تشکیلات مختلف………………………………………………………. 85
جدول 4-7: مقدار آبدهی ویژه تشکیلات مختلف…………………………………………………………………….86
جدول 5-1: مقادیر بیلان جریان آب زیرزمینی منطقه مورد مطالعه در طول دوره واسنجی شرایط ناپایدار (سال‌های آبی 1390-1388)………………………………………………………………………. 109
جدول 5-2: طول کمینه، متوسط و بیشینه محدوده‌ی گیرش مهمترین چاه آب شرب شهر ایج …………………………………………………………………………………………………………………………………………………117
جدول 5-3: طول کمینه، بیشینه، متوسط و مساحت محدوده‌ی گیرش چاه شماره یک…….118
جدول 5-4: طول کمینه، بیشینه، متوسط و مساحت محدوده‌ی گیرش چاه شماره دو………118
 
 
فهرست شکل‌ها
 
 
عنوان                                       صفحه
 
شکل 2-1- تقسیم بندی مدل‌های آب زیرزمینی …………………………………………………………………… 8
شکل 2-2- نحوه تغییرات هد در ستون ماسه در آزمایش دارسی ……………………………………….. 28
شکل 2-3- جریان ورودی و خروجی از المان حجمی …………………………………………………………. 30
شکل 2-4- هیدروگراف برای سلول i, j, k …………………………………………………………………………… 39
شکل 4-1- موقعیت دشت ایج فارس …………………………………………………………………………………… 62
شکل 4-2- موقعیت چاه‌های بهره برداری و مشاهداتی منطقه مورد مطالعه ………………………..77
شکل 4-3- شبکه بندی منطقه مورد مطالعه ………………………………………………………………………. 78
شکل 4-4- نقشه DEM توپوگرافی سطح زمین منطقه مورد مطالعه ………………………………… 79
شکل 4-5- نقشه DEM رقوم ارتفاعی سنگ بستر منطقه مورد مطالعه ……………………………. 80
شکل 4-6- هیدروگراف واحد دشت ایج طی سال‌های 1375-1391 ……………………………….. 83
شکل 4-7- نقشه سطح آب (متر) مهرماه 1388 دشت مورد مطالعه ………………………………… 83
شکل 4-8- میله رنگی نمایانگر خطای واسنجی …………………………………………………………………. 90
شکل 4-9- محل دفن زباله فرضی برای منطقه مورد مطالعه …………………………………………… 94
شکل 5-1- نقشه زون‌بندی و مقادیر به دست آمده برای پارامتر هدایت هیدرولیکی (متر بر روز) طی کالیبراسیون مدل در شرایط پایدار (مهرماه 1388) …………………………………………….. 98
شکل 5-2- نقشه زون ‌بندی و مقادیر به دست آمده برای پارامتر تغذیه سطحی (متر بر ماه) طی کالیبراسیون مدل در شرایط پایدار (مهرماه 1388) ……………………………………………………… 99
شکل 5-3- نقشه توزیع سطح ایستابی به دست آمده طی کالیبراسیون مدل در شرایط پایدار (مهرماه 1388) ……………………………………………………………………………………………………………………. 100
شکل 5-4- جهت حرکت جریان آب زیرزمینی در منطقه مورد مطالعه …………………………… 101
شکل 5-5- مقادیر محاسباتی و مشاهداتی بار هیدرولیکی در چاه‌های مشاهداتی مختلف محدوده مطالعاتی در دوره واسنجی شرایط پایدار (مهرماه 1388) ……………………………………. 102
شکل 5-6- مقادیر محاسباتی در مقابل مقادیر مشاهداتی بار هیدرولیکی در دوره واسنجی شرایط پایدار (مهرماه 1388) ……………………………………………………………………………………………… 102
شکل 5-7- مقادیر مشاهداتی بار هیدرولیکی در مقابل مقادیر باقی‌مانده (تفاوت مقادیر محاسباتی و مشاهداتی) در دوره واسنجی شرایط پایدار (مهرماه 1388) …………………………. 103
شکل 5-8- نقشه زون‌بندی و مقادیر به دست آمده برای پارامتر هدایت هیدرولیکی (متر بر روز) طی کالیبراسیون مدل در شرایط ناپایدار (سال‌های آبی 1390-1388) …………………. 104
شکل 5-9- نقشه زون ‌بندی و مقادیر به دست آمده برای پارامتر آبدهی ویژه طی کالیبراسیون مدل در شرایط ناپایدار (سال‌های آبی 1390-1388) ……………………………………………………… 105
شکل 5-10- مقادیر محاسباتی در مقابل مقادیر مشاهداتی بار هیدرولیکی در چاه مشاهده‌ای شماره یک در طول دوره واسنجی شرایط ناپایدار (سال‌های آبی 1390-1388) …………….. 106
شکل 5-11- مقادیر محاسباتی در مقابل مقادیر مشاهداتی بار هیدرولیکی در چاه مشاهده‌ای شماره دو در طول دوره واسنجی شرایط ناپایدار (سال‌های آبی 1390-1388) ………………. 106
شکل 5-12- مقادیر محاسباتی در مقابل مقادیر مشاهداتی بار هیدرولیکی در چاه مشاهده‌ای شماره سه در طول دوره واسنجی شرایط ناپایدار (سال‌های آبی 1390-1388) …………….. 107
شکل 5-13- مقادیر محاسباتی در مقابل مقادیر مشاهداتی بار هیدرولیکی در چاه مشاهده‌ای شماره چهار در طول دوره واسنجی شرایط ناپایدار (سال‌های آبی 1390-1388) ………….. 107
شکل 5-14- حساسیت مدل نسبت به تغییرات پارامتر هدایت هیدرولیکی …………………… 110
شکل 5-15- حساسیت مدل نسبت به تغییرات پارامتر آبدهی ویژه ……………………………… 111
شکل 5-16- حساسیت مدل نسبت به تغییرات پارامتر تغذیه سطحی …………………………… 112
شکل 5-17- مقادیر محاسباتی در مقابل مقادیر مشاهداتی بار هیدرولیکی در چاه مشاهده‌ای شماره یک در طول دوره صحت سنجی (سال آبی 1391-1390) …………………………………. 113
شکل 5-18- مقادیر محاسباتی در مقابل مقادیر مشاهداتی بار هیدرولیکی در چاه مشاهده‌ای شماره دو در طول دوره صحت سنجی (سال آبی 1391-1390) ……………………………………. 113
شکل 5-19- مقادیر محاسباتی در مقابل مقادیر مشاهداتی بار هیدرولیکی در چاه مشاهده‌ای شماره سه در طول دوره صحت سنجی (سال آبی 1391-1390) …………………………………… 114
شکل 5-20- مقادیر محاسباتی در مقابل مقادیر مشاهداتی بار هیدرولیکی در چاه مشاهده‌ای شماره چهار در طول دوره صحت سنجی (سال آبی 1391-1390) …………………………………. 114
شکل 5-21- محدوده گیرش چاه‌های با اهمیت منطقه مورد مطالعه پس از گذشت بیست سال ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..116
شکل 5-22- ناحیه گیرش چاه آب شرب شهر ایج پس از گذشت ده سال ………………………. 117
شکل 5-23- ناحیه گیرش دو چاه نمونه در دشت ایج ……………………………………………………… 118
شکل 5-24- مکان‌یابی حرکت ذرات شیرابه در آب زیرزمینی ناشی از وجود لندفیل ……… 119
شکل 5-25- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ زیاد (مدت زمان: پس از یک سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش، انتشار) …………………………………………………………………………………………………………………………………. 121
شکل 5-26- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ زیاد (مدت زمان: پس از پنج سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش، انتشار) …………………………………………………………………………………………………………………………………. 122
شکل 5-27- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ زیاد (مدت زمان: پس از پانزده سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش، انتشار) ………………………………………………………………………………………………………………………………… 122
شکل 5-28- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ زیاد (مدت زمان: پس از بیست و هشت سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش، انتشار) ……………………………………………………………………………………………………………. 123
شکل 5-29- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ زیاد (مدت زمان: پس از یک سال، مکانیسم انتقال جرم پخش، انتشار و تأخیر) ……………………………………………………………………………………………………………………. 123
شکل ‏05-30- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ زیاد (مدت زمان: پس از پنج سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش، انتشار و تأخیر) ……………………………………………………………………………………………………………………. 124
شکل 5-31- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ زیاد (مدت زمان: پس از پانزده سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش، انتشار و تأخیر) ……………………………………………………………………………………………………………………. 124
شکل 5-32- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ زیاد (مدت زمان: پس از بیست و هشت سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش، انتشار و تأخیر) ……………………………………………………………………………………………….. 125
شکل 5-33- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ کم (مدت زمان: پس از یک سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش و انتشار) ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 125
شکل 5-34- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ کم (مدت زمان: پس از پنج سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش و انتشار) ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 126
شکل 5-35- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ کم (مدت زمان: پس از پانزده سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش و انتشار) ………………………………………………………………………………………………………………………………. 126
شکل 5-36- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ کم (مدت زمان: پس از بیست و هشت سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش و انتشار) …………………………………………………………………………………………………………… 127
شکل 5-37- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ کم (مدت زمان: پس از یک سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش، انتشار و تأخیر) …………………………………………………………………………………………………………………… 127
شکل 5-38- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ کم (مدت زمان: پس از پنج سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش، انتشار و تأخیر) …………………………………………………………………………………………………………………….. 128
شکل 5-39- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ کم (مدت زمان: پس از پانزده سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش، انتشار و تأخیر) ……………………………………………………………………………………………………………………. 128
شکل 5-40- چگونگی توزیع ابر آلودگی ناشی از شیرابه آلاینده محل دفن زباله فرضی در آب زیرزمینی در شرایط نرخ نفوذ کم (مدت زمان: پس از بیست و هشت سال، مکانیسم انتقال جرم: پخش، انتشار و تأخیر) ……………………………………………………………………………………………….. 129
شکل 5-41- توزیع ابر آلودگی پس از گذشت بیست و هشت سال در شرایط نرخ نفوذ زیاد و مکانیسم انتقال پخش و انتشار به همراه موقعیت چاه شماره شش ……………………………………. 130
شکل شماره 5-42- موقعیت سلول‌های دلخواه مورد نظر جهت بررسی جزئی تر نتایج تغییر غلظت شیرابه در طول زمان ………………………………………………………………………………………………… 131
شکل 5-43- نمودار غلظت-زمان سلول شماره یک در شرایط نفوذ بالا، غلظت اولیه آلودگی 20000ppm و دو نوع مکانیسم انتقال آلودگی ………………………………………………………………… 132
شکل 5-44- نمودار غلظت-زمان سلول شماره دو در شرایط نفوذ بالا، غلظت اولیه آلودگی 20000ppm و دو نوع مکانیسم انتقال آلودگی ………………………………………………………………… 133
شکل 5-45- نمودار غلظت-زمان سلول شماره یک در شرایط نفوذ کم، غلظت اولیه آلودگی 20000ppm و دو نوع مکانیسم انتقال آلودگی ………………………………………………………………… 134
شکل 5-46- نمودار غلظت-زمان سلول شماره دو در شرایط نفوذ کم، غلظت اولیه آلودگی 20000ppm و دو نوع مکانیسم انتقال آلودگی ………………………………………………………………… 134
شکل 5-47- نمودار غلظت-زمان سلول شماره یک در شرایط نفوذ بالا، غلظت اولیه آلودگی 30000ppm و دو نوع مکانیسم انتقال آلودگی ………………………………………………………………… 135
شکل 5-48- نمودار غلظت-زمان سلول شماره دو در شرایط نفوذ بالا، غلظت اولیه آلودگی 30000ppm و دو نوع مکانیسم انتقال آلودگی ………………………………………………………………… 136
شکل 5-49- نمودار غلظت-زمان سلول شماره یک در شرایط نفوذ کم، غلظت اولیه آلودگی 30000ppm و دو نوع مکانیسم انتقال آلودگی …………………………………………………………………. 136
شکل 5-50- نمودار غلظت-زمان سلول شماره دو در شرایط نفوذ کم، غلظت اولیه آلودگی 30000ppm و دو نوع مکانیسم انتقال آلودگی ………………………………………………………………… 137
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
فصل اول
 
مقدمه

 

 

 

 

 

1-1-پیشگفتار

 
آب مایه حیات و فراوان‌ترین ماده مرکب برروی سطح کره زمین و بستر اولیه حیات به شکلی که امروزه می‌شناسیم، می‌باشد. بیش از ۷۰٪ سطح کره زمین را آب پوشانده است (نزدیک به ۳۶۰ میلیون از ۵۱۰ میلیون کیلومتر مربع)؛ با وجود این حجم عظیم آب، تنها 2% از آب‌های کره زمین شیرین و قابل شرب است و باقی آن به علت محلول بودن انواع نمک‌ها خصوصاً نمک طعام غیر قابل استفاده است. از همین 2% آب شیرین، بیش از ۹۰% به صورت منجمد در دو قطب زمین و دور از دسترس بشر واقع شده‌ است (Davie, 2002). به علاوه، منابع آب شیرین به طور یکنواخت در سطح زمین پراکنده نشده‌اند. در حال حاضر، 60% کل منابع آب شیرین در 9 کشور جهان وجود دارد؛ در مقابل حدود 80 کشور با کمبود آب مواجه‌اند که برخی از آن‌ ها تقریباً به هیچ منبع آب شیرین قابل توجهی دسترسی ندارند (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%A8#cite_note-autogenerated4-9). طبق آمار برنامه عمران سازمان ملل متحد در سال 2006:

• 1/1 میلیارد نفر به آب آشامیدنی دسترسی ندارند؛
• 6/2 میلیارد نفر به آب کافی برای بهداشت دسترسی ندارند؛
• 700 میلیون نفر در 43 کشور با مشکل کمبود پیوسته‌ی آب مواجه‌اند؛

استاد راهنما

 

دكتر نادر مظلومی

 

استاد مشاور

 

دكتر مهدی حقیقی كفاش 

 

 

 

چكیده

هدف این پژوهش بررسی ارتباط ساختار سازمان، استراتژی کسب و کار و به دنبال آن تاثیر آن ها بر ارتقاء و بهبود عملکرد شركت های صنعت غذایی استان تهران با بهره گرفتن از تئوری مبتنی بر منابع است. ساختار سازمانی در برگیرنده طرح سیستم هایی است كه به وسیله آن ها همه واحدها هماهنگ و یكپارچه می شوند و در نتیجه ارتباط موثر در سازمان تضمین خواهد شد. از سوی دیگر استراتژی نشان دهنده یک طرح، چگونگی و نحوه رسیدن از یک نقطه به نقطه دیگر می باشد و الگو و چارچوبی برای تصمیم گیری و عمل را پیش روی سازمان قرار می دهد. از آنجایی که ارتقاء مداوم عملکرد سازمانی از شاخص های مطلوب و مورد نظر مدیران است شناخت نسبت به چگونگی روابط بین این دو عامل تأثیرگذار بر کسب برتری سازمانی با به‎کار گیری دیدگاه مبتنی بر منابع مهم و اهمیت دارد.

در این پژوهش تاثیر ساختار سازمانی به عنوان یک منبع داخلی از طریق استراتژی رقابتی بر عملکرد شرکت مورد بررسی قرار گرفته است.

جامعه آماری این پژوهش شامل مدیران (سرپرستان، مدیران میانی و مدیران عامل) شرکتهای صنعت غذایی مستقر در استان تهران می­باشد. تعداد 60 شرکت که تولیدکننده محصولات لبنی در سطح شهر تهران می­باشند شناسایی شده ­اند. از میان شرکتهای شناسایی شده، شرکتهایی با تعداد کارکنان بیش از 150 نفر و با سابقه بیش از 10 سال به عنوان جامعه هدف در نظر گرفته شدند. روش این تحقیق از نظر هدف از نوع تحقیق کاربردی می باشد. طرح تحقیق در این پژوهش، تحقیق توصیفی از نوع همبستگی می­باشد. روش نمونه گیری در تحقیق حاضر نمونه گیری طبقه­ای است؛ همبستگی میان ابعاد متغیرهای تحقیق در جامعه مورد نظر نشان دهنده رابطه مثبت و معنی داری این ابعاد متغیرها می باشد.

نتایج آزمون میانگین نشان دهنده این است که ساختار سازمانی، استراتژی رقابتی و عملکرد در شرکت های تولید کننده محصولات لبنی استان تهران در وضعیت مطلوبی قرار دارند. همچنین نتایج مدل معادلات ساختاری نشان دهنده رابطه­ علی مثبت و معنی­داری میان «ساختار سازمانی» و «عملکرد سازمانی» از  طریق                      «استراتژی سازمانی» است.

کلید واژه‎ها: ساختار ؛ استراتژی رقابتی ؛ عملکرد سازمانی؛ تئوری مبتنی بر منابع

فصل اول

مقدمه.. 1

1-1- بیان مسئله.. 2

2-1- اهمیت و ضرورت موضوع.. 4

3-1- گزاره های تحقیق… 6

1-3-1- پرسش های اصلی و فرعی.. 6

2-3-1- فرضیه های تحقیق.. 7

3-3-1- هدف های تحقیق یا نتایج مورد انتظار 7

4-3-1- متغیرهای تحقیق.. 7

4-1- روش کلی تحقیق… 10

1-4-1- قلمرو مکانی-جامعه تحقیق.. 10

2-4-1- قلمرو زمانی تحقیق.. 10

3-4-1- روش نمونه گیری و تخمین حجم جامعه. 10

4-4-1- روش های گردآوری داده‌ها و ابزار مورد استفاده برای آن.. 11

5-4-1- روش های تحلیل داده ها 11

5-1- شرح واژه ها و اصطلاحات تحقیق… 11

فصل دوم

مقدمه.. 13

1-2- استراتژی… 13

1-1-2- پیشینه استراتژی.. 13

2-1-2- رویکردها به استراتژی.. 16

1-2-1-2- رویکردهای استراتژی مبتنی بر زمان شکل گیری استراتژی… 18

3-1-2- انواع استراتژی.. 21

1-3-1-2- انواع استراتژی های سازمانی… 21

2-3-1-2- تقسیم بندی استراتژی ها بر اساس سطوح سلسله مراتب سازمانی… 23

4-1-2- استراتژی های رقابتی.. 24

1-4-1-2- استراتژی هزینه کمتر. 25

2-4-1-2- استراتژی تمایز. 26

5-1-2- رابطه ساختار صنعت و استراتژی رقابتی 30

2-2- ساختار سازمانی… 32

1-2-2- تحقیقات مینتزبرگ در مورد انواع ساختارهای سازمانی.. 33

2-2-2- ابعاد مهم ساختار سازمانی.. 35

1-2-2-2- تمرکز. 35

2-2-2-2- رسمیت…. 35

3-2-2-2- پیچیدگی… 37

3-2-2- سیر تکامل ساختارهای سازمانی 39

3-2- پیکربندی ساختار و استراتژی… 42

1-3-2- رویکردهای مرتبط برای پیکربندی ساختار و استراتژی… 43

 

 

4-2- دیدگاه های مطرح در زمینه ارتباط استراتژی و ساختار. 4

1-4-2- رویکرد اقتضایی… 45

1-4-2- رویکرد مبتنی بر منابع 51

5-2- عملکرد سازمانی… 54

1-5-2- شاخص های سنجش عملکرد. 55

6-2- پیشینه تحقیق… 56

7-2- چارچوب نظری تحقیق… 61

جمع بندی مطالب… 64

 فصل سوم

مقدمه.. 66

1-3- روش تحقیق… 66

1-1-3- برحسب هدف… 66

2-1-3- برحسب گردآوری داده ها 67

2-3- جامعه آماری… 67

3-3- روش نمونه گیری 68

4-3- تعیین حجم نمونه.. 68

5-3- روش جمع آوری اطلاعات… 69

6-3- روایی پرسشنامه 70

7-3- پایایی پرسشنامه 70

8-3- روش تجزیه و تحلیل داده ها 71

1-8-3- آزمون کولموگروف – اسمیرنوف… 71

2-8-3- آزمون میانگین… 72

3-8-3- معادلات ساختاری… 73

فصل چهارم

مقدمه.. 75

1-4- توصیف داده های مربوط به ویژگی های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان 75

1-1-4- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر جنسیت…. 75

2-1-4- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر سن… 76

3-1-4- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر میزان تحصیلات… 77

4-1-4- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر سابقه خدمت…. 78

5-1-4- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر وضعیت استخدامی… 78

6-1-4- وضعیت افراد پاسخ دهنده از نظر عنوان شغلی… 79  

2-4-آزمون کولموگروف اسمیرنوف… 80

3-4-بررسی وضعیت متغیرهای سه گانه در شرکت های فعال صنعت غذایی… 81

1-3-4- بررسی وضعیت ساختار سازمانی شرکت های فعال در صنعت غذایی… 81

2-3-4- بررسی وضعیت استراتژی کسب و کار شرکت های فعال در صنعت غذایی… 82

3-3-4- بررسی وضعیت عملکرد شرکت های فعال در صنعت غذایی… 83

4-4-بررسی تحلیل عاملی متغیرهای تحقیق.. 84

1-4-4- بررسی متغیر تمرکز. 85

2-4-4- بررسی متغیر رسمیت…. 89

3-4-4- بررسی متغیر استفاده از رسمیت…. 92

4-4-4- بررسی متغیر پیچیدگی… 95

5-4-4- بررسی متغیر  رهبری هزینه. 98

6-4-4- بررسی متغیر  تمایز در بازاریابی… 101

7-4-4- بررسی متغیر  تمایز در نوآوری… 103

8-4-4- بررسی متغیر  عملکرد. 106

9-4-4- بررسی مدل مفهومی تحقیق… 109

5-4- آزمون فرضیه های تحقیق… 111

فصل پنجم

مقدمه.. 116

1-5- پاسخ به فرضیه های پژوهشی… 116

1-1-5- فرضیه 1.. 116

2-1-5- فرضیه 2.. 117

3-1-5- فرضیه 3.. 117

4-1-5- فرضیه 4.. 117

2-5- پیوند یافته ها با پژوهش های پیشین… 118

3-5- پیشنهاد های تحقیق… 119

4-5- پیشنهاد برای پژوهش های آتی… 120

5-5- محدودیت های تحقیق… 121

فهرست منابع.. 121

مقدمه

اصلاح ساختار سازمانی همواره از دغدغه های مدیران است زیرا بخش مهمی از فعالیت های مدیران معطوف به سازماندهی مناسب عواملی است که مستلزم ایجاد سازمانی مناسب است. ساختار سازمانی، چارچوبی است كه بوسیله آن فعالیت های سازمان تقسیم، سازماندهی و هماهنگ می شوند. هر سازمان دارای ساختار خاصی است و مهم آن است كه این ساختار به گونه ای باشد تا نه تنها عوامل انجام كار با یكدیگر هماهنگ بلكه قابل كنترل نیز باشند. ساختار سازمانی تعیین كننده روابط رسمی و نشان دهنده سطوحی است كه در سلسله مراتب اداری وجود دارد و حیطه كنترل مدیران را مشخص می كند. همچنین ساختار سازمانی دربرگیرنده طرح سیستم هایی است كه به وسیله آن ها همه واحدها هماهنگ و یكپارچه می شوند و در نتیجه ارتباط موثر در سازمان تضمین خواهد شد. از سوی دیگر استراتژی نشان دهنده یک طرح،  چگونگی و نحوه رسیدن از یک نقطه به نقطه دیگر می باشد و الگو و چارچوبی برای تصمیم گیری و عمل را پیش روی سازمان قرار می دهد. در واقع استراتژی علاوه بر اینکه چشم انداز ، آرمان و جهت شرکت را تعیین می کند، به سازمان نشان می دهد که در آینده چگونه شرکت یا سازمانی خواهد بود. از آنجا که تصمیم های مربوط به ارائه محصول و یا خدمت در غالب استراتژی گنجانده می شود از این روی اهمیت اجرای موفق استراتژی عامل اساسی و حیاتی در موفقیت سازمان ها خواهد بود. اگرچه وجوه مختلف خود نشان دهنده اهمیت آن است ولی از آنجا كه ساختار سازمانی یكی از اركان مهم اجرای استراتژی است پرداختن به آن جزء لاینفك وظایف مدیران است. از آنجا كه ساختار خود موجد استراتژی است و از سویی تعیین كننده در تخصیص منابع نیز می باشد، تغییر در ساختار سازمانی همواره می بایست مورد توجه قرار گیرد. ساختار باید به گونه ای طرح ریزی شود كه اجرای استراتژی تسهیل گردد. طراحی ساختار سازمانی و اجرای موفق  استراتژی، هر دو در راستای دستیابی به عملکرد شرکت که همانا موفقیت سازمان است نقش مهمی ایفا می کند.

از این رو می توان رابطه میان ساختار و استراتژی را براساس اثرشان بر عملکرد سازمانی مورد بررسی قرار داد. در فصل حاضر در ابتدا مسئله و ضرورت آن بیان می گردد. سپس گزاره های تحقیق در قالب پرسش تحقیق، فرضیه ها، اهداف و متغیرهای مورد بررسی آورده می شود. روش تحقیق نیز از دیگر مباحث مطرح شده در فصل حاضر است. در نهایت نیز مفاهیم تحقیق به صورت عملیاتی تعریف می شوند.

1-1- بیان مسئله

نگرش اقتضایی تا دیر زمانی تفكر غالب در تئوری سازمان بوده است. این دیدگاه بر این نكته تأكید دارد كه اعتبار، اثربخشی و كارایی و بهره وری ساختار سازمانی به عوامل اقتضایی همچون استراتژی، اندازه سازمان، تكنولوژی، محیط، طرح سازمانی و قدرت (كنترل). بستگی دارد. توجه به این عوامل اقتضایی در وضعیت رقابتی موجود، امری حیاتی است و در مواردی بقای سازمان را رقم می زند. از این رو ساختار باید با در نظر داشتن این عوامل طراحی شود تا بــتواند زمــینه تحــقق اهــداف و استــراتژی های سـازمان را فراهم كند (بالیگ[1] و دیگران، 1992). همان طور که در بالا اشاره شد یکی از عوامل تعیین کننده ساختار سازمانی، استراتژی می باشد. مهمترین تحقیقاتی كه در رابطه با تأثیر استراتژی بر ساختار صورت گرفته، می توان به تحقیقات چندلر[2] در اوایل دهه 1960 و تحقیقات مایلز و اسنو[3] اشاره كرد. به طور خلاصه این تحقیقات بر این نکته اصرار می ورزند که تناسب میان استراتژی و ساختار سازمانی بر عملکرد تاثیر می گذارد. از این رو می توان گفت که تغییر در متغیرهای اقتضایی تناسب موجود میان استراتژی و ساختار را به هم می زند؛ عدم تناسب به وجود آمده به تغییر ساختار می انجامد؛ و تغییر در ساختار باعث ایجاد تناسبی جدید می شود که عملکرد را دوباره احیا می کند (اسکات[4]، 1390: 152).

در مقابل این نظریه اقتضایی، دیدگاه مبتنی بر منابع و نگاه به سازمان از زاویه توانمندی های متمایز کردن که رویکردی جدید در مطالعات سازمان و مدیریت ارائه می دهد نظری متفاوت دارد. این دیدگاه با تاکید بسیار بر منابع داخلی سازمان در مقابل وضعیت رقابتی در صنعت، بیان می دارد که منابع تنها زمانی برای ما ارزشمند هستند که باعث رشد کارایی شده و امکان سرمایه ­گذاری در فرصت­ها و مقابله با تهدیدات را برای ما ایجاد کنند.

پپارد و ریلاندر[5] بیان می­كنند كه تئوری مبتنی بر منابع چشم­اندازی جامع را برای درك چگونگی به‎کارگیری منابع در ارزش آفرینی برای سازمان­ها ارائه می­كند (پپارد و ریلاندر، 2001). به طوری که دیدگاه مبتنی بر منابع به عنوان کلید اولویت رقابتی در بسیاری از فعالیت­های سازمان­ها شامل استراتژی سازمان، قابلیت فناوری اطلاعات و ساختار سازمانی می‎باشد (چانگ[6]، 2004). تحقیقات نشان داده است که دیدگاه مبتنی بر منابع[7] به سازمان‎ها امکان ایجاد، استقرار و کاربرد قابلیت‎های منابع کمیاب را می دهد (بات[8]، 2002). به طور خلاصه این دیدگاه بر این اصل استوار است كه سازمان ها در منابع، كه شامل منابع ملموس و ناملموس است، متفاوت هستند و به همین دلیل از وضعیت رقابتی متفاوتی برخوردارند. از همین رو با توجه به اینکه تاکید دیدگاه مبتنی بر منابع بر ویژگیهای داخلی است، این سوگیری سبب می شود که پژوهشگران با تجزیه و تحلیل ساختار سازمانی به عنوان یک منبع ارزشمند و منشاء مزیت رقابتی، روابط بین استراتژی و ساختار را چارچوب دوباره بخشند. ساختار سازمانی جدای از اینکه یکی از عناصر پیاده سازی راهبرد شرکت است، یک منبع مهم مزیت رقابتی نیز می باشد (پرتوساارتگا[9] و دیگران، 2010). بنابراین به نظر می­رسد شناخت و بررسی ابعاد ساختاری به عنوان یکی از منابع با ارزش سازمان که می تواند استراتژی سازمانی را تحت تاثیر قرار دهد، موجب ارتقای عملکرد سازمانی شود. به عبارت دیگر برعکس رویکرد اقتضایی، دیدگاه مبتنی بر منابع بیان می دارد که نه تنها استراتژی سازمان خاصیت تعیین کنندگی کمی برای ساختار سازمان دارد، بلکه استراتژی سازمان براساس منابع موجود اعم از ساختار سازمانی و … نیز شکل می گیرد. از این رو می توان گفت که جهت گیری رویکرد اقتضایی مبتنی بر تغییرات خارج از سازمان (محیط) می باشد؛ در حالی که رویکرد مبتنی بر منابع درصدد بررسی منابع داخلی سازمان به عنوان پایه های کسب مزیت رقابتی می باشند. علاوه براین تفاوت میان این دو دیدگاه را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:

نخست اینکه بیشتر دانش نظری در مورد رابطه میان استراتژی و ساختار در ارتقای عملکرد سازمانی به چندین دهه گذشته بر می گردد و شرایط محیطی با شرایط محیطی آن زمان، که چندلر به این نتیجه رسید که ساختار از راهبرد پیروی می کند، متفاوت است. شرکت های مدرن با محیطی شتابان در حال تغییر، فوق رقابتی و آشفته روبرو هستند که در آن ترجیحات مشتریان بسیار متغیر بوده و فناوری، سناریوهایی گذرا را پشت سر می گذارد. در چنین وضعیتی، دیدگاه مبتنی بر منابع بهتر از جهت گیری های مبتنی بر بیرون سازمان می تواند منابع مزیت رقابتی پایدار را شرح دهد. مبنای راهبرد کسب‌وکاری که بر حسب منابع داخلی و آنچه قادر به اجرای آن است تعریف شده، با دوام تر از مبنای راهبرد کسب و کاری است که بر اساس نیازهایی که بایستی برآورده کند تعریف شده است. دوم اینکه، پژوهش های قبلی بر خلاف پژوهش های حاضر (که بر مزیت رقابتی متمرکز هستند)، بر مزیت استراتژی های شرکتی متمرکز هستند. رویکرد مناسب برای بررسی راهبرد شرکتی رویکرد اقتضایی می تواند باشد. اگر شرکتی بخواهد استراتژی تنوع را به کار گیرد، احتمالاً لازم است که ساختار سازمانی را از سازماندهی بر مبنای وظیفه ای به بخشی تغییر دهد. با این وجود، شرکت می تواند بر حسب راهبرد رقابتی، مکانیزم های هماهنگ کننده درونی را به عنوان منبعی با ارزش جهت دستیابی به مزیت رقابتی به کار گیرد. لذا دیدگاه مبتنی بر منابع رویکرد مناسب‌تر برای تجزیه و تحلیل رابطه بین ساختار سازمانی و راهبرد رقابتی است (پرتوساارتگا و دیگران، 2010). دلیل این برتری  این است که دارایی­ های ملموس (همچون سرمایه، زمین، مواد اولیه و …) باعث ایجاد مزیت رقابتی پایدار برای سازمان نمی­شوند یا حداقل سهم اندکی در وقوع این مهم دارند. سازمان­های امروزی بایستی ارتقای عملکرد خود را در راستای کسب برتری بر دارایی های ناملموس خود بنا نهند.

از این رو با توجه روز افزون به دیدگاه مبتنی بر منابع، در تحقیق حاضر به دنبال بررسی رابطه میان استراتژی، ساختار و عملکرد سازمانی براساس این دیدگاه در جامعه مورد نظر هستیم. به عبارت دیگر به دنبال یافتن پاسخ به این سوال هستیم که آیا در شرکت های صنایع غذایی برخلاف نظر متقدمین (نظریه اقتضایی) و مطابق با دیدگاه مبتنی بر منابع می توان ریشه های استراتژی را در ساختار سازمانی جستجو نمود و به ارتقای عملکرد اندیشید؟و به عبارت دیگر آیا ساختار به واسطه اثر گذاری بر استراتژی به عملکرد بهتری می انجامد یا خیر؟

2-1- اهمیت و ضرورت موضوع

در ادبیات مدیریت، نگرش های گوناگونی برای دسته بندی نظریه های مدیریت وجود دارند که عبارتند از دسته بندی های تاریخی که از منطق تاریخی و سیر تحولات تاریخی استفاده می شود ، دسته بندی موضوعی که نظریه ها را در سه دسته کلاسیک، نئوکلاسیک و مدرن قرار می دهد و دسته بندی نگرشی که نگرش های روابط انسانی، فرایندی، علمی، سیستمی و اقتضایی را برای جمع بندی نظریه ها مطرح می کند. در این بین نگرش جدید استراتژیک به مدیریت و یا هر علمی در دو سطح استراتژیک و عملیاتی مطرح می شود. در سطح استراتژیک مسائل به صورت ذهنی، مفهومی، نظری و کیفی بیان می شوند ولی در سطح عملیاتی به صورت عینی، عملیاتی، عملی و کمی بیان می شوند. مسائل ذهنی یک ذهنیت روشن قبل از عمل می دهند ویک نتیجه نظری یا مفهومی ارائه     می کند که مبنای عمل قرار می گیرد. استراتژی عبارت است از برنامه جامع و همه جانبه که نشان می دهد شرکت چگونه به ماموریت های خود دست می یابد. در تعریفی دیگر استراتژی جهت گیری کلی حرکت سازمان جهت نیل به سوی وضعیت مطلوب در سطح ذهنی و مفهومی می باشد. بیشتر سازمان ها به جای داشتن یک استراتژی جامع و واحد از مجموعه ای از استراتژی های مرتبط استفاده می کنند که هر یک در سطوح مختلفی از شرکت طراحی می شوند. هر استراتژی علاوه بر پاسخگویی به شرایط محیطی با استراتژی های سطوح دیگر و نیز با نقاط قوت و شایستگی های رقابتی واحد تجاری مربوطه و با سطح شرکت به عنوان یک واحد هماهنگ است. در تحقیقات پیشین به بررسی و ضرورت همخوانی استراتژی هایی مانند استراتژی های منابع انسانی و …. پرداخته شده است .در تحقیق    پیش رو استراتژی رقابتی به عنوان سطحی از استراتژی که به صورت ملموس تری می تواند مبین ضرورت این همخوانی به خصوص در بازار رقابتی همچون صنعت غذایی کشور باشد در نظر گرفته شده است.

از سوی دیگر سازمان بدون ساختار، قابل تصور نیست و ازآنجا که هر شرکت غذایی لزوماً سازمان است لذا میتوان گفت که شرکت های صنعت غذایی بدون ساختار سازمانی قابل تصور نیست . بنابراین نكته حائز اهمیت وجود یا عدم وجود ساختار سازمانی در این شرکت ها نیست، بلكه تناسب یا عدم تناسب ساختار سازمانی شرکتهای صنعت غذایی با محیط، موضوعی است که با اهمیت است و نقش بسیار مهمی درموفقیت این سازمانها دارد. توسعه و پیشرفت صنعت غذایی بدون توسعه و پیشرفت سازمان های این صنعت امكانپذیر نیست. به عبارت دیگر، هرگونه پیشرفتی در صنعت غذایی به عنوان یک کل، از پیشرفت شرکتهای این صنعت به عنوان اجزا و عناصرآن تفكیک ناپذیر است و سازمان های صنعت غذایی برای دستیابی به عملكرد بهتر نیازمند سازماندهی صحیح و علمی هستند. سازمان های صنعت غذایی به عنوان سیستم باز با محیط خود در تعامل اند، بنابراین ناچارند منابع مورد نیاز خود را از محیط تأمین نموده، محصولات خود را در آن به فروش برسانند و برای ادامه حیات و اثربخشی، تغییرات محیطی را تعبیر و تفسیر نمایند، بنابراین باید ساختار سازمانی مناسب با محیطی که در آن فعالیت میکنند را به وجود آورند. ازآنجاییکه عدم اطمینان محیطی شرکتهای صنعت غذایی  به دلایل ناشی از تغییرات محیطی و تنوع مشتریان در سطح بالایی قرار دارد، بنابراین همه این موارد اصلاح ساختار سازمانی شرکتهای صنعت غذایی  را متناسب با تغییرات محیطی صنعت الزامی میسازد. با توجه به مباحث مطرح شده، میتوان به ضرورت و اهمیت بررسی و اصلاح ساختار سازمانی شرکتهای صنعت غذایی پی برد. همچنین ساختار سازمانی متناسب و اصلاح شده را می توان به عنوان یکی از نقاط مثبت در طراحی استراتژی ها در نظر گرفت.

کلید واژه ها: سکوت سازمانی، مدیریت،ارتباطات درون سازمانی،شرکت نفت فلات قاره ایران

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                        شماره صفحه

1- فصل اول- کلیات تحقیق………………………………………………………….. 1

مقدمه…………………………………………………………………………………………………. 2

1-1- بیان مسأله………………………………………………………………………………………. 3

1-2- ضرورت موضوع تحقیق………………………………………………………………………… 5   

1-3- سؤال تحقیق…………………………………………………………………………………….. 5                      

1-4- فرضیه ها ی تحقیق……………………………………………………………………………… 5

1-4-1-فرضیه اصلی…………………………………………………………………………………. 5

1-4-2-فرضیه فرعی…………………………………………………………………………………. 6

1-5- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………. 6

1-6-روش شناسی تحقیق………………………………………………………………………………. 6

1-6-1-روش تحقیق…………………………………………………………………………………… 6

1-6-2-جامعه آماری………………………………………………………………………………….. 6

1-6-3-روش نمونه گیری و حجم نمونه………………………………………………………………… 7

1-6-4-روش های گرد آوری داده ها وابزار مورد استفاده برای آن………………………………………. 7

1-6-5-مقیاس مورد استفاده…………………………………………………………………………… 7

1-6-6-روش های تحلیل داده ها………………………………………………………………………… 7

1-7- قلمرو تحقیق…………………………………………………………………………………….. 7

1-7-1-قلمرو موضوعی تحقیق………………………………………………………………………… 7

1-7-2-قلمرو مکانی تحقیق……………………………………………………………………………. 8

1-7-3-قلمرو زمانی تحقیق……………………………………………………………………………. 8

1-8- شرح واژه های تحقیق…………………………………………………………………………… 8…

1-9-نقشه راه تحقیق…………………………………………………………………………………. 10

1-10-پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………….. 11

1-11-جمع بندی فصل اول………………………………………………………………………….. 12

2- فصل دوم- ادبیات تحقیق…………………………………………………………. 13

مقدمه……………………………………………………………………………………………….. 14

2-1-ارتباطات………………………………………………………………………………………. 15

2-1-1- ارتباطات سازمانی………………………………………………………………………….. 16

2-1-2-فرایند تاریخی بررسی ارتباطات سازمانی ……………………………………………………. 17

2-1-3- ارکان اصلی فرایند ارتباط…………………………………………………………………… 18

2-1-4-ابعاد ارتباط سازمانی………………………………………………………………………… 19

2-1-5- فرایند مدیریت و ارتباطات…………………………………………………………………… 21

2-1-5-1- برنامه ریزی……………………………………………………………………………… 21

2-1-5-2- سازماندهی………………………………………………………………………………. 21

2-1-5-3-هدایت…………………………………………………………………………………….. 21

2-1-5-4-کنترل…………………………………………………………………………………….. 22

2-1-6-دلایل و ضرورت ارتباط……………………………………………………………………… 22   

2-1-7-سبک های ارتباط……………………………………………………………………………. 23

2-1-7-1-سبک دستوری…………………………………………………………………………….. 23

2-1-7-2-سبک ترغیبی……………………………………………………………………………… 23

2-1-7-3-سبک حمایتی……………………………………………………………………………… 24   

2-1-7-3-سبک تفویضی…………………………………………………………………………….. 24

2-1-8-اصول مدیریت ارتباطی………………………………………………………………………. 24   

2-1-8-1-یکپارچگی و همسویی ارتباطی…………………………………………………………….. 24   

2-1-8-2-توجه به تامین نیازهای ارتباطاتی کارکنان………………………………………………….. 24

2-1-8-3-جریان اطلاعات مورد نیاز در سرتاسر سازمان…………………………………………….. 24

2-1-8-4-ارتباطات و هماهنگی در سازمان………………………………………………………….. 25

2-1-8-5-مشارکت عمومی کارکنان و مدیران  در برقراری ارتباطات موثر…………………………… 25

2-1-9-خصیصه های ارتباطات اثربخش……………………………………………………………… 25

2-1-10-موانع برقراری ارتباط موثر………………………………………………………………… 26

2-1-10-1-موانع فرایندی…………………………………………………………………………… 26

2-1-10-2- موانع شخصی………………………………………………………………………….. 27

2-1-10-3-موانع فیزیکی……………………………………………………………………………. 28

2-1-10-4-موانع معنایی……………………………………………………………………………. 28

2-1-11-چرخه مدیریت ارتباطات داخلی…………………………………………………………….. 28

2-1-11-1-مرحله شناسایی نیازهای ارتباطی…………………………………………………………. 29

2-1-11-2-تعیین اهداف برنامه های ارتباطی………………………………………………………… 29

2-1-11-3-طراحی واستقرار کانال های ارتباطی…………………………………………………….. 29

 

 

2-1-11-4-مرحله تجزیه و تحلیل وتامین نیازهای ارتباطی کارکنان…………………………………… 29

2-1-12-کاربردهای سیستم ارتباطات داخلی………………………………………………………….. 29

2-1-13-مدیریت ارتباطات در الگوی بلوغ قابلیت منابع انسانی……………………………………….. 30

2-1-14-چالشهای مطرح در استقرار سیستم مدیریت ارتباطات داخلی…………………………………. 30

2-1-15-پیشینه تحقیقات مربوط به ارتباطات در ایران………………………………………………… 32

2-1-16- پیشینه تحقیقات مربوط به ارتباطات در خارج……………………………………………….. 33

2-2-کیفیت زندگی کاری و ارتباطات درون سازمانی…………………………………………………. 34

2-2-1-مفاهیم و تعاریف…………………………………………………………………………….. 34

2-2-2-تعریف عملیاتی کیفیت زندگی کاری………………………………………………………….. 37

2-2-3-ابعاد و شاخصهای کیفیت زندگی کاری……………………………………………………….. 38

2-2-4-رویکردهای کیفیت زندگی کاری جهت توسعه مشاغل…………………………………………. 41

2-2-5- نظریه های کیفیت زندگی کاری……………………………………………………………… 42

2-2-5-1-نظریه سلسله مراتب نیازها………………………………………………………………… 42   

2-2-5-2-نظریه نیاز به موفقیت……………………………………………………………………… 43

2-2-5-3-نظریه زیستی، تعلق،رشدERG …………………………………………………………….. 43

2-2-5-4-نظریه انگیزش-بهداشت……………………………………………………………………. 44

2-2-5-5-نظریه تئوری انتظار………………………………………………………………………. 45

2-2-5-6-نظریه تیوری برابری……………………………………………………………………… 45

2-2-5-7-نظریه کاسیو………………………………………………………………………………. 45

2-3-سکوت سازمانی………………………………………………………………………………… 47

2-3-1-تعاریف سکوت سازمانی……………………………………………………………………… 48

2-3-2-انگیزه های سکوت سازمانی…………………………………………………………………. 50

2-3-3-عوامل سکوت سازمانی………………………………………………………………………. 52

2-3-3-1-عوامل مدیریتی……………………………………………………………………………. 52

2-3-3-2-عوامل سازمانی و محیطی…………………………………………………………………. 54

2-3-3-3-عوامل اجتماعی و گروهی………………………………………………………………… 55

2-3-3-4-عوامل فردی……………………………………………………………………………… 56

 2-3-4-عوامل موثر بر رفتار سکوت کارکنان……………………………………………………….. 57

2-3-5-رابطه رفتار سکوت کارکنان با نگرش های شغلی…………………………………………….. 58

2-4-پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………. 59

2-4-1-تحقیقات داخلی انجام شده…………………………………………………………………….. 59

2-4-2- تحقیقات خارجی انجام شده………………………………………………………………….. 60

2-5-چهارچوب نظریه تحقیق………………………………………………………………………… 61

2-6-جمع بندی فصل دوم……………………………………………………………………………. 62

3- فصل سوم- روش شناسی تحقیق……………………………………………………………… 63

مقدمه……………………………………………………………………………………………….. 64

3-1- روش شناسی تحقیق……………………………………………………………………………. 64

3-2- جامعه و نمونه آماری………………………………………………………………………….. 65

3-2-1- جامعه آماری……………………………………………………………………………….. 65

3-3- روش نمونه گیری……………………………………………………………………………… 65

3-4- ابزار جمع آوری اطلاعات…………………………………………………………………….. 66

3-5- متغیر های تحقیق……………………………………………………………………………… 66

3-5-1-متغیر مستقل………………………………………………………………………………… 66

3-5-2-متغیر وابسته…………………………………………………………………………………. 66

3-6-ابزار سنجش تحقیق…………………………………………………………………………….. 66

3-7-روایی………………………………………………………………………………………….. 68

3-8-پایایی………………………………………………………………………………………….. 68

3-9-فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………… 69

3-9-1-فرضیه های اصلی…………………………………………………………………………… 73

3-9-2-فرضیه های فرعی…………………………………………………………………………… 74

3-11-روش ها و فنون آماری……………………………………………………………………….. 74

3-11-روش اجرایی تحقیق…………………………………………………………………………… 71

3-12-موانع و محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………. 71

3-12- جمع بندی فصل سوم…………………………………………………………………………. 71

4-فصل چهارم- تجزیه و تحلیل داده ها…………………………………………………………. 72

مقدمه……………………………………………………………………………………………….. 73

4-1-توصیف داده ها………………………………………………………………………………… 73

4-2-جداول ونمودارهای فراوانی مربوط به پاسخ دهندگان پرسشنامه………………. 73

4-2-1- جنسیت پاسخ گویان………………………………………………………………………… 73

4-2-2- سابقه کار پاسخ گویان……………………………………………………………………….. 74

4-2-3-نوع استخدام پاسخ گویان……………………………………………………………………… 75

4-2-4- سن پاسخ گویان…………………………………………………………………………….. 75

4-2-5-تحصیلات پاسخ گویان……………………………………………………………………….. 76

4-3-نتایج حاصل از تحلیل استنباطی داده ها…………………………………………………………. 77

4-3-1-آزمون کولموگروف-اسمیرنوف……………………………………………………………….. 77

4-3-2-همبستگی پیرسون……………………………………………………………………………. 79

4-3-3-آزمون فرضیات……………………………………………………………………………… 80

4-3-3-1- آزمون فرضیه اصلی……………………………………………………………………… 80

4-3-3-2-آزمون فرضیه اول………………………………………………………………………… 81

4-3-3-3- آزمون فرضیه دوم……………………………………………………………………….. 82

4-3-3-4- آزمون فرضیه  سوم………………………………………………………………………. 83

4-3-3-5- آزمون فرضیه چهارم…………………………………………………………………….. 84

4-3-3-6- آزمون فرضیه پنجم………………………………………………………………………. 85

4-3-3-7- آزمون فرضیه ششم………………………………………………………………………. 86

4-3-3-8- آزمون فرضیه هفتم………………………………………………………………………. 87

4-4- تاثیر عوامل جمعیت شناختی بر سکوت سازمانی……………………………………….. 90

4-5-جمع بندی فصل چهارم…………………………………………………………………………. 96

5- فصل پنجم- نتیجه گیری و پیشنهادها……………………………………………….. 97

مقدمه……………………………………………………………………………………………….. 98

5-1- نتیجه گیری……………………………………………………………………………………. 98

5-1-1-بررسی نتایج حاصل از آزمون فرضیات………………………………………………………. 98

5-1-1-1-نتیجه آزمون فرضیه اصلی………………………………………………………………… 98

5-1-1-2- نتیجه آزمون فرضیه اول………………………………………………………………….. 99

5-1-1-3-نتیجه آزمون فرضیه دوم…………………………………………………………………… 99

5-1-1-4-نتیجه آزمون فرضیه سوم…………………………………………………………………. 99

5-1-1-5-نتیجه آزمون فرضیه چهارم……………………………………………………………… 100

5-1-1-6-نتیجه آزمون فرضیه پنجم……………………………………………………………….. 100

5-1-1-7-نتیجه آزمون فرضیه ششم………………………………………………………………… 101

 5-1-1-8- نتیجه آزمون فرضیه هفتم………………………………………………………………. 101

 5-1-2-نتیجه آزمون مربوط به متغیرهای جمعیت شناختی…………………………………………… 102

5-2- پیشنهادات……………………………………………………………………………………. 102

5-2-1-پیشنهادهای مرتبط با فرضیات تحقیق……………………………………………………….. 102

3-5-جمع بندی فصل پنجم………………………………………………………………………….. 104

پیوست ها………………………………………………………………………………………….. 105

پرسشنامه………………………………………………………………………………………….. 106

منابع و مأخذ……………………………………………………………………………………….. 112

مقدمه:

     سازمانها در معنای وسیع كلمه ركن اصلی اجتماع كنونی اند و مدیریت مهمترین عامل در حیات، رشد و بالندگی  و یا مرگ سازمانهاست و بی شك این وظیفه مدیران است كه با توجه به اهداف سازمانی روند حركت ازوضع موجود به وضع مطلوب را هدایت كنند . از طرفی تغییرات گسترده در سطح جهانی سازمانها را برای رسیدن به اهداف خود هرروزبا مشكلات و تغییرات متعددی مواجه ساخته است.این تغییرات موجب شده كه روز به روز تحولات جدیدی درخصوص نظریه های مختلف ارائه شده در زمینه مدیریت صورت گیرد. نكته قابل توجه در تمام این نظریه ها تاكید بر نقش بااهمیت مدیریت و نیروی انسانی كار آمد سازمان در جهت رسیدن به اهداف سازمانی است و پیدایش این دیدگاه در خصوص نقش مدیریت در سازمان به بررسی و تحقیقات متعدد در زمینه مسایل مرتبط با مدیریت و رهبری سازمان انجامیده است.زیرا در مدیریت مطلوب است كه كاركنان احساس كنند مورد پذیرش بیشتر سازمان هستند و در كارهای آن در گیرند و ازاین راه احساس احترام به خود،رضایت شغلی و همكاری كاركنان با مدیریت بهبودمی یابد. ازاین رو باستی این مسئله را موردتوجه قرارداد که بهره وری و توسعه هر سازمانی تا حد زیادی به کاربرد صحیح منابع انسانی در سازمان وابسته است. سازمانها به طور فزاینده‌ای از کارکنان خود تقاضا دارند که نوآور بوده، به اظهار نظر پرداخته و به دلیل رقابت هر چه بیشتر، انتظارات بالاتر  مشتریان و تمرکز بیشتر بر کیفیت که نشان دهنده دنیای در حال تغییر است، احساس مسئولیت داشته باشند. سازمانها برای حفظ بقای خود نیازمند افرادی هستند که نسبت به چالشهای محیطی پاسخگو بوده، از تسهیم اطلاعات و دانش هراس نداشته باشند و بر اعتقادات خود و تیمشان پایبند باشند. امادربرخی مواقع مدیران در ارتباط با مسائل گوناگون سعی در کنترل مداوم کارکنان خود دارند. تصور آنها این است که وقتی شخصی در یک محل استخدام می‌شود باید تمام شرایط آن سازمان را بپذیرد. بعضی از مدیران بر روی این مساله که رضایت کارکنان را می‌توان از طریق پاداش و ترغیب به انجام کار افزایش داد، پافشاری می‌کنند. شاید تصورشان فقط این است که کارکنان، زیر دستان آنها هستند و باید دستورات آنها را بپذیرند. اگر چه امروزه به دلیل اینکه کارکنان زیر فشار مالی زیادی هستند بیشتر توجه و تمایل آنها به مسائل اقتصادی کار است، ولی به تدریج کارکنان، علاقمند به انجام کارهای بامفهوم و خواهان استقلال شغلی بیشتری در کار خود هستند، تا بدین طریق احساس ارزشمندی به آنها دست دهد و اگر با موانعی در زمینه خواسته‌های شغلی خود روبرو شوند یا بعبارتی از طرف مدیران تحویل گرفته نشوند، دچار سرخوردگی های شغلی و گوشه گیری در سازمان خود خواهند شد که‌این امر به نوبه خود منجر به پدیده‌هایی مثل سکوت سازمانی و رکود سازمانی می‌شود. موریسون و میلیکن[1] ذکر می‌کنند که سکوت به یک نیروی قدرتمند در سازمانها تبدیل شده است؛ اما بررسی و پژوهش جدی درباره آن انجام نگرفته است. موریسن و میلیکن این مفهوم را معرفی کرده و نشان  می‌دهند که سکوت سازمانی پدیده اجتماعی است که در سطح سازمانی به وجود می‌آید و توسط بسیاری از ویژگی های سازمانی تحت تاثیر قرار می گیرد. این ویژگی های سازمانی شامل فرایندهای   تصمیم‌گیری، مدیریت، فرهنگ و ادراکات کارکنان از عوامل موثر بر رفتار سکوت است.

1-1- بیان مسئله:

تعداد کمی ازسازمانها وجوددارندکه به مسئله سکوت سازمانی پرداخته یا حتی به آن وتاثیرات آن اندیشیده باشند.مدیران فراوانی وجوددارندکه واژه سکوت سازمانی برای آنان بسیارتازه وغریب است.ازاین رومدیران هیچ برنامه ای درجهت جلوگیری ازاین موضوع درسازمانها اتخاذ ننموده وراهکاری برای ایجاد چنین برنامه هایی نیزندارند.بایستی این مسئله را مدنظرقراردادکه دردنیای متغیرامروزی سازمانها نیازمند کارکنانی هستندکه درجهت توفیق سازمانهاابرازنظرکنندوتمایل سازمانها بایستی درجهت به کارگیری این چنین افرادی باشد.تحقیقات ومطالعات صورت گرفته نشان می دهد مدیران وکارکنان درمحیطی که سکوت وجود ندارد وتعامل بین کارکنان ومدیران فعال است دارای انگیزه بالاتری برای فعالیت کاری هستندسکوت سازمانی اثرات زیانباری راروی فرایند تصمیم گیری وفرایند تغییرداشته ومانعی برای ارئه بدیلهای متنوع وبازخوردهای منفی وتبادل اطلاعات صحیح است.

زمانی كه یک سیستم جو سكوت را تقویت می كند، دیدگاه ها، عقیده ها و ترجیحات متنوع و اهدافی كه در سازمان وجود دارند احتمالاً مشوق اظهار نظر نخواهند بود ؛ از این رو چنین سیستمی وارد فرایندی می شود كه نخواهد توانست اهداف خود را به طور مناسب تحقق ببخشد و به دنبال تلاش برای یادگیری از تجربیات نیست . در حقیقت چنین سیستمی در راهی گرفتار می گردد كه اثرات منفی سكوت بر تصمیم گیری سازمانی و فرایندهای تغییر در آن تقویت خواهد شد.(دانکن و ویس،1979)

این تحقیق به نقش مدیریت ارتباطات داخل سازمانی درشرکت نفت فلات قاره ایران می پردازدکه یکی ازمهمترین وحیاتی ترین زیرمجموعه های وزارت نفت دراستخراج نفت وانتقال آن به شمار می رود.بی شک بهره گیری ازنیروی انسانی توانمندوخلاق وکاراازمهمترین اولویت های این سازمان صنعتی به شمارمی رود.آنچه دراین بین بسیاراهمیت داردچگونگی مدیریت نیروی انسانی وبهره گیری ازحداکثرتوان بالقوه وتبدیل آن به توان بالفعل است.بی توجهی به مسئله مشارکت کارکنان درپیشبرد اهداف وعدم برقراری ارتباط مناسب درجهت ایجاد انگیزه وتعهد درافراد می تواند عواقب جبران ناپذیری رابه همراه داشته باشد.

برخی باورهای ضمنی در سازمانها وجود دارد كه منجر به محیطی می شوند كه در آن كاركنان در اظهارنظر درباره مسائل مشخص احساس راحتی نمی كنند . این عقیده كه مدیران باورها و فرض های كاركنان را تحت تاًثیر قرارمی دهند موضوع جدیدی نیست . عقاید مدیریتی می توانند اثر نیرومندی در چگونگی رفتار مدیران و كاركنان داشته باشد . به طور مثال، ذكر شده است زمانی كه مدیران فرض   می كنند كاركنان از كار متنفرند، نمی توان برای انجام كار به خوبی به آنها اطمینان كرد، در نتیجه مدیران مكانیزم های كنترل را برای جلوگیری از طفره رفتن ایجاد خواهند كرد. به دنبال آن كاركنان نیز در می یابند كه مدیریت اعتمادی به آنها ندارد در این صورت دل سرد دنبال راه گریزی از سیستم هستند، این واكنش باورهای اولیه مدیران را تقویت می كند. زمانی كه ایدئولوژی رایج در یک سازمان عدم اظهار نظر است 1. كاركنان خودسر هستند2. مدیریت بهترین ها را می داند و 3. مخالفت نامطلوب می باشد، به دنبال آن مدیریت نیز ساختارها و سیاست هایی را بر پا خواهد كرد كه جریان قبلی را تسهیل خواهد نمود و این تمایل، میل مدیران برای جلوگیری از هر نوع تهدید و یا بازخورد را تقویت خواهد كرد . دو ویژگی ساختاری مشترك در سازمان ها كه به وسیله این باورها به وجود آمده است، تمركز در تصمیم گیری و فقدان مكانیزم های بازخورد رسمی روبه بالا هستند.(موریسون و میلیکن،2000)

یکی ازعناصر مهم درپیشگیری ازقضاوتهای نادرست وبه دنبال آن مهارگسترش سکوت سازمانی درسطح سازمان تقویت ارتباطات داخل سازمانی درمسیر درست است.مدیریت این ارتباطات ازمسایل بسیار مهم وحیاتی مدیریت درهر سازمان است.

ارتباطات نقطه آغاز کلیه وظایف مدیریتی است. بدون ارتباطات، برنامه ریزی، سازماندهی و کنترل مقدور نیست زیرا درک اطلاعات وانتقال آنها ممکن نیست. ارتباطات عبارت است از فرایند ارسال اطلاعات از طریق یک شخص به شخص دیگر و درک آن توسط شخص گیرنده یعنی انتقال و سهیم شدن در اندیشه ها و عقاید و واقعیتها به گونه ای که گیرنده، آنها را دریافت و درک کند. به عبارت دیگر ارتباطات فرایندی است که به وسیله آن افراد در صدد بر‌می‌آیند تا در سایه مبادله پیامهای نمادین به مفاهیم مشترک دست یابند.(صرافی زاده:1389: 92)

این موضوع را بایستی موردتوجه قراردادکه می‌توان یک سازمان را به بدن انسان تشبیه كرد كه مدیریت، سر آن است، یعنی سازمان یک موجود زنده و نظم یافته است. همانطور كه بدن انسان برای انتقال پیام های مغز كه چه زمانی بخورد، كی بخوابد، كی بایستد و … به سیستم عصبی تكیه دارد؛ یک سازمان هم به ارتباطات سازمانی برای رسیدن به اهداف خود نیازمند است. اگر در بدن انسان، اختلال فیزیكی یا عصبی به وجود بیاید یعنی مانعی در راه جریان آزاد پیام ها ایجاد شود، عواقب منفی به دنبالخواهد داشت به همین صورت اگر مشكلی در ارتباطات سازمانی ایجاد شود، باید به صورت سریع و كامل برطرف شود. درك مفهوم ارتباطات سازمانی، اثربخشی كاركنان سازمان را افزایش می‌دهد و كمبود اصول ارتباطات سازمانی باعث ایجاد مشكل در سازمان می‌شود.(کارترونامارا،2010)    

  باولاس وبارت می گویند:عجیب نیست اگربگوییم اثربخشی سازمان به معنای تحقق اهداف آن،رابطه نزدیکی بااثربخشی نظام ارتباطی آن دارد.درهرسازمانی که موفقیت آن بستگی به هماهنگی وتلاش همه کارکنان دارد،مدیران می بایست برکیفیت،مقدارومیزان به دست آوردن اطلاعات درراستای تصمیم گیریهاونتیجه گیری،تکیه نمایند.(شی مینگ،2005)

حال این سوال مطرح می شود که مدیریت ارتباطات داخلی سازمانی چه تاثیرمعناداری رادر سکوت سازمانی شرکت نفت فلات قاره می تواندایجادکند.

1-2- اهمیت و ضرورت موضوع: