به نظر می رسد كه این مسئله در ایران با توجه به جوانی جمعیت جدی تر باشد ؛ چرا كه بیشترین مرتكبان خشونت و دیگر رفتارهای ضد اجتماعی در هر جامعه ای را نوجوانان و جوانان تشكیل میدهد . گسترش دامنه بروز خشونت و پرخاشگری در جامعه ایران به ویژه در سالهای اخیر یكی از جدی ترین آسیب های اجتماعی به شمار می رود . حتی خشونت و پرخاشگری بدنی و روانی چنان طبیعی شده است كه ما در زندگی روزمره به شكلهای مختلف بارها با آن روبرو می شویم ( توسلی و فاضل ، 1381 : 115-116 ) .

رئیس سازمان ملی جوانان حجت الاسلام حاج علی اکبری در مصاحبه ای اظهار داشته ، افسردگی ، پرخاشگری و نابهنجاری روانی در میان جوانان در حال افزایش است(علی اکبری 1389: 25)

بنابراین می توان گفت كه خشونت و پرخاشگری جوانان یكی از معضلات و مشكلات عمده جامعه امروزی ایران است كه باید برای درمان و پیشگیری آن به صورت جدی اقدام نمود و چنانچه به موقع اقدام نشود زیانهای جبران ناپذیری را به همراه دارد ، ما نیز در این پژوهش در صدد بررسی خشونت جوانان و عوامل موثر برآن در بین جوانان شهرستان گیلانغرب هستیم.

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

جوانی یكی از بحرانی ترین ، حساس ترین ، پر تلاطم ترین دوران زندگی به حساب می آید این دوران از اهمیت ویژه ای برخوردار است و سرنوشت آینده فرد با تصمیمات درست و منطقی در این دوران گره خورده است . دوران جوانی پر كشمكش و گاه دشوار در زندگی است . كه با تغییرات جسمانی ، روانی و شناختی همراه است ، با توجه به ویژگیهای خاصی كه این دوران دارد كم كردن و از بین بردن خشونت جوانان و هدایت آنها به صورت عملی نیازمند مسئولیت عظیم و بزرگی است كه تلاش وسیعی را می طلبد ، از این رو برای حل مشكل ابتدا باید آن را شناسایی كرده و علل و عوامل مؤثر بر آن را بررسی نموده و در مرحله بعدی است كه می توان به ارائه راه حلهای مناسب پرداخت و این امر جز با پژوهشی هدفمند حاصل نخواهد شد.

پژوهش درباره خشونت جوانان از چند جهت واجد اهمیت است . جوانان كه دست به خشونت   می زنند ، دچار این بلیه اجتماعی می شوند ، در اكثر موارد فرصتهای جبران ناپذیری را از حیث تحصیل و كار از دست می دهند. وجود چنین سابقه نامطلوبی در زندگی آینده تأثیر فراوانی می گذارد و با توجه به پذیرفته نشدن آنها در حلقه های درسی و كار آبرومند و آینده ساز ، قشری مطرود از این گونه افراد به وجود می آید كه به نوبه خود مسئله را برای نسل های آینده تشدید می كند و باعث تباهی كودكان و نوجوانان بیشتری می شود.

خشونت جوانان از لحاظ سلامت اجتماعی قابل توجه است و ممكن است موجب تنش هایی بین خانواده ها ، همسایگان و دیگران شود . بررسی مسئله خشونت جوانان هم از لحاظ وقت و نیرویی كه دولت صرف حل آنها می كنند نیز اهمیت دارد ، و از طرفی درك و شناسایی عواملی كه خطر قربانی شدن و مرتكب شدن جوانان را افزایش می دهد ، برای رشد برنامه ها و سیاست های مؤثر و عملی پیشگیری از خشونت حائز اهمیت است . اهمیت و ضرورت این مطالعه چه از لحاظ بعد نظری یا شناخت بهتر مسئله و چه از لحاظ بعد عملی یعنی برنامه ریزی برای پیشگیری و كاهش نابهنجاری . و نیز خلأ یک پژوهش در زمینه خشونت جوانان ، انجام این تحقیق با توجه به موارد بالا ضروری به نظر می رسد .

سوالات تحقیق

سوال کلی

میزان خشونت جوانان و عوامل مؤثر بر آن در بین جوانان گیلانغرب چقدر است؟

سوالات فرعی

آیا بین تضاد والدین و میزان خشونت رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین و میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین احساس بی عدالتی اجتماعی و میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین جرم در محله بر میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین ناكامی و میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین داشتن همسالان بزهكار بر میزان خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

 

آیا بین قربانی خشونت شدن و خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

آیا بین شاهد خشونت بودن بر خشونت جوانان رابطه ای وجود دارد؟

فرضیه های تحقیق

1- بین تضاد والدین با یكدیگر و خشونت جوانان رابطه وجود دارد .

2- بین پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین و خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

3- بین احساس بی عدالتی اجتماعی در بین جوانان و خشونت جوانان رابطه وجود دارد .

4- بین میزان جرم در محله و خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

5- بین احساس ناكامی فرد و خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

6- بین رفتارهای ضد اجتماعی همالان فرد و خشونت جوانان رابطه وجود دارد.

7- بین در معرض خشونت قرار گرفتن فرد و خشونت جوانان رابطه وجود دارد .

4-1- اهداف تحقیق

1-4-1 – هدف كلی

بررسی میزان خشونت جوانان و عوامل مؤثر بر آن در بین جوانان گیلانغرب در سال 1393 .

2-4-1- اهداف جزئی

1- بررسی تأثیر تضاد والدین بر میزان خشونت .

2- بررسی تأثیر پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین بر میزان خشونت جوانان .

3- بررسی تأثیر احساس بی عدالتی اجتماعی بر میزان خشونت جوانان .

4- بررسی تأثیر جرم در محله بر میزان خشونت جوانان .

5- بررسی تأثیر ناكامی بر میزان خشونت جوانان .

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………….2

بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………………………………………………….3

اهمیت و ضرورت پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………..7

هدف کلی پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………….10

اهداف جزیی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………..10

فرضیه­­های پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………10

تعریف‌های مفهومی و عملیاتی متغیرها…………………………………………………………………………………………………..11

فصل دوم: پیشینه‌پژوهش

تعریف پرخاشگری……………………………………………………………………………………………………………………………..15

انواع پرخاشگری…………………………………………………………………………………………………………………………………17

پرخاشگری پیدا و پنهان……………………………………………………………………………………………………………………….18

پرخاشگری پیش کنشی و واکنشی…………………………………………………………………………………………………………18

پرخاشگری ابزاری و خصمانه ……………………………………………………………………………………………………………..19

پرخاشگری عاطفی وتجاوزگرانه…………………………………………………………………………………………………………..19

پرخاشگری دفاعی و مجرمانه………………………………………………………………………………………………………………20

دیدگاه های نظری در مورد پرخاشگری……………………………………………………………………………………………..20

دیدگاه روانکاوی…………………………………………………………………………………………………………………………….20

دیدگاه یادگیری………………………………………………………………………………………………………………………………21

دیدگاه عقلانی-هیجانی……………………………………………………………………………………………………………………23

دیدگاه جامعه شناسی………………………………………………………………………………………………………………………22

دیدگاه ذاتی و غریزی……………………………………………………………………………………………………………………..23

دیدگاه موقعیتی………………………………………………………………………………………………………………………………23

دیدگاه انگیزشی …………………………………………………………………………………………………………………………….25

راه های کنترل پرخاشگری……………………………………………………………………………………………………………….28

مؤلفه های مزاج…………………………………………………………………………………………………………………………….33

سطح فعالیت…………………………………………………………………………………………………………………………………34

قابلیت پیش بینی……………………………………………………………………………………………………………………………34

نزدیک شدن یاکناره گیری ااز محرک جدید………………………………………………………………………………………35

سازش پذیری………………………………………………………………………………………………………………………………..36

شدت بیان خلق…………………………………………………………………………………………………………………………….37

ثبات فراخنای توجه ………………………………………………………………………………………………………………………38

حواسپرتی ………………………………………………………………………………………………………………………………….39

آستانه حسی………………………………………………………………………………………………………………………………….40

پدر و مادر شدن……… ……………………………………………………………………………………………………………………41

تعامل مادر-فرزند……………………………………………………………………………………………………………………………42

تعامل پدر-فرزند…………………………………………………………………………………………………………………………….45

طرد-پذیرش والدین………………………………………………………………………………………………………………………..48

رویکردهای نظری به تعامل والد-فرزند……………………………………………………………………………………………52

نظریه روان تحلیل گری……………………………………………………………………………………………………………………52

نظریه

 زیستی…………………………………………………………………………………………………………………………………..53

نظریه رفتارگرایی…………………………………………………………………………………………………………………………….53

نظریه یادگیری اجتماعی…………………………………………………………………………………………………………………..54

نظریه­ی انسان گرایی……………………………………………………………………………………………………………………….55

نظریه تعامل گرایی نمادین……………………………………………………………………………………………………………….56

نظریه منظومه ای…………………………………………………………………………………………………………………………….57

نظریه طرد-پذیر.ش والدین………………………………………………………………………………………………………………58

نظریه دلبستگی……………………………………………………………………………………………………………………………….59

کیفیت دلبستگی……………………………………………………………………………………………………………………………..62

دلبستگی در دوران کودکی………………………………………………………………………………………………………………63

شیوه های فرزندپروری…………………………………………………………………………………………………………………..65

بازنگری پژوهش­های خارجی انجام شده در رابطه با متغیرها………………………………………………………………69

بازنگری پژوهش­های داخلی انجام شده در رابطه با متغیرها………………………………………………………………..86

فصل سوم: روش پژوهش

جامعه‌ی آماری و روش نمونه‌گیری………………………………………………………………………………………………….89

ابزارهای پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………91

طرد- پذیرش والدین……………………………………………………………………………………………………………………..93

مزاج کودکی میانه………………………………………………………………………………………………………………………..101

پرخاشگری باس و وارن……………………………………………………………………………………………………………….104

روش­ اجرای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..107

روش های آماری تجزیه تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………….108

فصل چهارم: یافته‌های پژوهش

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………110

یافته­ های توصیفی………………………………………………………………………………………………………………………..110

یافته‌های مربوط به فرضیه‌های پژوهش…………………………………………………………………………………………. 115

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری

تبیین یافته‌های مربوط به فرضیه‌های پژوهش………………………………………………………………………………….128

محدودیت­های پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………..133

پیشنهادهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..134

پیشنهادهای نظری……………………………………………………………………………………………………………………..134

پیشنهادهای کاربردی………………………………………………………………………………………………………………….135

منابع

فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………………..137

انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………..141

فهرست جداول

جدول1-3. توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب دبستانهای انتخاب شده……………………………………………………90

جدول 2 – 3 چهار گروه بدست آمده از ترکیب دو عامل طرد و پذیرش والدین بر اساس پرسشنامه طرد و پذیرش والدین…………………………………………………………………………………………………………………………………….92

جدول 3-3. ضرایب آلفای کرونباخ و تنصیف مقیاس طرد–پذیرش والدین ویژه کودکان (فرم پدر)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..93

جدول 4-3. شاخص‌های برازندگی مربوط به تحلیل عامل تأییدی پرسشنامه طرد – پذیرش والدین ویژه کودکان (فرم پدر)……………………………………………………………………………………………………………………………………………94

جدول5-3. ضرایب آلفای کرونباخ و تنصیف مقیاس طرد–پذیرش والدین ویژه کودکان ( فرم مادر) ……………98

جدول 6-3. شاخص‌های برازندگی مربوط به تحلیل عامل تأییدی پرسشنامه طرد – پذیرش والدین ویژه کودکان

(فرم مادر)…………………………………………………………………………………………………………………………………………..99

جدول 7-3.ضرایب پایایی خرده مقیاس های پرسشنامه­ مزاج کودکی میانه…………………………………………….103

جدول8-3 ضرایب روایی خرده مقیاس های پرسشنامه­ مزاج کودکی میانه……………………………………………..104

جدول -3. ضرایب پایایی خرده مقیاس های پرسشنامه­ پرخاشگری باس و وارن در پژوهش حاضر……….106

جدول10-3ضرایب روایی خرده مقیاس های پرسشنامه­ پرخاشگری با نمره کل مقیاس…………………………107

جدول -4. شاخصهای توصیفی نمره کل طرد- پذیرش پدر و نمره کل طرد- پذیرش مادر……………………….110

.جدول2-4. شاخصهای توصیفی نمره کل رفتار پرخاشگرانه و ابعاد آن…………………………………………………..111

جدول3-4. شاخصهای توصیفی نمره کل خلق و خوی کودک و مولفه های آن……………………………………….112

جدول -4. همبستگی نمره کل متغیر طرد – پذیرش پدر و طرد – پذیرش مادر با نمره کل پرخاشگری……..113

جدول5-4. همبستگی مولفه های خلق و خوی کودک با نمره کل پرخاشگری…………………………………………113

جدول6-4. همبستگی مولفه های خلق و خوی کودک با ابعاد پرخاشگری………………………………………………..114

.جدول 7-4. تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد- پذیرش پدر، طرد- پذیرش مادر و مولفه های خلق و خوی کودک به عنوان پیش­بین­های رفتار پرخاشگرانه…………………………………………………..116

جدول8-4. تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد – پذیرش پدر، طرد – پذیرش مادر و مولفه های خلق و خوی کودک به عنوان پیش­بین­های پرخاشگری کلامی…………………………………………118

جدول 9-4. تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد- پذیرش پدر، طرد- پذیرش مادر و مولفه های خلق و خوی کودک به عنوان پیش­بین­های پرخاشگری جسمی………………………………………………..119

جدول 10-4. تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد-پذیرش پدر، طرد-پذیرش مادر و مولفه های خلق و خوی کودک به عنوان پیش­بین­های خشم…………………………………………………………………..121

جدول 11-4. تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد- پذیرش پدر، طرد- پذیرش مادر و مولفه های خلق و خوی کودک به عنوان پیش­بین­های خصومت……………………………………………………122

جدول 12- 4.تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد-پذیرش پدر، طرد- پذیرش مادر و مؤلفه های خلق و خوی دانش آموزان به عنوان پیش­بین­های پرخاشگری غیرمستقیم…………………………………124

جدول 13-4. تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد-پذیرش پدر، طرد-پذیرش مادر به عنوان پیش­بین­های نمره کل پرخاشگری در دانش آموزان با حواسپرتی بالا………………………………………………..125

جدول 14-4.تحلیل رگرسیون چندگانه به روش ورود روی متغیرهای طرد-پذیرش پدر، طرد- پذیرش مادر به عنوان پیش­بین­های نمره کل پرخاشگری در دانش آموزان با حواسپرتی پایین…………………………………………….126

فهرست نمودارها

نمودار 1-3. بارهای عاملی ماده‌های مربوط به پرسشنامه طرد – پذیرش والدین ویژه کودکان ( فرم پدر)………..96

نمودار 2-3. بارهای عاملی ماده‌های مربوط به پرسشنامه طرد – پذیرش والدین ویژه کودکان ( فرم مادر) ……100

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه طرد-پذیرش والدین و خلق و خوی دانش آموزان دختر پایه ششم ابتدایی با رفتار پرخاشگرانه آنها در شهر فولادشهر بود. روش تحقیق حاضر از نوع همبستگی بود. در این راستا 196 نفر دانش آموز دختر پایه ششم ابتدایی به صورت نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. به منظور جمع آوری اطلاعات از سه پرسشنامه طرد-پذیرش والدین ویژه کودکان (فرم پدر و مادر)، پرخاشگری باس و وارن و مزاج کودکی میانه استفاده شد. یافته ها نشان دهنده آن بود که طرد-پذیرش والدین و حواسپرتی بطور معنی داری پیش بینی کننده پرخاشگری دانش آموزان است. طرد-پذیرش پدر و آستانه ی حسی پیش بین های پرخاشگری کلامی در دانش آموزان، طرد-پذیرش مادر پیش بینی کننده پرخاشگری جسمی و خصومت در دانش آموزان و طرد-پذیرش مادر و حواسپرتی پیش بینی کننده خشم در دانش آموزان بوده، طرد-پذیرش والدین پیش بینی کننده های معنی دار پرخاشگری غیر مستقیم در دانش آموزان بودند. همچنین نتایج حاکی از آن بود که طرد-پذیرش مادر، پیش بینی کننده پرخاشگری در دانش آموزان با حواسپرتی بالا و طرد-پذیرش پدر، پیش بینی کننده پرخاشگری در دانش آموزان با حواسپرتی پایین است

مقدمه

1- 1- بیان مسئله ………………………………………………………………………………….. 4

1- 2- اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………….. 8

1- 3- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………….. 11

1- 4- سؤالات تحقیق……………………………………………………………………………… 12

1- 5- تعاریف نظری ……………………………………………………………………………… 13

1- 6- تعاریف عملیاتی……………………………………………………………………………. 14

فصل دوم: ادبیات تحقیق

مقدمه …………………………………………………………………………………………………. 17

2- 1- جایگاه آموزش مهارت های زندگی……………………………………………………. 18

2-2- پیشینه توجه به آموزش مهارت های زندگی…………………………………………… 21

2- 3- تبیین مفهوم مهارت های زندگی………………………………………………………… 22

2- 4- انواع مهارت های زندگی ……………………………………………………………….. 26

2- 5- مولفه های مهارت های زندگی………………………………………………………….. 29

2- 5-1- مهارت حل مساله ……………………………………………………………………… 30

2- 5-2- مهارت تصمیم گیری ………………………………………………………………… 32

2- 5-3 مهارت شهروند جهانی…………………………………………………………………. 33

2- 5-4- مهارت برقراری ارتباط……………………………………………………………….. 35

2- 5-4-1 اهمیت یادگیری روش های موثر برقراری ارتباط…………………………….. 36

2- 5- 5- مهارت فناوری اطلاعات …………………………………………………………… 38

2- 5- 6- مهارت مشارکت و همکاری……………………………………………………….. 40

2- 6- آموزش مهارت های زندگی در چهارچوب نظریه های برنامه درسی………….. 41

2- 6-1-دیدگاه اجتماعی………………………………………………………………………….. 41

2- 6-2- دیدگاه انسانگرایانه ……………………………………………………………………. 42

2- 6-2-1-اصول برنامه های آموزش و پرورش انسانگرایانه……………………………… 43

2- 6-3-دیدگاه رشدگرا…………………………………………………………………………… 44

2- 7- نظریه های یادگیری مرتبط با آموزش مهارت های زندگی……………………….. 45

2- 7-1-نظریه یادگیری اجتماعی……………………………………………………………….. 45

2- 7-2-نظریه سازنده گرایی…………………………………………………………………….. 47

2- 7- 3- نظریه هوش چندگانه ………………………………………………………………… 50

2- 8- جمع بندی نظریه های یادگیری…………………………………………………………. 51

2- 9- روش های تدریس مهارت های زندگی ……………………………………………… 51

2-10- دوره متوسطه……………………………………………………………………………….. 55

2- 11- سوابق پژوهشی تحقیق………………………………………………………………….. 60

2- 11- 1– تحقیقات خارجی……………………………………………………………………. 60

2- 11-2 تحقیقات داخلی ……………………………………………………………………….. 63

2- 12- خلاصه و جمع بندی……………………………………………………………………. 67

فصل سوم: روش تحقیق

مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 72

3- 1- روش تحقیق………………………………………………………………………………… 73

3- 2- جامعه آماری ……………………………………………………………………………….. 73

3- 3- تعیین حجم نمونه………………………………………………………………………….. 74

3- 4- روش نمونه گیری………………………………………………………………………….. 75

3- 5- ابزار اندازه گیری ………………………………………………………………………….. 76

3- 6- روایی پرسشنامه……………………………………………………………………………. 79

3- 7- پایایی پرسشنامه……………………………………………………………………………. 80

3- 8- روش جمع آوری اطلاعات …………………………………………………………….. 81

3- 9- شیوه تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………… 82

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه…………………………………………………………………………………………………… 85

4- 1- بخش اول: توصیف مشخصات فردی نمونه آماری…………………………………. 86

4- 1- 1- جنسیت ………………………………………………………………………………… 86

4- 1- 2- پایه تحصیلی…………………………………………………………………………… 87

4- 1- 3- رشته تحصیلی………………………………………………………………………….. 88

4-1– 4- ناحیه آموزشی…………………………………………………………………………… 89

4-2- بخش دوم: تحلیل توصیفی پرسشنامه…………………………………………………… 90

4- 3- بخش سوم: تجزیه و تحلیل سؤالات پژوهش……………………………………….. 96

4- 4- بخش چهارم: تحلیل یافته های مصاحبه ……………………………………………… 110

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مقدمه …………………………………………………………………………………………………. 115

5- 1- خلاصه موضوع ها و روش ها …………………………………………………………. 115

5- 2- بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………. 116

 

5- 3- یافته های تحقیق…………………………………………………………………………… 117

5- 3-1 یافته های کمّی……………………………………………………………………………. 117

5- 2- 2-یافته های کیفی…………………………………………………………………………. 129

5- 4- پیشنهادات ………………………………………………………………………………….. 136

5- 4- 1- پیشنهادات کاربردی…………………………………………………………………… 136

5- 4-2- پیشنهادات برای تحقیقات آینده ……………………………………………………. 139

5- 5- محدودیت ها …………………………………………………………………………….. 139

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………. 142

پیوست ……………………………………………………………………………………………….. 154

فهرست جدول‌ها

جدول 2- 1- ویژگی های دوره نوجوانی و آموزش مهارت های زندگی………………. 59

جدول 2- 2- خلاصه و جمع بندی فصل دوم……………………………………………….. 69

جدول 3- 1- توزیع فراوانی جامعه آماری بر حسب ناحیه ………………………………. 73

جدول 3- 2- توزیع حجم نمونه مدارس شهر اصفهان بر حسب ناحیه…………………. 75

جدول 3- 3- درجه بندی و نحوه ارزش گذاری گویه های پرسشنامه…………………… 77

جدول 3- 4- انطباق سؤالات پرسشنامه با مؤلفه ها…………………………………………. 77

جدول 3- 5- ضریب پایایی مؤلفه ها …………………………………………………………. 81

جدول 4- 1- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب جنسیت………………………………. 86

جدول 4- 2- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب پایه تحصیلی ……………………….. 87

جدول 4- 3- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب رشته تحصیلی………………………. 88

جدول 4- 4- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب ناحیه آموزشی………………………. 89

جدول 4- 5- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه حل مساله)………………………………. 90

جدول 4- 6- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه تصمیم گیری) …………………………. 91

جدول 4- 7- تحلیل توصیفی پرسشنامه (مؤلفه شهروند جهانی)…………………………. 92

جدول 4- 8- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه ارتباط) ………………………………….. 93

جدول 4- 9- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه مشارکت و همکاری) ………………… 94

جدول 4- 10- تحلیل توصیفی پرسشنامه ( مؤلفه فناوری اطلاعات)……………………. 95

جدول 4- 11-تحلیل توصیفی میزان مهارت های زندگی در دانش آموزان…………….. 96

جدول 4- 12- آزمون t جهت مقایسه مهارت های زندگی دانش آموزان………………. 96

جدول 4- 13- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه حل مساله…………………………………. 97

جدول 4- 14- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه حل مساله …………………………………… 97

جدول 4-15- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه تصمیم گیری………………………………. 97

جدول 4- 16- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه تصمیم گیری………………………………… 98

جدول 4- 17- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه ارتباط………………………………………. 98

جدول 4- 18- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه ارتباط…………………………………………. 98

جدول 4- 19- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه مشارکت و همکاری…………………….. 99

جدول 4- 20- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه مشارکت و همکاری……………………….. 99

جدول 4- 21- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه شهروند جهانی…………………………… 100

جدول 4- 22- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه شهروند جهانی……………………………… 100

جدول 4- 23- تحلیل توصیفی وضعیت مؤلفه فناوری اطلاعات…………………………. 100

جدول 4- 24- آزمون t جهت مقایسه مؤلفه فناوری اطلاعات……………………………. 101

جدول 4- 25- ماتریس همبستگی بین مؤلفه های مهارت های زندگی…………………. 101

جدول 4- 26- تحلیل توصیفی مهارت های زندگی بر حسب جنسیت………………… 102

جدول 4- 27- آزمون t جهت مقایسه مهارت های زندگی بر حسب جنسیت ………. 103

جدول 4- 28- تحلیل توصیفی مهارت های زندگی بر حسب رشته تحصیلی ……….. 104

جدول 4- 29- مقایسه دیدگاه دانش آموزان در مورد مهارت های زندگی بر حسب رشته تحصیلی  105

جدول 4- 30- تحلیل توصیفی میزان مهارت های زندگی بر حسب پایه تحصیلی …. 106

جدول 4- 31- مقایسه دیدگاه دانش آموزان در مورد مهارت های زندگی بر حسب پایه تحصیلی     107

جدول 4- 32- تحلیل توصیفی میزان مهارت های زندگی بر حسب ناحیه…………….. 108

جدول 4- 33- مقایسه دیدگاه دانش آموزان در مورد مهارت های زندگی بر حسب ناحیه              109

جدول 4- 34- آزمون تعقیبی جهت مقایسه مهارت های زندگی دانش آموزان بر حسب ناحیه        110

فهرست نمودارها

نمودار 4- 1- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب جنسیت ……………………………… 86

نمودار 4- 2- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب پایه تحصیلی………………………… 87

نمودار 4- 3- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب رشته تحصیلی………………………. 88

نمودار 4- 4- توزیع فراوانی گروه نمونه بر حسب ناحیه آموزشی………………………. 89

چکیده

یکی از وظایف اساسی آموزش و پرورش هر کشور پرورش استعدادهای دانش آموزان و آماده سازی آنان برای شرکت فعال در امور جامعه است، حمایت از دانش آموزان و هدایت آنان برای دست یابی به هدف های مطلوب در زندگی، برخورد موثر با مشکلات، توجه به محدودیت ها، لزوم آموزش مهارت های زندگی را برای رسیدن به این هدف ها آشکار می سازد. هدف این تحقیق ارزیابی ضرورت و خلاء های موجود در مهارت های زندگی دانش آموزان مقطع متوسطه بود. سوالات تحقیق با در نظر گرفتن ارزیابی میزان مهارت های زندگی دانش آموزان متوسطه شهر اصفهان بر حسب ویژگی های دموگرافیک (جنسیت، رشته تحصیلی،پایه تحصیلی، ناحیه آموزشی) طراحی شد. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش،   توصیفی ـ پیمایشی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پایه سوم و چهارم متوسطه به تعداد 27878 نفر بود که با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای ـ طبقه ای متناسب با حجم 209 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید. در این پژوهش از یک پرسشنامه محقق ساخته مهارت های زندگی دارای 41 سؤال بسته پاسخ با مقیاس پنج درجه ای لیکرت و مصاحبه در قالب چهار سؤال باز پاسخ استفاده شد. روایی پرسشنامه ها بصورت محتوایی مورد تأیید قرار گرفت. ضریب پایایی پرسشنامه مهارت های زندگی با بهره گرفتن از ضریب آلفای کرانباخ 90/0 درصد برآورد گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گرفتن از نرم افزار آماری در دو سطح توصیفی(فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) و در سطح استنباطی (آزمون t تک نمونه ای، آزمونt مستقل، آزمون تحلیل واریانس، آزمون های تعقیبی و ضریب همبستگی پیرسون) صورت گرفت. یافته ها نشان داد میانگین مهارت های زندگی در مؤلفه های حل مساله، تصمیم گیری، ارتباط، شهروند جهانی، مشارکت و همکاری و فناوری اطلاعات پایین تر از حد متوسط بوده است. تفاوت معناداری بین مهارت های زندگی دانش آموزان بر حسب جنسیت، رشته تحصیلی، پایه تحصیلی و ناحیه آموزشی وجود ندارد.

مقدمه

یکی از وظایف اساسی آموزش و پرورش هر کشور پرورش استعدادهای دانش آموزان و آماده سازی آنان برای شرکت فعال در امور جامعه است، ضرورت حمایت از دانش آموزان و هدایت آنان برای دست یابی به هدفهای مطلوب در زندگی، اتخاذ شیوه های درست برای حل مسائل خود، برخورد موثر با مشکلات، آشنایی با امکانات خود و جامعه و همچنین توجه به محدودیت ها، لزوم آموزش مهارت های زندگی را برای رسیدن به این هدفها آشکار می سازد. ضرورت رفتار بهینه ی افراد در جامعه مهم تر از اخذ مدارک عالی دانشگاهی به نظر می آید و نهاد آموزش و پرورش باید تلاش خود را متمرکز سازد تا انسان هایی آگاه، توانا، انسان هایی واجد اخلاق حسنه تحویل جامعه دهد به طوری که نه تنها خود در زندگی در یاس، ناامیدی و بی ارزشی غوطه ور نشود بلکه توانایی کمک به حل معضلات دیگران را نیز داشته باشد.

آموزش مهارت های زندگی مورد توجه بسیاری از مربیان و صاحب نظران تعلیم و تربیت بوده است برای مثال از نظر جان دیویی، هدف تعلیم و تربیت آماده کردن شهروندان برای اداره خود است و این یادگیری مثل هر یادگیری دیگر باید از راه عمل صورت گیرد، به نظر دیویی بزرگترین نقص آموزشگاه های سنتی که مایه بسی تاسف است آن است که در آن سعی      می شود در محیطی که فاقد هرگونه روح اجتماعی است برای اجتماع، اعضای شایسته و مفید تربیت کند (شکوهی،1379،ص 203). در عین حال، اهداف یا کانون توجه برخی نظریه های برنامه درسی از قبیل نظریه های انسان گرایانه، اجتماعی و رشدگرا آموزش مصادیق     مهارت های زندگ

مقدمه 3

اهمیت و ضرورت پژوهش… 11

اهداف پژوهش… 13

فرضیه های پژوهش… 13

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیر ها 14

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش… 16

مفهوم انعطاف پذیری کنشی. 17

دیدگاه های انعطاف پذیری کنشی. 22

باورهای فراشناختی. 26

الگوهای باورهای فراشناختی. 29

انواع باورهای فراشناختی. 34

تاریخچه گروه درمانی. 41

گروه درمانی مبتنی بر مراحل تغییر. 46

سوء مصرف مواد 49

دیدگاه های گرایش به بیماری سوء مصرف مواد 63

بازنگری پژوهش ها 70

فصل سوم: روش شناسی پژوهش… 80

روش تحقیق. 80

جامعه آماری. 81

نمونه گیری و حجم نمونه پژوهش… 81

ابزار پژوهش… 81

نحوه اجرای پژوهش… 82

جلسات گروه درمانی مبتنی بر مراحل تغییر. 83

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 87

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 88

الف) یافته های توصیفی. 89

ب) یافته های مربوط به آزمون فرضیه های تحقیق. 94

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری. 99

خلاصه فصل. 100

محدودیت های پژوهش… 104

پیشنهادهای پژوهش… 105

پیشنهادهای کاربردی. 105

چکیده انگلیسی. 121

فهرست جداول

جدول 2-1: طبقات مختلف مواد 89

جدول 4-1: فراوانی و درصد فراوانی معتادین مبتلا به سوء مصرف مواد افیونی بر حسب طبقات سن. 89

جدول 4-2: فراوانی و درصد فراوانی معتادین مبتلا به سوء مصرف مواد افیونی بر حسب سطح تحصیلات   90

جدول 4-3: فراوانی و درصد فراوانی معتادین مبتلا به سوء مصرف مواد افیونی بر حسب تاهل. 90

جدول 4-4: فراوانی و درصد فراوانی معتادین مبتلا به سوء مصرف مواد افیونی بر حسب مرحله انگیزشی  91

جدول 4-5: میانگین و انحراف معیار نمره های انعطاف پذیری کنشی و باورهای فراشناختی گروه های آزمایش و کنترل در مرحله پیش آزمون. 92

جدول 4-6: نتایج آزمون کلموگروف- اسمیرنف در مورد پیش فرض نرمال بودن توزیع نمرات انعطاف پذیری کنشی و باورهای فراشناختی. 94

جدول 4-7: نتایج آزمون بررسی پیش فرض همگنی شیب های رگرسیون متغیرهای تحقیق دو گروه در جامعه 95

جدول 4-8: نتایج آزمون لوین در مورد پیش فرض تساوی واریانس های نمره ها متغیرهای تحقیق دو گروه در جامعه 95

جدول 4-9: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیری بر روی میانگین نمرات پس آزمون انعطاف پذیری کنشی و باورهای فراشناختی گروه های آزمایش و کنترل با کنترل پیش آزمون. 96

جدول 4-10: نتایج تحلیل کواریانس یک راهه در متن مانکوا بر روی میانگین نمرات انعطاف پذیری کنشی و باورهای فراشناختی گروه های آزمایش و کنترل با کنترل پیش آزمون. 97

چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی گروه درمانی مبتنی بر مراحل تغییر بر انعطاف پذیری کنشی و باورهای فراشناختی معتادین وابسته به مواد افیونی بود. نمونه پژوهش شامل 30 (15 نفر گروه آزمایش، 15 نفر گروه کنترل) از معتادین بود که به صورت نمونه گیری در دسترس و داوطلبانه انتخاب شدند. طرح پژوهش از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود و به ابزارهای پژوهش که عبارت بودند از پرسشنامه انعطاف پذیری کنشی کانور و دیویدسون (2003) و پرسشنامه باورهای فراشناختی (30-MCQ) پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل کواریانس (مانکوا) استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد، گروه درمانی مبتنی بر مراحل تغییر باعث افزایش انعطاف پذیری کنشی و کاهش باورهای فراشناختی معتادین وابسته به مواد افیونی گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل شد.

مقدمه
بسیاری از برنامه‌های درمان سومصرف مواد توجه خاصی به گروه‌درمانی دارد و در برنامه‌های درمانی به یک روش مرسوم تبدیل شده است. بعضی معتقدند گروه‌درمانی بهترین روش برای درمان معتادان می‌باشد. زیرا امكان صحبت در مورد مشكلات، شناخت دامنه اثر مواد بر زندگی فرد، درك و فهم بهتر احساسات و رفتارهای خود و دیگران، بررسی و بحث و تبادل نظر در مورد مشكلات مربوط به فرایند درمان و بررسی تعهدات رفتاری ویژه‌ای كه از عود بیماری جلوگیری می‌كند را فراهم می آورد (وزیریان، 1391).

گروه درمانی القا و ابقای امید در تمام روش های روان‌درمانی را دارد و تقش تعیین‌كننده‌ای دارد. داشتن امید نه تنها باعث‌ ماندن فرد در گروه (ادامه درمان‌) می‌شود تا سایر عوامل درمانی بتوانند تأثیر خود را داشته باشند، بلكه ‌اعتقاد به روش درمان‌، خود می‌تواند در نتیجه درمان مؤثر باشد. دیدن اینكه دیگران در گروه بهبود پیدا كرده‌اند فرد را امیدوار می‌كند و این خود عامل محركی جهت ادامه درمان می‌شود. البته باور درمانگر به ‌روش درمانی و خودباوری وی از اهمیت زیادی برخوردار است (هافتن، کرک، سالکووسکیس و کلارک،2007، ترجمه قاسم زاده،1392).

اما در ارتباط با سومصرف مواد مخدر باید گفت که این ابتلا یک بیماری مزمنی است که توام با اختلالات انگیزیشی شدید و از دست دادن تسلط رفتاری است و منجر به ویرانی شخصیت می شود. میلیون ها انسان از این اختلال رنج می برند که اغلب با دیگر بیماری های روانی بروز و ظهور یافته و هزینه های اقتصادی و اجتماعی گوناگونی را بر جامعه تحمیل می کند (دالاس[1]،2013).

 

عوامل متعددی در اعتیاد افراد دخالت دارند مانند عوامل فردی، خانوادگی، زیستی و اجتماعی که شناسایی آنها برای نجات معتاد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. کنترل اعتیاد مستلزم برنامه ریزی صحیح و صرف بودجه های هنگفت می باشد که در دو بخش کاهش عرضه و کاهش تقاضا صورت می گیرد (قائدی و قائدی،1392).

در بحث کاهش تقاضا، پیشگیری یک مقوله فوق العاده مهم است که به دلیل کارایی، اثربخشی و مقرون به صرفه بودن از جایگاه ویژه ای در کنترل اعتیاد برخوردار است.  نگاه کلی و خط مشی اصلی در برنامه های پیشگیرانه بر روی ویژگی های افراد معتاد، متمرکز بوده و مداخلات و اقدامات پیشگیرانه برای زندگی افراد سالم نیز بر همین مبنا طراحی و برنامه ریزی شده اند (قاسمی،1391).

اصل اتکای روانی مقدم بر تاثیر اعتیاد بر جسم است، زیرا شخص معتاد پیش از آنکه تعادل جسمانی خود را از دست بدهد تعادل روانی خود را تا رسیدن به دارو از دست می دهد. غالب معتادان به ویژه مصرف کنندگان مواد افیونی به بیماری های روانی دچار می شوند. فرد معتاد نسبت به اعضای خانواده خود احساس مسئولیت نمی کند (شکوه، 1393).

موقعیت اجتماعی او متزلزل است و به دیگران اعتماد ندارد. برآوردن نیازهای خود را مقدم بر دیگران می داند. روابط اجتماعی معتاد بسیار سطحی و تصنعی بوده، به ندرت می تواند پیوندهای مستحکم عاطفی و وفاداری و تعهد داشته باشد. چنین فردی فقط برای کسی که بتواند برای او مواد مخدر تهیه کند اهمیت قایل است. ارتکاب جرایم معتادان به علت ضعف روابط انسانی هر روز بیشتر می شود و به همین دلیل اعتماد عمومی و اهمیت اجتماعی به خطر می افتد. زیرا اکثر معتادان ناگریز برای تامین مواد مخدر به راه های نادرست نظیر دزدی، تجاوز به دیگران و آدمکشی روی می آورند (ستوده، 1389).

اعتیاد به مواد افیونی از شایعترین اعتیاد هاست. مواد افیونی به چندین زیر مجموعه تقسیم می شوند، از جمله شیره، هروئین، متادون، مرفین و … که ایجاد وابستگی های جسمی و روانی می کنند. عوارض و آثار مصرف مواد افیونی تقریبا شبیه به هم هستند که می توان به مواری از جمله یبوست دائم، کاهش میل و توانایی جنسی در مردان و … اشاره نمود (باوی، 1388).

وابستگی به مواد افیونی به مجموعه ای از نشانه های فیزیولوژیکی، رفتاری و شناختی اطلاق می شود که روی هم رفته نشان دهنده تداوم مصرف داروهای افیونی با وجود مشکلات شدید ناشی از مصرف آنهاست (کاپلان، سادوک و سادوک، 2003، ترجمه رفیعی و رضاعی، 1382).

باید اشاره نمود که عوامل شناختی انعطاف پذیری کنشی و باورهای فراشناختی افراد وابسته به مواد افیونی به دلیل داشتن مشکلات و اضمحلال روانی دچار اختلال هستند و روش های درمانی که بتواند مشکلات شناختی و ذهنی این افراد را تعدیل نماید، بسیار مهم است و نیازمند تحقیق در این مورد است. موقوله انعطاف پذیری کنشی از جمله ابعاد شناختی بسیار مهم برای افرادی است که در حال ترک هستند. اسکندری (1390) در پژوهشی با عنوان بررسی مقایسه انعطاف پذیری کنشی و ناگویی هیجانی در افراد وابسته به مواد روانگردان و افراد عادی در یک نمونه 150 نفری، نشان داد که بین انعطاف پذیری کنشی و ناگویی هیجانی در افراد وابسته به مواد روانگردان و افراد عادی تفاوت معناداری وجود دارد و افراد وابسته به مواد روانگردان به نسبت افراد عادی انعطاف پذیری کنشی پایین تر و ناگویی هیجانی بیشتری دارند.

انعطاف پذیری کنشی در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم پا به عرصه ادبیات روانشناسی تحولی نهاد و انقلابی نو در نحوه نگرش ایجاد نمود جایگاه ویژه‌ای در حوزه‌های روانشناسی تحول، روانشناسی خانواده و بهداشت روانی یافته است به ‌طوری که هر روز بر شمار پژوهش‌های مرتبط با این سازه افزوده می‌شود (سامانی و همکاران،1386).

انعطاف پذیری کنشی یکی از ابعاد شناختی است که مبتلا به سومصرف مواد در آن دچار تزلزل اند. شناسایی و افزایش این سازه بینشی دگرگون و امیدوار کننده ایجاد می کند و به قابلیت تطابق انسان در مواجه با بلایا یا فشارهای جانکاه، غلبه یافتن و حتی تقویت شدن بوسیله آن کمک می نماید. این خصیصه با توانایی درونی شخص و مهارت های اجتماعی و تعامل با محیط حمایت می شود، توسعه می یابد و به عنوان یک ویژگی مثبت متبلور می گردد (دینر[2] و همکاران، 2009).

اما افراد وابسته به مواد افیونی و معتاد در باورهای خود دچار تزلزل و اختلال هستند. باورها فراشناختی مسبب اختلالاتی می شوند که سبک تفکر و سازگاری فرد تحت تاثیر قرار می گیرد و بی اختیار به تأکید و تقویت پاسخ های هیجانی پیش می رود که بیشتر از همه ناشی از تکرار نشخوار فکری و نگرانی است (اسکریج [3]،2010). یلماز[4] و همکاران (2014) در شواهد پژوهشی خود نشان دادند، که باورهای فراشناختی منفی در مورد غیرقابل کنترل بودن و خطرنگرانی به طور معناداری پیش بینی کننده افسردگی، استرس و اضطراب افراد وابسته به سومصرف مواد می باشند. همچنین کارت رایت، هالتون[5] و ولز (2011) در پژوهشی دیگر بر روی یک نمونه 200 نفری از بیماران وابسته به سومصرف مواد به این نتیجه رسیدند که باورهای فراشناختی مثبت نگرانی و منفی ارتباط مستقیمی با استعداد افراد در برابر نگرانی آسیب شناختی دارد.

در واقع باورهای فراشناختی مجموعه ای از افکار منفعلانه هست که جنبه تکراری دارد و بر علل و نتایج علائم متمرکزند و مانع حل سازگارانه شده و افکار منفی را افزایش می دهند و شامل افکاری است که بطور  پایان ناپذیری مرور می شوند و به ناامیدی درباره آینده و ارزیابی های منفی درباره خود دامن می زنند و بر خلق اثر می گذارند و انگیزش را تحت تاثیر قرار می دهند (فرطوسی، طالبی و کرمی،1392).

هنگامی که فردی تابع و دستخوش افکار و باورهای غیرمنطقی و غیرعقلانی قرار بگیرد، با عواقب غیرمنطقی مواجه خواهد شد که در این حالت فرد مضطرب می شود و شخصیت ناسالمی دارد. در تفکر یا باورهای غیرمنطقی و فراشناختی فرد توقع تأیید از جانب دیگران دارد و انتظارات بیش از حد از خود دارد. ضمن اینکه تمایل به سرزنش، واکنش به درماندگی همراه با ناکامی، بی­مسئولیتی هیجانی، بیش­ نگرانی توأم با اضطراب، اجتناب از مشکلات، وابستگی و درماندگی در برابر تغییرات را تجریه می نماید اغلب نشخوار فکری یکی از مشکلات افرادی است که باورهای فراشناختی دارند. نشخوار ذهنی یا فکری به عنوان اشتغال دائمی به یک اندیشه یا موضوع و تفکر درباره آن شناخته می شود و طبقه ای از افکار آگاهانه است که حول یک محور مشخص می گردد. این افکار تکرار می شوند. این افکار غیرارادی وارد آگاهی می شوند و توجه و اهداف را منحرف می سازند و باورهای افراد را مخدوش می سازند (همامکی[6]،2013).

اما برای کاهش مشکلات افراد وابسته به مواد پرتکل های درمانی متعددی وجود دارد. انواع مختلفی از روش های گروه درمانی در کار با مراجعین سوء مصرف کننده مواد وجود دارد که در این پژوهش تاثیر رویکرد گروه درمانی مبتنی بر مراحل تغییر استفاده می شود.

افراد مبتلا به سوء مصرف مواد می تواند مسئول اعمال خود باشد، هدف معالجه باید مبتنی بر بازسازی عمیق شخصیتی باشد. تحقیقات نشان داده که اکثر سوء مصرف کنندگان مواد به صورت داوطلبانه وارد جریان درمان نمی شوند. اما زمانی که مراجعین انگیزه بالایی برای ترک اعتیاد داشته اند، به احتمال قوی تر درمان ها اثرگذاری بیشتری خواهند داشت. گرچه بهبود لزوما به داوطلب بودن مراجعین بستگی ندارد و برخی مطالعات نشان می دهند که نرخ بهبودی افرادی که به اجبار وارد فرایند درمان شده اند، تقریبا  به اندازه کسانی است که داوطلبانه وارد فرایند درمان شده اند (گلستانی، 1387).

اما بسیاری را عقیده بر آن است که تا زمانی که فرد خود در این راه مصمم نباشد، و به این نتیجه نرسد که باید درمان شود، بهبودی رخ نخواهد داد و چنانچه آگاهی و خواست خود فرد در روند درمان مورد توجه قرار نگیرد، گاه حتی این فرایند آسیب زا نیز خواهد بود. در جریان استفاده از رویکرد فرانظریه ای آمادگی مراجعان برای تغییر سنجیده شده  و با توجه به وضعیت و درجه آمادگی مراجع، انگیزش او توسط مجموعه ای از فنون در جهت ترک اعتیاد تغییر می یابد (مرادی، حیدری نیا، بابایی و جهانگیری،1388)

یک جنبه شایان توجه این تغییر شناسایی این موضوع است که انگیزش مراجع را می توان تحت تاثیر قرار داد. قبل از این، انگیزش به عنوان خصوصیتی تلقی می شد که قابل تغییر نیست. چنانچه مراجعی بدون انگیزه تصور می شد، امید کمی به موفقیت در درمان او وجود داشت و مراجعینی که آمادگی کافی برای تغییر نداشتند، برای درمان مناسب تشخیص داده نمی شدند. اعتقاد بر این است که فردی که مواد مخدر را ترک می کند، پس از ترک به علل مختلفی گاهی اشتیاق به مصرف مواد مخدر را تجربه می کند که این عامل در بیشتر مواقع موجب عدم مقاومت و بازگشت او به سوی مواد می گردد (راسل[7]، 2013).

آموزش چگونگی مقاومت در مقابل مصرف مواد برای این افراد بسیار حائز اهمیت است. در موقعیتی که فرد اقدام به ترک کرده است، این امکان وجود دارد که از طریق دوستان قدیمی در موقعیت فشارزایی برای مصرف مجدد قرار گیرد، این مسئله زمانی که فرد از نظر ابراز وجود دچار مشکل باشد و یا نگرش مثبتی نسبت به مواد داشته باشد، تاثیرات بارزتری بر جا می گذارد (مار[8] و همکاران، 2013).

تا معتاد خود دلیل محکمی برای مصرف نکردن نداشته باشد، عملا هر گونه درمانی به ویژه درمان پزشکی صرف بی نتیجه است و در واقع کمک به معتاد برای بازگشت به زندگی سالم و اتخاذ شیوه های رفتاری متناسب با هنجارهای جامعه و پذیرش ارزش های آن قبل از هر اقدام دیگری، از اهمیت زیادی برخوردار است و تا زمانی که سوء مصرف کننده مواد قادر نشود زندگی همراه با مصرف مواد مخدر را با زندگی بدونه مصرف آن به خوبی مقایسه کند و به ویژه آثار این دو شیوه زندگی را در آینده تحلیل نماید، بازگیری، توانبخشی و پیگیری، ثمربخش نخواهد بود (ماردن، کروچ و دیکمنته، 2001، ترجمه ضیاالدین، حسینی فر، نوکنی و طوفانی،1392).

1-2.بیان مسئله ..        ..          4

1-3. اهمیت وضرورت پژوهش .       6

1-4.فرضیات پژوهش ..      8

1-4-1.فرضیه اصلی: ..            8

1-4-2.فرضیات فرعی : .          8

1-5.سؤالات تحقی ..                     8

1-5-1.سوال اصلی:                      8

1-5-2.سوالات فرعی: ..                     8

1-6.تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها ..                         10

1-6-1.تعاریف نظری             10

1-6-2.تعاریف عملیاتی .                11

فصل دوم

ادبیات تحقیق

مقدمه: …   13

الف:چارچوب نظری تحقیق ..                    13

2-1.فرسودگی شغلی                        13

2-2. رویكرد های مختلف نسبت به فرسودگی شغلی     14

2-2-1. رویكرد بالینی                 14

2-2-2 رویكرد روانشناختی- اجتماعی ..               16

2-2-3 رو یكرد تبادلی چرنیس .        17

2-3.مدل كاپنر ..                       18

2-4. رویکرد ساختاری .                 19

2-5 مراحل فرسودگی شغلی                  20

2-5-1 دیدگاه ماسلاچ ..       30

2-5-2 دیدگاه پستونچی ..                21

2-5-3 مراحل فرسودگی شغلی معلمان از دیدگاه ساراسون:                                                                ……… 22

2-6 عوامل فرسودگی شغلی .          23

2-7 نشانه های فرسودگی شغلی ..    23

2-8 عوارض فرسودگی شغلی                  25

2-9 استرس شغلی .             26

2-9-1 منابع استرس شغلی              27

2-9-2 ارتباط استرس شغلی با فرسودگی شغلی .                                                                                                                                    28

2-10 چگونگی پیدایش فرسودگی شغلی .                 29

2-10-1 شخصیت فرد و فرسودگی شغلی                   31

2-10-2 فرسودگی شغلی و شغل آموزگاری                 33

2-11 فشار روانی .                   34

2-11-1   آثار تخریبی فشار روانی در تدریس ..                                                           35

2-11-2 راه های كاهش فشار روانی معلمان ..                                                                35

2-12.ارگونومی .                        36

2-13.تاریخچه ارگونومی ….               ……… 39

2-14.رویكرد های جدید در ارگونومی .             40

2-14-1.تعریف سیستم .                    41

2-14-2.ارگونومی و سیستم كار .                    42

2-14-3.ارگونومی سخت افزار                         43

2-14-4.ارگونومی محیطی                    43

2-14-5.ارگونومی شناختی (نرم افزار) .       43

2-14-6.ماكرو ارگونومی .. .              44

2-14-7.ماكروارگونومی و ساختار سازمان ..               44

2-14-8.ارگونومی و كیفیت .. .             47

2-15.ارگونومی مشاركتی . ..                         48

2-16.شاخه های دانش ارگونومی . ..                      50

2-17.چگونگی اجرای ارگونومی                         52

2-18. طراحی یک پست كار ..                   54

2-19.نگرش حرفه ای ..                     57

2-20.تأثیر نگرش حرفه ای بر عملكرد دبیران    59

2-20-1. تدریس به منزله مؤلفه ای هنری ..            64

2-20-2. تقویت ویژگی پژوهندگی در معلم .                                                                                                                             67

2-20-3. توجه به تربیت، آموزش و بازآموزی معلم 68

2-21. انواع آموزش در توسعه استانداردهای آموزشی و نگرش حرفه ای معلمان

 ..                                                                                            ……… 71

ب:پیشینه و مدل تحلیلی تحقیق .                 73

2-1.پیشینه داخلی ..                  73

2-2.پیشینه خارجی                     74

2-3.مدل تحلیلی تحقیق بر اساس فرضیات . .. .. 77

2-4.مدل تحلیلی تحقیق بر اساس متغیر های میانجی .…………………………………………………………78

 

فصل سوم:

روش تحقیق

مقدمه …..   80

3-1.روش تحقیق           80

3-2.جامعه آماری           81

3-3.نمونه آماری …    81

3-4.ابزار و روش های جمع‌ آوری اطلاعا . 82

3-4-1.پرسشنامه ..                     82

3-4-2روایایی و پاپایی پرسشنامه ها                84

3-5-. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها و آزمون‌های آماری مورد استفاده                                                                       84

1-3-5. شیوه تحلیل داد ه ها ..               84

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها  

مقدمه: .. .. …… 87

4-1.آمار توصیفی .. .. 87

4-2.آمار استنباطی .. .99

فصل پنجم:

بحث و نتیجه گیری

مقدم………………………………………………………………………………………………..109

5-1.نتیجه گیری . . 109

5-2.بحث وبرسی……………………………………………………………………………………110

5-3.پیشنهادات كلی. .. .. ..112

5-4.پیشنهادات برای تحقیقات آتی . . .. ..115

5-5.محدودیتها .. . 116

منابع و مراجع: .. . . 118

مقالات ،نشریات،پایان نامه ها……………….. 124

منابع لاتین……………………………………………………………………………………………………………………..128

پیوستها (پرسشنامه ها)

چکیده لاتین

چكیده:

مشکل بسیاری از شرکت هاو مراكز آموزشی امروزی، مشکل نیروی انسانی، و عدم کارایی مناسب این نیروها در سازمانها می باشد این پژوهش برای تمامی صنایع ،شركتها ،سازمانها ومراكز آموزشی تهیه شده است و برای كمك به كمیته های سلامت ، امنیت ، ناظران و مدیران می باشد تا با بكارگیری علم مطالعه كار یعنی ارگونومی ،با فراهم كردن شرایط مناسب محیط كاری،طراحی محل كار،ابزار،وسایل،شغل وتطبیق كار با كاربر   از آسیبهای عضلانی استخوانی كاركنان جلوگیری وبهره وری، كیفیت، سلامت،ایمنی،رضایت شغلی،كارایی واثربخشی،دقت،سرعت عمل را بالا ببرد. رعایت ملاحظات ارگونومی در محل كار منجر به نگرش مثبت حرفه ای معلمان وكاركنان میگردد واز افزایش هزینه ها ،خستگی(ذهنی،جسمی،فكری)، استرس،فشار(جسمی، روانی)، تنیدگی، فرسودگی شغلی، تحلیل رفتگی شغلی، یاس ونامیدی،احساس پوچی،انزجاروبیزاری ازارباب رجوع، اعتیاد،بیخوابی، مرخص یهای استعلاجی ، درخواست مرخصی بدون حقوق، بیماری،نقل وانتقالات، تقاضای بازخرید ، بازنشستگی زودتر از موعد،غیبت ،رهایی وفرار،ترك خدمت معلمان و اکثر جوامع شغلی جلوگیری می کند. در این پژوهش بر آن بودیم که به این هدف برسیم که آیا بین   ارگونومی محل كار ،فرسودگی شغلی و نگرش حرفه ای معلمان دبیرستانهای دولتی شهر شیراز در سال تحصیلی1392رابطه ای وجود دارد یا خیر.در این راستا نمونه آماری تحقیق (385 نفر) به طور تصادفی بادر نظر گرفتن جامعه آماری معلمین (5141نفر) ازمیان( 648) مدرسه شهر شیراز انتخاب شدند .تحقیق حاضر ، یک تحقیق كاربردی توصیفی و غیر آزمایشی می باشد. برای جمع آوری اطلاعات از روش های كتابخانه ای و اینترنتی و روش میدانی استفاده گردید. و برای جمع آوری اطلاعات واندازه گیری متغیرها از سه پرسشنامه استاندارد 46 سوالی ارگونومی ، 18 سوالی فرسودگی شغلی (مزلاچ)و 18 سوالی نگرش حرفه ای استفاده گردید.برای توصیف داده ها از جدول فراوانی، درصد و میانگین استفاده شده است. محاسبات آماری این تحقیق با بهره گرفتن از نرم افزار ها SPSS و EXCELانجام گرفت واز این طریق به تجزیه و تحلیل داده ها ورابطه ها پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم که بین ارگونومی محیط كار بانگرش حرفه ای معلمان رابطه مثبت و مستقیمی وجود دارد و بین ارگونومی محیط كار با فرسودگی شغلی رابطه منفی و مستقیمی وجود دارد. بین نگرش حرفه ای معلمان با فرسودگی شغلی آنها یک رابطه منفی و مستقیمی وجود دارد.

مقدمه

تدریس حرفه ای پیچیده و دارای ابعاد متعددی است. معلمان برای داشتن انرژی و اشتیاق به کار نیازمند نگرش حرفه ای نسبت به شغلشان می باشند.یکی از اهداف تعلیم و تربیت پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است و نتایج فعالیت های آموزشی معلمان در پیامدهای تحصیلی دانش آموزان است. پژوهش ها نشان داده است که پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ارتباط نزدیكی با نگرش حرفه ای معلمان دارد كه آن نیز به نوبة خود از ویژگی ها، باورها و عقاید معلمان دربارة توانای یهای حرفه ایشان تأثیر می پذیرد از سوی دیگر احساس تعهد معلم می تواند عملكرد شغلی و كیفیت آموزشی را تعیین كند و معلم متعهد به عنوان اساسی ترین مؤلفة موفقیت مدرسه شناخته می رشود براساس مطالعات براون[1] ، آنفارا و رانسی[2] در مدارسی که كارآیی بالا دارند و انتظارات معلمان از دانش آموزان بیشتر و احساس تعاون بین همكاران قویتر است، معلمان نسبت به شغلشان افتخار می كنند، با والدین و انجمن اولیا و مربیان ارتباط قویتری دارند و از احساس كارآمدی بالاتری برخوردارند. مطالعات والسترم و لوئیس[3] (2008؛ به نقل از مك.كوچ و كلبرت[4] 2006:8) نشان می دهد كه فراهم كردن فرصت های بزرگ تر برای فعالیت های مشاركتی معلمان به منظور رسیدن به اهداف اصلاحی تعلیم و تربیت حائز اهمیت بسیار است. پژوهش ها نشان داده است كه نگرش حرفه ای معلمان است كه ارتباط نیرومندی با موفقیت دانش آموزان دارد این متغیر به عنوان یكی از كارآمدترین ابعاد آموزشی از مسائل مختلفی تأثیر پذیر است یكی از این ابعاد تحلیل رفتگی شغلی می باشد. شرایط حاکم بر محیطی که ما کارهای خود را در آن انجام می دهیم برعملکرد شغلی تأثیر بسزایی دارد. اگر محیط و شرایط کار بسیار گرم، پر سر و صدا، دورافتاده، ساعات کاری زیاد و نامنظم، استرسزا، فشار زیاد فیزیکی بر بدن و… باشد ، به عملکرد شغلی افراد آسیب وارد خواهد نمود. در مجموع، شرایط فیزیکی و عوامل روانشناختی کار در میزان بهره وری و عملکرد شغلی مؤثر بوده و هرگونه نقص، پیامدهای منفی زیادی را برای بهره وری، انگیز هها و مهارتهای نیروی انسانی به همراه خواهد داشت(مهداد،49:1381)

یکی از مفاهیمی که در سالهای اخیر توجه اندیشمندان علوم رفتاری و مدیریت را به خود معطوف ساخته، از رمق افتادن، بیحالی، سستی و رخوت متصدی شغل است که اصطلاحاً فرسودگی شغلی[5] نامیده می شود که نهایتا منجر به تحلیل رفتگی شغلی می شود.(ساعتچی،136:1380)